Chuyện cúng rằm (kỳ 2)

10/02/2020 11:52
Chuyện cúng rằm (kỳ 2)

Tháng nào “có điều kiện”, sang hơn một chút thì thịt con gà, luộc lên cúng với xôi. Cũng nhiều tháng chỉ thấy xôi với chuối, lễ cúng rằm qua đi trong sự đạm bạc, thiếu thốn. Chả thánh thần nào nỡ quở trách, giận dỗi người nghèo.

Lại quành về chuyện rằm. Những người Việt xài âm lịch (phải biên rõ vậy bởi người Việt theo đạo Gia Tô chỉ dùng dương lịch) tháng nào cũng cúng rằm, ngày trăng tròn. Thành ngữ có câu “ngày rằm mùng một”, tức là trong tháng âm có hai ngày cần soạn lễ cúng, đầu tháng và giữa tháng. Hồi tôi còn bé, ở nông thôn, thấy thày bu tôi và những nhà khác trong làng chỉ cúng rằm chứ không cúng mùng 1, có lẽ một phần muốn đơn giản gọn nhẹ, phần khác do nghèo túng, bữa ăn hằng ngày chả đủ chả no, lấy đâu cúng lắm thế.

Trong các rằm, chỉ trừ rằm tháng bảy, những rằm còn lại gia chủ cúng khá đơn giản. Mỗi lần gần tới rằm, thày tôi lại nhắc nội tướng đi chợ nhớ mua ký gạo nếp. Nếp là thứ hiếm hoi thời những năm thập niên 50 - 70 ở miền Bắc. Hầu hết ruộng đất đều để cấy lúa tẻ hoặc trồng hoa màu, còn nếp bị liệt vào thứ ăn chơi nên không có đất. Ngay cả những nhà cày cấy trên ruộng 5% cũng chỉ quanh quẩn với mấy giống lúa tẻ như chân trâu lùn, nông nghiệp 1, ba giăng bởi chúng ngắn ngày, cho năng suất cao, ngoài phần làm nghĩa vụ cho nhà nước “thóc không thiếu một cân”, dư chút ít còn có cái bỏ vào mồm. Nhà nào cấy lúa nếp phải thuộc diện tay chơi lắm, hoặc có con cái đi thoát ly gửi tiền về nuôi gia đình, mới dám “xé rào”.

Có gạo nếp rồi, đỗ xanh nhà trồng được, thày tôi chuẩn bị kỹ lưỡng nồi xôi cúng rằm. Gạo nếp và đỗ đã xay được ngâm từ chiều, tới tối thày vo kỹ, đãi đỗ, đồ trong chõ xôi. Nắn nót cẩn thận tới mức như đang làm thứ sản phẩm gì đó cực kỳ giá trị. Không một hạt nếp nào bị bỏ, có lỡ văng ra ngoài cũng được thày nhặt lại. Thày bảo hạt gạo tẻ đã quý, gọi nó là ngọc thực, hạt gạo nếp hiếm nên càng quý hơn. Xôi chín, được đơm ra đĩa, bày lên bàn thờ. Kèm với xôi thường là chè, hai món xôi chè luôn đi với nhau trong lễ cúng rằm. Tháng nào “có điều kiện”, sang hơn một chút thì thịt con gà, luộc lên cúng với xôi. Cũng nhiều tháng chỉ thấy xôi với chuối, lễ cúng rằm qua đi trong sự đạm bạc, thiếu thốn. Chả thánh thần nào nỡ quở trách, giận dỗi người nghèo.

Cũng liên quan tới rằm tháng giêng, nói thêm tí nữa. Theo quan niệm dân gian, tháng giêng là tháng ăn chơi nên những nhà giàu có, nhất là dân phố, cúng rằm xong lại đi chơi tiếp. Đủ thứ hội hè lễ lạt, hết miền ngược lại miền xuôi. Người ta chê trách dân xứ bắc ăn chơi nhiều cũng một phần bởi vậy. Nhưng thực ra với nông dân Bắc, nhất là thời những năm chiến tranh và bao cấp, nào có chơi bời mấy. Nói đâu xa, người quê tôi, vùng duyên hải Hải Phòng, vừa hết mùng 3 tết là rảo cẳng ra đồng. Chưa kịp cấy thì vội cấy ngay kẻo mạ già, cấy rồi thì mau tát nước, bỏ phân cho lúa đang kỳ sinh trưởng. Nhiều người chụp được những tấm ảnh lúa xuân xanh mướt, đồng quê dập dờn, nào có biết đằng sau nó là cả sự vất vả cần lao của người nông dân suốt tháng giêng. Tôi khi còn bé, không hiếm tết, sáng mùng 2 đã theo thày bu ra ruộng tát nước lúa, dỡ khoai tây, hái cà chua, chặt su hào về đem đi chợ, bởi để lâu ngoài ruộng sẽ hỏng, sẽ già, chả bán được cho ai. Nông dân thời ấy không có thói ăn chơi tháng giêng, còn bây giờ, cuộc sống khá lên rồi, phú quý sinh lễ nghĩa, thành thị cũng như nông thôn lại kéo đàn kéo lũ tận hưởng hậu tết. Cũng chả trách được, thời thế nó vậy.

Những năm rồi, cứ rằm tháng giêng, giới văn nghệ, nhất là thi nhân, lại túm tụm về Văn Miếu ở thủ đô để thả thơ thả thính. Có nhẽ do tháng giêng là tháng của văn nghệ nên việc tổ chức hội thơ cũng có lý, cũng là cách cúng rằm. Cường quốc về thơ nên cách cúng cũng rất thơ. Nhiều năm vui lắm, cả nước kéo về, còn đông hơn sĩ tử tới sờ đầu rùa cầu may mùa thi tháng 7 tây. Già trẻ lớn bé, tóc bạc đầu xanh, nam thanh nữ tú chen nhau đọc thơ thả thơ cúng rằm Nguyên tiêu. Hay nhiều, dở cũng chẳng ít. Nhất là thơ trên mấy tấm phướn đỏ thả lên giời. Tất nhiên có những bài rất hay, chẳng hạn bài thơ Nguyên tiêu của cụ Hồ, hoặc thơ của ông vua-thi sĩ Trần Nhân Tông…, nhưng nhà tuyển chọn cũng thả lên không ít câu dở, cực dở. Thỉnh thoảng bên bàn trà hoặc tụm ba tụm năm cà phê, người ta lại đọc và cười phe phé với nhau về một câu thơ được thả năm ấy “Đêm ôm vợ thấy lòng giật thót/Thương con thuyền đầu bãi đứng chơ vơ”. Thơ thế mà đem cúng rằm Nguyên tiêu, mà thả lên giời, giời nào dám nhận. Ông bạn tôi, một nhà thơ đích thực, thi sĩ tiếng tăm, bảo thực ra câu ấy nằm trong bài thơ viết về biển của thi sĩ Trần Anh Trang từ thập niên 1960 cơ, cả bài hay lắm, nhưng chúng nó trích thế thì bằng giết người ta. Yêu nhau thì lại bằng mười phụ nhau là vậy.

Lịch âm, từ tháng hai tới tháng sáu đều cúng rằm, cũng chỉ đơn giản đĩa xôi nải chuối, nhưng tới rằm tháng bảy thì cực to. Như đã nói, “cả năm mới có rằm tháng bảy”, người ta chuẩn bị cho cúng rằm này từ mấy ngày trước đó. Rằm tháng bảy, gọi theo kiểu Tàu là Tết Trung nguyên. Với người Việt, cúng rằm tháng bảy chủ yếu để bày tỏ sự tưởng nhớ tổ tiên, ông bà, cha mẹ đã khuất, báo hiếu những bậc sinh thành. Ở quê tôi, dù nghèo cũng cố biện được mâm cơm cúng, có thịt lợn kho, gà luộc, con cá rán, đĩa miến xào, bát canh xương hầm… Cứ rằm tháng bảy, hợp tác xã lại bán cho mỗi nhà vài lạng thịt trâu, có nhẽ là lần ăn thịt trâu duy nhất trong năm bởi con trâu được xếp vào sức kéo, được bảo vệ đặc biệt, chả khác gì yếu nhân. Ai mà giết trâu chui, bị phát hiện, phạt rất nặng, có thể đi tù.

Đám trẻ con chúng tôi nhịn đói quanh năm, quen với sự thèm này thèm nọ rồi, nhưng hầu như đứa nào cũng mong tới rằm tháng bảy. Ít nhất thì cũng được một chầu lúy túy măm đồ ăn ngon sau suốt thời gian dài từ Tết tới giờ. Và lại ngóng cổ chờ rằm tháng tám. (còn tiếp)

Nguyễn Thông

Kỳ 1: https://motthegioi.vn/van-hoa-giai-tri-c-80/tap-van-c-172/chuyen-cung-ram-131351.html


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Gần 200 tựa game Việt phát hành toàn cầu gắn hình quốc kỳ, nhuộm đỏ không gian mạng

Các nền tảng mạng xã hội và 30 công ty game hàng đầu Việt Nam tham gia chiến dịch Tự hào Việt Nam - Nhuộm đỏ không gian mạng chào mừng 80 năm Quốc khánh.
2

Trương Tam Phong là thiên tài, sao lại đạt thành tựu ở tuổi 70, muộn hơn Trương Vô Kỵ 50 năm?

Có bí ẩn nào đằng sau việc Trương Tam Phong đến 70 tuổi mới đại thành võ công?
5

Sư phụ của Hoàng Dược Sư là Đoàn Dự hay Hư Trúc: 3 chi tiết trong nguyên tác hé lộ câu trả lời

Hoàng Dược Sư, nhân vật nổi tiếng với võ công cái thế và tài hoa xuất chúng trong tiểu thuyết của Kim Dung, nhưng sư phụ của ông là ai vẫn còn là một bí ẩn.

Chuyện cúng rằm

Ngày giữa tháng trăng được gọi trung tuần, là rằm. Từ tháng giêng tới tháng chạp, cứ ngày 15 hằng tháng đều rằm tất. Mở đầu là rằm tháng giêng, nguyên tiêu.

Từ những chiếc khẩu trang miễn phí

Tấm lòng đồng bào đối với nhau như sông đầy nước chảy tự ngàn năm. Khi hoạn nạn nó vẫn còn đủ mạnh tạo nên làn sóng tốt đẹp lay động và thúc đẩy xã hội.

Điếc không sợ súng

Đã có câu chuyện cười trong cuộc thi về lòng dũng cảm, theo đó dân Việt Nam xếp thứ nhất nhờ điềm nhiên cưa bom trước ban giám khảo. Những chuyện tiếu lâm về khoản điếc không sợ súng thực ra cũng khá gần ngoài đời thực.

Tết Việt muôn năm!

Tết Việt từ hồi nào tới giờ, chả muôn năm là gì và đâu cần hô khẩu hiệu? Nhưng có không ít người ghét, thậm chí thù tết Việt.

Tình cờ từ những món đồ cũ

Ngày xưa, căn nhà của ngoại rất nhiều đồ cổ. Sau này, khi chúng tôi trở về, nhìn ngôi nhà xưa trơ trọi, đồ đạc đã đi đâu hết, khó thể nói được điều gì trước cảnh có đó rồi mất đó.

Tết trong ký ức trẻ thơ

Tết, là khi nó được nghỉ học và lon ton theo mẹ đến chợ từ sớm để hòa mình vào cảnh nhộn nhịp tất bật của chợ quê ngày tết…

Chuyện bánh chưng tết (kỳ 2)

Về sau, có mấy người sáng kiến gói bánh bằng khuôn, nhanh gọn lắm, nhưng chả hiểu sao tôi vẫn thích những chiếc bánh thủ công từ A tới Z qua bàn tay khéo léo của các nghệ nhân làng. Chúng không chỉ là bánh mà như một tác phẩm nghệ thuật.

Hương nắng, hương lòng

Ngày cuối năm này, tôi đón Tết một mình. Khi đứng trước bàn thờ gia tiên, lòng tôi se thắt lại trong nỗi buồn không tỏ thành lời. Tôi nhớ ông nội và ba tôi vô cùng.

Trở về từ cõi chết – Từ thức tỉnh cá nhân đến món quà cho những tâm hồn nhạy cảm

Từ sách - Phim - Quìn - 26/09/2025 08:00
Có những câu chuyện không chỉ chạm đến trái tim, mà còn lay động niềm tin sâu thẳm nhất trong mỗi con người. Hành trình của Anita Moorjani chính là một câu chuyện như thế.

Người lập trình hay người phát triển

Blog GS John VU - GS John Vu - 25/09/2025 13:00
Tuần trước tôi nhận được một email hỏi: “Khác biệt giữa người lập trình và người phát triển phần mềm là gì? Người lập trình có thể trở thành người phát triển được không?

Xem phim Sex Education, tôi mới hiểu vì sao con mình như người "đa nhân cách", rất nhiều đứa trẻ đều đang trong tình trạng này!

Điện ảnh - Thanh Hương - 25/09/2025 12:00
Tôi cảm thấy mình đã thấu hiểu con hơn đồng thời cũng cần để ý hơn trong việc nuôi dạy con.

Những kỹ năng mềm cần dạy con để bé không bị bắt nạt

Kỹ năng - Mộc Thanh - 25/09/2025 11:00
Trong môi trường học đường hay các mối quan hệ bạn bè, trẻ có thể gặp tình huống bị bắt nạt, trêu chọc. Cha mẹ không thể theo sát con mọi lúc, nhưng có thể trang bị cho con kỹ năng ứng xử thông minh và sự tự tin để bảo vệ bản thân.

Vụ án dắt chó đi dạo và bi kịch 2 gia đình: Nuôi dạy con kiểu này bằng ngàn lần hại con

Suy ngẫm - Hiểu Đan - 25/09/2025 10:00
Vụ việc không chỉ xé nát hai gia đình, mà còn cho thấy tác hại khủng khiếp của việc nuông chiều con cái quá mức.

Trở về từ cõi chết - Kỳ 3: Chìa khóa tự chữa lành, yêu thương bản thân và buông bỏ

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 25/09/2025 09:00
Là một người đã khỏe mạnh trở lại sau khi mắc bệnh ung thư, tôi có thể dễ dàng nói về sự chữa lành cũng như khuyên bạn hãy tin tưởng và buông bỏ để dòng đời tự xoay chuyển, nhưng tôi vẫn biết là trong những thời điểm khó khăn, chúng ta rất khó mà làm được như vậy, thậm chí ta còn không biết nên bắt đầu từ đâu.

Chiến lược dữ liệu - Dữ liệu, “vàng đen” hay “con dao hai lưỡi” của thời đại số?

Từ sách - Phim - Quìn - 25/09/2025 08:00
Trong lịch sử, dầu mỏ từng được xem là “vàng đen” - nguồn năng lượng thúc đẩy toàn cầu hóa và sự bùng nổ công nghiệp. Ngày nay, dữ liệu đang giữ vai trò tương tự, thậm chí vượt trội: nó là nguyên liệu cốt lõi cho mọi quyết định, mọi chiến lược, mọi bước đi phát triển của cá nhân, doanh nghiệp và cả quốc gia.

Dùng AI "hồi sinh" cha, người đàn ông đối mặt với những phản ứng kỳ lạ

Điện ảnh - Nguyệt Phạm - 24/09/2025 13:00
Những phản ứng mà người đàn ông gặp phải sau khi dùng AI "hồi sinh" cha là gì?

Làm gì khi gửi nhầm tin nhắn phàn nàn về sếp vào nhóm chat công ty

Kỹ năng - Kim Linh - 24/09/2025 12:00
Tình huống bất ngờ có thể khiến nhiều người không biết cách xử lý, dẫn đến "mất điểm" trong mắt đồng nghiệp và cấp trên.

Trở về từ cõi chết - Kỳ 2: Tôi đã quyết định tiếp tục sống

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 24/09/2025 11:00
Thế giới mà tôi trải nghiệm khi cơ thể mình ngừng hoạt động đã giúp tôi thấy rõ sự kỳ diệu của bản thân, lúc này không còn bị nỗi sợ che khuất. Tôi nhận ra nguồn sức mạnh lớn lao mà mình có thể chạm đến.

Vì sao gen Z thích ru rú trong nhà, ít khi chịu ra ngoài?

Phong cách sống - Nhật Thùy - 24/09/2025 10:00
Khảo sát mới đây cho thấy gen Z chỉ ở ngoài trời trung bình 49 phút mỗi ngày trong tuần, phần lớn có thể ở trong nhà nhiều ngày liền mà không cần bước ra ngoài.

Vụ học sinh túm tóc quật ngã cô giáo: Khi thầy cô cũng cần được bảo vệ

Suy ngẫm - Diệp Nguyễn - DT - 24/09/2025 09:00
Giáo viên ngày nay có rất nhiều "nỗi sợ".

Thuyết mặc kệ họ – Cuốn sách giúp tôi định nghĩa lại sự giới hạn và tôn trọng trong các mối quan hệ

Từ sách - Phim - Quìn - 24/09/2025 08:00
Bạn có bao giờ cảm thấy mệt mỏi vì phải gồng mình để vừa lòng tất cả? Tôi cũng vậy, cho đến khi đọc “The Let Them Theory”. Cuốn sách này khiến tôi hiểu rằng: hạnh phúc không nằm ở sự chấp thuận của người khác, mà ở việc ta đủ can đảm sống đúng với mình.

Xem Sex Education, tôi nghĩ nếu chúng ta sớm dạy con điều này thì xã hội bớt loạn!

Điện ảnh - Thanh Hương - 23/09/2025 13:00
Tôi chắc chắn sẽ dạy con thật kỹ điều này.

Đọc vụ học sinh túm tóc quật ngã cô giáo và Thông tư 19 của Bộ GD-ĐT, tôi toát mồ hôi: Nhân văn, nhưng có công bằng?

Suy ngẫm - Hiểu Đan - CFB - 23/09/2025 12:00
Nhân văn là tốt, nhưng chỉ khi gắn với công bằng và kỷ cương, nhân văn ấy mới thực sự có ý nghĩa.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 6, 26/09/2025