Chuyện đốt pháo

24/02/2020 17:58
Chuyện đốt pháo

Tiếng pháo để đánh dấu cái khoảnh khắc đặc biệt của trời đất lúc giao mùa, mà cũng là của lòng người khi chùng xuống trong cuộc đua tranh cùng thế sự.

Trung Quốc là xứ phát minh chế tạo ra thuốc nổ nên đương nhiên trò đốt pháo bắt nguồn từ đó, tức là phải qua vài nghìn năm rồi. Cứ theo tương truyền thì tục đốt pháo của người Nam ta là học theo cách sinh hoạt tế lễ từ người Tàu. Sách cổ Tàu ghi rằng vào ngày tết thiên hạ đốt pháo để xua đuổi con ma núi. Nó (ma) mà phạm vào người sẽ sinh ra đau ốm, nên đốt pháo làm nó sợ, đuổi nó đi. Cứ giao thừa và mấy ngày tết đốt pháo đuổi nó thì suốt cả năm nó sẽ không dám bén mảng nữa. Ma đâu chả biết, chỉ biết ngày tết, có tiếng pháo cảm thấy rộn rã, vui vẻ biết bao nhiêu. Những ai từng sống qua cái thời trước và sau lệnh cấm đốt pháo năm 1995 thì rõ điều này nhất.

Nói gì thì nói, đốt pháo là một thứ mỹ tục chứ không phải hủ tục. Nếu không đẹp (mỹ), sao nó có thể duy trì trong đời sống xã hội và dân chúng cả nghìn năm như vậy. Khi dẹp bỏ nó, coi là tục xấu (hủ), có nhẽ người ta chỉ xét tới khía cạnh nó có thể gây thương tích cho con người chứ không xét tới rất nhiều cái đẹp cái hay mà nó mang lại cho đời, nhất là ngày tết và những dịp lễ hội.

Xứ ta có những làng nghề làm pháo nổi tiếng từ thời xưa, có thể kể ra Bình Đà (Hà Tây cũ), Đồng Kỵ (Bắc Ninh), Nam Ô (Đà Nẵng)… Người dân làng nghề sống bằng… pháo, làm pháo phục vụ một mùa tết có thể sống cả năm. Làng Đồng Kỵ mỗi đầu xuân còn tổ chức lễ rước pháo thật hoành tráng, quả pháo to cả chục người khiêng, lừng lững trước mắt bàn dân thiên hạ như một thứ văn hóa kiêu hãnh, niềm tự hào của dân làng.

Pháo và Tết luôn đi với nhau trong cả tâm thức và hiện thực đời sống. Xưa, chả ai không thuộc câu đối “Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ/Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh”. Tôi còn nhớ, thời đi học có bài thơ trong sách giáo khoa, tả một chiến sĩ cách mạng xa nhà khi dịp tết nhớ và mơ về quê hương “Mơ tết mơ xuân mơ tiếng pháo/Nhớ nhà nhớ cửa nhớ cành đa”, chỉ vậy thôi mà thật cảm động. Hay một người khác, “Đêm nay pháo nổ giao thừa/Mà người chiến sĩ không nhà còn đi”. Tiếng pháo để đánh dấu cái khoảnh khắc đặc biệt của trời đất lúc giao mùa, mà cũng là của lòng người khi chùng xuống trong cuộc đua tranh cùng thế sự.

Ở miền Bắc những năm chiến tranh và bao cấp, nhất là từ thập niên 1950 tới 1980, người dân chịu đựng đủ mọi sự thiếu thốn. Đất nước còn nghèo, vừa qua chiến tranh, lại tiếp chiến tranh nữa, vì vậy ai cũng ráng chấp nhận. Thế nên cái tết nghèo cũng cố lấy làm vui. Trong bìa (một dạng sổ) mua hàng tết, nhà nước phân phối mỗi năm một lần vào dịp đặc biệt này, ngoài những món vật chất gồm chai mắm Cát Hải loại 1, hộp mứt nửa ký, gói hạt tiêu, miếng bì bóng, vài bao thuốc lá Tam Đảo hoặc Tam Thanh, gói chè Thanh Hương nước xanh cánh nhỏ hương thơm vị đượm, chai rượu mùi…, còn có cả món tinh thần là phong (bánh) pháo. Một phong pháo hiệu Bình Đà hoặc Chiến Thắng, bọc giấy đỏ, to bằng bàn tay, chứa khoảng năm chục viên pháo nhỏ cỡ đầu đũa. Người nhớn có thể không quan tâm tới món chơi bời này nhưng với đứa trẻ nông thôn thì đó mới chính là tết. Không có pháo, tết mất hẳn bao điều thú vị và háo hức.

Có pháo rồi, điều quan trọng là sẽ đốt thế nào. Nổ vào lúc đón giao thừa hay đợi sáng mùng 1, chỉ nghĩ bấy nhiêu thôi cũng đủ vỡ cả đầu. Cả hai thời điểm đó đều quan trọng như nhau, nếu chờ tới sáng mùng 1 thì suốt đêm trằn trọc. Gần giao thừa, nhiều nhà đã nôn nóng đì đùng, nhà mình vẫn im ắng kể cũng sao sao ấy. Nhưng sáng mùng 1 được thay mặt cả nhà trịnh trọng cầm bánh pháo ra treo ngoài cổng, đóng vai chiến sĩ châm pháo, vừa sợ vừa sướng không thể tả. Tôi vốn nhát, cầm nén hương rõ dài, tay run run dí đầu hương cháy đỏ vào búi ngòi pháo, nhiều lần lập cà lập cập mãi nó mới bắt mồi, khi thấy xì xì tóe khói ra là ba chân bốn cẳng vọt cho nhanh và đứng… bịt tai nghe pháo nổ. Bánh pháo đì đùng đì đùng vui vẻ trong sớm xuân, tỏa khói khét lẹt, tung ra xung quanh đám xác pháo hồng. Nhiều đứa trong xóm đã đứng đợi sẵn chờ tiếng nổ dứt là xông vào hôi pháo xịt. Anh tôi dặn cứ để xác pháo đó, đừng quét, cho mùa xuân thật đẹp, nhà luôn có không khí tết. Cái màu hồng ấy, với màu hoa đào ửng lên trong nắng xuân là thứ kỷ niệm đẹp khó phai mờ của thời thơ ấu.

Tuy nhiên, việc đốt pháo cũng để lại nhiều hệ lụy.

Năm 1994, tháng 8, mùa thu, ông Võ Văn Kiệt khi ấy là Thủ tướng đã thay mặt chính phủ ký ban hành chỉ thị về việc cấm sản xuất, buôn bán và đốt pháo trên cả nước. Chỉ thị nêu rõ “Kể từ ngày 1.1.1995 nghiêm cấm sản xuất, buôn bán và đốt các loại pháo nổ, thuốc pháo nổ trong phạm vi cả nước (trừ các loại pháo hoa và thuốc làm pháo hoa”. Với lệnh cấm này, phong tục đốt pháo từng tồn tại cả nghìn năm chấm dứt. Tết Nguyên đán năm Ất Hợi 1995 vắng bặt tiếng pháo, là tết đầu tiên không đốt pháo sau nghìn năm pháo nổ tưng bừng.

Cho tới nay, dù lệnh cấm pháo vẫn còn hiệu lực nhưng hằng năm người Đồng Kỵ vẫn chế quả pháo khổng lồ và rước tế, chỉ có điều không đốt, không hóa “ngài” như trước nữa. So với lễ hội chém lợn, đâm trâu, giành giật cù đến mức vỡ đầu gãy tay… còn được thực hiện ở nơi này nơi kia thì rõ ràng lễ rước pháo vẫn có nét văn hóa và nhân văn hơn nhiều.

(còn tiếp)

Nguyễn Thông


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Tại sao đồng hồ có 12 số giờ, mà không phải 6, hay đủ cả 24 tiếng?

Trên thực tế, loài người đã sử dụng các hệ đồng hồ có 6 số, 8 số, 10 số, 18 số và 24 số. Nhưng bằng cách nào đó, hệ thống 12 giờ vẫn trở nên phổ biến nhất.
3

Anh van em đấy, em đừng yêu AI

Con người đang đắm đuối với AI - những người tình hoàn hảo, luôn luôn lắng nghe, luôn luôn thấu hiểu, khả năng dỗ dành ngọt ngào thì miễn bàn.
4

Xếp hạng 8 đại cao thủ Kim Dung - Cổ Long: Vô Danh Thần Tăng suýt bị loại

Bài viết so sánh và xếp hạng 8 cao thủ võ lâm hàng đầu từ các tác phẩm của hai đại văn hào Kim Dung và Cổ Long. Liệu ai sẽ là người đứng đầu trong bảng xếp hạng này?
5

Bí mật mối tình sét đánh Mộng Cô và Hư Trúc

Hư Trúc và Mộng Cô, hai con người tưởng chừng như khác biệt, lại nên duyên chỉ sau ba lần gặp gỡ ngắn ngủi.

Mưa trái mùa

Sáng dậy, tôi nghe lòng mình chênh chao. Gió lạnh ùa về. Mưa bất chợt trong những ngày tháng giêng.

Nhức đầu vì virus corona

Sao lại chỉ nhức đầu? Covid-19 như trời đánh, làm choáng váng ngành du lịch và xây xẩm các ngành nông nghiệp, vận chuyển, dịch vụ, công thương. Đến cả sản xuất và giáo dục còn bị vạ lây.

Chuyện cúng rằm (kỳ 3)

Đêm rằm tháng tám, người lớn để mặc bọn trẻ con muốn làm gì thì làm. Cỗ cúng rằm của trẻ con thời ấy thường chỉ là hoa quả, nải chuối, quả bòng, mấy quả hồng, thêm vài cái bánh phong bột nếp trộn đường bọc giấy đỏ, cũng xôm tụ lắm.

Tốc độ tuyệt chủng của côn trùng đã đến mức báo động

Nguyên nhân chính gây giảm số lượng và sự đa dạng của côn trùng là hoạt động của con người, các nhà khoa học kêu gọi thực hiện các biện pháp thích hợp nhằm ngăn chặn tình trạng phá hủy môi trường sống bởi thuốc trừ sâu và biến đổi khí hậu.

Chuyện cúng rằm (kỳ 2)

Tháng nào “có điều kiện”, sang hơn một chút thì thịt con gà, luộc lên cúng với xôi. Cũng nhiều tháng chỉ thấy xôi với chuối, lễ cúng rằm qua đi trong sự đạm bạc, thiếu thốn. Chả thánh thần nào nỡ quở trách, giận dỗi người nghèo.

Chuyện cúng rằm

Ngày giữa tháng trăng được gọi trung tuần, là rằm. Từ tháng giêng tới tháng chạp, cứ ngày 15 hằng tháng đều rằm tất. Mở đầu là rằm tháng giêng, nguyên tiêu.

Từ những chiếc khẩu trang miễn phí

Tấm lòng đồng bào đối với nhau như sông đầy nước chảy tự ngàn năm. Khi hoạn nạn nó vẫn còn đủ mạnh tạo nên làn sóng tốt đẹp lay động và thúc đẩy xã hội.

Điếc không sợ súng

Đã có câu chuyện cười trong cuộc thi về lòng dũng cảm, theo đó dân Việt Nam xếp thứ nhất nhờ điềm nhiên cưa bom trước ban giám khảo. Những chuyện tiếu lâm về khoản điếc không sợ súng thực ra cũng khá gần ngoài đời thực.

Người trẻ hát nhạc Trịnh: Làm mới nhưng vẫn giữ hồn xưa

Giải trí - Tiểu Vũ - 01/04/2025 14:00
Nhạc Trịnh dù thể hiện dưới bất cứ hình thức nào thì vẫn giữ nguyên những giá trị cốt lõi của người nhạc sĩ tài hoa.

Thể Thiên: Hành trình cách tân nhạc Trịnh Công Sơn

Giải trí - Tiểu Vũ - 01/04/2025 13:00
Thể Thiên có một hành trình cách tân nhạc Trịnh vô cùng ấn tượng để khẳng định dấu ấn cá nhân, đã thu hút sự chú ý của công chúng lẫn báo chí quốc tế.

Chàng trai TP.HCM biến bánh kem thành tác phẩm nghệ thuật đẹp đến không nỡ ăn

Phong cách sống - Nhật Thùy - 01/04/2025 12:00
Nhiều chiếc bánh kem của Anh Triết trông như tác phẩm điêu khắc hoàn mỹ, hoặc mô phỏng túi hàng hiệu y như thật, khiến khách hàng luyến tiếc không nỡ ăn.

Gemini lại "vượt mặt" ChatGPT với tính năng mới

Kỹ năng - Tuấn Anh - 01/04/2025 11:00
Gemini AI vừa có một tính năng mới mà ChatGPT chưa thể sánh kịp.

Hội chứng Peter Pan: Phổ biến ở nam giới, có xu hướng ‘nhảy’ từ mối quan hệ này sang mối quan hệ khác trong thời gian ngắn

Phong cách sống - Đinh Anh - 01/04/2025 10:00
Người phụ nữ từng yêu 1 anh chàng mang hội chứng Peter Pan cho biết bản thân thấy mình như một người mẹ chứ không phải là người yêu trong mối quan hệ này.

Khi Cuộc Đời Cho Bạn Quả Quýt và cho khán giả tuyệt tác hay nhất 2025

Điện ảnh - Lệ An - 01/04/2025 09:00
Khi Cuộc Đời Cho Bạn Quả Quýt đã khép lại, sự khép lại vẹn trọn của một kiếp người.

Sống an vui - Vì sao nỗi buồn ở lại lâu hơn niềm vui?

Từ sách - Phim - TĐ - 01/04/2025 08:00
Bây giờ chúng ta đã hiểu tâm con người rất phức tạp và ta cần biết cách kiểm soát tâm, kiểm soát cường độ của các loại cảm xúc như căng thẳng, lo âu...

Nghe nhạc Trịnh: Vẫn thấy bên đời còn có em

Giải trí - Tiểu Vũ - 31/03/2025 15:00
"Vẫn có em bên đời” không chỉ là một bản tình ca, mà còn là một lời tự sự đầy hoài niệm của Trịnh Công Sơn, người nhạc sĩ tài hoa của nền tân nhạc Việt Nam. Giai điệu nhẹ nhàng, ca từ sâu lắng đưa người nghe vào những xúc cảm tinh tế về tình yêu, sự chia xa và những dư âm còn vương trong ký ức.

Xem Hoàn Châu Cách Cách sau tuổi 30: 10 chân lý cuộc đời từ "huyền thoại tuổi thơ"

Điện ảnh - Đông - 31/03/2025 13:00
Ở ngưỡng 30, cuộc sống không còn là những câu hỏi ngây ngô, mà là hành trình đối diện và thấu hiểu chính mình qua những chân lý giản dị...

ChatGPT tạo ảnh AI theo phong cách Studio Ghibli có vi phạm bản quyền?

Kỹ năng - Sơn Vân - 31/03/2025 12:00
Hình ảnh trí tuệ nhân tạo (AI) bắt chước phong cách tinh tế của Hayao Miyazaki (người sáng lập hãng Studio Ghibli) làm nhiều người thích thú, nhưng ChatGPT đã được huấn luyện những gì để tạo ra chúng?

CEO Hannah Olala thẳng thắn: 'Lấy chồng không sướng hơn thì lấy làm gì?'

Phong cách sống - Ứng Hà Chi - 31/03/2025 10:00
Đừng bắt phụ nữ phải chịu đựng, phải hy sinh, trong khi hôn nhân là của hai người", nữ CEO nhấn mạnh.

Chất Michelle - Đi tìm câu trả lời cho bản sắc của bạn

Từ sách - Phim - Đan Thanh - 31/03/2025 09:00
Bản sắc của bạn là gì? Hãy cùng tìm câu trả lời qua những thông điệp sâu sắc mà cựu Đệ nhất Phu nhân Hoa Kỳ Michelle Obama gửi gắm trong hồi ký "Chất Michelle".

Hiểu quy luật tự nhiên để 'Sống an vui'

Từ sách - Phim - Quìn - 31/03/2025 08:00
Hạnh phúc không phải là một điều gì xa vời hay bí ẩn. Nó đến khi ta hiểu và sống thuận theo quy luật tự nhiên. Một trong những quy luật quan trọng nhất chính là nhân quả – gieo gì, gặt nấy.

DeepSeek ra bản nâng cấp cho mô hình V3, cạnh tranh với ChatGPT

Kỹ năng - Sơn Vân - 30/03/2025 13:00
DeepSeek vừa công bố bản nâng cấp quan trọng cho mô hình ngôn ngữ lớn V3, đẩy mạnh cạnh tranh với các hãng công nghệ hàng đầu Mỹ như OpenAI và Anthropic.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 3, 01/04/2025