Theo Osho, tự do là một hiện tượng ba chiều. Thứ nhất là chiều kích vật lý. Hàng ngàn năm qua, con người đã từng có lúc bị biến thành nô lệ về thể chất, bị rao bán nơi bãi chợ như bất kỳ món hàng nào khác. Họ bị tước đoạt quyền con người, thậm chí không thực sự được công nhận là con người. Vì lẽ đó chúng ta cần sự tự do về thể chất, tức là giải phóng con người khỏi những áp bức của chế độ nô lệ, phân biệt giới tính, bất công xã hội…
“Tự do cơ thể có nghĩa là không có sự phân biệt giữa da trắng và da đen, không có sự phân biệt giữa đàn ông và đàn bà, không có bất kỳ sự phân biệt nào liên quan đến cơ thể. Không ai trong sạch, không ai uế tạp; mọi cơ thể đều như nhau” - Osho nhìn nhận.
Tự do thể chất là nền tảng của tự do, nhưng bấy nhiêu vẫn chưa đủ. Để đạt đến sự tự do thật sự, ta cần bước lên tầm cao hơn, ấy là sự tự do tinh thần.
Tự do tinh thần, theo Osho, là sự giải phóng khỏi các khuôn mẫu tư duy, các định kiến và niềm tin bị áp đặt từ nhỏ. Sự tự do tinh thần chỉ xảy ra khi trẻ em được phép phát triển, được giúp đỡ để lớn lên có trí tuệ, thông minh, có ý thức và tỉnh táo hơn. Bởi lẽ, ở rất nhiều nền văn hóa, trẻ em đã được nuôi dạy theo cách "công nghiệp hóa", bị dồn nén vào một khuôn mẫu nhất định. Người lớn nhồi nhét vào đầu con trẻ những thứ mà ngay cả chúng ta cũng chưa trải nghiệm. Cha mẹ dạy con cái rằng có một Thượng đế, nhưng họ không biết gì về Thượng đế. Cha mẹ dạy con cái rằng có thiên đường và địa ngục, nhưng họ không biết gì về thiên đường và địa ngục.
Chính sự nhồi nhét và tuân phục ấy đã tạo ra những “sản phẩm nhân tạo” - những cá nhân không biết mục đích cuộc sống của mình là gì mà chỉ biết tuân theo và phục tùng cho các guồng máy “xã hội”, “tôn giáo”... Vì lẽ đó, nếu muốn tự do tinh thần, chúng ta cần phải vứt bỏ hết thảy những niềm tin đã được gieo vào đầu, phải từ chối những chân lý do người khác mang đến để tự mình khám phá ra sự thật và chân lý của riêng mình.
Osho nhấn mạnh: “Thật xấu xí khi phải sống trong cảnh nô lệ. Nhưng cảnh nô lệ tồi tệ nhất là nô lệ tâm hồn. Hãy giải phóng tâm hồn của bạn khỏi quá khứ, giúp nó thoát khỏi dân tộc, thoát khỏi tôn giáo mà bạn đã được nuôi dạy. Hãy để cuộc tìm kiếm chân lý luôn là mối quan tâm cơ bản và tối hậu của bạn”.
Nhưng ngay cả khi đạt được tự do tinh thần thì hành trình vẫn chưa kết thúc, bởi điều đó chỉ mở ra cánh cửa để bước vào cấp độ cao nhất: tự do tâm linh. Đây cũng chính là sự tự do tối thượng, biết rằng bạn không phải là cơ thể này, biết rằng bạn không phải là tâm trí này, biết rằng bạn chỉ là tâm thức thuần khiết.
Trong cuốn sách “Tự do - Như chim tung cánh” (Freedom The courage to be yourself), Osho đúc kết: “Tự do thực sự xuất phát từ nhận thức không lựa chọn, khi có nhận thức không lựa chọn thì tự do sẽ không phụ thuộc vào sự vật hay hành động nào. Tự do theo sau nhận thức không lựa chọn là tự do được là chính mình. Và bạn đã là chính mình rồi, bạn được sinh ra cùng với điều đó, cho nên nó không phụ thuộc vào bất cứ điều gì khác. Không một ai có thể trao cho bạn tự do và không một ai có thể tước đoạt tự do khỏi tay bạn. Một thanh gươm có thể chặt đầu bạn nhưng không thể cắt đứt tự do của bạn, bản thể của bạn”.
Một khi cảm nhận được tự do thực sự, nhiều bông hoa sẽ nở rộ bên trong bạn. Tình yêu nở rộ từ tự do của bạn. Lòng trắc ẩn cũng nở rộ từ tự do của bạn. Tất cả những gì có giá trị trong cuộc sống đều nở rộ trong trạng thái hiện hữu hồn nhiên, tự nhiên của bạn.
