Năm 1961, Gallimard đã xuất bản một tác phẩm vô cùng độc đáo mang tên Một trăm nghìn tỷ bài thơ (“Cent Mille Milliards de Poèmes”) của Raymond Queneau. Dù chỉ gồm 10 trang, cuốn sách này không phải là một bản tóm lược ngắn gọn hay đơn thuần là tổng hợp các bài thơ. Ngược lại, nó được thiết kế như một cỗ máy sáng tác, cho phép người đọc tự tạo ra một số lượng bài thơ khổng lồ mà họ không bao giờ có thể đọc hết trong suốt cuộc đời.
Raymond Queneau, nhà văn và nhà thơ người Pháp, đã khai sinh ra một phong cách sáng tác mới mà ông gọi là "thơ tổ hợp". Ý tưởng độc đáo này bắt nguồn từ khái niệm tạo ra nhiều bài thơ chỉ từ một tập hợp hạn chế các câu thơ được chuẩn bị sẵn. Trong Một trăm nghìn tỷ bài thơ , Queneau đã viết tổng cộng 140 câu thơ. Tuy nhiên, nhờ vào cách tổ chức đặc biệt của cuốn sách, thông qua các tổ hợp khác nhau, bạn có thể tạo ra đúng 100.000.000.000.000 bài thơ hoàn chỉnh.
Cuốn sách do Robert Massin thực hiện dàn trang được thiết kế như sau: mỗi trang sách được cắt thành các dải ngang, mỗi dải chứa một dòng thơ. Mỗi dòng trong 14 dòng thơ của mỗi bài sonnet được thay thế bằng 10 phiên bản khác nhau, tất cả đều tuân theo một kết cấu nhất định về nhịp điệu và gieo vần.
Chính nhờ kết cấu này, cuốn sách trở thành một cỗ máy sáng tác thơ. Bạn có thể tùy chọn mỗi câu trong mỗi vị trí, kết quả là bạn sẽ có được những bài sonnet hoàn chỉnh mà không bài nào giống bài nào. Theo Queneau, để đọc hết tất cả 100 nghìn tỷ bài thơ, bạn sẽ cần 190 triệu năm liên tục, đọc suốt 24 giờ mỗi ngày!
Ngoài cấu trúc tổ hợp phức tạp, Queneau còn thể hiện phong cách hài hước độc đáo trong ngôn ngữ. Ông thích chơi chữ bằng cách bóp méo ngôn ngữ thông dụng, kết hợp các cấp độ ngôn ngữ khác nhau. Các câu thơ của ông đôi khi mang dáng vẻ khôi hài, tinh nghịch nhưng cũng chứa đựng chiều sâu trí tuệ.
Bằng cách này, Một trăm nghìn tỷ bài thơ không chỉ là một tác phẩm văn học mà còn là một trò chơi sáng tạo kích thích trí tưởng tượng. Người đọc được khuyến khích khám phá và tương tác với cuốn sách theo cách của riêng mình, biến mỗi trải nghiệm trở thành duy nhất.
Tác phẩm của Queneau không chỉ đơn thuần là một thách thức về mặt văn học mà còn là biểu tượng của tư duy sáng tạo. Bằng việc kết hợp văn học và toán học, ông đã chứng minh rằng nghệ thuật có thể vượt ra khỏi giới hạn truyền thống. Tác phẩm này còn truyền cảm hứng cho nhiều lĩnh vực khác như lập trình máy tính và trí tuệ nhân tạo, nơi các thuật toán tổ hợp được sử dụng để sáng tạo nội dung.
Trong thế giới hiện đại, nơi công nghệ phát triển vượt bậc, tư duy tổ hợp của Queneau vẫn giữ nguyên giá trị. Từ việc tạo ra nhạc phẩm cho đến các nội dung giải trí tương tác, ý tưởng "thơ tổ hợp" đã mở ra cánh cửa mới cho sáng tạo đa chiều.
Một trăm nghìn tỷ bài thơ không chỉ là một cuốn sách, mà còn là một thách thức vượt thời gian đối với khả năng đọc hiểu và sáng tạo của con người. Với kết cấu độc đáo và ý nghĩa sâu sắc, tác phẩm này đã ghi dấu ấn mạnh mẽ trong lịch sử văn học thế giới. Dù không ai có thể đọc hết toàn bộ những bài thơ mà cuốn sách chứa đựng, điều đó không làm giảm đi giá trị mà nó mang lại: một hành trình bất tận vào thế giới của trí tưởng tượng và sáng tạo.
