Chúng ta khao khát tự do, nhưng lại mơ hồ không hiểu tự do thực sự là gì. Đôi khi, chúng ta nhầm lẫn giữa sự tự do bề ngoài, nghĩa là khả năng lựa chọn công việc, bạn bè, hay thậm chí cả ước mơ, với sự tự do thực sự bên trong tâm hồn. Nhưng làm thế nào để vượt qua những giới hạn do chính mình tạo ra? Làm thế nào để sống một cuộc đời thực sự thuộc về chính mình?
Đó là những câu hỏi mà Osho, nhà triết gia hiện đại với những tư tưởng táo bạo, đã giải đáp trong cuốn sách đầy sức mạnh "Tự do - Như chim tung cánh" (Freedom The courage to be yourself).
Osho, người được mệnh danh là bậc thầy về tự do tư tưởng, đã dùng tác phẩm này để thách thức mọi khuôn khổ, mọi quy chuẩn mà con người từ lâu chấp nhận như một lẽ đương nhiên. Trong cuốn sách, ông không chỉ phân tích sâu sắc về bản chất của tự do mà còn đưa ra những lời chỉ dẫn để mỗi người dám bước ra khỏi "chiếc lồng" của mình và sống một cuộc đời chân thực, ý nghĩa hơn.
“Để được hoàn toàn tự do, người ta cần phải hoàn toàn tỉnh thức, bởi vì sự ràng buộc của chúng ta đã bắt rễ vào vô thức; nó không đến từ bên ngoài. Không ai có thể khiến bạn mất tự do. Bạn có thể bị hủy diệt nhưng tự do của bạn không thể bị tước đoạt trừ khi bạn tự cho đi. Xét cho cùng, chính mong muốn đánh mất tự do của bạn mới luôn khiến bạn mất tự do. Chính mong muốn lệ thuộc, mong muốn vứt bỏ trách nhiệm được là chính mình, mới khiến bạn mất tự do.”
Trong cuốn sách, Osho đưa ra một khái niệm đầy cách mạng về tự do, khác xa những gì chúng ta thường nghĩ. Đối với ông, tự do không đơn giản là thoát khỏi sự kiểm soát của người khác, mà là một hành trình nội tại, nơi con người cần giải phóng chính mình khỏi những giới hạn do tư duy và cảm xúc áp đặt.
Theo Osho, khi tâm trí còn bị trói buộc bởi sự lo lắng về cái nhìn của người khác, bạn không thể thực sự cảm nhận được tự do. Bước đầu tiên để đạt được tự do là nhìn sâu vào bản thân, nhận diện những giới hạn vô hình đang kìm hãm bạn và dần dần buông bỏ chúng. Tự do thực sự không phải là một trạng thái bên ngoài, mà là sự an nhiên trong tâm hồn, nơi bạn có thể sống đúng với bản chất tự nhiên của mình.
Ông phân biệt rõ hai loại tự do: "tự do khỏi" và "tự do vì". "Tự do khỏi" là bước đầu tiên, khi ta thoát khỏi những rào cản như sợ hãi, áp lực xã hội, và những định kiến mà ta bị nhồi nhét từ khi còn nhỏ. Nhưng ông nhấn mạnh rằng điều này chưa đủ, và đây chỉ là thứ tự do bình thường, tầm thường. Bước tiếp theo là "tự do vì" - là trạng thái mà con người có thể sống trọn vẹn với bản chất thật của mình, không bị chi phối bởi bất kỳ điều gì từ bên ngoài.
“Tôi không chống lại bất cứ ai hay bất cứ điều gì. Tôi không muốn bạn tự do khỏi điều gì, tôi chỉ đơn giản muốn bạn tự do. Hãy hiểu sự khác biệt này: tự do khỏi không bao giờ trọn vẹn; từ “khỏi” khiến nó bị mắc kẹt trong quá khứ. Tự do khỏi không bao giờ là tự do đích thực.”
Một trong những bài học quan trọng mà Osho đề cập đến trong cuốn sách là về sự sợ hãi, thứ được coi là kẻ thù lớn nhất của tự do. Theo ông, sợ hãi không chỉ là cảm giác tạm thời mà là một trạng thái tinh thần ăn sâu vào tiềm thức, được nuôi dưỡng bởi những gì chúng ta học từ xã hội. Sợ thất bại, sợ bị từ chối, sợ bị đánh giá… tất cả những nỗi sợ này khiến con người chấp nhận sống trong vùng an toàn, từ bỏ những giấc mơ và đam mê của chính mình. Osho không chỉ ra cách để trốn tránh nỗi sợ hãi mà khuyến khích chúng ta dũng cảm đối mặt và thấu hiểu nó. Khi ta nhận ra rằng sợ hãi chỉ là một ảo tưởng, sự giải phóng thực sự mới bắt đầu.
“Tự do chỉ đơn giản là cơ hội để tìm thấy một định nghĩa cho chính bạn, một cá tính cá nhân đích thực, chân thật, và một niềm vui khi khiến cho thế giới quanh bạn tốt hơn một chút, xinh đẹp hơn một chút - thêm vài đóa hồng, thêm vài mảng xanh, thêm vài ốc đảo.”
Ngoài sợ hãi, Osho cũng đi sâu vào khái niệm tính chân thực. Ông tin rằng phần lớn chúng ta sống một cuộc đời giả tạo, mang những chiếc mặt nạ được thiết kế để làm hài lòng người khác. Từ nhỏ, chúng ta được dạy rằng việc được chấp nhận và yêu thương phụ thuộc vào việc làm theo những gì người khác mong đợi. Kết quả là, chúng ta quên mất mình là ai, đánh mất bản chất thật sự của mình. Osho kêu gọi con người hãy dũng cảm sống chân thực, bất kể điều đó có thể dẫn đến sự cô lập hay phán xét. Sự chân thực, dù khó khăn, là con đường duy nhất dẫn đến tự do thực sự.
Tình yêu cũng được Osho xem xét dưới góc nhìn hoàn toàn khác biệt. Theo ông, tình yêu không phải là sự kiểm soát hay sở hữu, mà là sự tôn trọng và sẻ chia. Ông phê phán những mối quan hệ dựa trên sự phụ thuộc lẫn nhau, nơi cả hai bên đều cố gắng kiểm soát đối phương để đáp ứng nhu cầu của mình. Tình yêu thực sự, theo Osho, chỉ có thể tồn tại khi mỗi người đạt đến tự do cá nhân, khi họ không còn tìm kiếm sự hoàn thiện từ bên ngoài mà là từ chính bản thân mình. Đây là một bài học sâu sắc, thách thức những quan niệm thông thường về tình yêu mà chúng ta thường được dạy.
“Thiền cũng được, viết nhạc cũng được, điêu khắc cũng được, nhảy múa cũng được. yêu thương cũng được. Nhưng hãy làm gì đó với tự do của bạn. Đừng chỉ ngồi yên với tự do, bằng không bạn sẽ trở nên buồn bã.”
Tự do không có nghĩa là buông thả hay làm bất cứ điều gì mình muốn mà không quan tâm đến hậu quả. Theo Osho, tự do thực sự đòi hỏi sự trưởng thành và ý thức trách nhiệm. Bạn phải sẵn sàng chịu trách nhiệm hoàn toàn về cuộc đời mình, từ những suy nghĩ, hành động đến kết quả mà chúng mang lại.
Đây là sự tự do cao nhất, bởi khi bạn làm chủ được chính mình, bạn không còn bị lệ thuộc vào những yếu tố bên ngoài để định nghĩa giá trị bản thân. Tuy nhiên, điều này cũng đồng nghĩa với việc từ bỏ thói quen đổ lỗi hay trông đợi vào người khác để mang lại hạnh phúc cho mình. Trách nhiệm cá nhân không phải là gánh nặng mà là nền tảng để xây dựng một cuộc sống thực sự tự do và ý nghĩa.
Một phần không thể bỏ qua của cuốn sách là những hướng dẫn về thiền định. Đối với Osho, thiền định không chỉ là một phương pháp mà là một cách sống. Nó giúp con người trở về với chính mình, sống trong hiện tại và nhận thức rõ ràng về mọi suy nghĩ, cảm xúc đang chi phối mình. Qua thiền, chúng ta có thể nhìn thấu những xiềng xích vô hình, hiểu rõ hơn về bản thân, và từ đó giải phóng mình khỏi những ràng buộc tâm lý.
Giá trị lớn nhất mà "Tự do - Như chim tung cánh" mang lại chính là lời kêu gọi hành động. Osho không chỉ đơn thuần đưa ra những triết lý mà còn khuyến khích mỗi người đọc phải hành động, phải thay đổi để đạt được tự do thực sự. Ông nhấn mạnh rằng tự do không phải là một khái niệm trừu tượng mà là một thực tế mà bất kỳ ai cũng có thể đạt được, miễn là họ đủ dũng cảm để đối diện với chính mình.
Thông qua cuốn sách, Osho mang tới cho độc giả một thông điệp mạnh mẽ: tự do là quyền cơ bản, nhưng cũng là trách nhiệm cá nhân. Đó là một hành trình không dễ dàng, đòi hỏi sự dũng cảm, kiên trì, và cả sự chấp nhận những mất mát có thể xảy ra. Nhưng đổi lại, tự do mang lại cho chúng ta một cuộc sống chân thực, ý nghĩa và trọn vẹn hơn bao giờ hết.
“Tự do đích thực không liên quan gì đến thế giới bên ngoài. Tự do đích thực không mang tính chính trị, không mang tính kinh tế; nó mang tính tâm linh. Tự do chính trị có thể bị lấy đi bất cứ lúc nào; tự do kinh tế có thể biến mất như giọt sương trong nắng mai. Chúng không nằm trong tay bạn. Và thứ không nằm trong tay bạn thì không thể gọi là tự do đích thực. Tự do đích thực luôn mang tính tâm linh. Nó liên quan đến bản thể sâu thẳm nhất của bạn, thứ không thể bị xiềng xích, không thể bị trói buộc, không thể bị cầm tù.”
Osho đã dẫn dắt người đọc vào hành trình khám phá tự do qua những câu chuyện đầy sức hấp dẫn và ý nghĩa. Với tài năng của một người kể chuyện bậc thầy, ông khéo léo sử dụng các ví dụ từ những triết gia nổi tiếng như Diogenes, người đã sống một cuộc đời giản dị nhưng giàu ý nghĩa, hay Nietzsche, nhà tư tưởng với những quan điểm sâu sắc về ý chí tự do và sức mạnh cá nhân. Không chỉ dừng lại ở những ý tưởng triết học trừu tượng, Osho còn đưa ra rất nhiều câu chuyện gần gũi, gắn liền với đời sống thực tế, giúp độc giả dễ dàng liên hệ với chính mình.
Bằng cách kết hợp giữa sự uyên thâm triết học và nghệ thuật kể chuyện, Osho biến những triết lý khô khan trở nên sinh động và dễ hiểu. Ông không giảng giải một cách cứng nhắc, mà dẫn dắt người đọc từng bước thấm nhuần các khái niệm về tự do thông qua các câu chuyện đầy cảm hứng. Qua từng trang sách, Osho nhẹ nhàng bóc tách từng lớp nghĩa của tự do, từ những ràng buộc bên ngoài như xã hội, gia đình, đến những rào cản bên trong như nỗi sợ hãi hay định kiến cá nhân.
Với "Tự do - Như chim tung cánh", người đọc như được tham gia vào một hành trình tự khám phá, nơi mà mỗi câu chuyện, mỗi triết lý đều như một chiếc chìa khóa mở ra cánh cửa mới trong tâm trí. Với sự thấu hiểu sâu sắc về tâm lý con người, Osho không áp đặt mà mời gọi người đọc tự chiêm nghiệm, tự vấn và tự tìm thấy sức mạnh nội tại để sống là chính mình. Cuốn sách vì thế không chỉ là một tác phẩm triết học, mà còn là một người bạn đồng hành, giúp mỗi người đọc chạm đến ý nghĩa sâu xa của tự do và lòng can đảm.
"Tự do - Như chim tung cánh" còn có thể được coi như một ngọn đuốc soi sáng, giúp con người nhận ra và vượt qua những giới hạn mà họ không hề hay biết. Với những ai đang tìm kiếm ý nghĩa thực sự của cuộc sống, đây là một tác phẩm không thể bỏ qua, một hành trình đầy thử thách nhưng cũng vô cùng xứng đáng để theo đuổi.
“Nếu bạn vứt bỏ mọi rác rưởi của quá khứ và mọi ham muốn, tham vọng về tương lai, thì trong chính khoảnh khắc này, bạn tự do - như chim tung cánh, cả bầu trời thuộc về bạn. Mà có lẽ ngay cả bầu trời cũng không phải là giới hạn.” - Osho
.png "'Sài Gòn vẫn hát' - Nỗ lực níu giữ những giá trị xưa cũ")
