Ngâm Kiều toàn truyện: Cách tôn vinh Truyện Kiều độc đáo

Sau một năm ấp ủ và thực hiện, dự án "Ngâm Kiều toàn truyện" do nghệ sĩ, nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long khởi xướng đã hoàn thành và ra mắt khán giả.

"Ngâm Kiều toàn truyện" là dự án tôn vinh một lối ngâm độc đáo được sinh ra gắn liền với kiệt tác văn học Việt Nam, đó là ngâm Kiều gắn liền với "Truyện Kiều". Lối ngâm này còn được các nghệ sĩ nghệ thuật và âm nhạc truyền thống dân tộc gọi là Lảy Kiều. Thông qua dự án, có thể thấy bên cạnh đóng góp cho văn học, "Truyện Kiều" có vị trí hết sức thú vị bởi qua đó ông cha ta đã sáng tạo riêng một lối hát dành cho những câu Kiều.

Xưa kia, ngâm Kiều phổ biến như sự phổ biến của "Truyện Kiều". Ngâm Kiều như câu cửa miệng của ông bà ta. Nó hiện hữu bất cứ lúc nào, dù vui hay buồn, lúc ru con, cháu ngủ, hay dạy dỗ trẻ con, khuyên răn con người ta một điều gì đó, chiêm nghiệm cuộc đời, hoặc đơn thuần là để có phút giây thư thái sau một ngày làm việc mệt nhọc...

Ngày nay, ngâm Kiều vẫn còn tồn tại ở trong các thể loại kịch hát truyền thống và ca hát dân gian như Chèo, Hát văn, Ca trù, Hát xẩm... Tuy nhiên, nó chỉ tồn tại với tư cách một phần nhỏ nằm trong một tác phẩm. Trong khi ngâm Kiều với tư cách một thể loại, một lối hát riêng được sinh ra từ "Truyện Kiều" và góp phần đưa Truyện Kiều phổ biến hơn trong lòng người Việt đã gần như không còn được nhắc tới trong đời sống tinh thần.

Dự án được nhà lý luận âm nhạc, nhạc sĩ Nguyễn Quang Long ấp ủ từ rất lâu, nhưng xác định đây là một công trình rất lớn, muốn thực hiện cần có sự tham gia của nhiều nghệ sĩ tài năng và cần có một khoản kinh phí tương đối để vận hành nên việc thực hiện dự án được nhà lý luận xác định nằm ngoài khả năng cá nhân.

Cho tới thời điểm năm 2021, khi đại dịch Covid-19 làm ngưng trệ mọi hoạt động, các nghệ sĩ cũng không nằm ngoài sự ảnh hưởng. Chính trong thời gian này, nhạc sĩ Quang Long chia sẻ với Phạm Đình Dũng, quỹ Thiện Tâm và nhận được sự ủng hộ để có quyết tâm làm dự án.

Nhạc sĩ Quang Long cho biết, rất may là sau khi chia sẻ, dự án được rất nhiều nghệ sĩ uy tín ủng hộ. Theo đó, các nghệ sĩ đảm nhiệm phần ngâm Kiều có: NSND Thanh Hoài, NSND Thúy Ngần, NSƯT Quốc Khanh, Văn Phương, Thúy Nga. Dàn nhạc là các nghệ sĩ: Trần Quế Hương (đàn tranh), Phạm Đức Bình (đàn nguyệt), Lê Tiến Trung (sáo, bầu), NSƯT Xuân Hải (nhị).

Toàn bộ 3.254 câu thơ trong tác phẩm Truyện Kiều được chia thành 12 chương theo nội dung của truyện, mỗi chương có độ dài từ khoảng 30 phút tới 100 phút. Tổng cộng toàn bộ dự án "Ngâm Kiều toàn truyện" dài 561 phút, tức là tương đương khoảng gần 10 tiếng âm thanh.

Cho tới thời điểm này, đây là dự án đầu tiên và duy nhất giới thiệu Truyện Kiều hoàn toàn theo đúng lối ngâm Kiều.

Chia sẻ về dự án này, nhà thơ Hồng Thanh Quang cho biết: "Điểm hay của Ngâm Kiều toàn truyện chính là việc các nghệ sĩ trong ekip hoàn toàn tôn trọng cụ Nguyễn Du, tôn trọng nguyên tác Truyện Kiều khi không sửa đổi bất kỳ từ ngữ nào. Dù vậy, thông qua cảm xúc cá nhân của các nghệ sĩ đương đại bằng cách thể hiện, vẫn có thể truyền tải được truyện Kiều một cách mới mẻ, mang tính thời đại nhưng vẫn rất truyền thống. Đây là điều tôi rất khâm phục.

Bên cạnh đó, với hình thức phát hành trực tuyến, sẽ dễ dàng để mọi người có thể tiếp cận đến một tác phẩm kinh điển như Truyện Kiều".

Chương 1: Kiều thăm mộ Đạm Tiên (Giọng ngâm: NSND Thanh Hoài. Dàn nhạc: Trần Quế Hương (đàn tranh), Phạm Đức Bình (đàn nguyệt), Lê Hữu Trung (sáo).

NSND Thanh Hoài là một trong những người đầu tiên nhận lời thực hiện dự án này với nhạc sĩ Nguyễn Quang Long. NSND Thanh Hoài cho biết: "Tôi rất vui khi một người trẻ như Quang Long lại nghĩ tới ngâm thơ cổ, lẩy Kiều cổ cha ông ta để lại từ xa xưa để thực hiện dự án. Thời đại thay đổi sẽ làm mất dần đi những vốn cổ truyền thống nên việc Long muốn khai thác và lưu giữ vốn cổ để lại cho các thế hệ mai sau là điều rất đáng quý".

Ngâm Kiều toàn truyện Chương 2 I Kiều gặp Kim Trọng. Giọng ngâm: NS Thúy Nga Đàn nguyệt: Phạm Đức Bình

Dự án "Ngâm Kiều toàn truyện" sẽ được phát hành miễn phí. Các chương sẽ được lần lượt giới thiệu vào 20h các ngày thứ Ba, Năm, Bảy từ ngày 1/4 đến ngày 24/4/2021 trên kênh Youtube Dân ca & Nhạc cổ truyền do nhà lý luận âm nhạc Nguyễn Quang Long sáng lập, giới thiệu và tôn vinh nhạc truyền thống dân tộc Việt Nam.

Hà Thanh