Mạng xã hội có thực sự gây nghiện?

Ngày 24.10 vừa qua, 41 tiểu bang cùng thủ đô Washington D.C của Mỹ đệ đơn kiện Meta - đơn vị sở hữu bốn nền tảng Facebook, Instagram, WhatsApp, Messenger - vì cho rằng tập đoàn cố tình sử dụng các tính năng trên nền tảng để khiến người trẻ tuổi bắt buộc phải sử dụng chúng, mặc dù tập đoàn tuyên bố loạt nền tảng của mình an toàn cho giới trẻ.

“Meta khai thác các công nghệ mạnh mẽ chưa từng có hòng lôi kéo, thu hút và cuối cùng là gài bẫy thanh thiếu niên. Động cơ chính là lợi nhuận”, đơn kiện viết. Cáo buộc này đặt ra một vấn đề đáng chú ý: Phải chăng giới trẻ đang nghiện mạng xã hội và internet?

Điều gì khiến mạng xã hội hấp dẫn?

Giới chuyên gia nghiên cứu việc sử dụng internet nhận định sức hấp dẫn đến từ cách nội dung của mạng xã hội tác động tâm lý con người, khiến người dùng khó có thể quay lưng với luồng thông tin đang đến.

Nhà tâm lý học David Greenfield chỉ ra mạng xã hội có một số chiến thuật gây thu hút. Một trong số đó là tạo ra ý tưởng người dùng có thể nhận được phần thưởng bất cứ lúc nào, phần thưởng đến không đoán trước giống như chơi máy đánh bạc vậy. Tinh vi hơn, thông tin cùng phần thưởng được tùy chỉnh phù hợp sở thích lẫn thị hiếu người dùng.

Ông lưu ý rằng chiến thuật trên đặc biệt hiệu quả với người trẻ tuổi vì các vùng não giúp đưa ra quyết định chống lại cám dỗ và phần thưởng ở trẻ em cùng thanh thiếu niên chưa phát triển như ở người trưởng thành. Hơn nữa, theo nhà tâm lý học Greenfield, não bộ của thanh thiếu niên đặc biệt hòa hợp với kết nối xã hội và mạng xã hội là cơ hội kết nối hoàn hảo.

Đáp lại đơn kiện tuần trước, Meta khẳng định tập đoàn đã triển khai nhiều biện pháp bảo vệ thanh thiếu niên cùng gia đình khi sử dụng các nền tảng mạng xã hội.

Có phải là nghiện?

Cộng đồng khoa học trong nhiều năm chỉ dùng khái niệm “nghiện” với chất kích thích chứ không dùng cho hành vi như cờ bạc hay internet.

Nhưng đến năm 2013, Cẩm nang Thống kê - Chẩn đoán Rối loạn tâm thần do Hiệp hội Bác sĩ tâm thần Mỹ phát hành đưa ra khuyến cáo về chứng nghiện trò chơi trên internet, tuy nhiên họ lại cho biết cần tiến hành nghiên cứu thêm trước khi công bố chính thức.

Bác sĩ Michael Rich (Bệnh viện Nhi Boston) không khuyến khích sử dụng khái niệm “nghiện” vì internet nếu được sử dụng hiệu quả và có giới hạn thì không những trở nên hữu ích mà còn rất cần thiết cho cuộc sống hàng ngày. Ông thích cách nói “việc sử dụng phương tiện truyền thông internet có vấn đề” phổ biến gần đây hơn.