Viết và Sống
Anne Lamott xuất bản cuốn sách “Viết và Sống” (Bird by bird) năm 1994, chỉ một năm trước khi Internet bùng nổ toàn cầu, làm thay đổi vĩnh viễn thói quen đọc, viết và tiêu thụ văn hóa của nhân loại.
Nghệ thuật vừa xuất hiện một "trò đùa" mới. Một bức tranh từng bị cắt nát tới một nửa vừa xuất hiện trở lại trên thị trường và xác lập mức giá kỷ lục.
Một tác phẩm của nghệ sĩ graffiti người Anh - Banksy đã bị cắt bằng thiết bị tự động lắp trong khung tranh. Sự việc xảy ra trong một phiên đấu giá cách đây 3 năm, khi ấy, tác phẩm đang được đem ra rao bán trong phiên đấu giá thì bất ngờ hệ thống máy cắt mini lắp trong khung tranh được kích hoạt từ xa một cách bí ẩn, tranh chạy xuống qua máy cắt và bị cắt tới phân nửa tác phẩm.
Tác giả của tác phẩm - Banksy - một nghệ sĩ graffiti người Anh nổi tiếng thế giới nhưng chưa từng lộ diện, đã âm thầm xuất hiện tại phòng đấu giá và kích hoạt từ xa thiết bị cắt mini lắp trong khung tranh.
Giờ đây, 3 năm sau khi sự việc gây sốc diễn ra, bức tranh đã bị cắt lại được đem ra đấu giá lần nữa. Lần này, tranh không bị cắt thêm nữa, không có yếu tố bất thường xảy ra trong phiên đấu giá, mức giá sau cùng trả cho tác phẩm đạt 18,6 triệu bảng.
Phiên đấu giá vừa diễn ra vào thứ 5 tuần này tại nhà đấu giá Sotheby, London, Anh. Mức giá 18,6 triệu bảng (tương đương 580 tỷ đồng) được xem là mức giá kỷ lục trả cho một tác phẩm của Banksy và cao gấp gần 20 lần mức giá từng được trả cho tranh cách đây 3 năm, khi tranh chưa bị... cắt.
Hồi năm 2018, khi bức tranh vừa được rao bán xong với giá 953.839 bảng (hơn 29 tỷ đồng) thì một nửa tranh đã bị cắt thành các vạt giấy nhỏ, giới truyền thông gọi đây là "cú lừa" của Banksy đối với giới sưu tầm nghệ thuật.
Tác phẩm trước khi bị cắt có tên là "Cô bé và trái bóng bay", còn tác phẩm sau khi bị cắt được phía đại diện cho nghệ sĩ Banksy gọi một cách hài hước là... "Tình yêu trong sọt rác". Khi bức tranh được đem ra đấu giá mới đây, nhà đấu giá ước tính tác phẩm sẽ chỉ đạt mức giá từ 4 - 6 triệu bảng. Nhưng mức giá xác lập tại phòng đấu giá tăng gấp 4 lần mức ước đoán ban đầu.
Chỉ trong vòng 10 phút, cuộc chiến về giá diễn ra giữa 9 người mua tiềm năng đã khiến mức giá nhanh chóng được đẩy lên cao và xác lập một kỷ lục mới về giá trả cho tác phẩm của nghệ sĩ Banksy.
Đấu giá bức tranh bị cắt của Banksy
Trong một đăng tải trên mạng xã hội hồi năm 2018, nghệ sĩ không bao giờ lộ diện - Banksy đã khẳng định rằng hành động cắt tranh là do chính mình thực hiện, bởi ngay khi thực hiện tác phẩm, đặt vào trong một chiếc khung và đem tặng một người bạn hồi năm 2006, nghệ sĩ đã nghĩ về khả năng tác phẩm này rồi sẽ xuất hiện trên thị trường đấu giá.
Với tư cách một nghệ sĩ đường phố chủ yếu thực hiện các tác phẩm graffiti và không bao giờ có mục đích bán tác phẩm ra thị trường, Banksy đã chuẩn bị một thiết bị cắt tranh mini được kích hoạt tự động, lồng trong khung tranh.
Khi dự đoán của Banksy thành sự thật: tác phẩm được đem ra đấu giá hồi năm 2018, nghệ sĩ đã có mặt tại phòng đấu giá và kích hoạt thiết bị, khiến tranh bị xé ngay tại phòng đấu giá, ngay khi mức giá sau cùng vừa được chốt hạ. Người mua tranh sau đó vẫn quyết định trả tiền và nhận về bức vẽ đã bị cắt tới một nửa. Sự việc khi ấy đã từng gây xôn xao mặt báo quốc tế.
Với quan niệm rằng tác phẩm nghệ thuật nhiều khi trở nên nổi tiếng và đắt giá bởi câu chuyện đi cùng với nó, nhiều chuyên gia đã sớm nhận định rằng, sau hành động cắt tranh của Banksy, một tác phẩm mới đã ra đời và có thể được xem là hiện thân cho một thái độ nghệ thuật, một tuyên ngôn nghệ thuật của người nghệ sĩ.
Thực tế, trong kế hoạch ban đầu của Banksy, bức tranh sẽ bị cắt đến hết, nhưng tại phòng đấu giá, sau 12 năm lắp đặt, thiết bị có thể đã gặp trục trặc nên tranh chỉ bị cắt tới một nửa, chính vì thế mà giới chuyên gia cho rằng một tác phẩm mới đã ra đời, chứa đựng những ý niệm nghệ thuật mới.
Chủ yếu các tác phẩm mà Banksy từng thực hiện đều là các bức graffiti xuất hiện trên những mảng tường nơi đường phố, nơi không gian công cộng, khi thực hiện xong một tác phẩm, Banksy sẽ chính thức xác nhận về tác phẩm đó thông qua tài khoản mạng xã hội của mình. Không ít lần những mảng tường đã bị dỡ ra để... đem đi đấu giá.
Clip đăng trên tài khoản mạng xã hội của Banksy sau khi nghệ sĩ cắt tranh
"Cô bé và trái bóng bay" khi còn nguyên vẹn (Ảnh: The Guardian).
Ngay sau khi tranh "Cô bé và trái bóng bay" bị cắt tại phòng đấu giá, giới chuyên gia đã dự báo tranh sẽ còn đắt giá hơn lúc "lành lặn". Bởi tác phẩm lúc này đã có thêm một tình tiết giật gân, từng gây chú ý trên khắp các mặt báo. Sau khi thực hiện hành động cắt tranh, Banksy phát đi thông điệp rằng: "Nhu cầu phá hủy tác phẩm cũng là một dạng nhu cầu của sự sáng tạo".
Đây được xem là câu nói đắt giá của người sáng tạo ra tác phẩm, bởi tác phẩm ban đầu thể hiện nhu cầu sáng tạo của người nghệ sĩ, nhưng sau khi bị cắt một nửa, nó còn thể hiện cả nhu cầu phá hủy tác phẩm của người sáng tạo ra nó, bởi Banksy hy vọng rằng tác phẩm của mình sẽ không bị thương mại hóa.
Điều này khiến bức "Tình yêu trong sọt rác" chứa đựng cả những ý niệm nghệ thuật đương đại của một nghệ sĩ graffiti nổi tiếng và bí ẩn.
Ngay khi câu chuyện về việc tranh bị cắt trong phòng đấu giá được lan truyền, sự hứng thú xung quanh tác phẩm đã tăng lên, tác phẩm bỗng có hẳn một câu chuyện ly kỳ thú vị để kể.
Trong nghệ thuật, giới chuyên môn hiểu rằng tác phẩm đắt giá không phải chỉ bởi vẻ đẹp của tác phẩm hay tên tuổi của tác giả, mà nhiều khi còn bởi những câu chuyện xảy ra trong quá trình tồn tại của tác phẩm. Câu chuyện càng ấn tượng, càng được nhiều người biết tới và thích thú, tác phẩm càng tăng giá trị.
Trở lại với Banksy, đây là một nghệ sĩ bí ẩn, không ai biết danh tính thật hay diện mạo thật của anh. Mặc dù vậy, các tác phẩm của Banksy từ lâu đã được giới nghệ thuật biết đến và đánh giá cao.
Bên cạnh những tác phẩm graffiti thực hiện trên đường phố từng gây tiếng vang, tất cả những hoạt động nghệ thuật khác của Banksy đều được thực hiện đầy bí ẩn, thông qua một đơn vị đại diện giúp đảm bảo sự bí mật cho danh tính của nghệ sĩ này.
Nguyên nhân của sự bí ẩn này đã từng được Banksy chia sẻ là để tôn vinh "nghệ thuật tự thân", một thứ nghệ thuật thực sự được trân trọng vì nghệ thuật thuần túy, không phải vì một tên tuổi nào đã được khẳng định.
Một tác phẩm graffiti hài hước của Banksy (Ảnh: The Guardian).
Thêm nữa, anh muốn nghệ thuật là để phục vụ đại chúng và hòa nhập, thậm chí biến mất trong đời sống, thay vì chỉ trưng bày lung linh, sang trọng trong những không gian truyền thống như triển lãm, bảo tàng; Banksy cũng tin rằng nghệ thuật là "vô giá", anh không muốn thấy những mức giá được "xướng lên" cho tác phẩm của mình.
Với sự việc "cắt tranh", nghệ sĩ này đã khẳng định rằng anh không "ham hố" danh tiếng, tiền bạc từ nghệ thuật và luôn muốn sáng tạo nên một thứ nghệ thuật không thể định giá, một thứ nghệ thuật chỉ để phục vụ công chúng một cách vô tư nhất, không phải để sở hữu và "làm giá".
Bức graffiti "Cô bé và trái bóng bay" là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của Banksy. Ban đầu, tác phẩm nguyên gốc xuất hiện trên một bức tường ở phố Great Eastern, London, Anh, khắc họa một bé gái đang giơ tay về phía một trái bóng bay hình trái tim. Tác phẩm được đem ra đấu giá là một bản vẽ trên giấy vốn được Banksy thực hiện để tặng một người bạn hồi năm 2006.
Cho tới giờ, những gì được biết về Banksy chỉ là: một nghệ sĩ sinh ra ở Bristol (Anh). Phong cách "làm nghệ thuật" của Banksy là xuất hiện bí mật, chớp nhoáng trên đường phố, thực hiện tác phẩm graffiti rồi biến mất không để lại dấu vết.
Các tác phẩm của Banksy chủ yếu xuất hiện tại Anh. Những mảng tường có tác phẩm của Banksy thường bị những cá nhân và tổ chức có quyền sở hữu đối với công trình gỡ ra để đem trưng bày triển lãm hoặc đem bán.
Bức tranh của Banksy bị cắt tại cuộc đấu giá hồi năm 2018
Bích Ngọc
Theo Quartz/The Guardian
