Chuyện cúng rằm (kỳ 2)

10/02/2020 11:52
Chuyện cúng rằm (kỳ 2)

Tháng nào “có điều kiện”, sang hơn một chút thì thịt con gà, luộc lên cúng với xôi. Cũng nhiều tháng chỉ thấy xôi với chuối, lễ cúng rằm qua đi trong sự đạm bạc, thiếu thốn. Chả thánh thần nào nỡ quở trách, giận dỗi người nghèo.

Lại quành về chuyện rằm. Những người Việt xài âm lịch (phải biên rõ vậy bởi người Việt theo đạo Gia Tô chỉ dùng dương lịch) tháng nào cũng cúng rằm, ngày trăng tròn. Thành ngữ có câu “ngày rằm mùng một”, tức là trong tháng âm có hai ngày cần soạn lễ cúng, đầu tháng và giữa tháng. Hồi tôi còn bé, ở nông thôn, thấy thày bu tôi và những nhà khác trong làng chỉ cúng rằm chứ không cúng mùng 1, có lẽ một phần muốn đơn giản gọn nhẹ, phần khác do nghèo túng, bữa ăn hằng ngày chả đủ chả no, lấy đâu cúng lắm thế.

Trong các rằm, chỉ trừ rằm tháng bảy, những rằm còn lại gia chủ cúng khá đơn giản. Mỗi lần gần tới rằm, thày tôi lại nhắc nội tướng đi chợ nhớ mua ký gạo nếp. Nếp là thứ hiếm hoi thời những năm thập niên 50 - 70 ở miền Bắc. Hầu hết ruộng đất đều để cấy lúa tẻ hoặc trồng hoa màu, còn nếp bị liệt vào thứ ăn chơi nên không có đất. Ngay cả những nhà cày cấy trên ruộng 5% cũng chỉ quanh quẩn với mấy giống lúa tẻ như chân trâu lùn, nông nghiệp 1, ba giăng bởi chúng ngắn ngày, cho năng suất cao, ngoài phần làm nghĩa vụ cho nhà nước “thóc không thiếu một cân”, dư chút ít còn có cái bỏ vào mồm. Nhà nào cấy lúa nếp phải thuộc diện tay chơi lắm, hoặc có con cái đi thoát ly gửi tiền về nuôi gia đình, mới dám “xé rào”.

Có gạo nếp rồi, đỗ xanh nhà trồng được, thày tôi chuẩn bị kỹ lưỡng nồi xôi cúng rằm. Gạo nếp và đỗ đã xay được ngâm từ chiều, tới tối thày vo kỹ, đãi đỗ, đồ trong chõ xôi. Nắn nót cẩn thận tới mức như đang làm thứ sản phẩm gì đó cực kỳ giá trị. Không một hạt nếp nào bị bỏ, có lỡ văng ra ngoài cũng được thày nhặt lại. Thày bảo hạt gạo tẻ đã quý, gọi nó là ngọc thực, hạt gạo nếp hiếm nên càng quý hơn. Xôi chín, được đơm ra đĩa, bày lên bàn thờ. Kèm với xôi thường là chè, hai món xôi chè luôn đi với nhau trong lễ cúng rằm. Tháng nào “có điều kiện”, sang hơn một chút thì thịt con gà, luộc lên cúng với xôi. Cũng nhiều tháng chỉ thấy xôi với chuối, lễ cúng rằm qua đi trong sự đạm bạc, thiếu thốn. Chả thánh thần nào nỡ quở trách, giận dỗi người nghèo.

Cũng liên quan tới rằm tháng giêng, nói thêm tí nữa. Theo quan niệm dân gian, tháng giêng là tháng ăn chơi nên những nhà giàu có, nhất là dân phố, cúng rằm xong lại đi chơi tiếp. Đủ thứ hội hè lễ lạt, hết miền ngược lại miền xuôi. Người ta chê trách dân xứ bắc ăn chơi nhiều cũng một phần bởi vậy. Nhưng thực ra với nông dân Bắc, nhất là thời những năm chiến tranh và bao cấp, nào có chơi bời mấy. Nói đâu xa, người quê tôi, vùng duyên hải Hải Phòng, vừa hết mùng 3 tết là rảo cẳng ra đồng. Chưa kịp cấy thì vội cấy ngay kẻo mạ già, cấy rồi thì mau tát nước, bỏ phân cho lúa đang kỳ sinh trưởng. Nhiều người chụp được những tấm ảnh lúa xuân xanh mướt, đồng quê dập dờn, nào có biết đằng sau nó là cả sự vất vả cần lao của người nông dân suốt tháng giêng. Tôi khi còn bé, không hiếm tết, sáng mùng 2 đã theo thày bu ra ruộng tát nước lúa, dỡ khoai tây, hái cà chua, chặt su hào về đem đi chợ, bởi để lâu ngoài ruộng sẽ hỏng, sẽ già, chả bán được cho ai. Nông dân thời ấy không có thói ăn chơi tháng giêng, còn bây giờ, cuộc sống khá lên rồi, phú quý sinh lễ nghĩa, thành thị cũng như nông thôn lại kéo đàn kéo lũ tận hưởng hậu tết. Cũng chả trách được, thời thế nó vậy.

Những năm rồi, cứ rằm tháng giêng, giới văn nghệ, nhất là thi nhân, lại túm tụm về Văn Miếu ở thủ đô để thả thơ thả thính. Có nhẽ do tháng giêng là tháng của văn nghệ nên việc tổ chức hội thơ cũng có lý, cũng là cách cúng rằm. Cường quốc về thơ nên cách cúng cũng rất thơ. Nhiều năm vui lắm, cả nước kéo về, còn đông hơn sĩ tử tới sờ đầu rùa cầu may mùa thi tháng 7 tây. Già trẻ lớn bé, tóc bạc đầu xanh, nam thanh nữ tú chen nhau đọc thơ thả thơ cúng rằm Nguyên tiêu. Hay nhiều, dở cũng chẳng ít. Nhất là thơ trên mấy tấm phướn đỏ thả lên giời. Tất nhiên có những bài rất hay, chẳng hạn bài thơ Nguyên tiêu của cụ Hồ, hoặc thơ của ông vua-thi sĩ Trần Nhân Tông…, nhưng nhà tuyển chọn cũng thả lên không ít câu dở, cực dở. Thỉnh thoảng bên bàn trà hoặc tụm ba tụm năm cà phê, người ta lại đọc và cười phe phé với nhau về một câu thơ được thả năm ấy “Đêm ôm vợ thấy lòng giật thót/Thương con thuyền đầu bãi đứng chơ vơ”. Thơ thế mà đem cúng rằm Nguyên tiêu, mà thả lên giời, giời nào dám nhận. Ông bạn tôi, một nhà thơ đích thực, thi sĩ tiếng tăm, bảo thực ra câu ấy nằm trong bài thơ viết về biển của thi sĩ Trần Anh Trang từ thập niên 1960 cơ, cả bài hay lắm, nhưng chúng nó trích thế thì bằng giết người ta. Yêu nhau thì lại bằng mười phụ nhau là vậy.

Lịch âm, từ tháng hai tới tháng sáu đều cúng rằm, cũng chỉ đơn giản đĩa xôi nải chuối, nhưng tới rằm tháng bảy thì cực to. Như đã nói, “cả năm mới có rằm tháng bảy”, người ta chuẩn bị cho cúng rằm này từ mấy ngày trước đó. Rằm tháng bảy, gọi theo kiểu Tàu là Tết Trung nguyên. Với người Việt, cúng rằm tháng bảy chủ yếu để bày tỏ sự tưởng nhớ tổ tiên, ông bà, cha mẹ đã khuất, báo hiếu những bậc sinh thành. Ở quê tôi, dù nghèo cũng cố biện được mâm cơm cúng, có thịt lợn kho, gà luộc, con cá rán, đĩa miến xào, bát canh xương hầm… Cứ rằm tháng bảy, hợp tác xã lại bán cho mỗi nhà vài lạng thịt trâu, có nhẽ là lần ăn thịt trâu duy nhất trong năm bởi con trâu được xếp vào sức kéo, được bảo vệ đặc biệt, chả khác gì yếu nhân. Ai mà giết trâu chui, bị phát hiện, phạt rất nặng, có thể đi tù.

Đám trẻ con chúng tôi nhịn đói quanh năm, quen với sự thèm này thèm nọ rồi, nhưng hầu như đứa nào cũng mong tới rằm tháng bảy. Ít nhất thì cũng được một chầu lúy túy măm đồ ăn ngon sau suốt thời gian dài từ Tết tới giờ. Và lại ngóng cổ chờ rằm tháng tám. (còn tiếp)

Nguyễn Thông

Kỳ 1: https://motthegioi.vn/van-hoa-giai-tri-c-80/tap-van-c-172/chuyen-cung-ram-131351.html


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Gần 200 tựa game Việt phát hành toàn cầu gắn hình quốc kỳ, nhuộm đỏ không gian mạng

Các nền tảng mạng xã hội và 30 công ty game hàng đầu Việt Nam tham gia chiến dịch Tự hào Việt Nam - Nhuộm đỏ không gian mạng chào mừng 80 năm Quốc khánh.
2

Mai Siêu Phong và Lý Mạc Sầu, ai mới là cao thủ?

Mai Siêu Phong và Lý Mạc Sầu, hai nữ ma đầu nổi tiếng trong thế giới võ hiệp Kim Dung, liệu ai hơn ai về võ công?
4

Trương Tam Phong là thiên tài, sao lại đạt thành tựu ở tuổi 70, muộn hơn Trương Vô Kỵ 50 năm?

Có bí ẩn nào đằng sau việc Trương Tam Phong đến 70 tuổi mới đại thành võ công?
5

Hé lộ lai lịch Cô Cô khi Khưu Xứ Cơ không truy sát Tiểu Long Nữ

Là nữ chính của Thần điêu đại hiệp, Tiểu Long Nữ có vai trò đặc biệt.

Chuyện cúng rằm

Ngày giữa tháng trăng được gọi trung tuần, là rằm. Từ tháng giêng tới tháng chạp, cứ ngày 15 hằng tháng đều rằm tất. Mở đầu là rằm tháng giêng, nguyên tiêu.

Từ những chiếc khẩu trang miễn phí

Tấm lòng đồng bào đối với nhau như sông đầy nước chảy tự ngàn năm. Khi hoạn nạn nó vẫn còn đủ mạnh tạo nên làn sóng tốt đẹp lay động và thúc đẩy xã hội.

Điếc không sợ súng

Đã có câu chuyện cười trong cuộc thi về lòng dũng cảm, theo đó dân Việt Nam xếp thứ nhất nhờ điềm nhiên cưa bom trước ban giám khảo. Những chuyện tiếu lâm về khoản điếc không sợ súng thực ra cũng khá gần ngoài đời thực.

Tết Việt muôn năm!

Tết Việt từ hồi nào tới giờ, chả muôn năm là gì và đâu cần hô khẩu hiệu? Nhưng có không ít người ghét, thậm chí thù tết Việt.

Tình cờ từ những món đồ cũ

Ngày xưa, căn nhà của ngoại rất nhiều đồ cổ. Sau này, khi chúng tôi trở về, nhìn ngôi nhà xưa trơ trọi, đồ đạc đã đi đâu hết, khó thể nói được điều gì trước cảnh có đó rồi mất đó.

Tết trong ký ức trẻ thơ

Tết, là khi nó được nghỉ học và lon ton theo mẹ đến chợ từ sớm để hòa mình vào cảnh nhộn nhịp tất bật của chợ quê ngày tết…

Chuyện bánh chưng tết (kỳ 2)

Về sau, có mấy người sáng kiến gói bánh bằng khuôn, nhanh gọn lắm, nhưng chả hiểu sao tôi vẫn thích những chiếc bánh thủ công từ A tới Z qua bàn tay khéo léo của các nghệ nhân làng. Chúng không chỉ là bánh mà như một tác phẩm nghệ thuật.

Hương nắng, hương lòng

Ngày cuối năm này, tôi đón Tết một mình. Khi đứng trước bàn thờ gia tiên, lòng tôi se thắt lại trong nỗi buồn không tỏ thành lời. Tôi nhớ ông nội và ba tôi vô cùng.

Người lạ với chính ta - Khi nhãn dán bệnh lý trở thành chiếc lồng giam vô hình

 “Người lạ với chính ta” là cuốn sách về những kẻ vừa quen thuộc vừa xa lạ với chính mình. Và để hiểu được sức nặng ấy, ta cần bắt đầu từ nền tảng mà Aviv đặt ra, rồi theo bước chân cô đi qua từng nhân vật, từng câu chuyện được dệt nên giữa ranh giới mong manh của bệnh lý, văn hóa…

Vì sao có nghi thức bông hồng cài áo trong lễ Vu lan?

Suy ngẫm - Nhật Thùy - 06/09/2025 13:00
Trong lễ Vu lan, những bông hồng có màu đỏ, hồng hoặc trắng được cài lên ngực áo những người tham dự, những ai được cài bông hồng đỏ sẽ cảm thấy hạnh phúc vô vàn.

5 đặc điểm tính cách lớn bạn có thể thay đổi bằng cách luyện tập

Kỹ năng - TĐ - 06/09/2025 12:00
Một số người xoay chuyển cuộc đời chỉ sau một khoảnh khắc nhận thức vỡ òa—đó có thể là một lời nói từ một người có uy tín, như bác sĩ tâm lý, hoặc có thể đến từ sự thức tỉnh nội tại của chính họ.

Hư Trúc tuyệt kỹ võ công vẫn bại trận trước Tiêu Phong: Chỉ A Châu biết câu trả lời chính xác

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 06/09/2025 11:00
Bí mật về sức mạnh của Tiêu Phong nằm ở đâu?

Thay đổi cuộc đời sau 1.000 ngày tập theo truyện tranh Nhật Bản

Truyền cảm hứng - Nhật Thùy - 06/09/2025 10:00
Người đàn ông tự nhận là "kẻ thất bại" đã thay đổi đời mình nhờ tự đặt ra thử thách 1000 tập luyện khắc nghiệt như siêu anh hùng trong truyện tranh Nhật Bản.

Người lạ với chính ta - Khi nhãn dán bệnh lý trở thành chiếc lồng giam vô hình

Từ sách - Phim - Minh Hằng - 06/09/2025 09:00
 “Người lạ với chính ta” là cuốn sách về những kẻ vừa quen thuộc vừa xa lạ với chính mình. Và để hiểu được sức nặng ấy, ta cần bắt đầu từ nền tảng mà Aviv đặt ra, rồi theo bước chân cô đi qua từng nhân vật, từng câu chuyện được dệt nên giữa ranh giới mong manh của bệnh lý, văn hóa…

Xem Sex Education, tôi hiểu vì sao con ngày càng xấu tính, do mẹ đã thờ ơ!

Điện ảnh - Thanh Hương - 06/09/2025 08:00
Là cha mẹ, chúng ta thường chỉ nhìn vào hành vi hiện tại của con mà quên mất điều gì đã tạo nên chúng.

Việc làm công nghệ

Blog GS John VU - GS John Vu - 05/09/2025 13:00
Với tất cả những không chắc chắn của thị trường việc làm ngày nay, phần lớn các trường của Mĩ đều khuyên sinh viên sắp vào của họ: “Nếu bạn muốn có việc làm được trả lương cao khi bạn tốt nghiệp, hãy học các khu vực công nghệ như kĩ sư phần mềm, khoa học máy tính hay quản lí hệ thông tin.”

Di truyền hay cách nuôi dạy ảnh hưởng đến tính cách của con? Câu trả lời khiến cha mẹ sốc

Suy ngẫm - Hiểu Đan - 05/09/2025 12:00
Chuyên gia di truyền học Mỹ nói: Phải hiểu "gen" mới có thể nuôi dạy con một cách đôi bên cùng thắng!

3 điều cấm kỵ khi nuôi dạy con gái

Kỹ năng - Hiểu Đan - 05/09/2025 11:00
Nếu muốn con gái thực sự nở rộ như hoa, có ba điều "cấm kỵ" cần phải hiểu sớm.

Không phải Gen Z, Gen Alpha mới là thế hệ đang “xoay vần” thị trường tiêu dùng

Phong cách sống - Ngọc Linh - 05/09/2025 10:00
Câu nói “tuổi nhỏ làm việc nhỏ” có lẽ không còn đúng ở thời đại này, với thế hệ đặc biệt này. Bởi sức ảnh hưởng của chúng có thể vượt qua mọi tiêu chuẩn thông thường.

Đối phó với căng thẳng – Bài học từ “Thuyết mặc kệ họ”

Từ sách - Phim - Quìn - 05/09/2025 09:00
Deadline, mạng xã hội, kẹt xe… những điều nhỏ nhặt lại có thể “cướp” đi sự bình yên. Nhưng với “Thuyết mặc kệ họ”, bạn sẽ học cách buông bỏ những “rác thải cảm xúc” và giữ được năng lượng cho điều quan trọng nhất.

Xem phim Reply 1988, giá như người lớn biết xin lỗi và đứa trẻ biết ở lại

Điện ảnh - PV - 05/09/2025 08:00
Với gia đình dù có giông bão vẫn là nơi an toàn nhất để con người ta làm lại từ đầu.

Đào tạo phần mềm

Blog GS John VU - GS john Vu - 04/09/2025 13:00
Theo nhiều nghiên cứu, phần lớn dự án phần mềm thất bại vì cả người quản lí dự án và người phát triển phần mềm đều KHÔNG nhận được đào tạo thích hợp.

Sau khi chết lâm sàng 2 phút, người phụ nữ tỉnh dậy thốt lên 5 từ về điều mình thấy ở “thế giới bên kia”

Suy ngẫm - Lam Chi - 04/09/2025 12:00
Người phụ nữ này thậm chí còn vẽ lại những gì mà cô đã thấy ở “thế giới bên kia”.

Không phải uống cafe, đi bộ, thực hiện việc này 6 phút/ngày giúp giảm 70% stress

Kỹ năng - Minh Anh - 04/09/2025 11:00
Hoạt động này dễ thực hiện, không cần tốn nhiều thời gian, tiền bạc mà vẫn đảm bảo hiệu quả cao trong việc giảm căng thẳng, tái tạo năng lượng cho trí não.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 7, 06/09/2025