Làm sao để sách nói không trở thành lỗ hổng bản quyền?

03/05/2021 14:00
Làm sao để sách nói không trở thành lỗ hổng bản quyền?

Nếu biết đâu là vi phạm bản quyền, hẳn chúng ta đã bảo nhau đừng nghe. Thế nên bài viết này trước hết là để làm rõ vấn đề bản quyền của sách nói và những yếu tố nào đang khiến thị trường sách nói bị xem là lỗ hổng bản quyền.

Nhắc đến sách và “đọc” sách ở thời điểm hiện tại, chúng ta không còn chỉ tập trung vào sách giấy nữa, mà phải bao gồm: sách giấy, sách điện tử và sách nói. Trong đó, sách điện tử và sách nói chủ yếu tồn tại trên không gian số - nơi những vi phạm bản quyền xảy ra thường xuyên và đặc biệt khó kiểm soát. Nhưng tại sao sách nói lại có nguy cơ trở thành lỗ hổng bản quyền hơn? Và các ứng dụng sách nói Bản quyền đang thịnh hành tại Việt Nam (như Voiz FM) đang xử lý vấn đề này như thế nào?"

Có ba lý do chính: 

Thứ nhất là vì sách nói không còn ở dạng văn bản nữa khiến chúng ta khó xác định vấn đề bản quyền. Đối với sách điện tử, tuy vẫn còn rất nhiều vi phạm trên môi trường internet, nhưng ít nhất vi phạm của nó cũng khá rõ ràng với người đọc và những hành vi chia sẻ trái phép rất nhanh sẽ bị cộng đồng người đọc sách coi thường. Nhiều nhóm (group) trên Facebook đã đặt ra nguyên tắc cấm chia sẻ file sách hoặc bất kỳ hình thức xin file sách nào. 

Trong khi đó, sách nói dường như lại là một thị trường im ắng hơn. Không phải vì sách nói không phổ biến (trên thực tế nhiều video sách nói trên Youtube hiện đã đạt con số triệu view) mà vì sách nói đã qua một bước chuyển thể so với dạng văn bản thuần túy làm chúng ta bối rối khi xác định vi phạm của nó. Sách nói có được xem là sách không, hay đó là sản phẩm của người đọc? Nếu ai đó chỉ đơn giản là đọc cuốn sách họ đã mua về thì có vi phạm gì chứ?

Yếu tố thứ 2 nằm ở phong trào kiếm tiền trực tuyến, mà nổi lên gần đây là Youtube đã thu hút nhiều đối tượng tham gia vào công việc làm sách nói, bất chấp việc phải xin phép. Khi tính năng kiếm tiền bằng quảng cáo trên các kênh như Youtube không còn là bí mật gì nữa, cách thức kiếm tiền, bảng giá quảng cáo lẫn thu nhập của các Youtuber nổi tiếng cũng dần được tiết lộ đã thu ít không ít người tham gia vào cuộc đua này. Sách nói xuất hiện trên Youtube từ khá sớm, với dụng dung có sẵn và cách làm đơn giản, một người với thiết bị ghi âm đơn giản như điện thoại, microphone là đã có thể làm ra sách nói. 

Lấy một trường hợp nổi bật vào năm 2017, Yeah1 Network đăng tuyển lượng lớn cộng tác viên sách nói khiến giới xuất bản hoảng hốt vì khi đó, họ vẫn chưa bán bản quyền sách nói cho bên nào. Với mức lương 3 triệu đồng/tháng và hướng dẫn làm sách nói cụ thể, nội dung tuyển dụng này đã thu hút hơn 60.000 lượt xem, hơn 3.000 lượt share và trên 3.000 lượt comment. 

Cuối cùng, cái nhãn “người tốt” và “cống hiến” được gán cho những người làm sách nói tự do khiến chúng ta dễ dàng chấp nhận sản phẩm của họ hơn. Không còn là một văn bản trôi nổi trên mạng internet - thứ khiến cho những người đọc nghiêm túc phải dè chừng bởi vấn đề vi phạm bản quyền đã trở nên quá phổ biến, sách nói có một lợi thế đó là yếu tố cảm xúc. Nó không khiến chúng ta bật nút cảnh giác ngay từ đầu vì nó không đơn thuần là một “thứ gì đó” vô tri vô giác để ta có thể đánh giá một cách khách quan nữa. Yếu tố đầu tiên chúng ta tiếp xúc ở sách nói đó chính là giọng đọc, nếu ở dạng video có thể còn có người đọc xuất hiện nữa, mà theo trang Psychology Today, “âm thanh là một kênh thông tin mang lại cảm giác thân thiết vì người nghe được kết nối với người kể chuyện”. Có gì không tốt khi có một người đọc sách cho ta nghe? Việc ta được ai đó kể cho nghe bằng một giọng nói truyền cảm, tiết kiệm được thời gian đọc, và thường là không mất phí, đã tạo ra một hàng rào thiện cảm trước khi ta nghĩ đến vấn đề liệu họ có được phép làm điều này hay không.

Chính những yếu tố kể trên, từ hình thức khác biệt của sách nói, động cơ kiếm tiền trực tuyến đang trở thành xu hướng và tâm lý thiếu đề phòng nơi độc giả/thính giả, đã khiến nhiều tờ báo và những người làm xuất bản lo sợ rằng thị trường sách nói sẽ sớm, hoặc đã đang trở thành lỗ hổng bản quyền đáng lo ngại.

VẬY, SÁCH NÓI “LẬU” ĐƯỢC XÁC ĐỊNH NHƯ THẾ NÀO?

Mặc dù sách nói không được xem là “sách” đúng nghĩa - một xấp giấy in chữ hay một file văn bản, nhưng nó vẫn là sản phẩm trí tuệ với đầy đủ quyền được bảo hộ bởi pháp luật.

Theo Luật sở hữu trí tuệ 2005  (có sửa chữa,bổ sung năm 2009 và 2019), hình thức sách nói được coi là “tác phẩm phái sinh” của tác phẩm gốc, chuyển thể từ sách giấy sang giọng đọc để người dùng có thể nghe tác phẩm. Việc làm tác phẩm phái sinh mà không được phép của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm được dùng để làm tác phẩm phái sinh là hành vi xâm phạm quyền tác giả, trừ trường hợp chuyển tác phẩm sang chữ nổi hoặc ngôn ngữ khác cho người khiếm thị (xem khoản 8, điều 4 và khoản 7, điều 28). Như vậy, ở Việt Nam hiện nay, ngoại trừ Thư viện sách nói Hướng Dương dành cho người khiếm thị, bất kể ai muốn làm sách nói đều phải liên hệ chủ sở hữu quyền tác giả của tác phẩm đó, tức tác giả hoặc NXB của cuốn sách.

“Việc làm tác phẩm phái sinh mà không được phép của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm được dùng để làm tác phẩm phái sinh là hành vi xâm phạm quyền tác giả.”

Khoản 7, điều 28 của Luật sở hữu trí tuệ 2005

Trong trường hợp của Yeah1 Network hồi năm 2017, Hội Xuất bản TP.HCM đã xác định trường hợp này là vi phạm về quyền tác giả và quyền sở hữu tác phẩm, và nhấn mạnh: “Mặc dù không kinh doanh nhưng họ không được quyền tự ý thu âm sách nói”. 

CHÚNG TA NÊN LÀM GÌ?

Như vậy, chúng ta đã có thể khẳng định chắc chắn rằng dù có thu lợi nhuận hay làm vì ý tốt, việc làm sách nói buộc phải có sự cho phép tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả là vi phạm bản quyền. Chúng ta không chấp nhận việc vi phạm bản quyền, dù sản phẩm quả thực có ích. Tại sao không làm việc tiện ích ấy một cách hợp pháp, để nội dung sách cùng với giá trị của nó được lan tỏa trong cộng đồng theo cách tích cực hoàn toàn. 

Các ấn bản sách nói của cuốn Muôn kiếp nhân sinh trên nền tảng Youtube

Thử gõ trên Youtube tên những cuốn sách nổi tiếng như “Muôn kiếp nhân sinh”, mới xuất bản không của tác giả Nguyên Phong, “Hành trình về phương Đông”, “Nhà giả kim”... sẽ thấy một loạt các kênh làm sách nói, có bản quyền lẫn không bản quyền. Dù đã có pháp luật và mức phạt rõ ràng, tuy nhiên chúng ta biết trên thực tế quá trình làm sạch sách lậu không dễ dàng. Trong khi các NXB vẫn còn đang đau đầu từ sách lậu online lẫn offline, mảng sách nói vẫn cần được những độc giả/thính giả chú ý hơn bằng cách lựa chọn nghe những kênh làm sách nói có bản quyền. 

Kênh sách nói mạnh ở Việt Nam có thể kể đến ứng dụng điện thoại Voiz FM, với số lượng sách nói lớn có thể đáp ứng nhu cầu nghe đang tăng nhanh. Hiện tại, Voiz FM đã có hơn 1000 nội dung bản quyền từ sách nói, podcast cho đến cả nhạc nền. Các nội dung được cung cấp theo dạng miễn phí lẫn thu phí theo nhu cầu của nghe. Điều quan trọng đội ngũ phát triển cho thấy họ đặc biệt chú trọng tới các vấn đề bản quyền trong nội dung ứng dụng của mình qua việc ký kết và sở hữu bản quyền sách nói với tác giả và NXB. Ngoài ra, theo chia sẻ của người đại diện Voiz FM, đơn vị này hiện đang đi đầu trong việc bảo vệ bản quyền cho các tác giả và NXB thông qua việc báo cáo vi phạm. Từ tháng 07/2020 đến nay, đơn vị này đã hỗ trợ gỡ bỏ hơn 30,000 nội dung vi phạm trên các nền tảng phổ biến. 

"Chúng tôi hy vọng rằng trong vòng vài năm tới, chúng tôi không còn đơn thương độc mã trong phong trào này nữa mà chính người dùng sẽ hình thành thói quen Nghe sách có bản quyền." - đại diện Voiz FM chia sẻ thêm cùng Trạm Đọc.

Voiz FM hiện đã có sẵn trên các kho ứng dụng phổ biến như: Google Play (hệ điều hành Android) và Apps store (iOS). Để trải nghiệm ứng dụng xin ngay tại: Voiz.vn/download 


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

‘Nơi vết thương ánh sáng rọi vào’ - Cuốn sách tiên phong về Sang chấn Phức tạp

Sẽ ra sao nếu một ngày ta nhận ra mình đã bị bạo hành dưới danh nghĩa yêu thương? Liệu câu chuyện tổn thương của ta chỉ là nỗi đau mang tính cá nhân hay là bi kịch chung của một cộng đồng?
2

Đơn giản mà nói - Cái bẫy của sự phức tạp trong marketing hiện đại

Trong cuốn sách "Đơn giản mà nói" (Simply Put), tác giả Ben Guttmann đưa ra một quan điểm tưởng chừng đơn giản nhưng vô cùng quan trọng: giữa thế giới quá tải thông tin, thương hiệu nào càng rõ ràng, dễ hiểu, thương hiệu đó có cơ hội tồn tại.
3

Đại địa chấn kinh tế Kỳ 3: Mở cửa phục hồi

Ngày 04/5/2020 Ý đã mở cửa lại các cơ sở sản xuất và các nước châu Âu khác cũng bắt đầu nới lỏng một số biện pháp hạn chế.
4

Nơi vết thương ánh sáng rọi vào - EMDR: Liệu pháp giúp viết lại ký ức và chữa lành tổn thương

Trong cuốn The Body Keeps the Score, tác giả Bessel van der Kolk viết về một dạng trị liệu có tên là EMDR hay giải mẫn cảm và tái xử lý thông tin thông qua chuyển động mắt.
5

Sức mạnh của người thấu cảm - Vẻ đẹp trong sự nhạy cảm của bạn

 “Sự nhạy cảm của tôi là một siêu năng lực!"

Chuyện tình ngôi sao Hồng Kông Châu Nhuận Phát và cô tiểu thư Singapore: Đám cưới vỏn vẹn 15 USD và cuộc hôn nhân lạ lùng suốt 35 năm

Gạt bỏ những phù phiếm, hư vinh nghệ sĩ, Châu Nhuận Phát và Trần Hội Liên đã đến với nhau có cuộc hôn nhân bền vững suốt 35 năm. Bí quyết của họ là "tình yêu từ sự thấu hiểu" và vẻ đẹp nội tâm.

10 bí mật về năng suất đỉnh cao của Elon Musk: Tìm ra nguyên lý cơ bản, mọi vấn đề phức tạp sẽ được giải quyết (P.1)

Dưới đây là top 10 bí quyết năng suất của Elon Musk và cách bạn có thể áp dụng chúng.

Nghĩ giàu làm giàu – Cuốn sách đem lại niềm tin, khát vọng và dũng khí để thành công

Không phải một cuốn cẩm nang làm giàu với bộ nguyên tắc cứng nhắc, “Nghĩ giàu làm giàu” chính là cuốn sách thay đổi tư duy để đạt được thành công hay giàu có.

Đừng sợ lỡ cuộc chơi - 'Làm hòa' với nỗi sợ bỏ lỡ

"Đừng sợ lỡ cuộc chơi" được viết bởi cha đẻ thuật ngữ FOMO - Patrick J. McGinnis. Cuốn sách chỉ ra cách ta có thể chế ngự nỗi sợ bỏ lỡ đầy đáng sợ này.

Câu chuyện ly kỳ từ cậu bé giao báo - Cuốn sách tuyệt vời cho những ý tưởng khởi nghiệp

“Câu chuyện ly kỳ từ cậu bé giao báo là bản miêu tả chính xác về tinh thần lập nghiệp và những yếu tố làm nên thành công.” - William Kerr, giáo sư giảng dạy tại trường kinh doanh Harvard.

Đừng sợ lỡ cuộc chơi - 4 tuyệt chiêu FOMO khiến khách hàng “móc hầu bao” trong vô thức

Nhờ sự phổ biến của hiệu ứng tâm lý FOMO, nhiều doanh nghiệp đã tận dụng điều này như một thủ thuật để tạo sự khan hiếm, cấp bách hay tạo tính độc quyền cho sản phẩm, thôi thúc người tiêu dùng “móc hầu bao” mua hàng.

Những cuốn sách dành cho ngày 30/4 dưới góc nhìn của những người bên kia chiến tuyến

Style giới thiệu 3 cuốn sách dưới đây, có thể là món quà tri thức đầy trân trọng và ý nghĩa dành cho độc giả nhân dịp kỷ niệm sự kiện lịch sử 30-4 năm nay.

Trao giải Sài Gòn bao dung - TP.HCM nghĩa tình: 'Thầy ơi, hôm nay con rất vui'

Thầy ơi, hôm nay con rất vui. Con cảm ơn thầy đã chắp cánh cho ước mơ của con, giúp tương lai và con đường của con rộng mở hơn' - bạn đọc Lê Thị Thùy Vân (giải nhất) nhắn nhủ người thầy Nguyễn Quốc Phong.

Anh-Thu Nguyen - Nữ phi công gốc Việt tử nạn ở Mỹ trên hành trình vòng quanh thế giới

Truyền cảm hứng - 01/08/2025 13:00
Nữ phi công gốc Việt tử nạn trong vụ rơi máy bay tại Greenwood thuộc bang Indiana – Mỹ là người phụ nữ thứ 10 từng bay một mình vòng quanh thế giới.

Xem Sex Education, lần đầu tiên tôi nhận ra, chính mình khiến con trai sống trong mặc cảm, lo sợ

Điện ảnh - Thanh Hương - 01/08/2025 12:00
Tôi đã không làm gì sai. Nhưng tôi cũng không làm gì đúng.

PGS.TS Giáo dục: Thủ thuật thao túng tâm lý - Dù con bạn thông minh, nhưng liệu có thắng nổi

Kỹ năng - Trang Đào - 01/08/2025 11:00
Gần đây, những kẻ lừa đảo chỉ cần lời nói được lập trình tinh vi để thao túng tâm lý trẻ em. TS. Phạm Mạnh Hà cảnh báo: ngay cả những đứa trẻ thông minh, được giáo dục tốt vẫn có thể trở thành nạn nhân nếu không được trang bị kỹ năng nhận diện chiêu trò.

Cụ ông 111 tuổi vẫn lái ô tô mỗi ngày chia sẻ bí quyết sống lâu, sống khỏe

Phong cách sống - Hoàng Hà - 01/08/2025 10:00
Ở tuổi 111, ông Vincent Dransfield vẫn lái ô tô mỗi ngày, ham chạy bộ, tự nấu ăn và không cần ai hỗ trợ trong sinh hoạt, con cái chỉ cần đến thăm mỗi tuần một lần.

“Bắt cóc online”: Nạn nhân tự nhốt, quay clip tra tấn gửi gia đình

Suy ngẫm - PV - 01/08/2025 09:00
18 vụ "bắt cóc online" chỉ trong 4 tháng. Không có dây trói, không ai tiếp xúc, nhưng nạn nhân đa phần là sinh viên vẫn tự nhốt, quay clip tra tấn gửi gia đình.

Thuyết mặc kệ họ

Tủ sách - FN - 01/08/2025 08:00
Điều gì sẽ xảy ra nếu chìa khóa dẫn đến hạnh phúc, thành công và tình yêu chỉ là ba từ đơn giản: hãy kệ họ.

12 chân lý cuộc sống, ai ngộ ra sớm người ấy hạnh phúc

Suy ngẫm - Tích Thành - 31/07/2025 13:00
Có những câu nói chỉ vài chữ nhưng đủ để khiến lòng người bừng tỉnh, đủ để dẫn lối ta vượt qua bão giông cuộc đời. 12 câu nói dưới đây là những chân lý giản dị nhưng sâu sắc, dành cho những ai đang tìm kiếm sự bình yên giữa thế giới đầy xô bồ.

Xem “Sex Education”: Dù trẻ có thông minh đến mấy, cha mẹ vẫn phải chỉ dạy cho con điều này

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 31/07/2025 12:00
Từ câu hỏi ngây thơ của con, tôi chợt nhận ra bản thân cũng cần học cách trò chuyện và đồng hành cùng con một cách tinh tế hơn.

Ngày càng nhiều đứa con "biến mất" trong chính gia đình mình

Phong cách sống - Thiên Ân - 31/07/2025 11:00
Sẽ không bao giờ là quá muộn để hỏi một câu nhẹ nhàng: "Dạo này con có ổn không?".

Gia cảnh đáng thương và cách hành xử 10 điểm của nữ sinh giữa lũ lịch sử ở Nghệ An

Truyền cảm hứng - Hải My - 31/07/2025 10:00
Bạn này vừa đẹp người, vừa đẹp nết”, một cư dân mạng bình luận.

Mẹ bé gái 13 tuổi chia sẻ hành trình tìm con: gia đình kiểm soát chặt chẽ nhưng vẫn bị bất ngờ

Kỹ năng - Trang Đào - 31/07/2025 09:00
"Em xin gửi lời biết ơn sâu sắc tới tất cả mọi người,” – người mẹ mở đầu bài chia sẻ sau khi con gái được đón về vào chiều Chủ nhật, ngày 27/7. Bé Kiều Tr. được tìm thấy vào thứ Bảy, 26/7, sau khi mất tích từ ngày 24/7.

Tỉnh thức - Osho

Tủ sách - FN - 31/07/2025 08:00
Ở "Tỉnh thức" (Awareness) tác phẩm mới nhất vừa ra mắt, Osho bàn tới một vấn đề mà suốt hàng ngàn năm nay nhân loại không ngừng tìm hiểu, đó là sự tỉnh thức.

Phía bên kia của công nghệ

Blog GS John VU - GS John Vu - 30/07/2025 13:00
Một giáo sư về xã hội học bảo tôi: “Trong cuộc khủng hoảng tài chính, nhiều người mất việc ở mức cao nhất trong nhiều năm. Nếu mọi sự không cải thiện sớm, họ sẽ không bao giờ có khả năng phục hồi khi việc làm của họ sẽ bị những người trẻ hơn sớm chiếm mất.”

Xem "Sex Education", tôi tìm thấy bài học giúp con gái tuổi dậy thì luôn ngẩng cao đầu trong mọi mối quan hệ

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 30/07/2025 12:00
Tôi không ngờ, bộ phim "Sex Education" lại chứa đựng nhiều bài học sâu sắc đến thế.

ChatGPT gây sốc khi khuyến khích người dùng tự gây tổn thương

Kỹ năng - T.Thủy - 30/07/2025 11:00
Một cuộc điều tra của tạp chí The Atlantic (Mỹ) đã phơi bày những lỗ hổng đáng báo động trong hệ thống bảo mật của ChatGPT.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 7, 02/08/2025