‘Nơi vết thương ánh sáng rọi vào’ - Cuốn sách tiên phong về Sang chấn Phức tạp

FN11/07/2025 09:00
‘Nơi vết thương ánh sáng rọi vào’ - Cuốn sách tiên phong về Sang chấn Phức tạp

Sẽ ra sao nếu một ngày ta nhận ra mình đã bị bạo hành dưới danh nghĩa yêu thương? Liệu câu chuyện tổn thương của ta chỉ là nỗi đau mang tính cá nhân hay là bi kịch chung của một cộng đồng?

Stephanie Foo – một nhà báo, một người Mỹ gốc Malaysia, và cũng là một người sống sót sau Rối loạn Căng thẳng Sau Sang chấn Phức tạp – đã vẽ nên một bức tranh đa sắc màu về hành trình ‘sống sót’ của chính mình trong cuốn sách “Nơi vết thương ánh sáng rọi vào” (What My Bones Know: A Memoir of Healing from Complex Trauma).

Khi bạo lực núp bóng yêu thương

Stephanie Foo mới hai tuổi rưỡi khi gia đình rời Malaysia đến định cư ở California. Gia đình cô không đến Mỹ để chạy trốn mà để vươn lên. Cha Stephanie – một người đàn ông Malaysia gốc Hoa – luôn nung nấu “giấc mơ Mỹ” và nỗ lực để gia đình được sinh sống trong một ngôi nhà xinh đẹp ở San Jose, nơi có sân thượng và hồ bơi, nằm gần nhiều trường học chất lượng. Mọi thứ đều có vẻ rất hoàn hảo nếu chỉ nhìn bên ngoài. Nhưng khi mở cánh cửa căn hộ xinh đẹp ấy ra, ta sẽ thấy một hiện thực hoàn toàn khác.

Trong suốt thời thơ ấu, Stephanie luôn phải chịu đựng sự bạo hành về thể xác lẫn tinh thần từ cha mẹ. Cô bé luôn nỗ lực vâng lời, cố gắng tỏ ra là một đứa trẻ ngoan ngoãn và hiểu chuyện, nhưng thứ cô bé nhận lại được không phải là tình yêu thương mà là trách nhiệm của một người chăm sóc và xoa dịu những tổn thương tinh thần của cha mẹ mình.

Sự bạo hành về thể xác lẫn tinh thần của cha mẹ đã khiến Stephanie mắc chứng Rối loạn Căng thẳng Sau Sang chấn Phức tạp – Complex PTSD (C-PTSD), còn gọi là PTSD Phức tạp. Lâu nay, chúng ta thường chỉ biết đến PTSD (rối loạn căng thẳng sau sang chấn) và những hệ lụy của nó, còn với khái niệm C-PTSD thì dường như lạ lẫm. Thậm chí, nó chưa được công nhận là một chẩn đoán riêng biệt trong DSM-5 và DSM-5-TR.

Nhiều người thường nhầm lẫn hoặc đồng nhất C-PTSD với PTSD thông thường. Tại Việt Nam, ngoại trừ một vài bài viết riêng lẻ, chưa có sách vở hay hệ thống tài liệu nào nghiên cứu sâu về C-PTSD. Có thể nói, “Nơi vết thương ánh sáng rọi vào” là tác phẩm đầu tiên cung cấp bức tranh hoàn chỉnh về căn bệnh này.

Nếu PTSD thông thường liên quan đến một khoảnh khắc sang chấn thì người bị C-PTSD thường đã trải qua lạm dụng liên tục – tức là sang chấn xảy ra trong thời gian dài, trong nhiều năm. Việc bị lạm dụng khi còn nhỏ là một nguyên nhân thường gặp của PTSD phức tạp.

“Nơi vết thương ánh sáng rọi vào” không phải là một cuốn sách dễ đọc. Những trang viết miêu tả về quá khứ bị lạm dụng và bạo hành của Stephanie khiến người đọc phải nhiều lần khựng lại vì nặng nề và đau đớn. Nhưng với lối viết giao thoa giữa kể chuyện và cung cấp thông tin khoa học, Stephanie Foo đã phác họa cho chúng ta thấy một câu chuyện chân thật, sâu sắc về C-PTSD và tác động của nó lên cuộc sống của người trưởng thành.

C-PTSD không chỉ ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày của Stephanie, từ việc lo lắng, khó điều tiết cảm xúc, chán ghét bản thân, mà còn gây khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ, có xu hướng gây hấn với người khác, hay có mối quan hệ không lành mạnh với người lạm dụng mình… Nhưng đòn chí tử của sang chấn là nó khiến một người cảm thấy bản thân không xứng đáng được yêu thương.

Và còn một thứ khiến sự khốn khổ của chứng C-PTSD khác biệt so với các chứng rối loạn do sang chấn khác: khi trải qua sự kiện đau đớn lặp đi lặp lại – hàng trăm, thậm chí hàng ngàn lần – trong suốt nhiều năm, số lượng tác nhân kích hoạt ở cả tầng ý thức và tiềm thức sẽ chồng chất lên nhau, trở thành vô tận và không thể lý giải. Nếu bạn bị đánh vì hàng trăm lỗi lầm thì lỗi lầm nào cũng trở thành mối nguy hiểm với bạn. Nếu hàng chục người làm bạn thất vọng, thì tất cả mọi người xung quanh đều trở thành bất tín. Và rồi bản thân thế giới này cũng trở thành một mối đe dọa. Vì có vô số tác nhân kích hoạt, nên C-PTSD sẽ khó chữa hơn PTSD thông thường.

Việc bị cha mẹ lạm dụng, bạo hành, bỏ rơi đã để lại một lỗ hổng bên trong tâm hồn của Stephanie, nên dù bao nhiêu năm trôi qua, dù áp dụng bao nhiêu phương pháp chữa trị cũng chỉ như “trát những lớp thạch cao trắng muốt không tỳ vết lên để trám vào những lỗ hổng toang hoác trong cốt tủy mà thôi”.

Khi nhìn vào một nỗi đau, một chứng bệnh, ta có thể dễ dàng nhìn thấy biểu hiện bề mặt của nó, nhưng còn bao nhiêu điều ẩn dưới nỗi đau đó? Có bao nhiêu người trong chúng ta thật sự dám mổ xẻ vết thương của mình ra để nhìn về nỗi đau của cha mẹ, của ông bà và thậm chí là của cụ cố? Stephanie không chỉ nhìn vào nỗi đau của bản thân, cô còn truy vấn đến cùng gốc rễ của nỗi đau. Để rồi từ câu chuyện cội nguồn, cô nhận ra những sự thật đau lòng của đói nghèo, chiến tranh và cả “giấc mơ Mỹ” được ngợi ca.

Những đau đớn cứ trải dài trên những trang giấy, và khi nhìn vào đó, ta không chỉ thấy nỗi đau của một cá nhân nữa, nó là nỗi đau của nhiều thế hệ - một nỗi đau đến từ gốc gác, xứ sở của họ. Như Stephanie đã tóm gọn trong mấy câu ngắn ngủi: “Tôi là sản phẩm của cả một xứ sở. Tôi là một trong số rất nhiều người. Tất cả chúng tôi đều là nạn nhân của một cộng đồng rối loạn chức năng rất giỏi kìm nén bản thân trong khi lẩm bẩm ‘Hãy biết cười trong nước mắt. Phải biết ngậm đắng nuốt cay’.”

Đi cùng mất mát luôn là chiến công

Việc chấp nhận bản thân mắc bệnh tâm lý vốn chẳng dễ dàng, nhưng hành trình để chữa trị dường như còn khó khăn gấp bội. Stephanie Foo đã thử nhiều phương pháp khác nhau để hồi phục, bao gồm liệu pháp tâm lý, yoga, thiền, và các liệu pháp dựa trên khoa học thần kinh. Có lúc cô thấy mình đã ổn, rồi chẳng bao lâu sau, cô lại chìm xuống một hố sâu khác và cảm thấy bản thân là một kẻ thất bại, một “phiên bản lỗi”.

Ở trong hành trình chữa lành, bạn không chỉ phải học cách chấp nhận vết thương của mình, dịu dàng với đứa trẻ trong quá khứ, mà còn phải từng bước mở lòng tin tưởng và cho phép bản thân được sai lầm… Những điều này nghe có vẻ đơn giản nhưng với những người mắc C-PTSD, đây lại là ngọn núi rất khó để vượt qua. Do tính chất lặp đi lặp lại nên về bản chất C-PTSD là sang chấn trong các mối quan hệ. Nói cách khác, đây là tổn thương do mối quan hệ không tốt với người khác – những người lẽ ra phải quan tâm và đáng tin cậy nhưng thay vào đó lại gây tổn thương cho ta. Điều đó có nghĩa là người mắc C-PTSD sẽ gặp nhiều khó khăn trong các mối quan hệ với bất kỳ ai vì trong tiềm thức của họ đã ăn sâu một niềm tin rằng người khác là không thể tin tưởng được.

Có một hiểu lầm tai hại với những người đang vật lộn với C-PTSD, ấy là cho rằng chữa lành chỉ thật sự đến khi ta không còn cảm thấy buồn bã hay thất vọng. Nhưng chữa lành không đồng nghĩa với việc không còn cảm thấy gì nữa, mà là cảm nhận được những cảm xúc phù hợp ở những thời điểm phù hợp, và luôn có khả năng trở lại là chính mình. Tất cả mọi cảm xúc đều có ý nghĩa. Nỗi buồn là cần thiết để xử lý nỗi đau. Nỗi sợ giữ cho ta an toàn. Loại bỏ hoàn toàn những cảm xúc này không những bất khả thi mà còn gây hại nữa.

Như đoạn kết của một câu chuyện cổ tích, Stephanie Foo không chỉ tái sinh từ đống tro tàn mà còn tìm thấy một người chồng yêu thương, một gia đình ấm áp, và cả một cộng đồng dành cho cô. Nhưng không phải phép màu từ một đáng thần linh nào cả, tất thảy những gì mà cô đạt được đến từ việc cô đã dũng cảm chiến đấu và kiên trì bước qua từng rạn nứt của quá khứ.

Đọc “Nơi vết thương ánh sáng rọi vào”, ta thấy tài năng của Stephenie nằm ở chỗ, cô không biến cuốn sách của mình trở thành một bản cáo trạng quá khứ hay một cuốn cẩm nang tâm lý khô khan, ngược lại, đan cài trong những khái niệm khoa học lạ lẫm là những câu chữ đậm màu văn chương. Vì lẽ đó, cuốn sách không chỉ cuốn hút về mặt câu chuyện mà còn khiến ta phải xuýt xoa vì những câu văn đầy cảm xúc.

Stephanie Foo

Stephanie Foo là người Mỹ gốc Malaysia. Cô là nhà văn và là nhà sản xuất chương trình radio, gần đây nhất cô làm việc cho kênh This American Life. Tác phẩm của cô đã được phát sóng trên Snap Judgement, Reply All, 99% Invisible và Radiolab, đồng thời các bài viết của cô đã được đăng trên Vox và The New York Times. Là một diễn giả và người hướng dẫn được biết đến rộng rãi, cô đã giảng dạy tại Đại học Columbia và đã diễn thuyết tại nhiều nơi từ Liên hoan phim Sundance đến Sở Sức khỏe Tâm thần Missouri. Hiện cô sống ở thành phố New York.

 


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

‘Thuyết Mặc Kệ Họ’ - Bí quyết để ngừng lo âu

Điều gì sẽ xảy ra nếu chìa khóa dẫn đến hạnh phúc, thành công và tình yêu chỉ là ba từ đơn giản: hãy để họ.
2

Sức mạnh của người thấu cảm - Vẻ đẹp trong sự nhạy cảm của bạn

 “Sự nhạy cảm của tôi là một siêu năng lực!"
3

‘Tiến vào đồng cỏ hoang’ - Câu chuyện ngụ ngôn về những bất đồng với mẹ

Đây là câu chuyện ngụ ngôn xoay quanh những sự việc xảy ra với một cậu bé và bạn gấu Walter, khi cả hai bỏ trốn khỏi nhà. Bởi cậu bé cảm thấy bị mất tự do và quá chán nản với việc phải ngoan ngoãn, tuân theo những qui tắc do mẹ đặt ra.
4

Nơi vết thương ánh sáng rọi vào - Vì sao lời trách móc dễ dẫn ta vào ngõ cụt?

Nhớ rằng ai cũng đang chiến đấu với những cuộc chiến riêng, đồng cảm sẽ giúp ta bớt khắt khe.
5

Nơi vết thương ánh sáng rọi vào - Kỳ 3: PTSD là một cơ chế sinh tồn giúp chúng ta sống sót

Vậy là, tận thế đang tới rồi, dĩ nhiên - Giai đoạn khoảng năm 2021-2022 khi Covid hoành hành, cháy rừng ở California và bạo loạn ở Mỹ.

Hạnh phúc tuổi trẻ - “Điều tốt cũng có thể hủy hoại bạn”, nghe vô lý nhưng chính bạn đang làm điều đó mỗi ngày

Chúng ta lớn lên với niềm tin rằng phải giữ lấy điều tốt và loại bỏ điều xấu, như thể đó là cách duy nhất để sống hạnh phúc. Nhưng vì sao càng chạy theo những lựa chọn ấy, tâm trí lại càng mệt mỏi, càng đầy xung đột và lo lắng?

Không còn bệnh tim - "Một quyển sách quý, rất đáng quý"

Đọc xong cuốn sách "Không còn bệnh tim" (No More Heart Disease) của Tiến sĩ Louis J. Ignarro tôi nhận thấy đây là một quyển sách quý, rất đáng quý. Quý bởi vì tác giả đoạt giải Nobel về Y học sau 24 năm nghiên cứu về một thứ mà lúc khởi đầu chưa ai biết gì về nó...

Đường vào Thiền - Thành công sớm đang trở thành áp lực với người trẻ

Trong bối cảnh nhiều người trẻ đang loay hoay giữa những áp lực thành công và nhu cầu sống ý nghĩa, cuốn sách "Đường vào Thiền" (The path of meditation) của Osho như một lời mời gọi bạn trở về với chính mình.

'Khai mở cảm xúc' và 'Khai mở hạnh phúc' - Con người sẽ ra sao nếu không còn cảm xúc tồi tệ?

Bác sĩ tâm lý Emma Hepburn cho rằng cảm xúc giúp ta sống, cảm, phản ứng và kết nối. Cố gắng phủ nhận một cảm xúc tiêu cực đồng nghĩa với việc ta đang chối từ chính mình.

Thánh kinh marketing – Cẩm nang giúp bạn làm chủ cuộc chơi tiếp thị hiện đại

Thị trường thay đổi, khách hàng thay đổi, còn bạn đã thay đổi cách làm marketing chưa? Nếu vẫn còn loay hoay, “Thánh kinh marketing” (The 21st Century Sales Bible) của Yaniv Zaid sẽ giúp bạn: Kết nối thật - giá trị thật - và chiến lược thông minh.

Ánh sáng trong ta - Tác dụng phụ của việc gắn nhãn bản thân

"Ánh sáng trong ta" (The Light We Carry) của Michelle Obama là minh chứng rằng: chiếc nhãn từ người khác, hoặc từ chính bạn không thể ngăn chặn tiềm năng thực sự bên trong con người bạn.

Đại địa chấn kinh tế - Tiền nóng, niềm tin lạnh: 3 thế hệ khủng hoảng tài chính toàn cầu

Từ những cuộc khủng hoảng này cho thấy quá trình toàn cầu hóa thị trường tài chính luôn đi kèm với quá trình toàn cầu hóa khủng hoảng tài chính, nghĩa là khủng hoảng không còn giới hạn trong một khu vực mà có thể nhanh chóng lan rộng khắp thế giới.

Hạnh phúc tuổi trẻ - Yêu không ràng buộc là bí mật của tình yêu vĩnh hằng

Triết gia Krishnamurti, đã từng đặt ra một câu hỏi giản dị mà rất đáng để chúng ta, đặc biệt là những cô gái trẻ cần suy ngẫm: “Chúng ta có thực sự biết yêu là gì không?”.

Cố gắng làm gì khi có AI: Xu thế mới sau ‘nghỉ việc thầm lặng’, người lao động từ bỏ nỗ lực vì không có tương lai

Suy ngẫm - Băng Băng - 23/08/2025 10:00
Một làn sóng chán nản, từ chối cố gắng đang lan rộng trong người lao động khi AI dần cướp mất công việc của nhiều nhân viên bất kể họ có nỗ lực ra sao.

Tại sao có lúc bạn lại trở thành ‘Người lạ với chính ta’?

Từ sách - Phim - FN - 23/08/2025 09:00
Tâm thần học đã làm thay đổi thế giới bằng cách đưa nỗi đau tinh thần ra khỏi bóng tối của mê tín và đặt nó vào ngôn ngữ của khoa học, giúp những người từng bị xem là “ma quỷ ám” thành những bệnh nhân có thể được chữa trị và đồng cảm.

Học giỏi cách nào đây? Học giỏi không khó, khó là bạn chưa tìm ra cách học khôn ngoan

Từ sách - Phim - Quìn - 23/08/2025 08:00
Bạn có từng tự hỏi vì sao có những bạn học sinh luôn nằm trong top đầu, mà vẫn có thời gian chơi thể thao, giải trí, thậm chí ngủ đủ giấc? Bí quyết của họ không nằm ở tài năng thiên bẩm, mà ở việc lựa chọn cách học hiệu quả.

Kinh doanh khoán ngoài

Blog GS John VU - GS John Vu - 22/08/2025 13:00
Các công ti toàn cầu đã dùng công nghệ thông tin như chiến lược để cải tiến tính hiệu quả, giảm chi phí, tăng lợi nhuận, và cải tiến chất lượng.

Khi cuộc đời cho bạn quả quýt: Thiếu tiền cũng không đáng sợ bằng thiếu thứ này!

Điện ảnh - Ngọc Linh - 22/08/2025 12:00
"Làm chủ” một túp lều tranh với “làm nô lệ trong biệt thự”, chưa biết ai khổ hơn ai.

Cấp cứu giữa đêm vì ngộ độc, bác sĩ nhắc nhở 4 món rất quen nhưng nấu không cẩn thận

Kỹ năng - Ngọc Ái - 22/08/2025 11:00
Sau khi ăn tối khoảng 2 tiếng, người phụ nữ này đột nhiên đau bụng dữ dội, nôn mửa và không nhận ra người thân. Trong khi người nhà cho biết các món trong bữa ăn đều quen thuộc, không có gì đặc biệt.

9 bài học hàng đầu của Mark Twain để sống tốt một cuộc đời đầy thử thách

Suy ngẫm - TĐ - 22/08/2025 10:00
Twain được biết đến với nhiều câu trích dẫn dí dỏm. Dưới đây là những bài học để đời từ Mark Twain đáng để suy ngẫm mỗi ngày!

Những cuốn sách giúp bạn chăm sóc sức khỏe tinh thần từ gốc rễ

Tủ sách - Quìn - 22/08/2025 09:00
Đọc những cuốn sách dưới đây, bạn sẽ thấy việc chăm sóc tinh thần không còn là khái niệm xa xỉ, mà là con đường thực tế để sống cân bằng, bền vững trong một thế giới nhiều biến động.

Bà mẹ ba con làm hoa từ bánh cupcake gây sốt khắp thế giới

Phong cách sống - Hoàng Hà - 22/08/2025 08:00
Dù không qua bất kỳ trường lớp đào tạo nào, thế nhưng với lòng đam mê ẩm thực và nghệ thuật, người mẹ ba con vẫn tạo nên bó hoa bánh cupcake tuyệt đẹp.

Kế hoạch dự án phần mềm

Blog GS John VU - GS John Vu - 21/08/2025 13:00
Theo nhiều nghiên cứu, phần lớn những người quản lí phần mềm đã KHÔNg nhận được đào tạo về quản lí dự án CHÍNH THỨC và nhiều giáo trình quản lí dự án tại đại học KHÔNG thích hợp do thiếu “khía cạnh thực hành”.

Xem Sex Education tôi giật mình, nếu ông bố nào cũng dạy theo kiểu này thì con cái mệt mỏi

Điện ảnh - Thanh Hương - 21/08/2025 12:00
Tôi rùng mình nhớ lại tuổi 15 của bản thân và nhận ra mình đã sai.

3 thông báo Zalo không bao giờ được bỏ qua, coi chừng tài khoản Zalo bị hack

Kỹ năng - KV - 21/08/2025 11:00
Kẻ gian vẫn có thể chiếm đoạt tài khoản nếu bạn lơ là trước 3 dạng thông báo quan trọng dưới đây.

7 câu nói độc hại mà người EQ thấp hay buông ra với bạn bè khiến họ chẳng có nổi người bạn thân

Suy ngẫm - Ứng Hà Chi - 21/08/2025 10:00
Những người có EQ (trí tuệ cảm xúc) thấp thường không nhận ra rằng lời nói của họ có thể gây tổn thương hoặc tạo cảm giác khó chịu cho người khác.

Thuyết Mặc Kệ Họ - Lý do thật sự khiến bạn luôn kiệt sức

Từ sách - Phim - TĐ - 21/08/2025 09:00
Trong cuốn sách "Thuyết Mặc Kệ Họ" (The Let Them Theory), tác giả Mel Robbins và Sawyer Robbins đã chỉ ra rằng bạn không thể kiểm soát hành vi của những người khác và căng thẳng sẽ chỉ làm giảm đi sức mạnh.

Mỹ nhân gen Z hút triệu view với cảnh vác tải cám phăng phăng nuôi 200 con lợn

Phong cách sống - Nhật Thủy - 21/08/2025 08:00
Clip cô gái mảnh mai xinh xắn phăng phăng vác tải cám đổ cho đàn lợn ăn bất ngờ thành hiện tượng mạng với hàng triệu lượt xem chỉ sau 24 giờ.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 7, 23/08/2025