'Tôi ổn - Bạn ổn' - 'Thói sân si' dưới góc nhìn tâm lý trị liệu

Thảo Thảo16/10/2022 08:30
'Tôi ổn - Bạn ổn' - 'Thói sân si' dưới góc nhìn tâm lý trị liệu

Tại sao số đông chúng ta luôn thấy mình kém cỏi, ít giá trị hơn ai đó; đồng thời, không ngừng tìm kiếm sự công nhận và cảm giác vượt trội, trên cơ?

Trong cuốn sách “Tôi ổn - Bạn ổn” (tựa gốc “I’m OK - You’re OK”), bác sĩ tâm thần Thomas Harris khẳng định nỗi niềm này hầu như là phổ quát, có nguồn gốc từ những cảm xúc yếu thế đầu đời. Dưới góc nhìn tâm lý trị liệu, Thomas Harris chỉ bạn đọc cách vượt lên những ám ảnh tiêu cực đó để sống với sự thỏa mãn cá nhân lành mạnh.

Xuất bản lần đầu năm 1969, tác phẩm đã trở thành một tượng đài trong dòng sách tâm lý học, nhiều năm liền đứng đầu trong danh sách best-seller của New York Times.

Cảm giác “tôi không ổn” từ thơ ấu

“Tôi ổn - Bạn ổn” dựa trên Phân tích Tương giao (Transactional Analytics), một trường phái tâm lý trị liệu mà Thomas Harris là một trong những thành viên chủ chốt.

Học thuyết này cho rằng bên trong mỗi chúng ta có sự hiện diện của ba trạng thái cái tôi (ego states) hay còn được xem là ba “nhân cách” khác nhau.

Nhân cách đầu tiên của một người - Cái Tôi Trẻ Em - chính là “đứa trẻ giống như chính họ vào lúc lên ba”. Nói nôm na, khi nhân cách này nắm quyền chỉ huy, người ta cư xử như bị “phát lại” những cảm xúc mà họ từng cảm nhận khi còn bé. Hiển nhiên, vì trong những năm tháng đầu đời, mọi đứa trẻ đều cảm thấy yếu đuối, dưới trướng người khác, nên phần nhiều dữ liệu trong Cái Tôi Trẻ Em là sự dễ tổn thương, tự ti, sợ hãi - cảm nhận rằng “tôi không ổn”.

Phần nhân cách thứ hai, Cái Tôi Cha Mẹ, là tập hợp các ấn tượng của đứa bé về cha mẹ, người chăm sóc, giám hộ - những người lớn và có uy quyền trong gia đình. Riêng phần nhân cách thứ ba, Cái Tôi Người Lớn, được hình thành trong quá trình khám phá thế giới, kiểm chứng thông tin và tích lũy kinh nghiệm.

“Tôi không ổn - Bạn ổn”, theo Harris, dần trở thành một cảm nhận khó phá vỡ của đứa trẻ về bản thân và người khác. Từ khi còn rất nhỏ, mọi đứa trẻ đã kết luận rằng ‘Mình không ổn’. Nó cũng đưa ra một kết luận về cha mẹ mình: ‘Cha, mẹ thì ổn’”, tác giả khẳng định, “Đây là điều đầu tiên nó khám phá được trong cuộc khảo nghiệm suốt đời nhằm tìm ra ý nghĩa về chính nó và về thế giới mà nó đang sống”.

Điều đáng tiếc là cách nhìn này sẽ giữ nguyên hoặc chuyển đổi thành Tôi ổn - Bạn không ổn, Tôi không ổn - Bạn không ổn, hoặc Tôi không ổn - Bạn ổn khi con người lớn lên; trừ khi họ biết cách chủ động thay đổi. Nói cách khác, hầu như ai cũng bước vào đời với nỗi ám ảnh sâu xa rằng bản thân không ổn, còn người khác thì rất ổn.

Trò chơi “của tôi tốt hơn của bạn”

Thomas Harris cho rằng cảm giác “không ổn” đầu đời là động lực tâm lý của sự tự ti, tham vọng và thói so sánh hơn thua - nhân tố tạo nên mọi bất hạnh, khổ đau cho loài người.

Cụ thể, vì sống ở vị thế Tôi không ổn - Bạn ổn, con người thường liên tục tìm kiếm sự công nhận và vượt trội, nhằm cố phủ nhận cảm giác “tôi không ổn” bên trong Cái Tôi Trẻ Em.

Khi còn nhỏ, điều này được biểu hiện ở các so sánh con trẻ: “Tôi có nhiều đồ chơi hơn bạn”; “Tôi cao lớn hơn bạn”... Khi lớn lên, trò chơi “của tôi tốt hơn của bạn” này trở nên tinh vi và âm thầm hơn, như “tôi giàu có hơn”, “tôi thành đạt hơn”, “tôi được yêu mến hơn”, “tôi xinh đẹp hơn”, và thậm chí là “tôi khiêm tốn hơn”.

“Mọi trò chơi đều xuất phát từ trò chơi ‘Của tôi tốt hơn của bạn’ thời thơ ấu”, tác giả giải thích, “Trò chơi khi đó, cũng như ở hiện tại, được thiết kế ra để mang lại một chút xoa dịu trong khoảnh khắc giảm tải gánh nặng đau đớn của vị thế ‘không ổn’”.

Theo Harris, cách sống này ngăn cản con người đạt đến hạnh phúc đích thực, bởi bất kể họ đã làm gì hay đạt được những thành tích gì, trong thâm tâm họ vẫn cảm thấy không-đủ, vẫn thầm mặc định rằng mình là “kẻ không ổn”.

Kết luận “Tôi ổn” không đến từ sự công nhận bên ngoài

Trong cuốn sách, Harris hướng dẫn bạn đọc học cách nhận diện Cái Tôi Trẻ Em, Cái Tôi Cha Mẹ của mình, đồng thời biết cách giải phóng Cái Tôi Người Lớn - chìa khóa để bước đến vị thế sống “Tôi ổn - Bạn ổn”.

“Cái Tôi Người Lớn phát triển muộn hơn so với Cái Tôi Cha Mẹ và Cái Tôi Trẻ Em và dường như giữa chúng có một khoảng thời gian khó bắt kịp trong suốt cuộc đời”, Harris cho hay. Tuy nhiên, Cái Tôi Người Lớn là thành phần duy nhất có khả năng đánh giá hai Cái Tôi còn lại, nhằm đưa ra quyết định xác đáng trước từng tình huống.

Một khi phần nhân cách thứ ba này trở nên mạnh mẽ, nó có thể kiềm chế những hồi đáp xưa cũ từ Cái Tôi Cha Mẹ và Cái Tôi Trẻ Em, giúp con người “không bị khúc xạ bởi những điều cũ”. “Chỉ có Cái Tôi Người Lớn mới có thể nói ‘không’ với sự kêu gào của Cái Tôi Trẻ Em đòi hỏi thứ gì đó lớn hơn, tốt hơn và nhiều hơn để cảm thấy ổn hơn”, tác giả viết.

Trong thực tế trị liệu, phương pháp Phân tích Tương giao giúp các cá nhân có được sự kiểm soát về mặt xã hội, sao cho Cái Tôi Người Lớn luôn duy trì vai trò chủ đạo trong tương tác với mọi người xung quanh.

Khi “I’m OK - You’re OK” mới được ra mắt, tiêu đề hấp dẫn giúp cuốn sách nổi tiếng chỉ sau một đêm. Tuy nhiên, tác phẩm gắn bó với hàng triệu người đọc suốt nhiều thập niên qua vì nó giúp họ thấu hiểu bản thân một cách sâu sắc và toàn diện, để từ đó sống trong hiện tại với sự tự tin lành mạnh. Đến nay, cuốn sách đã được dịch sang 20 thứ tiếng, với khoảng 15 triệu bản in.


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

‘Thuyết Mặc Kệ Họ’ - Bí quyết để ngừng lo âu

Điều gì sẽ xảy ra nếu chìa khóa dẫn đến hạnh phúc, thành công và tình yêu chỉ là ba từ đơn giản: hãy để họ.
2

Sức mạnh của người thấu cảm - Vẻ đẹp trong sự nhạy cảm của bạn

 “Sự nhạy cảm của tôi là một siêu năng lực!"
3

‘Tiến vào đồng cỏ hoang’ - Câu chuyện ngụ ngôn về những bất đồng với mẹ

Đây là câu chuyện ngụ ngôn xoay quanh những sự việc xảy ra với một cậu bé và bạn gấu Walter, khi cả hai bỏ trốn khỏi nhà. Bởi cậu bé cảm thấy bị mất tự do và quá chán nản với việc phải ngoan ngoãn, tuân theo những qui tắc do mẹ đặt ra.
4

Nơi vết thương ánh sáng rọi vào - Vì sao lời trách móc dễ dẫn ta vào ngõ cụt?

Nhớ rằng ai cũng đang chiến đấu với những cuộc chiến riêng, đồng cảm sẽ giúp ta bớt khắt khe.
5

Nơi vết thương ánh sáng rọi vào - Kỳ 3: PTSD là một cơ chế sinh tồn giúp chúng ta sống sót

Vậy là, tận thế đang tới rồi, dĩ nhiên - Giai đoạn khoảng năm 2021-2022 khi Covid hoành hành, cháy rừng ở California và bạo loạn ở Mỹ.

Bạn thật sự là ai - Có bao giờ bạn bị nói hoặc cảm thấy mình là người giả tạo?

Thực ra theo tâm lý học, một người có khả năng thích nghĩ hay tự điều chỉnh ít hoặc nhiều không có nghĩa là họ chân thật hơn hoặc giả tạo hơn những người thuộc nhóm còn lại

Cuộc đời phía trước - Yêu là gì?

Ta không thể nói ngay tình yêu là gì, bởi vì tình yêu không dễ dàng được giải thích bằng lời lẽ. Tình yêu không đến với ta một cách dễ dàng.

Sức mạnh của sự trầm lắng - Dấu hiệu nhận biết bạn là một người hướng nội

Có thể bạn có xu hướng sống theo kiểu của người hướng ngoại nhiều hơn - tiếp nhận năng lượng từ người khác và thế giới bên ngoài. Tại sao bạn không thử sống theo kiểu trầm lắng của người hướng nội?

Cuộc đời phía trước - Kiến thức dần trở thành thức ăn nuôi sống thói kiêu căng

Phải chăng sự sợ hãi có liên quan hay chịu trách nhiệm cho việc tích lũy kiến thức? Đây là một đề tài khó hiểu, vậy hãy cùng xem xét nó thật kỹ lưỡng.

Cuộc đời phía trước - Đừng để nỗi sợ ngăn cản sự sáng tạo

Phần đông chúng ta đều sợ hãi, và nỗi sợ đó ngăn chặn óc sáng tạo bởi vì sợ hãi khiến ta bám vào người khác và vào những đồ vật như dây leo bám vào cội cây.

Tỉnh thức là một hành trình đầy đớn đau

Khi bắt đầu thức tỉnh, bản ngã của chúng ta phải đối mặt với trạng thái khủng hoảng đầy chết chóc và cố gắng làm mọi thứ trong khả năng của nó để duy trì sự tồn tại của mình.

Bạn thật sự là ai - 3 Cách thể hiện chân tính và những khám phá kinh ngạc về tiềm năng con người

Nếu là nam, thì bạn phải mạnh mẽ. Nếu là nữ, bạn phải dịu dàng. Bạn mà nghèo, chắc chắn bạn không có ý chí phấn đấu. Còn nếu giàu, thì thế nào bạn cũng kiêu ngạo.

Cuộc đời phía trước - Một cuốn sách mới đáng đọc trong bộ sách quí của Krishnamurti

‘Cuộc đời phía trước’ - Đổi mới cần có nền giáo dục chân chính.

Cố gắng làm gì khi có AI: Xu thế mới sau ‘nghỉ việc thầm lặng’, người lao động từ bỏ nỗ lực vì không có tương lai

Suy ngẫm - Băng Băng - 23/08/2025 10:00
Một làn sóng chán nản, từ chối cố gắng đang lan rộng trong người lao động khi AI dần cướp mất công việc của nhiều nhân viên bất kể họ có nỗ lực ra sao.

Tại sao có lúc bạn lại trở thành ‘Người lạ với chính ta’?

Từ sách - Phim - FN - 23/08/2025 09:00
Tâm thần học đã làm thay đổi thế giới bằng cách đưa nỗi đau tinh thần ra khỏi bóng tối của mê tín và đặt nó vào ngôn ngữ của khoa học, giúp những người từng bị xem là “ma quỷ ám” thành những bệnh nhân có thể được chữa trị và đồng cảm.

Học giỏi cách nào đây? Học giỏi không khó, khó là bạn chưa tìm ra cách học khôn ngoan

Từ sách - Phim - Quìn - 23/08/2025 08:00
Bạn có từng tự hỏi vì sao có những bạn học sinh luôn nằm trong top đầu, mà vẫn có thời gian chơi thể thao, giải trí, thậm chí ngủ đủ giấc? Bí quyết của họ không nằm ở tài năng thiên bẩm, mà ở việc lựa chọn cách học hiệu quả.

Kinh doanh khoán ngoài

Blog GS John VU - GS John Vu - 22/08/2025 13:00
Các công ti toàn cầu đã dùng công nghệ thông tin như chiến lược để cải tiến tính hiệu quả, giảm chi phí, tăng lợi nhuận, và cải tiến chất lượng.

Khi cuộc đời cho bạn quả quýt: Thiếu tiền cũng không đáng sợ bằng thiếu thứ này!

Điện ảnh - Ngọc Linh - 22/08/2025 12:00
"Làm chủ” một túp lều tranh với “làm nô lệ trong biệt thự”, chưa biết ai khổ hơn ai.

Cấp cứu giữa đêm vì ngộ độc, bác sĩ nhắc nhở 4 món rất quen nhưng nấu không cẩn thận

Kỹ năng - Ngọc Ái - 22/08/2025 11:00
Sau khi ăn tối khoảng 2 tiếng, người phụ nữ này đột nhiên đau bụng dữ dội, nôn mửa và không nhận ra người thân. Trong khi người nhà cho biết các món trong bữa ăn đều quen thuộc, không có gì đặc biệt.

9 bài học hàng đầu của Mark Twain để sống tốt một cuộc đời đầy thử thách

Suy ngẫm - TĐ - 22/08/2025 10:00
Twain được biết đến với nhiều câu trích dẫn dí dỏm. Dưới đây là những bài học để đời từ Mark Twain đáng để suy ngẫm mỗi ngày!

Những cuốn sách giúp bạn chăm sóc sức khỏe tinh thần từ gốc rễ

Tủ sách - Quìn - 22/08/2025 09:00
Đọc những cuốn sách dưới đây, bạn sẽ thấy việc chăm sóc tinh thần không còn là khái niệm xa xỉ, mà là con đường thực tế để sống cân bằng, bền vững trong một thế giới nhiều biến động.

Bà mẹ ba con làm hoa từ bánh cupcake gây sốt khắp thế giới

Phong cách sống - Hoàng Hà - 22/08/2025 08:00
Dù không qua bất kỳ trường lớp đào tạo nào, thế nhưng với lòng đam mê ẩm thực và nghệ thuật, người mẹ ba con vẫn tạo nên bó hoa bánh cupcake tuyệt đẹp.

Kế hoạch dự án phần mềm

Blog GS John VU - GS John Vu - 21/08/2025 13:00
Theo nhiều nghiên cứu, phần lớn những người quản lí phần mềm đã KHÔNg nhận được đào tạo về quản lí dự án CHÍNH THỨC và nhiều giáo trình quản lí dự án tại đại học KHÔNG thích hợp do thiếu “khía cạnh thực hành”.

Xem Sex Education tôi giật mình, nếu ông bố nào cũng dạy theo kiểu này thì con cái mệt mỏi

Điện ảnh - Thanh Hương - 21/08/2025 12:00
Tôi rùng mình nhớ lại tuổi 15 của bản thân và nhận ra mình đã sai.

3 thông báo Zalo không bao giờ được bỏ qua, coi chừng tài khoản Zalo bị hack

Kỹ năng - KV - 21/08/2025 11:00
Kẻ gian vẫn có thể chiếm đoạt tài khoản nếu bạn lơ là trước 3 dạng thông báo quan trọng dưới đây.

7 câu nói độc hại mà người EQ thấp hay buông ra với bạn bè khiến họ chẳng có nổi người bạn thân

Suy ngẫm - Ứng Hà Chi - 21/08/2025 10:00
Những người có EQ (trí tuệ cảm xúc) thấp thường không nhận ra rằng lời nói của họ có thể gây tổn thương hoặc tạo cảm giác khó chịu cho người khác.

Thuyết Mặc Kệ Họ - Lý do thật sự khiến bạn luôn kiệt sức

Từ sách - Phim - TĐ - 21/08/2025 09:00
Trong cuốn sách "Thuyết Mặc Kệ Họ" (The Let Them Theory), tác giả Mel Robbins và Sawyer Robbins đã chỉ ra rằng bạn không thể kiểm soát hành vi của những người khác và căng thẳng sẽ chỉ làm giảm đi sức mạnh.

Mỹ nhân gen Z hút triệu view với cảnh vác tải cám phăng phăng nuôi 200 con lợn

Phong cách sống - Nhật Thủy - 21/08/2025 08:00
Clip cô gái mảnh mai xinh xắn phăng phăng vác tải cám đổ cho đàn lợn ăn bất ngờ thành hiện tượng mạng với hàng triệu lượt xem chỉ sau 24 giờ.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 7, 23/08/2025