Trong tiểu thuyết Kim Dung, Trương Tam Phong xuất hiện từ cuối bộ Thần điêu đại hiệp, lúc đó ông có tên là Trương Quân Bảo và là đồ đệ của Giác Viễn đại sư chùa Thiếu Lâm. Tuy nhiên, phải đến bộ Ỷ thiên Đồ Long ký, nhân vật này mới để lại dấu ấn đối với độc giả.
Ở đầu bộ Ỷ thiên Đồ long ký, Trương Tam Phong có cơ duyên được Giác Viễn Đại Sư truyền cho 5-6 thành của Cửu dương thần công, giúp nội lực ngày càng tăng. Về sau, ông dựa vào Cửu dương chân kinh phát triển nó lên, rồi học Đạo Tạng, tâm đắc phép luyện khí của Đạo gia.
Sau đó, ông sáng lập ra phái Võ Đang vang danh thiên hạ. Kể từ đó, Trương Tam Phong là nhân vật tiếng tăm lừng lẫy, bậc tiền bối mà cả võ lâm phải kính trọng. Trương Tam Phong nổi tiếng bởi hai loại võ công là Bát Quái chưởng (tấn công và phòng thủ theo tám phương hướng) và Thái Cực thần công (tổng hợp từ Thái Cực quyền và Thái Cực kiếm). Ông cũng biết đến là sư phụ của nhóm "Võ Đang thất hiệp" gồm Tống Viễn Kiều, Du Liên Châu, Du Đại Nham, Trương Tòng Khê, Trương Thuý Sơn, Ân Lê Đình, Mạc Thanh Cốc cũng nổi danh thiên hạ với võ công cao cường, chuyên hành hiệp trượng nghĩa.
Trương Tam Phong trong Ỷ thiên Đồ long ký là người có địa vị rất cao trong giới võ thuật. Về lý thuyết, những cao thủ trên giang hồ nếu gặp ông sẽ có đôi khi phần kính nể. Tuy nhiên, có một chi tiết từng miêu tả rằng khi âm mưu của Triệu Mẫn thành công, Trương Tam Phong bị trọng thương, Võ Đang lâm vào cảnh nguy hiểm thì Trương Vô Kỵ (con của Trương Thúy Sơn) cùng những người khác vội tới ứng cứu.
Trương Tam Phong vừa nhìn thấy Ân Thiên Chính và Dương Tiêu đến ngoài cửa đã vội lao ra ngoài đón và cúi chào bất kể cơ thể đang bị trọng thương. Và dù Dương Tiêu trẻ hơn Trương Tam Phong rất nhiều nhưng ông lại gọi Dương Tiêu là huynh, thái độ còn có chút nể nang.
Vậy Dương Tiêu là ai?
Dương Tiêu là Quang Minh Tả sứ của Minh Giáo, địa vị của ông trong Minh Giáo chỉ xếp sau Dương Đính Thiên, ngang hàng cùng Quang Minh Hữu sứ Phạm Dao. Dương Tiêu có võ công trác tuyệt, tinh thông khá nhiều võ công các môn phái. Dương Tiêu còn học được đến tầng thứ hai của tuyệt kỹ Càn khôn đại na di, thần công hộ giáo của Minh Giáo.
Trong một lần chạm trán với phái Nga Mi, Dương Tiêu có một mối tình với Kỷ Hiểu Phù, nữ đệ tử yêu quý của Diệt Tuyệt sư thái phái Nga My, nên bắt cô về làm vợ. Hiểu Phù mang thai và sinh ra một cô con gái đặt tên là Dương Bất Hối. Sau khi vợ qua đời, Dương Tiêu một mình nuôi con gái, và đến khi Trương Vô Kỵ xuất hiện, ông một lòng phù trợ vị giáo chủ trẻ tuổi này.
Trong các tác phẩm của Kim Dung, một cao thủ gọi kẻ khác là huynh thường là người đó hơn ở điểm nào đó hoặc do xuất thân của họ. Về mối quan hệ giữa Dương Tiêu và Trương Tam Phong, sở dĩ Trương Chân nhân có thái độ kính trọng với Dương Tiêu là bởi sư phụ của ông ta.
Để xác định được sư phụ của Dương Tiêu là ai, chúng ta hãy xem ông ta sử dụng võ công gì. Một đoạn trong Ỷ thiên Đồ long ký mô tả về lần đối đầu giữa Hà Thái Xung và Dương Tiêu :"Trường kiếm của Hà Thái Xung chém vào cánh tay trái của đối phương, đột nhiên ông ta cảm thấy mũi kiếm trượt xuống… như thể nó đang bị kéo lại với tốc độ vô song" có nhiều nét tương đồng với đoạn thuật lại cảnh đánh nhau giữa Quách Tĩnh và Hoàng Dược Sư trong Anh hùng xạ điêu: "Quách Tĩnh cảm thấy ngực của Hoàng Dược Sư vô cùng trơn trượt, giống như bôi đầy dầu. Quách Tĩnh hung hãn đánh tới một chưởng nhất thời liền bị đẩy đi chỗ khác."
Ngoài cách đánh võ, một số miêu tả về khinh công giữa 2 nhân vật này rất giống nhau. Từ đây có thể thấy võ công của Dương Tiêu là học từ Hoàng Dược Sư ở đảo Đào Hoa.
Hoàng Dược Sư là một nhân vật có võ công cái thế. Phần lớn các môn tuyệt kĩ của ông đều là do tự bản thân sáng tạo.
Hoàng Dược Sư, hiệu Đông Tà, hay gọi là Hoàng Lão Tà là nhân vật trong tiểu thuyết Anh hùng xạ điêu của Kim Dung - một trong võ lâm ngũ bá nổi tiếng. Hoàng Dược Sư là một bậc kỳ tài thông minh tuyệt đỉnh tinh thục hết mọi tinh hoa của chốn nhân gian. Ông có thể gói gọn lại trong 8 chữ "Cái gì cũng biết, cái gì cũng giỏi". Từ cầm kỳ thư họa, y bốc tinh tướng, toán số thao lược, ngũ hành kỳ môn, ở Đông Tà đều là đệ nhất.
Tuy nhiên, xét về tuổi tác và thời điểm, Hoàng Dược Sư không thể trực tiếp là sư phụ của Dương Tiêu. Như vậy, Dương Tiêu chỉ có thể học võ từ một người khác, đó là Trình Anh. Trong những năm cuối đời, Hoàng Dược Sư đã nhận Trình Anh làm đệ tử. Ta có thể đoán rằng, sau đó, Trình Anh đã nhận Dương Tiêu làm đệ tử và truyền thụ hết võ công cho ông ta.
Ngoài ra, Trương Tam Phong khi còn trẻ từng được Dương Quá dạy võ công nên trong lòng tự coi Dương đại hiệp là sư phụ. Còn Dương Quá đã từng được Hoàng Dược Sư truyền thụ võ công nên cũng được coi là một nửa đệ tử của Hoàng Lão Tà. Do đó, Trương Tam Phong và Dương Tiêu theo một nghĩa nào đó có thể coi là huynh đệ cùng môn phái.
Kết hợp những yếu tố này, không khó để đoán được tại sao Trương Tam Phong lại có thái độ tôn trọng Dương Tiêu như vậy.
Qua đây, ta có thể thấy các mối quan hệ nhiều nhân vật trong các tác phẩm của Kim Dung được tác giả sắp xếp có chủ ý. Giữa họ có sự đan xen, liên kết để cùng nhau tạo thành một thế giới kiếm hiệp chỉ có Kim Dung mới có thể tạo nên.
*Bài viết tổng hợp dựa trên các ý kiến chia sẻ quan điểm về những tiểu thuyết kiếm hiệp của Kim Dung từ trang tin Sina, Sohu.