Sức mạnh của người thấu cảm Kỳ 3: 7 công cụ giúp bạn học cách nói 'không'

Đối phó với cảm giác tội lỗi khi nói “không”

Cảm giác tội lỗi là một trong những lý do lớn nhất khiến chúng ta nói “có” trong khi ý của chúng ta là “không”. Chúng ta hy sinh bản thân, sức khỏe, hạnh phúc của mình vì cảm thấy có lỗi với người khác – đặc biệt là phụ nữ và những người đang làm mẹ. Chúng ta thấy tội lỗi khi vạch ra các ranh giới, dù đó chỉ là để bảo vệ bản thân trước những người làm tổn thương ta. Chúng ta thấy tội lỗi khi đánh giá những người đang bị tổn thương, từ đó gặp khó khăn trong việc bảo vệ bản thân khỏi những người có khả năng gây hại cho ta.

Không những vậy, đôi khi chúng ta còn thấy tội lỗi vì bản thân được hạnh phúc, vì mọi thứ trong cuộc sống của chúng ta đều suôn sẻ. Ngay cả khi chúng ta không làm gì sai và không làm tổn thương ai, ngay cả khi hạnh phúc và thành công của chúng ta đều do chúng ta tự tay gầy dựng, chúng ta vẫn có cảm giác tội lỗi. Chúng ta thấy có lỗi vì bản thân được thoải mái. Rõ ràng đây là cảm giác tội lỗi không đúng chỗ. Người thấu cảm cần được nhắc nhở thường xuyên rằng thành công và vận may của họ là do họ tự tạo ra và họ xứng đáng được hưởng.

Đối mặt với cảm giác tội lỗi

Sau rất nhiều lần thử và thất bại, tôi đã xác định được những công cụ hữu ích có thể giúp tôi đối mặt với cảm giác tội lỗi:

   1. Ý thức và chấp nhận bản thân. Điều này có nghĩa là nhận thức được mặt tối của khả năng thấu cảm (đem lại nỗi sợ hãi, cảm giác tội lỗi không đúng chỗ, sự phủ nhận bản thân) và làm quen với nó. Hãy ngừng phán xét bản thân vì cảm thấy tội lỗi, quá nhạy cảm hay muốn làm hài lòng người khác, và hãy học cách chấp nhận những đặc điểm này như mặt trái của món quà mà bạn được ban cho.

   2. Chọn phương án tốt hơn. Khi gặp phải tình huống đôi-bên-cùng-thua quen thuộc, bị mắc kẹt giữa việc chăm sóc bản thân với cảm giác tội lỗi vì làm ai đó thất vọng, hãy tưởng tượng xem bạn sẽ cảm thấy thế nào với mỗi lựa chọn. Hãy hình dung xem lựa chọn nào khiến bạn thấy dễ chịu hơn một chút hoặc phù hợp với mong muốn của bạn hơn. Ngay cả khi phải chịu cảm giác tội lỗi, bạn vẫn có thể thấy dễ chịu hơn là làm một tấm thảm chùi chân và bỏ qua những gì bạn cần.

  3. Nếu bạn vẫn thấy tội lỗi sau khi đã thực hiện hai điều trên, hãy thử trở thành một người đứng ngoài quan sát. Trước tiên, hãy quan sát cảm giác tội lỗi không đúng chỗ của bạn, việc bạn luôn tìm cách tránh va chạm và những gì bạn đã làm để đạt được điều đó. Tiếp đến, tưởng tượng như bạn đã bước ra khỏi cơ thể của mình và quan sát cảm xúc cũng như tâm trạng của bản thân. Để ý những cảm giác bạn đang cảm thấy trong cơ thể và vị trí xuất hiện của chúng. Nghĩ về những tình huống thường gây ra những cảm giác này trong cuộc sống hằng ngày của bạn. Xác định các khuôn mẫu. Quan sát bản thân như thể bạn đang quan sát một người khác.

Tôi đã có thể thực hiện phương pháp này dễ dàng hơn sau trải nghiệm cận tử của mình, nhưng tôi nghĩ chỉ cần chịu khó thực hành thì ai cũng có thể làm được. Phương pháp này làm giảm những tác động vật lý mà cảm xúc gây ra cho cơ thể chúng ta. Nó làm giảm cảm giác nặng nề, căng thẳng và lo sợ.

   4. Nghĩ trước những cách nói nhẹ nhàng và phù hợp với bạn khi bạn muốn nói “không”. Điều này sẽ giúp bạn giải quyết xung đột. Tôi đoán là bạn cũng ghét xung đột giống như tôi. Trong trường hợp của mình, sau đây là những điều tôi thường nói khi người ta hỏi hoặc nhờ tôi điều gì đó nhưng tôi không muốn chấp nhận, ít nhất là không phải ngay lập tức:

Tôi sẽ suy nghĩ về điều đó và trả lời bạn sau. Tôi cần thời gian suy nghĩ thêm, tôi không quyết định bây giờ có được không? Tôi rất mừng vì bạn đánh giá tôi cao như vậy, nhưng hiện tại tôi hơi bận và cần thời gian cho bản thân, nên tôi không thể giúp bạn chuyện này. Tôi đã suy nghĩ về điều đó nhưng bây giờ không phải là thời điểm thích hợp cho tôi, cảm ơn bạn đã nghĩ đến tôi.

   5. Học cách nhận! Tôi biết, tôi biết – tôi cứ nhắc đi nhắc lại chuyện nhận sự giúp đỡ của người khác. Nhưng dù sao đi nữa, bạn cần nhận thức được rằng mình thường gặp khó khăn trong việc tiếp nhận, từ đó chủ động mở các kênh tiếp nhận của bạn. Hãy đón nhận những món quà được trao tặng và tận hưởng sự khá giả. Hãy đón nhận được tình yêu thương. Hãy đón nhận sự tử tế của bản thân dành cho chính mình bằng cách đứng lên bảo vệ những gì bạn tin tưởng và nói “không” khi bạn muốn nói “không”. Bạn cần nhận lại để có thể nạp năng lượng cho mình, để thành thật với bản thân và nói “không”, để không tự trói buộc mình vì sợ làm cho ai đó thất vọng và để tiếp tục là một nguồn năng lượng tích cực trên hành tinh này.

   6. Viết nhật ký. Đối với tôi, việc viết về cảm xúc của mình giúp tôi được xoa dịu và giải phóng nhiều cảm xúc bị dồn nén. Khi viết nhật ký, bạn có thể trở thành người quan sát (như ở phương pháp số 3) và giúp bản thân thoát khỏi gánh nặng cảm xúc. Bên cạnh đó, bạn cũng có thể đọc lại những gì bạn đã viết sau vài tuần hoặc vài tháng và đánh giá xem bạn đã tiến bộ thế nào.

   7. Và điều cuối cùng nhưng cực kỳ quan trọng trong toàn bộ quá trình này là luôn yêu thương bản thân. Đừng tự trách mình! Hãy yêu bản thân nhiều hơn và nở nụ cười với chính mình. Hãy cười với những đặc điểm tính cách của bạn và đừng quá nghiêm khắc với bản thân. Hãy cười với cảm giác tội lỗi khi bạn nói “không”. Hãy cười về tất cả những gì diễn ra trong đầu bạn trước khi bạn từ chối ai đó hoặc muốn từ chối ai đó. Hãy thoải mái tâm sự với người khác về những đặc điểm này – những cảm giác rối bời liên quan đến bản chất không muốn đối đầu, nỗi sợ thất bại hoặc làm người khác thất vọng và cảm giác tội lỗi chất chồng tội lỗi khi nói “không”. Họ sẽ có thêm một góc nhìn mới về bạn.

Khi bạn có thể nói về những đặc điểm này mà không còn thấy chúng quá nghiêm trọng nữa, đó là dấu hiệu cho thấy bạn đã biết yêu thương và chấp nhận bản thân. Bạn cần biết rằng bạn là một người mạnh mẽ, và bạn thậm chí còn có thể mạnh mẽ hơn nữa nếu không quá khắt khe với bản thân cũng như không để cảm giác tội lỗi không-đúng-chỗ ảnh hưởng đến bạn.

Bảy phương pháp tôi vừa nêu không chỉ có thể giúp bạn kiểm soát và giải quyết cảm giác tội lỗi không đúng chỗ mà còn có thể giúp giảm bớt cảm giác lo lắng, căng thẳng, thậm chí là sự khó chịu xuất phát từ cảm giác tội lỗi hoặc khuynh hướng né tránh xung đột.

Một lần nữa, tôi xin nhấn mạnh rằng trở nên nhạy cảm hơn với lời chỉ dẫn bên trong bạn và học cách nói “không” với những điều không phù hợp với bạn là hành động tuy đơn giản nhưng rất hữu ích trong việc thay đổi cuộc sống của bạn theo hướng tốt hơn. Chỉ cần làm được như vậy là bạn đã có thể sống đúng với chính mình và tạo nên một cuộc sống thật sự phản ánh con người bạn!

“Không có gì sai khi yêu bản thân đủ nhiều để có thể nói ‘không’.