Sao ta làm điều ta làm - Chỉ khi thật sự tự chủ con người mới có tự do

Thu An04/02/2023 09:00
Sao ta làm điều ta làm - Chỉ khi thật sự tự chủ con người mới có tự do

“Sao ta làm điều ta làm” của Edward L. Deci & Richard Flaste sẽ góp phần giúp chúng ta thấu hiểu động lực, giải mã hành vi, làm chủ cuộc đời mình và của những người liên quan.

Kiểm soát hay khơi gợi sự tự chủ?

Có bao giờ bạn tự đặt câu hỏi, hoặc thắc mắc: sao ta làm điều ta làm? Có thể thỉnh thoảng chúng ta cũng tự hỏi như vậy. Nhưng để hiểu một cách có hệ thống về động lực, hành vi, hay kết quả những điều ta làm hàng ngày; và làm sao để có động lực tốt, hành vi đúng, hiệu quả mỹ mãn hơn… có lẽ quyển sách “Sao ta làm điều ta làm” sẽ cung cấp cho chúng ta một hệ thống kiến thức tương đối đầy đủ, với các lập luận chặt chẽ, dựa trên các nghiên cứu thuyết phục từ thực tiễn đời sống sinh động.

Đó chính là tầm quan trọng của sự tự chủ của mỗi cá nhân. Theo tác giả, khi thực hiện giải pháp cho vấn đề này, có hai sự lựa chọn: hoặc là thắt chặt kiểm soát (hứa khen thưởng hay đe doạ, trừng phạt) hoặc là khơi gợi con người hành động tự chủ, tập trung vào động lực của họ (cảm thấy tự do, tự nguyện khi hành động). Qua các nghiên cứu, thí nghiệm, Edward L. Deci & Richard Flaste đã bàn sâu về động lực của con người, xoay quanh sự phân biệt quan trọng trong hành vi, giữa việc nó là tự chủ hay bị kiểm soát.

Có nhiều ý kiến tranh luận xoay quanh hai sự lựa chọn này. Nếu bạn là nhà lãnh đạo, là người phụ trách, là thầy cô, là bác sĩ, là cha mẹ… bạn sẽ chọn giải pháp nào? Thắt chặt kiểm soát (hứa khen thưởng cho người làm tốt; đe doạ, xử lý kỷ luật người vô trách nhiệm, người không tuân thủ yêu cầu). Hay bằng mọi cách khơi gợi sự tự chủ đầy trách nhiệm của người khác?

Quyển sách đầy đặn với 4 phần, gồm 13 chương, chứa đựng nhiều thực nghiệm khoa học, nhiều câu chuyện thực tế, những kiến thức sâu rộng của tác giả, sẽ khơi gợi các giải pháp tham khảo đáng suy ngẫm để chúng ta có thể tự quyết định mình nên làm gì, và làm như thế nào trong mối quan hệ chằng chịt, trong một bối cảnh xã hội phức tạp bao quanh cuộc sống con người.

Sẽ ra sao khi “tôi làm điều đó chỉ vì tiền”?

Điều có thể nhận ra là tác giả thuyết phục chúng ta hãy tìm đến giải pháp khơi gợi sự tự chủ trong mỗi con người. Đó mới là động lực nội tại, là yếu tố quyết định để con người hành động có hiệu quả và trách nhiệm. Bởi, lâu nay người ta đã sai ở chỗ cho rằng động lực (nội tại) được tạo ra cho con người, chứ không phải là thứ gì đó do chính con người tạo ra.

Chẳng hạn, bàn về giải pháp hứa thưởng, dùng tiền để tạo động lực, tác giả dẫn ra các thực nghiệm và lập luận thú vị, như: Tiền có thể tạo động lực cho con  người (động lực bên ngoài), con người bằng lòng tham gia vào nhiều hoạt động khác nhau vì tiền. Họ buộc bản thân làm những công việc họ ghét, bởi vì họ cần tiền… Mấu chốt là dù đồng tiền thúc đẩy con người, nhưng nó cũng đồng thời huỷ hoại động lực nội tại, và nó còn có hàng loạt tác động tiêu cực khác…

Thí nghiệm cũng chỉ ra, cái giá đầu tiên là con người mất đi niềm hứng thú trong nhiều hoạt động. Họ bắt đầu xem các hoạt động là công cụ để đạt được phần thưởng bằng tiền, vậy nên họ sẽ mất đi sự hào hứng và sức sống mà họ từng dành cho những hoạt động đó. Phát hiện này cho rằng con người đang mất kết nối với bản ngã bên trong khi họ dần bị những phần thưởng bằng tiền điều khiển… khiến con người trở nên tha hoá - họ từ bỏ phần nào con người chân thật của mình - và tự thúc ép bản thân làm những gì họ nghĩ là phải làm.

Từ việc phân tích những mặt trái của giải pháp kiểm soát bằng hứa thưởng hoặc đe doạ, tác giả đặt vấn đề: “thay vì kiểm soát hãy trao quyền lựa chọn, là khía cạnh trung  tâm trong việc ủng hộ quyền tự chủ của một người. Điều cốt yếu của một lựa chọn có ý nghĩa là nó sinh ra sự tự nguyện. Chính vì vậy, những người ở vị thế có uy quyền cần phải bắt đầu cân nhắc về cách trao đi nhiều quyền lựa chọn hơn”.

Theo tác giả, “Chỉ khi các quá trình khởi xướng và chỉnh  đốn một hành động được hợp nhất với các khía cạnh trong bản ngã con người thì hành vi mới tự chủ và con người mới chân thật”. Và “Tất cả những nghiên cứu đều chỉ ra rằng “sự tự thúc đẩy, thay vì động lực thúc đẩy từ bên ngoài, mới là trung tâm của sự sáng tạo, trách nhiệm, hành vi lành mạnh và thay đổi lâu dài”.

Tự do sẽ đi cùng trách nhiệm

Để khơi gợi sự tự chủ trong mỗi con người có dễ không? Tác giả chỉ ra rằng: “việc khuyến khích tự chủ có thể rất khó  khăn, đặc biệt với những người đã quen bị kiểm soát. Do đó, chúng ta phải kiên nhẫn; chúng ta phải  làm việc với học sinh và nhân viên để đánh thức những gì căn bản trong bản chất của họ và những gì gần như chắc chắn sẽ dẫn họ đến kết quả tốt đẹp hơn. Chúng ta cần giúp họ quay về nơi mà họ có sức sống, cảm thấy hứng thú và khao khát đón nhận những thử thách cũng như trách nhiệm. Chúng ta cần thúc đẩy sự tự chủ của họ, một phần bằng cách trao cho họ quyền lựa chọn”. Chỉ khi thật sự tự chủ con người mới có tự do. Hay theo cách viết của tác giả “tự do con người có nghĩa là thật sự tự chủ”.

Bàn về sự tự do, tác giả cho rằng “Tự do đích thực liên quan đến sự cân bằng giữa việc chủ động đối phó với môi  trường xung  quanh mình và tôn trọng nó. Tự do về mặt tâm lý đòi hỏi một thái độ chấp nhận người khác. Chúng ta không chỉ sống riêng mình mà còn là một phần của hệ  thống rộng  lớn hơn, và bởi vì bản ngã đích thực có những xu hướng kép hướng về sự tự chủ và gắn kết với người khác, nên người nào có hành động xuất phát từ một bản ngã được phát triển tốt sẽ chấp  nhận những người khác và tôn trọng môi trường xung quanh, cũng như chủ động tác động đến cả hai”.

Và cuối cùng, theo Edward L. Deci & Richard Flaste “Tự do của con người dẫn đến chân nguyên, có nghĩa được là chính mình. Và tự do sẽ đi cùng trách nhiệm, bởi vì đó là một phần trong con người thật của chúng ta. Bản chất của chúng ta là phát triển một cách có trách  nhiệm, khi chúng ta nỗ lực trở nên hợp nhất với cộng đồng và xã hội…”

“Sao ta làm điều ta làm” là một quyển sách mà khi đọc nó, ta luôn liên hệ bản thân với câu hỏi thường trực “sao ta làm điều ta làm?”. Và thôi thúc  việc tìm kiếm những giải pháp để điều ta làm được tốt đẹp hơn, đầy đủ trách nhiệm hơn.


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

"Không còn bệnh tim" với tác dụng đáng kinh ngạc khi chữa bệnh bằng oxit nitric

“Không còn bệnh tim” (No More Heart Disease) là quyển sách công phu của Dr. Louis J. Ignarro, về việc ngăn ngừa và chữa trị bệnh tim mạch bằng oxit nitric (NO).
2

‘Hạnh phúc tuổi trẻ’ - Những lá thư Krishnamurti gửi bạn trẻ

Trong một thế giới tràn ngập thông tin như hiện nay, nhiều người trẻ đang mắc kẹt trong cuộc chạy đua điên cuồng: không ngừng tìm kiếm thành công, tình yêu, sự an toàn, thấu hiểu, tự do... Nhưng nghịch lý là, càng tìm kiếm, họ càng xa rời chính mình.
3

‘Đại địa chấn kinh tế’ – Bài học cho Việt Nam từ những cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu

Với vỏn vẹn 336 trang, nhà kinh tế học Linda Yueh không chỉ “vẽ” nên một bức tranh kỳ vĩ đến tàn khốc của nền kinh tế thế giới trong gần một thế kỷ mà còn mang đến những bài học lớn giúp chúng ta ứng phó trong một nền kinh tế không ngừng biến động.
4

'Khai mở cảm xúc' và 'Khai mở hạnh phúc' - Đừng che giấu cảm xúc bằng hai chữ “Ổn mà”

“Ổn mà” – hai chữ ngắn ngủi nhưng lại là câu trả lời phổ biến nhất trong những khoảnh khắc ta cảm thấy tệ nhất.
5

Minh triết trong ăn uống của phương Đông - Bạn đang ăn vì thích… hay ăn để sống khỏe?

Chúng ta đang sống trong một thời đại thịnh vượng chưa từng có với công nghệ phát triển, đời sống tiện nghi, y học hiện đại. Nhưng nghịch lý thay, bệnh tật lại ngày càng phổ biến, thậm chí còn “trẻ hóa” một cách đáng sợ.

Lời tiên tri Celestine - Trực giác sẽ mách bảo những giải pháp thay thế phù hợp

“Thủ bản cho biết khi khám phá nhiều hơn về nguyên lý vận hành của những nguồn năng lượng trong vũ trụ, chúng ta sẽ nhận thấy được điều gì thật sự diễn ra khi chúng ta trao truyền cho ai một giá trị nào đó.".

Luật Nhân Quả trong Lời tiên tri Celestine: Hãy cho đi và bạn sẽ nhận trở lại nhiều hơn

Bạn có tin rằng bất kỳ khi nào bạn lắng nghe trực giác và giúp đỡ người khác, thì ngay lập tức một khoản tiền nhất định sẽ chạy vào tài khoản của bạn?

Lời tiên tri Celestine và sự trùng hợp bí ẩn

Những câu chuyện trùng hợp ngẫu nhiên hầu như luôn xuất hiện trong tiểu sử của tất cả các danh nhân, tuy vậy, hiện tượng Sự đồng nhịp chỉ được biết đến rộng rãi và ghi nhận trong vài thập niên gần đây.

GS John Vu – Nguyên Phong: Lời tiên tri Celestine là một quyển sách về tâm linh dành cho mọi lứa tuổi

Tôi biết đến quyển sách Lời tiên tri Celestine (The Celestine Prophecy) vào giữa thập niên 1990. Lúc đó, tôi thấy nhiều sinh viên trong trường cầm quyển sách này trên tay.

Học viện thành công - 5 triết lý ‘thành công không vật chất’ của 50 bậc thầy thông thái nhất thế giới

Dưới ngòi bút sắc sảo của Og Mandino, những câu chuyện thực tế và bài học kinh nghiệm của 50 bậc thầy vĩ đại từng bước dẫn lối người đọc tìm đến thành công đầy hạnh phúc tại ‘’Học viện thành công’’.

Lời tiên tri Celestine: Cuộc săn tìm Thủ bản và chín sự khai sáng “bí ẩn” về thế giới loài người

Có lẽ, Lời tiên tri Celestine không chỉ là lời tiên tri cho nhân loại, nó còn lại sự gợi mở cho mỗi người về lời tiên tri của chính mình!

Tỷ phú Warren Buffett, Bill Gates mách: 5 cuốn sách giúp bạn thành công hơn trong năm mới!

5 đầu sách này được các tỷ phú hàng đầu thế giới khuyên đọc. Họ đã học hỏi và chiêm nghiệm được nhiều điều quý báu sau khi lật giở từng trang sách. Và, bạn cũng có thể thay đổi cuộc đời từ những cuốn sách.

3 kiểu tư duy cần có để năm mới vượt trội, thành công hơn năm cũ

Làm sao để năm mới thực sự ‘mới’ hơn năm cũ? Lối tư duy nào sẽ giúp ta vượt qua các “điểm nghẽn”, thích nghi với biến động và có những bước đi đột phá trong công việc lẫn đời sống?

Xem 'Sex Education', tôi nhận ra sai lầm khiến bản thân thành ‘kẻ thù’ trong mắt con

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 29/06/2025 13:00
Nhờ bộ phim, tôi nhận thức được sai lầm của mình và quyết định thay đổi vì con.

Thủ đoạn thao túng tâm lý người trẻ để bắt cóc online, tống tiền qua mạng

Kỹ năng - An Huy - 29/06/2025 11:00
Kẻ gian không dùng súng hay dao, mà dùng tâm lý để khiến nạn nhân tự mở két”, Thượng tá Đào Trung Hiếu cảnh báo về thủ đoạn lừa đảo mới, khi nạn nhân bị thao túng tâm lý như bị “bắt cóc tinh thần”.

Cô gái Việt làm trợ lý đạo diễn phim người lớn tại Nhật, tiết lộ quá trình thực hiện mỗi set quay

Phong cách sống - Nguyễn Phượng - 29/06/2025 10:00
"Nếu bạn thấy trải nghiệm tình dục của mình khác xa porn, thì đó là vì chúng tôi đã rất cố”, nữ trợ lý đạo diễn khẳng định về tính dàn dựng trong mỗi bộ phim không hề giống ngoài đời.

Ánh sáng trong ta - Chúng ta là ai trong chính ngôi nhà của chính mình?

Từ sách - Phim - Quỳnh - 29/06/2025 09:00
Ai trong chúng ta cũng từng mơ về một gia đình lý tưởng, nơi luôn đầy ắp tiếng cười và những buổi cơm đầy ắp yêu thương. Nhưng khi bước vào đời sống hôn nhân, không ít người bàng hoàng nhận ra rằng, những điều đẹp đẽ ấy không tự nhiên mà có.

Chiến lược dữ liệu - Khai phá “mỏ vàng” dữ liệu trong thời đại AI

Từ sách - Phim - Quìn - 29/06/2025 08:00
Trong thế giới ngày nay, dữ liệu đã vượt xa khái niệm những con số khô khan. Nó chính là “nhiên liệu” nuôi dưỡng những bước tiến vượt bậc của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI).

Xem phim Sex Education, tôi nhận ra sai lầm, giúp mối quan hệ với con cái từ "thù hẳn" trở nên vui vẻ

Điện ảnh - Thanh Hương - 28/06/2025 13:00
Sau khi tôi thay đổi, cả gia đình đều hạnh phúc!

Một tính năng cực hữu ích trên VNeID mà người dùng không nên bỏ qua

Kỹ năng - Nhật Hạ - 28/06/2025 12:00
Hành khách bay nội địa hiện nay có thể hoàn tất toàn bộ thủ tục từ mua vé, check-in, qua cửa an ninh đến lên máy bay mà không cần xuất trình giấy tờ tùy thân, nhờ ứng dụng nhận diện khuôn mặt qua VNeID.

Trương Vô Kỵ, Dương Quá và Quách Tĩnh giao chiến, cao thủ nào giỏi nhất?

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 28/06/2025 11:00
Trương Vô Kỵ, Dương Quá và Quách Tĩnh, ai mới thực sự là người mạnh nhất?

Làm MC, viết tự truyện bán 2 triệu bản, nhưng nữ diễn viên Ai Iijima vẫn không thoát khỏi tấn bi kịch từ quá khứ

Phong cách sống - Nguyễn Phượng - 28/06/2025 10:00
Ai Iijima là ngôi sao phim cấp 3 hiếm hoi được khán giả yêu thích. Đến khi qua đời, cô vẫn làm chuyện có ý nghĩa khiến ai cũng thương xót và tiếc nuối.

Học cách giữ gìn ngọn lửa yêu thương qua những cuốn sách viết về gia đình

Tủ sách - Đan Thanh - 28/06/2025 09:00
Nhân Ngày Gia đình Việt Nam, những cuốn sách viết về gia đình không chỉ nhắc nhở người đọc trân trọng tình thân, mà còn gợi mở những phương pháp gìn giữ mái ấm giữa dòng đời biến động.

Con đường chuyển hóa - Khổ đau không đến từ người thân, mà từ cách ta thương yêu họ

Từ sách - Phim - Quìn - 28/06/2025 08:00
Chỉ vì một câu nói không vừa ý, một ánh nhìn vô tâm, hay một lần không được lắng nghe – mà ta tổn thương. Mà đau nhất không phải vì người ngoài, mà là vì người mình thương nhất lại vô tình làm mình buồn nhất.

AI có thực sự sáng tạo?

Suy ngẫm - Thạc sĩ Võ Thị Mỹ Duyên - 27/06/2025 13:00
Câu hỏi “Liệu AI có thể thật sự sáng tạo?” không chỉ là một thắc mắc về công nghệ, mà còn là lời mời gọi suy ngẫm về giới hạn của trí tuệ con người, vai trò của cảm xúc và định nghĩa thực sự của sáng tạo trong thời đại mới.

Địa chỉ, điện thoại bộ phận một cửa ở 168 phường, xã, đặc khu của TP.HCM

Kỹ năng - PV - 27/06/2025 12:10
UBND TP.HCM vừa có thông báo về địa điểm, số điện thoại đường dây nóng của bộ phận một cửa tại các phường, xã, đặc khu của TPHCM (mới).

Xem 'Sex Education' tôi nhận ra lỗi lầm của cha mẹ khiến con tổn thương nặng nề

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 27/06/2025 12:00
Tôi cứ nghĩ rằng con sẽ tuân theo quyết định của mình. Nhưng không, con đã làm ngược lại.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Chủ nhật, 29/06/2025