Sức mạnh của người thấu cảm Kỳ 3: 7 công cụ giúp bạn học cách nói 'không'
Bây giờ khi đã hiểu tầm quan trọng của việc nói “không”, bạn cần học cách đối mặt với cảm giác tội lỗi có thể nảy sinh từ đó.
Cách đây vài ngày, trong lúc uống rượu, một người bạn đã than thở với tôi: " Còn đáng buồn hơn cả "trâu ngựa" là những người trung niên làm công việc "trâu ngựa" – mắc kẹt trong guồng quay công việc: không thể cạnh tranh, không thể buông xuôi, cũng không thể trốn thoát.
Không thể cạnh tranh, vì cơ thể đã lên tiếng cảnh báo.
Không thể buông xuôi, vì còn phải gánh vác gia đình.
Không thể trốn thoát, vì bên ngoài không có chỗ đứng".
Khoảnh khắc ấy, nỗi cay đắng của những người trung niên làm thuê bỗng trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Khủng hoảng tuổi trung niên không phải là áp lực của con số tuổi tác, mà là cảm giác ngột ngạt khi bị mắc kẹt trong "chế độ sinh tồn thụ động".
Hôm nay, tôi muốn chia sẻ 8 lời khuyên, hy vọng có thể giúp bạn thức tỉnh và chuẩn bị tốt hơn cho tuổi trung niên.
Cách đây vài năm, nhiều người vẫn tin rằng: Thẻ nhân viên của các tập đoàn lớn = Bùa hộ mệnh. Nhưng trong một hai năm gần đây, chúng ta đã thấy: Những quản lý dự án kỳ cựu khóc lóc vì bị sa thải. Những người có thu nhập hàng triệu tệ một năm (cấp P8) phải ngồi trong Starbucks sửa lại CV.
Bất kể bạn làm ở đâu, cái gọi là cảm giác an toàn thực chất chỉ là một liều thuốc độc mãn tính. Khi công ty cắt giảm nhân sự, những người trên 35 tuổi luôn là nhóm bị loại đầu tiên. Trong kinh tế học, có một khái niệm gọi là "Quy tắc ngón tay cái" (Rule of Thumb). Điều đó có nghĩa là: Nếu bạn không phải là "ngón tay cái", bạn rất dễ bị đào thải. Nhìn từ một góc độ khác, khi bạn đã trở thành "ngón tay cái", bạn sẽ có chỗ đứng ở bất cứ đâu. Chung quy lại, chỉ có thực lực mới đánh bại được tuổi tác.
Từ hôm nay, hãy trau dồi năng lực, xây dựng "hào nước" bảo vệ nghề nghiệp của mình.
Rồi bạn sẽ nhận ra: "Bát cơm sắt" thực sự không phải là công ty, mà là kỹ năng cứng bạn nắm trong tay; Là mạng lưới khách hàng luôn tìm đến bạn; Là năng lực đứng vững dù rời khỏi một công ty nào đó.
Tôi từng đọc một câu thế này: "Những người dùng mạng sống để kiếm tiền, cuối cùng cũng phải dùng tiền để mua lại mạng sống."
Bạn cật lực làm việc, nghĩ rằng mình có thể chịu đau, có thể gánh vác, dù cơ thể có dấu hiệu khó chịu vẫn cố nhịn, dùng sức khỏe để đổi lấy lương cao.
Nhưng: Cột sống của bạn đang thống kê từng lần tăng ca; Dạ dày âm thầm ghi nhận từng bữa ăn vội vàng với đồ ăn nhanh; Gan đánh dấu từng ly rượu xã giao bạn uống vì công việc. Và đến một ngày, chúng sẽ cùng nhau đình công, hóa đơn y tế khi đó có khi còn cao hơn cả khoản thưởng cuối năm của bạn. Sức khỏe mới là vốn liếng để có một cuộc sống tốt.
Dù bạn đang ở hoàn cảnh nào, cơ thể khỏe mạnh mới giúp bạn nuôi gia đình, mới giúp bạn vượt qua khó khăn.
Giáo sư Lưu Quốc Ân (Đại học Bắc Kinh) từng thực hiện một nghiên cứu: Yếu tố quan trọng nhất trong việc tích lũy tài sản là gì? Bạn có thể nghĩ đó là môi trường, xuất thân hay may mắn, nhưng kết quả lại khiến nhiều người bất ngờ: Sức khỏe.
Ông kết luận: Chỉ có khỏe mạnh mới nắm được cục diện cuộc đời. Giữ gìn sức khỏe chính là nắm giữ bí mật của sự giàu có. Công việc không thể đảm đương thì đừng cố gồng. Những buổi nhậu không cần thiết, từ chối được thì hãy từ chối. Bạn chăm sóc tốt bản thân, thì mới chăm lo tốt cho sự nghiệp. Bản báo cáo khám sức khỏe quan trọng hơn cả báo cáo tổng kết cuối năm.
Cuốn sách Good Luck (Vận May) có đề cập đến một nguyên tắc: "Thỏ khôn đào ba hang."
Nếu con thỏ chỉ có một hang duy nhất, dù hang đó có 95% an toàn, thì nó vẫn có 5% nguy cơ mất mạng. Nhưng nếu nó có ba hang, mỗi hang có 80% độ an toàn, thì xác suất cả ba hang đều bị phá hủy chỉ còn 0.8%.
Thời đại bất định, ta càng nên học theo thỏ, tạo cho mình nhiều đường lui: Có thêm một nghề tay trái, là có thêm một phương án dự phòng; Có thêm một nguồn thu nhập, là có thêm một lớp bảo vệ.
Nguyên tắc "531" khi xây dựng nghề tay trái: 50% tập trung giữ vững công việc chính; 30% đầu tư vào kỹ năng mở rộng có liên quan; 10% thử nghiệm các xu hướng mới, ít rủi ro.
Ban ngày bạn là Trưởng phòng Linh, buổi tối bạn có thể là tài xế Linh, thầy giáo Linh trên TikTok, hoặc Linh – chuyên gia săn sale trên nền tảng thương mại.
Bạn có thể: Chuyển 20 năm kinh nghiệm thành khóa học trả phí. Biến 1000 bạn bè trên mạng xã hội thành "mỏ vàng" trong hệ sinh thái riêng.
Cách tốt nhất để không đánh mất tất cả, là đừng đặt mọi quả trứng vào cùng một giỏ. Không có cuộc đời nào an toàn tuyệt đối, chỉ có chuẩn bị thật tốt, để khi cuộc sống đóng một cánh cửa, bạn có thể ngay lập tức mở ra một cánh cửa khác.
Nếu mất việc, bạn có thể trụ vững được bao lâu? Mỗi người trung niên nên tự hỏi mình điều này vào mỗi ngày nhận lương. Những người đang gánh vác cả gia đình, bị kẹp giữa áp lực sự nghiệp và trách nhiệm cá nhân, càng dễ mất kiểm soát khi có biến cố.
Trong thời đại "thiên nga đen" xuất hiện bất ngờ, tốc độ bị sa thải có khi còn nhanh hơn tốc độ thăng tiến. Vậy nên, ngoài việc nghĩ cách kiếm tiền, còn phải biết giữ tiền.
Mỗi gia đình nên có một quỹ tài chính dự phòng: Mỗi khi nhận lương, hãy trích một khoản vào tài khoản riêng; Tiết chế chi tiêu, không tiêu những thứ không thực sự cần thiết; Ăn ở nhà thay vì ra ngoài quán xá; Hạn chế mua sắm vô tội vạ; Khi tài khoản có tiền, bạn sẽ cảm thấy vững tâm; Đến lúc cuộc đời thực sự giáng đòn, bạn sẽ có thể tự đứng vững.
Năm tháng là một viên đá mài dao. Sự nhiệt huyết thời niên thiếu bị mài mòn. Lý tưởng dần bị nghiền nát. Nhiều người trung niên bắt đầu chú ý đến "quan hệ xã giao" hơn là nâng cao năng lực.
Họ trở nên khéo miệng hơn: Lúc nào cũng gọi đồng nghiệp là "huynh đệ". Bỏ nhiều công sức tích lũy cái gọi là "quan hệ". Luyện tập nụ cười hàng ngàn lần, nói những lời lọt tai để làm hài lòng sếp.
Nhưng cuối cùng: Khi công ty cắt giảm nhân sự, người sếp mà bạn thân thiết vẫn sẽ chọn loại bỏ bạn đầu tiên nếu bạn làm việc kém hiệu quả. Người đồng nghiệp mà bạn từng nịnh bợ, khi bạn bị sa thải, sẽ lập tức chặn bạn trên mạng xã hội.
Công ty không phải là nhà, đồng nghiệp không phải là anh em. Môi trường làm việc chỉ quan tâm đến lợi ích, không phải tình cảm.
MIT có một câu nói nổi tiếng: "Ở đây, bạn chỉ có thể chọn tối đa hai thứ trong ba thứ: giấc ngủ, điểm số, và đời sống xã hội."
Trong công việc cũng vậy: "Bạn chỉ có thể chọn tối đa hai trong ba điều: nghỉ ngơi, lương cao, và xã giao."
Hãy đặt công việc lên hàng đầu! Chỉ duy trì xã giao ở mức độ vừa phải. Dành thời gian nâng cao kỹ năng hơn là nịnh bợ sếp. Giá trị thực sự nằm ở hiệu suất làm việc, không phải ở những buổi tiệc rượu cùng đồng nghiệp.
Khi bạn trở nên ưu tú, người khác tự nhiên sẽ tìm đến bạn. Khi bạn có năng lực thực sự, sếp chắc chắn sẽ nhớ đến bạn!
Nếu bạn cố gắng cạnh tranh thể lực với họ, bạn sẽ thua! Bạn tự hào vì thức khuya làm việc đến 2h sáng? Nhưng người trẻ có thể thức cả đêm hoàn thành PPT mà không than vãn.
Bạn làm việc căng thẳng vài giờ là kiệt sức? Nhưng họ chỉ cần một ly cà phê là có thể làm việc xuyên đêm. Nhưng trung niên có một lợi thế mà người trẻ không có – đó là trí tuệ và kinh nghiệm!
Nhà văn Lương Thực Thu từng nói: "Sự thú vị của tuổi trung niên nằm ở việc hiểu đời, hiểu mình, làm những gì mình có thể làm". Thay vì đấu sức, hãy đấu trí! Họ làm việc ba ngày liên tục? Bạn chỉ cần ba cuộc điện thoại để giải quyết vấn đề. Họ cặm cụi sửa đổi tài liệu? Bạn chỉ cần một ánh nhìn để nắm bắt nhu cầu cốt lõi của khách hàng. Nếu muốn trở thành "gừng càng già càng cay", bạn phải biết tận dụng lợi thế của mình:
Làm những gì người khác không có. Tinh thông những gì người khác chỉ biết sơ qua. Chuyên sâu những gì người khác chỉ giỏi ở mức cơ bản. Tài sản lớn nhất của bạn không phải thể lực, mà là kinh nghiệm có giá trị bạn đã tích lũy qua hàng chục năm. Đó mới là thứ giúp bạn đứng vững trong cuộc đua với người trẻ!
Có một sự thật đáng buồn: Hai kiểu người có chi phí thử sai cao nhất là người nghèo và người trung niên. Trung niên làm công ăn lương – thường thì cả hai yếu tố đó đều đúng.
Tuổi trẻ có thể bất chấp tất cả: Thích thì nghỉ việc, dám đối đầu với sếp. Không ngại bôn ba, thử thách bản thân.
Nhưng trung niên thì khác: Đơn xin nghỉ việc bị nhà tuyển dụng lướt qua không thương tiếc. Trên vai là gánh nặng tiền nhà, tiền xe, tiền học, tiền chữa bệnh.
Ở tuổi 20, thất nghiệp là một cuộc phiêu lưu. Ở tuổi 35, thất nghiệp là một thảm họa.
Mỗi lần bạn "làm liều", bạn không theo đuổi ước mơ mà đang đẩy mình vào nợ nần!
Ví dụ thực tế: Một người bạn của tôi muốn nghỉ việc để mở quán trà sữa vì thấy lợi nhuận hấp dẫn.
Tôi lập tức khuyên cậu ấy đừng vội vàng. Bỏ việc không đồng nghĩa với tự do tài chính.
Giải pháp cho người trung niên: Đừng vội nhảy việc nếu chưa có kế hoạch rõ ràng. Khởi nghiệp nhẹ nhàng, thử nghiệm với rủi ro thấp. Thay đổi nhưng phải có chiến lược – thắng trong ổn định mới là khôn ngoan.
Trung niên không cần liều lĩnh, mà cần bước đi chắc chắn!
Trăng tròn rồi sẽ khuyết, người qua trung niên dễ mất đi ý chí. Nhiều người bị hiện thực bào mòn, dần dần chấp nhận số phận: Thấy livestream bán hàng phát triển, bảo họ thử sức, họ liền nói: "Tôi không làm được." Thấy AI đang bùng nổ, bảo họ học cách ứng dụng, họ liền than: "Cái này tôi không hiểu nổi."
Đạo diễn Vương Triều Ca từng nói: "Hầu hết mọi người chết ở tuổi 36, không phải chết về thể xác, mà chết vì sự mệt mỏi, lo âu, im lặng, và mất đi niềm đam mê với cuộc sống."
Trung niên mà không tiến lên, thì sẽ bị tụt lùi. Càng lớn tuổi, càng cần giữ vững ý chí. Nếu mất đi sự sắc bén, ta sẽ mắc kẹt trong khủng hoảng tuổi trung niên.
Tấm gương điển hình: Một người bạn của tôi làm báo chí truyền thống. Khi mạng xã hội bùng nổ, đồng nghiệp của anh ấy thấy khó theo kịp, nhưng anh ấy lại hứng thú thử nghiệm. Khi video ngắn phát triển mạnh, người khác thấy lạ lẫm, nhưng anh ấy kiên trì học hỏi. Cuối cùng, khi công ty lập trung tâm truyền thông đa nền tảng, anh ấy trở thành người dẫn đầu.
Bài học rút ra: Càng khó khăn, càng phải giữ tinh thần tích cực. Giai đoạn sau của cuộc đời, điều quyết định thành công vẫn là sức mạnh nội tâm. Không ngừng học hỏi, cập nhật bản thân – đó mới là chìa khóa để vượt qua khủng hoảng. Đừng tự nhốt mình trong sự "bất lực" – hãy biến nó thành động lực để vươn lên!
▽
35 tuổi – ranh giới sinh tử trong sự nghiệp?
Nhiều người nghĩ: "Khủng hoảng trung niên là do tuổi tác". Nhưng thực ra, điều khiến cuộc sống đảo lộn chính là bản thân ta không có sự chuẩn bị.
Nếu một người trung niên chỉ biết cắm cúi làm việc mà không suy nghĩ về tương lai, chắc chắn sẽ không tìm thấy lối ra. Muốn cuộc sống tốt đẹp hơn, phải biết ngẩng đầu quan sát con đường phía trước. Làm việc có chiến lược, không chỉ chăm chăm cày cuốc. Luôn chuẩn bị phương án dự phòng, không để bản thân rơi vào thế bị động. Phát triển kỹ năng, mở rộng cơ hội – đừng để số phận quyết định thay mình. Ngẩng đầu nhìn xa, con đường mới ngày càng rộng mở!
