Sao ta làm điều ta làm - Chỉ khi thật sự tự chủ con người mới có tự do

Thu An04/02/2023 09:00
Sao ta làm điều ta làm - Chỉ khi thật sự tự chủ con người mới có tự do

“Sao ta làm điều ta làm” của Edward L. Deci & Richard Flaste sẽ góp phần giúp chúng ta thấu hiểu động lực, giải mã hành vi, làm chủ cuộc đời mình và của những người liên quan.

Kiểm soát hay khơi gợi sự tự chủ?

Có bao giờ bạn tự đặt câu hỏi, hoặc thắc mắc: sao ta làm điều ta làm? Có thể thỉnh thoảng chúng ta cũng tự hỏi như vậy. Nhưng để hiểu một cách có hệ thống về động lực, hành vi, hay kết quả những điều ta làm hàng ngày; và làm sao để có động lực tốt, hành vi đúng, hiệu quả mỹ mãn hơn… có lẽ quyển sách “Sao ta làm điều ta làm” sẽ cung cấp cho chúng ta một hệ thống kiến thức tương đối đầy đủ, với các lập luận chặt chẽ, dựa trên các nghiên cứu thuyết phục từ thực tiễn đời sống sinh động.

Đó chính là tầm quan trọng của sự tự chủ của mỗi cá nhân. Theo tác giả, khi thực hiện giải pháp cho vấn đề này, có hai sự lựa chọn: hoặc là thắt chặt kiểm soát (hứa khen thưởng hay đe doạ, trừng phạt) hoặc là khơi gợi con người hành động tự chủ, tập trung vào động lực của họ (cảm thấy tự do, tự nguyện khi hành động). Qua các nghiên cứu, thí nghiệm, Edward L. Deci & Richard Flaste đã bàn sâu về động lực của con người, xoay quanh sự phân biệt quan trọng trong hành vi, giữa việc nó là tự chủ hay bị kiểm soát.

Có nhiều ý kiến tranh luận xoay quanh hai sự lựa chọn này. Nếu bạn là nhà lãnh đạo, là người phụ trách, là thầy cô, là bác sĩ, là cha mẹ… bạn sẽ chọn giải pháp nào? Thắt chặt kiểm soát (hứa khen thưởng cho người làm tốt; đe doạ, xử lý kỷ luật người vô trách nhiệm, người không tuân thủ yêu cầu). Hay bằng mọi cách khơi gợi sự tự chủ đầy trách nhiệm của người khác?

Quyển sách đầy đặn với 4 phần, gồm 13 chương, chứa đựng nhiều thực nghiệm khoa học, nhiều câu chuyện thực tế, những kiến thức sâu rộng của tác giả, sẽ khơi gợi các giải pháp tham khảo đáng suy ngẫm để chúng ta có thể tự quyết định mình nên làm gì, và làm như thế nào trong mối quan hệ chằng chịt, trong một bối cảnh xã hội phức tạp bao quanh cuộc sống con người.

Sẽ ra sao khi “tôi làm điều đó chỉ vì tiền”?

Điều có thể nhận ra là tác giả thuyết phục chúng ta hãy tìm đến giải pháp khơi gợi sự tự chủ trong mỗi con người. Đó mới là động lực nội tại, là yếu tố quyết định để con người hành động có hiệu quả và trách nhiệm. Bởi, lâu nay người ta đã sai ở chỗ cho rằng động lực (nội tại) được tạo ra cho con người, chứ không phải là thứ gì đó do chính con người tạo ra.

Chẳng hạn, bàn về giải pháp hứa thưởng, dùng tiền để tạo động lực, tác giả dẫn ra các thực nghiệm và lập luận thú vị, như: Tiền có thể tạo động lực cho con  người (động lực bên ngoài), con người bằng lòng tham gia vào nhiều hoạt động khác nhau vì tiền. Họ buộc bản thân làm những công việc họ ghét, bởi vì họ cần tiền… Mấu chốt là dù đồng tiền thúc đẩy con người, nhưng nó cũng đồng thời huỷ hoại động lực nội tại, và nó còn có hàng loạt tác động tiêu cực khác…

Thí nghiệm cũng chỉ ra, cái giá đầu tiên là con người mất đi niềm hứng thú trong nhiều hoạt động. Họ bắt đầu xem các hoạt động là công cụ để đạt được phần thưởng bằng tiền, vậy nên họ sẽ mất đi sự hào hứng và sức sống mà họ từng dành cho những hoạt động đó. Phát hiện này cho rằng con người đang mất kết nối với bản ngã bên trong khi họ dần bị những phần thưởng bằng tiền điều khiển… khiến con người trở nên tha hoá - họ từ bỏ phần nào con người chân thật của mình - và tự thúc ép bản thân làm những gì họ nghĩ là phải làm.

Từ việc phân tích những mặt trái của giải pháp kiểm soát bằng hứa thưởng hoặc đe doạ, tác giả đặt vấn đề: “thay vì kiểm soát hãy trao quyền lựa chọn, là khía cạnh trung  tâm trong việc ủng hộ quyền tự chủ của một người. Điều cốt yếu của một lựa chọn có ý nghĩa là nó sinh ra sự tự nguyện. Chính vì vậy, những người ở vị thế có uy quyền cần phải bắt đầu cân nhắc về cách trao đi nhiều quyền lựa chọn hơn”.

Theo tác giả, “Chỉ khi các quá trình khởi xướng và chỉnh  đốn một hành động được hợp nhất với các khía cạnh trong bản ngã con người thì hành vi mới tự chủ và con người mới chân thật”. Và “Tất cả những nghiên cứu đều chỉ ra rằng “sự tự thúc đẩy, thay vì động lực thúc đẩy từ bên ngoài, mới là trung tâm của sự sáng tạo, trách nhiệm, hành vi lành mạnh và thay đổi lâu dài”.

Tự do sẽ đi cùng trách nhiệm

Để khơi gợi sự tự chủ trong mỗi con người có dễ không? Tác giả chỉ ra rằng: “việc khuyến khích tự chủ có thể rất khó  khăn, đặc biệt với những người đã quen bị kiểm soát. Do đó, chúng ta phải kiên nhẫn; chúng ta phải  làm việc với học sinh và nhân viên để đánh thức những gì căn bản trong bản chất của họ và những gì gần như chắc chắn sẽ dẫn họ đến kết quả tốt đẹp hơn. Chúng ta cần giúp họ quay về nơi mà họ có sức sống, cảm thấy hứng thú và khao khát đón nhận những thử thách cũng như trách nhiệm. Chúng ta cần thúc đẩy sự tự chủ của họ, một phần bằng cách trao cho họ quyền lựa chọn”. Chỉ khi thật sự tự chủ con người mới có tự do. Hay theo cách viết của tác giả “tự do con người có nghĩa là thật sự tự chủ”.

Bàn về sự tự do, tác giả cho rằng “Tự do đích thực liên quan đến sự cân bằng giữa việc chủ động đối phó với môi  trường xung  quanh mình và tôn trọng nó. Tự do về mặt tâm lý đòi hỏi một thái độ chấp nhận người khác. Chúng ta không chỉ sống riêng mình mà còn là một phần của hệ  thống rộng  lớn hơn, và bởi vì bản ngã đích thực có những xu hướng kép hướng về sự tự chủ và gắn kết với người khác, nên người nào có hành động xuất phát từ một bản ngã được phát triển tốt sẽ chấp  nhận những người khác và tôn trọng môi trường xung quanh, cũng như chủ động tác động đến cả hai”.

Và cuối cùng, theo Edward L. Deci & Richard Flaste “Tự do của con người dẫn đến chân nguyên, có nghĩa được là chính mình. Và tự do sẽ đi cùng trách nhiệm, bởi vì đó là một phần trong con người thật của chúng ta. Bản chất của chúng ta là phát triển một cách có trách  nhiệm, khi chúng ta nỗ lực trở nên hợp nhất với cộng đồng và xã hội…”

“Sao ta làm điều ta làm” là một quyển sách mà khi đọc nó, ta luôn liên hệ bản thân với câu hỏi thường trực “sao ta làm điều ta làm?”. Và thôi thúc  việc tìm kiếm những giải pháp để điều ta làm được tốt đẹp hơn, đầy đủ trách nhiệm hơn.


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Tại sao có lúc bạn lại trở thành ‘Người lạ với chính ta’?

Tâm thần học đã làm thay đổi thế giới bằng cách đưa nỗi đau tinh thần ra khỏi bóng tối của mê tín và đặt nó vào ngôn ngữ của khoa học, giúp những người từng bị xem là “ma quỷ ám” thành những bệnh nhân có thể được chữa trị và đồng cảm.
2

‘Thuyết Mặc Kệ Họ’ - Bí quyết để ngừng lo âu

Điều gì sẽ xảy ra nếu chìa khóa dẫn đến hạnh phúc, thành công và tình yêu chỉ là ba từ đơn giản: hãy để họ.
3

Phạm Xuân Ẩn - “Điệp viên hoàn hảo” trong mắt bạn bè

Trong lịch sử tình báo Việt Nam, Phạm Xuân Ẩn là một cái tên luôn gợi sự tò mò. Ông được gọi là “điệp viên hoàn hảo” không chỉ bởi tài năng trong chiến tranh, mà còn bởi nhân cách khiến bạn bè, kể cả ở bên kia chiến tuyến, đều dành cho ông sự kính trọng.
4

‘Tiến vào đồng cỏ hoang’ - Câu chuyện ngụ ngôn về những bất đồng với mẹ

Đây là câu chuyện ngụ ngôn xoay quanh những sự việc xảy ra với một cậu bé và bạn gấu Walter, khi cả hai bỏ trốn khỏi nhà. Bởi cậu bé cảm thấy bị mất tự do và quá chán nản với việc phải ngoan ngoãn, tuân theo những qui tắc do mẹ đặt ra.
5

Thuyết Mặc Kệ Họ Kỳ 1: Càng cố gắng kiểm soát, bạn càng trở nên lo lắng và căng thẳng

Trong lúc ngồi lướt mạng xã hội, tôi nhìn thấy hình của một người bạn cũ. Cô ấy trông thật rạng rỡ và mô tả một ngày cuối tuần tuyệt vời mà cô vừa trải qua bên bạn bè. Và tôi có thể thấy cô đang nói thật lòng.

Lời tiên tri Celestine - Trực giác sẽ mách bảo những giải pháp thay thế phù hợp

“Thủ bản cho biết khi khám phá nhiều hơn về nguyên lý vận hành của những nguồn năng lượng trong vũ trụ, chúng ta sẽ nhận thấy được điều gì thật sự diễn ra khi chúng ta trao truyền cho ai một giá trị nào đó.".

Luật Nhân Quả trong Lời tiên tri Celestine: Hãy cho đi và bạn sẽ nhận trở lại nhiều hơn

Bạn có tin rằng bất kỳ khi nào bạn lắng nghe trực giác và giúp đỡ người khác, thì ngay lập tức một khoản tiền nhất định sẽ chạy vào tài khoản của bạn?

Lời tiên tri Celestine và sự trùng hợp bí ẩn

Những câu chuyện trùng hợp ngẫu nhiên hầu như luôn xuất hiện trong tiểu sử của tất cả các danh nhân, tuy vậy, hiện tượng Sự đồng nhịp chỉ được biết đến rộng rãi và ghi nhận trong vài thập niên gần đây.

GS John Vu – Nguyên Phong: Lời tiên tri Celestine là một quyển sách về tâm linh dành cho mọi lứa tuổi

Tôi biết đến quyển sách Lời tiên tri Celestine (The Celestine Prophecy) vào giữa thập niên 1990. Lúc đó, tôi thấy nhiều sinh viên trong trường cầm quyển sách này trên tay.

Học viện thành công - 5 triết lý ‘thành công không vật chất’ của 50 bậc thầy thông thái nhất thế giới

Dưới ngòi bút sắc sảo của Og Mandino, những câu chuyện thực tế và bài học kinh nghiệm của 50 bậc thầy vĩ đại từng bước dẫn lối người đọc tìm đến thành công đầy hạnh phúc tại ‘’Học viện thành công’’.

Lời tiên tri Celestine: Cuộc săn tìm Thủ bản và chín sự khai sáng “bí ẩn” về thế giới loài người

Có lẽ, Lời tiên tri Celestine không chỉ là lời tiên tri cho nhân loại, nó còn lại sự gợi mở cho mỗi người về lời tiên tri của chính mình!

Tỷ phú Warren Buffett, Bill Gates mách: 5 cuốn sách giúp bạn thành công hơn trong năm mới!

5 đầu sách này được các tỷ phú hàng đầu thế giới khuyên đọc. Họ đã học hỏi và chiêm nghiệm được nhiều điều quý báu sau khi lật giở từng trang sách. Và, bạn cũng có thể thay đổi cuộc đời từ những cuốn sách.

3 kiểu tư duy cần có để năm mới vượt trội, thành công hơn năm cũ

Làm sao để năm mới thực sự ‘mới’ hơn năm cũ? Lối tư duy nào sẽ giúp ta vượt qua các “điểm nghẽn”, thích nghi với biến động và có những bước đi đột phá trong công việc lẫn đời sống?

Cuộc hội thoại thú vị của tỷ phú Elon Musk – Hoá ra đây là tư duy của người giàu, biến nguy thành cơ

Phong cách sống - Ứng Hà Chi - 03/09/2025 13:00
Đây đều là bí quyết giúp Elon Musk làm được những điều vĩ đại.

Xem Sex Education, tôi bật khóc khi nghĩ tới người bạn thân: Thật sai lầm khi đã im lặng!

Điện ảnh - Lam Chi - 03/09/2025 12:00
Xem phim “Sex Education” giúp tôi rút ra được những bài học cho cuộc sống.

Nếu có 1 cậu con trai thuộc Gen Alpha, bố mẹ nên nuôi dạy con thế nào?

Kỹ năng - Mạn Ngọc - 03/09/2025 11:00
Đây là thế hệ “công dân số” thực thụ, thông minh, nhạy bén nhưng cũng dễ chịu tác động từ môi trường xung quanh. Vì vậy, bố mẹ cần định hướng thật khéo léo để con phát triển toàn diện.

Khoảnh khắc Mỹ Tâm đặt tay lên ngực áo, hát về Tổ quốc ở đại lễ 2/9 gây sốt

Truyền cảm hứng - Quỳnh Tâm - 03/09/2025 10:24
Giữa Quảng trường Ba Đình lịch sử, Mỹ Tâm đặt tay lên ngực áo, cất vang tiếng hát đầy tự hào. Khoảnh khắc này nhanh chóng lan tỏa trong đại lễ Quốc khánh 2/9.

Cô gái 9x miệt mài 6 năm lặn lội sông suối tìm cách khôi phục nghề cổ 500 năm

Phong cách sống - Diệp Anh - 03/09/2025 10:00
Từ bỏ cuộc sống công sở, không kết hôn cũng chẳng giao thiệp nhiều, Giang Hân (sinh năm 1992) dấn thân vào hành trình phục dựng những tuyệt tác gốm sứ cổ.

Thuyết Mặc kệ họ - Liệu có phải là chìa khóa đến bình yên tuyệt đối trong thế giới đầy áp lực?

Từ sách - Phim - Minh Hằng - 03/09/2025 09:00
Mỗi ngày mạng xã hội không ngừng "nạp" vào tâm trí bạn những hình ảnh về sự hoàn hảo, thành công, và hạnh phúc. Để rồi bạn thường xuyên bị cuốn vào một vòng xoáy so sánh, lo âu và áp lực phải đáp ứng những kỳ vọng từ bên ngoài...

X6 Điệp viên hoàn hảo - Tình yêu và giấc mơ của một nhà báo, tình báo huyền thoại

Từ sách - Phim - Thu An - 03/09/2025 08:00
“X6 Điệp viên hoàn hảo”- thiếu tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn - có lẽ không quá xa lạ trong sự hiểu biết của nhiều người. Nhưng chắc rằng, chưa ai có thể hiểu được tận cùng con người và cuộc đời hoạt động tình báo huyền thoại của ông.

Đan Mạch miễn thuế sách vì 1/4 học sinh 15 tuổi ‘yếu’ khả năng đọc hiểu văn bản đơn giản

Suy ngẫm - Băng Băng - 02/09/2025 13:00
Từng là nước áp mức thuế VAT với sách cao nhất Châu Âu, Đan Mạch đang phải thay đổi vì khủng hoảng đọc ở giới trẻ.

Tổng Bí thư Tô Lâm: Không gì có thể ngăn chúng ta vươn tới hòa bình, thịnh vượng

Suy ngẫm - NLĐ - 02/09/2025 12:19
Tại Lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định không gì có thể ngăn chúng ta vươn tới hòa bình, thịnh vượng, dân tộc ta trường tồn, phát triển

Tại sao người lớn trong Doraemon luôn mờ nhạt? - Tiết lộ của tác giả có thể sẽ khiến bạn bất ngờ

Điện ảnh - Trang Vũ - 02/09/2025 12:00
Không chỉ là bộ truyện của trẻ con, Doraemon còn mang nhiều ý nghĩa sâu xa khác.

AI thay đổi cách con người lên kế hoạch du lịch như thế nào?

Kỹ năng - Nhật Hạ - 02/09/2025 11:00
Ngành du lịch toàn cầu đang chứng kiến một sự chuyển mình mạnh mẽ, nơi công nghệ không chỉ là công cụ hỗ trợ mà định hình hành trình khám phá thế giới của mỗi du khách.

Tiến sĩ Mai Liêm Trực và 'cái vỗ vai' và quyết định lịch sử đưa Internet vào Việt Nam

Truyền cảm hứng - Nam Đoàn, Thế Anh - Dân Trí - 02/09/2025 10:00
Việc chính thức kết nối Internet toàn cầu vào năm 1997 được xem là một trong những dấu mốc quan trọng nhất trong quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế của Việt Nam.

X6 Điệp viên hoàn hảo – Giải mã những bí ẩn về người hùng thầm lặng Phạm Xuân Ẩn

Từ sách - Phim - Nguyễn Hoa - Bookademy - 02/09/2025 09:00
Trong dòng chảy của lịch sử Việt Nam, có những câu chuyện, những con người mãi mãi trở thành huyền thoại, định hình nên bản sắc và tinh thần của dân tộc. Một trong số đó là Phạm Xuân Ẩn, điệp viên hoàn hảo mang mật danh X6.

Chân trần Chí thép – Khi sức mạnh không chỉ đến từ vũ khí tối tân

Từ sách - Phim - Quìn - 02/09/2025 08:00
Có những cuốn sách không chỉ để đọc, mà còn để sống cùng tinh thần mà nó khơi gợi. Chân Trần, Chí Thép của James G. Zumwalt chính là một tác phẩm như vậy.

Để trở thành người mẹ tốt, hi sinh không phải là cách duy nhất để yêu thương

Phong cách sống - Tích Thành - 01/09/2025 13:00
Trong hành trình làm mẹ, nhiều phụ nữ đánh mất chính mình vì nghĩ rằng hi sinh là điều hiển nhiên. Nhưng sự thật là: Mẹ hạnh phúc thì gia đình mới hạnh phúc. Và điều đó bắt đầu từ việc biết giữ lại chính mình.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 4, 03/09/2025