Sống an vui - Vì sao nỗi buồn ở lại lâu hơn niềm vui?
Bây giờ chúng ta đã hiểu tâm con người rất phức tạp và ta cần biết cách kiểm soát tâm, kiểm soát cường độ của các loại cảm xúc như căng thẳng, lo âu...
Bạn muốn thoát khỏi nỗi đau khổ hay muốn được tự do khỏi nó? Nếu bạn chỉ muốn chạy trốn thì một viên thuốc, một tín ngưỡng, một lời lý giải, một thú tiêu khiển sẽ giải quyết vấn đề cho bạn, kèm theo tác dụng phụ là sự lệ thuộc nỗi sợ hãi, và những điều tương tự như thế. Nhưng nếu bạn muốn được tự do khỏi nỗi buồn thì hãy dừng ngay việc trốn chạy lại, hãy nhận thức về nỗi buồn mà không phán xét hay lựa chọn. Bạn hãy quan sát và học hỏi về nó, hãy tìm hiểu trạng thái phức tạp sâu kín của nó. Rồi bạn Rồi bạn sẽ không còn kinh sợ trước nó nữa và cũng hóa giải được liều thuốc độc của sự ta thán. Tự do đến từ hiểu biết về nỗi buồn phiền; để hiểu được nỗi buồn phiền thì bạn phải trải nghiệm nó, bạn không thể hiểu được nó nếu chỉ dựa vào trí tưởng tượng.
“Tôi có thể hỏi điều này không? Người ta nên sống mỗi ngày như thế nào?”
Sống như thể người đó chỉ còn tồn tại trên cõi đời này thêm một ngày hay một giờ nữa.
“Tức là như thế nào?”
Nếu chỉ còn một giờ để sống, bạn sẽ làm gì?
“Tôi thực sự không biết.”
Thế chẳng lẽ bạn không lo cho xong những việc cần thiết như thu xếp công chuyện hoặc di chúc hay sao? Chẳng lẽ bạn không gọi ngay cho gia đình, bạn bè và khẩn cầu sự tha thứ của họ cho những tổn hại mà bạn đã gây ra, bên cạnh đó xí xóa hết mọi tổn hại mà họ đã gây ra cho bạn hay sao? Chẳng lẽ bạn sẽ từ giã cõi đời mà không hoàn thành cho kỳ được mọi ước nguyện về thế giới này trong tâm trí hay sao? Nếu bạn có thể làm điều đó chỉ trong một giờ, thì bạn chắc hẳn làm được điều đó trong những tháng năm còn lại của cuộc đời.
“Chuyện như thế có thể xảy ra sao, thưa ông?”
Bạn hãy thử trải nghiệm đi, rồi bạn sẽ hiểu ra thôi.
Thắc mắc về sự tồn tại của niềm hạnh phúc khi ta đang đau khổ thì liệu có ích gì? Vấn đề là ta cần hiểu về nỗi đau khổ chứ không phải là làm thế nào để có được hạnh phúc. Đúng là chúng ta hạnh phúc khi không đau khổ, nhưng trong khoảnh khắc mà ta ý thức về điều đó thì nó không còn là niềm hạnh phúc nữa. Thế nên ta phải hiểu được đau khổ là gì. Nhưng liệu điều đó có thể xảy ra không, trong khi một phần tâm trí ta vẫn đang mải mê tìm kiếm hạnh phúc cũng như phương cách thoát khỏi sự khốn khổ? Muốn hiểu được nỗi đau khổ, ta phải dành trọn sự tập trung vào nó, không chối bỏ cũng không phán xét, kết án hay so sánh; ta phải hoàn toàn hiện diện cùng nó để thấu hiểu nó.
Sự thật về hạnh phúc sẽ hiển hiện nếu chúng ta biết cách lắng nghe nỗi đau khổ; nếu có thể lắng nghe nỗi đau khổ thì ta có thể lắng nghe hạnh phúc, vì đó chính là cái ta là.
Nỗi khổ của cá nhân bạn có khác gì với nỗi khổ của tôi và nỗi khổ của một người ở châu Á, ở Mỹ, hay ở Nga không? Tuy hoàn cảnh và tình tiết có thể khác nhưng về bản chất nỗi đau khổ của con người đều giống nhau cả, đúng không nào? Đau khổ là đau khổ, hẳn là thế chứ nào đâu phân biệt nỗi khổ của bạn hay nỗi khổ của tôi. Sự thỏa mãn cũng không phải là sự thỏa mãn của bạn hay của tôi, đó chỉ là sự thỏa mãn. Khi bạn đói, nó không chỉ là cơn đói của bạn, nó cũng là cơn đói của toàn châu Á. Khi bạn bị dẫn dắt bởi lòng tham và sự nhẫn tâm, đó cũng là lòng tham và sự nhẫn tâm đã dẫn dắt các chính trị gia hay những người giàu quyền lực ở châu Á, ở Mỹ, hay ở Nga.
Bạn thấy đấy, đó là điều chúng ta chăm chăm hướng đến. Chúng ta không nhận ra rằng chúng ta đều là con người, và đều bị vướng kẹt trong nhiều khía cạnh, lĩnh vực của đời sống. Khi bạn yêu một người, đó không phải là tình yêu của bạn vì nếu vậy, nó sẽ trở thành sự áp chế, chiếm hữu, ghen tuông lo lắng, tàn ác. Nỗi đau khổ cũng vậy, nó không thuộc về bạn hay tôi. Tôi không khiến nó trở nên bâng quơ khách quan, cũng không nói về nó như một điều trừu tượng.
Khi một người đau khổ thì đơn giản là người đấy đau khổ. Nếu ai đó thiếu thốn thức ăn, quần áo, không nơi trú thân thì người đó thấy khổ dù đang ở châu Á hay các nước phương Tây. Những người thiệt mạng hay bị thương đều đau khổ như nhau, dù là người Việt hay người Mỹ. Để hiểu được nỗi khổ phổ quát rất thực tế này đòi hỏi phải có sự hiểu biết và khả năng nhìn thấu vấn đề. Việc chấm dứt nỗi đau khổ này sẽ tự khắc mang lại nền hòa bình không chỉ cho nội tâm chúng ta, mà còn cho cả thế giới bên ngoài.
