Khai mở cảm xúc - Lo âu và sợ hãi giúp bạn an toàn và sống sót

Quang Thanh23/06/2025 08:00
Khai mở cảm xúc - Lo âu và sợ hãi giúp bạn an toàn và sống sót

Lo âu là cái tên mà ta dùng để gọi nhiều phản ứng của cơ thể và tâm trí, chẳng hạn như những suy nghĩ dồn dập hoặc cảm giác nôn nao ở dạ dày.

Những cảm xúc không mấy dễ chịu

Hầu như ai cũng sẽ cảm thấy lo âu khi gặp phải những tình huống sang chấn hoặc những tác nhân gây căng thẳng lớn trong cuộc sống – điều đó rất dễ hiểu. Tôi chắc chắn rằng các vận động viên thể thao đều từng trải qua cảm giác lo âu trước một trận đấu. Nếu bạn hỏi những người sắp phải thi cử, hầu hết sẽ mô tả rằng họ cảm thấy lo âu.

Lo âu và những người bạn cùng khái niệm với nó là lo lắng và sợ hãi, là những cảm xúc phổ biến có tần suất, cường độ và trường độ khác nhau. Chúng ta có thể cho rằng lo âu chỉ cản trở cuộc sống, nhưng thật ra nó được thiết kế để giúp ích – phát hiện mối đe dọa và chuẩn bị cho bạn hành động, thúc đẩy bạn hướng tới hoặc tránh xa những vấn đề nảy sinh trên hành trình tàu lượn cảm xúc.

Lo âu có thể giúp bạn phát hiện khi nào mọi chuyện đang đi chệch hướng và cảnh báo khi bạn đang phải gánh nhiều tác nhân gây căng thẳng vượt quá khả năng. Lo âu gắn với phản ứng “bỏ chạy-chiến đấu-đóng băng”: cơ thể chuẩn bị cho chúng ta hành động dựa trên dự đoán của não, để nó có thể cung cấp năng lượng và nguồn lực cơ thể chính xác. Về căn nguyên, đây là một chức năng cơ bản của não, cân bằng nội môi, giữ cho cơ thể bạn cân bằng và sử dụng các nguồn lực một cách khôn ngoan.

Chúng ta biết điều này diễn ra thường xuyên trong cơ thể như một phản ứng cần thiết với bất cứ điều gì chúng ta cần giải quyết, dù là tìm kiếm thức ăn, đối phó với một kẻ bắt nạt, báo động để làm kịp hạn chót công việc hay thậm chí chỉ là thức dậy và đối mặt với sáng thứ Hai.

Để làm điều này, não sẽ kích hoạt tín hiệu giải phóng hóc-môn cortisol và adrenaline, thu hút hệ thần kinh giao cảm. Phản ứng cơ thể này đôi khi có thể dẫn đến các cảm giác liên quan đến lo âu: glucose được giải phóng vào máu và chất béo bị phân hủy để cung cấp năng lượng cho bạn; nhịp thở tăng lên để lấy thêm oxy cho cơ thể; tim đập nhanh để bơm máu nhanh hơn; đồng tử giãn ra; suy nghĩ tập trung hơn; giác quan nhạy bén hơn; cơ bắp căng lên. Tất cả những điều này giúp cơ thể bạn sẵn sàng để phản ứng với bất kỳ hành động cần thiết nào và bộ não sẽ sắp xếp thứ tự ưu tiên cho các chức năng của nó theo đó. Nghĩa là nó sẽ loại bỏ các chức năng phức tạp khác có thể ngăn cản đạt được mục tiêu: nó ức chế tiêu hóa, hoạt động suy nghĩ và lập kế hoạch phức tạp, cũng như cơ chế tiết nước bọt, thậm chí còn thu hẹp trường thị giác nữa.

Mặc dù những kiểu phản ứng này của cơ thể có thể dẫn đến một cảm giác được gắn nhãn là lo âu, nhưng chúng không chỉ gây lo âu hay sợ hãi, mà còn giúp bạn sống mỗi ngày hiệu quả và sử dụng năng lượng để đáp ứng nhu cầu của bản thân. Việc thu hút hệ thần kinh giao cảm là một việc cần thiết để luôn khỏe mạnh, an toàn và sống sót. Nhưng đôi khi dự báo của chúng ta lại không phù hợp với nhu cầu. Kết quả là việc “vặn tay ga” hệ thống cơ thể có thể gây hại cho cảm giác và sức khỏe của ta về lâu dài, vì nó khiến cơ thể mất cân bằng.

Bộ não có thể dự báo “lố”

Có thể chúng ta đang trải qua một tình huống căng thẳng nên luôn trong tình trạng cảnh giác cao độ và bộ não luôn sẵn sàng dự đoán mối đe dọa. Nếu trong quá khứ ta từng trải qua sang chấn hoặc căng thẳng liên quan đến một tình huống cụ thể, thì não có thể phản ứng theo cách tương tự như khi gặp phải một tình huống giống vậy, và điều này có thể xảy ra ngay cả khi những điểm tương đồng trong dữ liệu mà nó phát hiện là những thứ có vẻ tầm thường như mùi hương hay âm thanh. Tiền sử bị căng thẳng và sang chấn nặng cũng có thể khiến não phát triển các lối mòn tư duy để có thể cảnh giác hơn trước khả năng nguy hiểm.

Đây là lý do tại sao ngay cả những điểm tương đồng rất nhỏ trong dữ liệu đầu vào cũng có thể gây ra phản ứng rất lớn trong cơ thể. Nghe thì có vẻ không liên quan, nhưng bộ não đang mách bảo bạn rằng dựa trên kinh nghiệm trong quá khứ, bạn cần sẵn sàng hành động. Khi bộ não dự báo nguy hiểm, “vặn tay ga” cơ thể và làm cho năng lượng sẵn sàng khi bạn không cần đến, năng lượng đó sẽ không có nơi nào để thoát ra và có thể quẩn quanh như một vị khách không mời, tạo ra cảm giác mà chúng ta có thể gọi là “lo âu”, khiến bạn cảm thấy kiệt sức, mệt mỏi, rã rời và suy nhược.

Phản ứng khi bị lo âu tấn công có thể giúp ta cưỡi lên trên làn sóng lo âu hoặc đẩy ta vào một vòng xoắn khó tìm được lối thoát. Lo âu không hề dễ chịu nên việc cố gắng chôn vùi nó là lẽ tự nhiên, nhưng né tránh nghĩa là ta không thể giải quyết vấn đề. Nó cũng đồng nghĩa với việc ta không bao giờ có thể giúp bộ não của mình học cách đưa ra những dự đoán tốt hơn. Ví dụ, ta có thể tránh né các tình huống giao tế xã hội vì tin rằng mọi người không thích mình. Ta không thể bác bỏ suy nghĩ này nếu không bao giờ thực chứng, thế là ta cứ ôm khư khư niềm tin ấy.

Nhưng không phải lúc nào cũng dễ dàng xác định hành động nào đó có phải là sự tránh né vô ích hay không. Nó có giúp giảm bớt gánh nặng tinh thần cho bạn khi cần thiết hay nó là sự né tránh vô ích? Tuy nghe thật buồn cười, nhưng thực sự có bằng chứng khoa học vững chắc cho thấy việc đối mặt sẽ làm vơi đi nỗi sợ. Nếu bạn tránh né một tác nhân gây sợ hãi, não sẽ tiếp tục tạo ra những cảm giác mà bạn gắn nhãn là lo âu. Nhưng nếu bạn làm quen dần với tác nhân đó, dự đoán của bạn sẽ thay đổi và cảm giác lo âu sẽ giảm dần. Cuối cùng, não sẽ nhận ra rằng nó đang mắc lỗi dự đoán và tự sửa chữa bằng những dự đoán mới.

Khi những dự đoán của não không còn ăn nhập với nhu cầu của ta thì phản ứng sinh ra có thể khiến ta bị mắc kẹt vào cảm xúc đó. Các phản ứng cơ thể – như giải phóng năng lượng, thở gấp và tim đập nhanh – không có nơi nào để hướng đến và không được sử dụng như ý định của não, thế là ta bị mắc kẹt trong đó và chúng ngày càng lớn hơn thay vì giảm đi, khiến ta càng thêm lo âu.

Hãy nghĩ về bất cứ điều gì bạn đang tránh né, sử dụng hình này và cân nhắc xem bạn có thể làm gì để dần đối mặt với nỗi sợ hãi, giúp bộ não đưa ra những dự đoán tốt hơn.

Trích “Khai mở cảm xúc” (A toolkit for your emotions) của Emma Hepburn


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

‘Nơi vết thương ánh sáng rọi vào’ - Cuốn sách tiên phong về Sang chấn Phức tạp

Sẽ ra sao nếu một ngày ta nhận ra mình đã bị bạo hành dưới danh nghĩa yêu thương? Liệu câu chuyện tổn thương của ta chỉ là nỗi đau mang tính cá nhân hay là bi kịch chung của một cộng đồng?
2

Đơn giản mà nói - Cái bẫy của sự phức tạp trong marketing hiện đại

Trong cuốn sách "Đơn giản mà nói" (Simply Put), tác giả Ben Guttmann đưa ra một quan điểm tưởng chừng đơn giản nhưng vô cùng quan trọng: giữa thế giới quá tải thông tin, thương hiệu nào càng rõ ràng, dễ hiểu, thương hiệu đó có cơ hội tồn tại.
3

Đại địa chấn kinh tế Kỳ 3: Mở cửa phục hồi

Ngày 04/5/2020 Ý đã mở cửa lại các cơ sở sản xuất và các nước châu Âu khác cũng bắt đầu nới lỏng một số biện pháp hạn chế.
4

Nơi vết thương ánh sáng rọi vào - EMDR: Liệu pháp giúp viết lại ký ức và chữa lành tổn thương

Trong cuốn The Body Keeps the Score, tác giả Bessel van der Kolk viết về một dạng trị liệu có tên là EMDR hay giải mẫn cảm và tái xử lý thông tin thông qua chuyển động mắt.
5

Sức mạnh của người thấu cảm - Vẻ đẹp trong sự nhạy cảm của bạn

 “Sự nhạy cảm của tôi là một siêu năng lực!"

Đường vào thiền - Nhờ mối phân tâm này mà bạn không nhìn thấy nỗi đau bên trong

Hãy nhìn vào những gì bạn đang làm: bạn có tìm cách quên đi nỗi đau không? Nếu tất cả cách thức mà bạn đang sử dụng để quên đi nỗi đau đó bị tước mất, bạn sẽ càng đau khổ hơn.

Vượt lên nghịch cảnh – Chiến thắng con quỷ bên trong chính mình

Trong cuốn sách "Chiến thắng con Quỷ bên trong" (Outwitting the Devil: The Secret to Freedom and Success), Napoleon Hill không chỉ vạch trần những nỗi sợ hãi vô hình mà còn chỉ ra một sự thật sâu sắc: nghịch cảnh không phải là kẻ thù, mà là người thầy vĩ đại nhất.

Tôi đọc người đọc mỗi ngày - Làm báo chân chính là cần đối thoại với người đọc mỗi ngày

"Tôi đọc người đọc mỗi ngày" là một câu chuyện nghề nghiệp, tinh lọc từ sổ tay biên tập của nhà báo Huỳnh Sơn Phước, sau 40 năm hành nghề tại báo Tuổi Trẻ.

Giáo dục đích thực của 'Hạnh phúc tuổi trẻ'

Theo triết gia J. Krishnamurti, việc so sánh bản thân với người khác, với con người mình nên là, với ai đó may mắn hơn sẽ làm giảm giá trị, sai lệch quan điểm, bản sắc của mỗi cá nhân.

Bạn đang chăm sóc bản thân thật sự hay... tiêu tiền cho bớt mệt?

"Chăm sóc bản thân" đang dần trở thành một lối sống thời thượng – với spa, shopping, và những trải nghiệm sang chảnh. Nhưng liệu tất cả những điều đó có thực sự giúp bạn chữa lành? Hay chỉ là cách để tạm thời làm dịu đi sự mệt mỏi từ bên trong?

Hạnh phúc tuổi trẻ - Tuổi trẻ cũng cần đến những khoảng lặng

Có bao giờ bạn dành thời gian chỉ để… ngồi yên? Không cầm điện thoại, không nghe nhạc, không tán gẫu cùng bạn bè? Trong thế giới luôn hối hả này, sự tĩnh lặng trở thành một thứ xa xỉ. Vì thế, ta ngày càng xa rời chính mình.

Không còn bệnh tim - Chế ngự 'kẻ giết người thầm lặng' từ phân tử nhỏ bé

Theo TS Louis J. Ignarro, NO - một phân tử được xem là chất độc trong công nghiệp - có thể cứu sống hàng triệu người mắc bệnh tim mạch.

7 thói quen tạo gia đình hạnh phúc - Tạo dựng gia đình hạnh phúc bằng những thay đổi nhỏ

Nếu toàn bộ xã hội chúng ta đều làm việc cần mẫn ở mọi lĩnh vực khác của cuộc sống nhưng không quan tâm thích đáng đến gia đình, kết cục của chúng ta cũng sẽ giống như con tàu Titanic.

Không còn bệnh tim - Vì sao nói bệnh tim mạch là “kẻ giết người thầm lặng”?

Bệnh tim mạch là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới, khoảng 17,9 triệu ca tử vong mỗi năm. Nhưng điều đáng sợ nhất là nó âm thầm len lỏi vào đời sống của chúng ta suốt nhiều năm mà không có triệu chứng rõ rệt nào.

Cách khôi phục tin nhắn đã xóa trên Zalo cực đơn giản, kể cả tin nhắn cũ từ lâu cũng có thể lấy lại được

Kỹ năng - Nhật Hạ - 05/08/2025 13:00
Ấn ngay nút này nếu người dùng muốn khôi phục tin nhắn Zalo để “cứu nguy” những nội dung quan trọng.

Điểm kém, thiếu kỷ luật vẫn "đánh bại” học sinh giỏi nhất, đó là vì Nobita có một kiểu thông minh khác biệt

Điện ảnh - Thiên An - 05/08/2025 12:00
Nobita có thể hay bị điểm kém nhưng nếu nói cậu không thông minh thì cũng không đúng lắm đâu, chỉ là kiểu thông minh của Nobita rất khác biệt thôi.

Phát hiện 'nóng' về ChatGPT: Hàng nghìn cuộc trò chuyện bị rò rỉ công khai trên Google

Kỹ năng - Vũ Anh - 05/08/2025 11:00
Sự việc bắt đầu được chú ý khi một số chuyên gia bảo mật phát hiện các đoạn hội thoại có thể được truy cập dễ dàng chỉ bằng một truy vấn tìm kiếm đơn giản.

Lạm dụng AI, học sinh ngày càng học kém: ChatGPT, Gemini biến trẻ em thành những kẻ lười suy nghĩ

Suy ngẫm - Băng Băng - 05/08/2025 10:00
Bài làm thì như giáo sư đại học, nhưng khi hỏi miệng thì các học sinh không trả lời nổi câu đơn giản đang là hiện trạng tại nhiều nơi ở quốc gia này.

Không còn bệnh tim - Vì sao nói bệnh tim mạch là “kẻ giết người thầm lặng”?

Từ sách - Phim - Quìn - 05/08/2025 09:00
Bệnh tim mạch là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới, khoảng 17,9 triệu ca tử vong mỗi năm. Nhưng điều đáng sợ nhất là nó âm thầm len lỏi vào đời sống của chúng ta suốt nhiều năm mà không có triệu chứng rõ rệt nào.

"Phòng khám không thích đi làm”: Giải pháp tâm lý mới cho người trưởng thành mệt mỏi vì công việc

Phong cách sống - Ứng Hà Chi - 05/08/2025 08:00
Phòng khám điều trị cho những người cảm thấy cuộc sống làm việc của họ vô nghĩa đã gây ra nhiều sự thích thú trên mạng xã hội Trung Quốc.

Justin Timberlake: Kẻ hủy hoại Britney Spears và Janet Jackson, mắc bệnh truyền nhiễm khi cả thế giới quay lưng

Giải trí - Minh Hồng - 04/08/2025 13:00
Justin Timberlake từng là "hoàng tử nhạc Pop" vạn người mê, nhưng giờ đây chỉ còn là cái tên khiến khán giả chán ghét.

Điểm yếu chí mạng khiến trẻ 13 tuổi dễ bị thao túng và sa bẫy lừa đảo, cha mẹ cần làm ngay điều này

Kỹ năng - Đông - 04/08/2025 11:00
Tuổi 13 là thời điểm trẻ mong muốn trở thành người lớn nhưng vẫn cần được bảo vệ như một đứa trẻ.

Cơn sốt “quiet vacationing” và nỗi sợ vô hình của dân công sở

Phong cách sống - Cấm Hà - 04/08/2025 10:00
Không ít gen Y đang lén đi nghỉ mà không xin phép, vẫn giả vờ làm việc để tránh bị đánh giá. Xu hướng “quiet vacationing” đang bùng lên từ nỗi sợ và sự kiệt sức.

Sức mạnh của người thấu cảm – Khi nhạy cảm là món quà trong thế giới khắc nghiệt

Từ sách - Phim - Minh Hằng - 04/08/2025 09:00
“Sức mạnh của người thấu cảm” là một lời kêu gọi mỗi chúng ta hãy nhìn nhận lại giá trị của bản thân, đặc biệt là những ai luôn cảm thấy mình “khác biệt” vì sự sâu sắc trong cảm xúc và nhận thức.

Những cái chết thương tâm và hàng chục chữ giá như: Đừng chỉ tiếc thương, đừng chỉ đổ lỗi...

Suy ngẫm - Bảo Tín - 04/08/2025 08:00
Đừng chờ đến khi nhìn thấy một đôi dép nhỏ bỏ lại bên bờ ao mới giật mình nhớ rằng, hôm qua mình quên dặn con "không được một mình đến gần hồ nước".

Người dùng nên xóa bỏ tất cả mật khẩu đã lưu trong Google Chrome

Kỹ năng - Nam Đoàn - 03/08/2025 13:00
Những nguy cơ bảo mật ngày càng gia tăng và việc người dùng lưu trữ mật khẩu trên các trình duyệt không còn là lựa chọn an toàn.

Xem "Sex Education", tôi bật khóc nhận ra mình đã làm con trai đau khổ 20 năm

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 03/08/2025 12:00
Tôi luôn mong muốn sẽ đem lại những điều tốt đẹp nhất cho con. Nhưng tôi lại hành động đi ngược với điều đó.

Tại sao Hồng Thất Công cứu Âu Dương Khắc?

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 03/08/2025 11:00
Hành động này của Hồng Thất Công ẩn chứa nhiều toan tính.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 3, 05/08/2025