Cật lồ, chồng lồ, dồi, dập, lề, bẩng, dát… có còn không?

07/02/2019 13:44
Cật lồ, chồng lồ, dồi, dập, lề, bẩng, dát… có còn không?

Cô em tôi làm trong công ty lắp ráp xe máy ở Bình Dương. Cuối năm, làm ăn được, công ty thưởng cho nhân viên đi du lịch một chuyến ra các tỉnh phía Bắc.

Chẳng mấy khi được đi, họ họp nhau và quyết định chọn tour khám phá văn hoá truyền thống.

Tuần trước, tôi ghé qua hỏi thăm. Chén trà rót ra chưa nguội, em tôi đã thao thao bất tuyệt: Chuyến đi thật bổ ích, em học được mấy sàng khôn và đúng là khám phá thêm được nhiều điều hay về văn hoá dân tộc. Lần đầu tiên em tôi được đến thăm làng Đồng Xâm – Thái Bình có nghề làm đồ bạc nổi tiếng, cũng lần đầu tiên được biết làng Chuông làm nón, làng lụa Vạn Phúc.Tiễn tôi ra đến tận đầu ngõ, vừa đi em tôi vừa chuyện, mãi không dứt ra được. Đã lên xe, đạp vài vòng cô ta còn gọi với theo. Tôi dừng lại, cô dặn thêm: dứt khoát anh phải đi thăm làng Dương Ổ trên Hà Bắc. Đây là làng làm giấy dó có truyền thống rất lâu đời. Anh hỏi thăm vào nhà cụ T, gia đình này vẫn làm giấy theo phương pháp truyền thống chứ không có máy. Em thấy thỉnh thoảng họ dùng thanh tre khua vào trong những cái bể to ngâm cây dó cho tan đều. Tôi gật đầu lia lịa, rối rít cảm ơn, vội vã đạp xe về.

Đang vui lây vì những câu chuyện cô em kể về chuyến đi bỗng tôi rất buồn khi nghe đoạn kết. Ý tưởng của những người tổ chức du lịch văn hoá để khám phá nét hay, nét đẹp trong kho tàng truyền thống của cha ông rất đáng được tôn trọng.Ý thức của lớp trẻ rất đáng hoan nghênh, nhưng tất cả những điều đó chỉ ở bề nổi và mang tính hình thức.Tôi đã vài lần đến Dương Ổ, cái làng có nghề làm giấy dó nổi tiếng này.Tôi cũng đã thuộc những công đoạn chính để làm giấy.Cô em tôi kể vừa đúng nhưng cũng vừa sai.

Thanh tre đó người ta không gọi là thanh tre mà gọi là Đòn kéo, động tác khua, ngoáy cho bột dó tan đều phải gọi là kéo tầu mới đúng và cái bể to mà em tôi tả gọi là Tầu Xeo.

Cái sai của em tôi chỉ là gọi tên sự vật, sự việc không đúng thôi.Điều đó tương đối nhỏ nhoi nhưng lại thật nguy hiểm.Cuộc sống biến đổi. Làng Dương Ổ chỉ còn vài hộ gia đình làm giấy dó theo đúng chất liệu, dụng cụ và phương pháp truyền thống. Nghề cũ mất đi, ngôn ngữ cũng mất theo. Khách tham quan, như trường hợp của em tôi chẳng hạn, họ chỉ có nhu cầu thưởng thức bằng mắt và chụp vài kiểu ảnh lưu niệm tung lên facebook là quá đủ. Nếu không có cách gì giữ lại, ghi lại thật chi tiết những từ này một cách chính xác thì quá lãng phí.Chẳng đâu xa, mấy thợ trẻ mà tôi gặp trong làng khi được hỏi về những từ đó cũng đã không nói được chính xác rồi.

Nghệ nhân làng gốm Phù Lãng – đằng sau chị là những miếng dát.

Chả cứ Dương Ổ, những người ở làng gốm Phù Lãng cũng không còn nhớ hết được những từ chỉ dụng cụ, phương pháp chế tác vốn là nghề cha truyền con nối của họ nữa chứ đừng nói người ngoài. Cách Phù Lãng không xa là làng gốm Thổ Hà, từ trên mười năm nay cũng không còn một gia đình nào làm gốm nữa.Làng Thổ Hà thì còn nhưng làng gốm Thổ Hà thì không còn nữa. Nhiều làng nghề đã chết, nhiều nghề đã chết, nhiều từ đã chết. Cho sản phẩm vào lò để nung, các cụ già ở Phù Lãng gọi là chồng lồ, trần của lò gọi là cật lồ, sườn lò thì gọi là vét lồ… Để tạo hình, Bát Tràng dùng bàn xoay tay, Phù Lãng dùng bàn xoay đạp bằng chân, hoặc một người xoay một người chuốt (vuốt) với những sản phẩm lớn như chum, vại… Việc đầu tiên của thợ gốm khi tạo dáng một sản phẩm là đặt một miếng gốm phẳng, hình tròn, dầy khoảng 2cm lên bàn xoay, để khi vuốt xong, sản phẩm còn ướt, không thể cầm trực tiếp sẽ méo mà bưng cả cái đế gốm đó ra. Cái đế gốm ấy, ở Bát Tràng gọi là bẩng, còn Phù Lãng gọi là dát…

Chỉ là những tên gọi của chất liệu, dụng cụ, phương pháp sản xuất thôi chứ không phải là những điều to tát, nhưng nếu chúng mất đi thì thật xót xa, thật đáng tiếc. Ở trong những từ ngữ đó, ở trong những cật lồ, chồng lồ, dồi, dập, lề, bẩng, dát, là văn hoá, là truyền thống, là đời sống, là tâm tính của người Việt.

Bài, ảnh Lê Thiết Cương (theo TGTT)


Gửi bình luận
(0) Bình luận

Mỹ thuật: Về đâu bây giờ?

Vào thời tiền công nghiệp con người dõi tìm cái đẹp-thiện-chân đều trong quá khứ. Những thiên đường Nghiêu Thuấn đều đã mất và sứ mạng của văn hoá là sự ‘trở về’ tìm lại những thứ đang bị đương thời làm băng hoại, suy đồi, lãng quên. Không cần cái mới, không có tiến bộ.

Nghệ sĩ hài Anh Vũ: ‘Tôi giờ hài lòng với thực tại, an lạc từ nội tâm’

Từng nổi tiếng thời gian dài với nét diễn hài duyên dáng nhưng thời gian gần đây Anh Vũ gần như mất hẳn trên sân khấu. Mới đây, anh đã trở lại trong một chương trình truyền hình.

Sinh bé trai ngày những ngày đầu năm mới, Thanh Thuý - Đức Thịnh đặt tên con là Tết

Sáng nay 7.2, nữ diễn viên Thanh Thuý đã hạ sinh bé trai nặng trên 4kg tại một bệnh viện ở TP.HCM.

Oscar 2019 không có MC sau scandal kỳ thị LGBT của Kevin Hart

Có vẻ như việc rút lui của Kevin Hart khỏi vị trí người dẫn chương trình không khiến cho Viện Hàn lâm nao núng.

Đàm Vĩnh Hưng rủ rê Trường Giang, Phi Nhung đi diễn cho phạm nhân mừng xuân mới

Thành thông lệ hàng năm, dù từ chối mọi show diễn nhưng ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng vẫn phải luôn nhận lời mời trình diễn một suất đặc biệt, đến thăm các trại giam và hát cho các tù nhân đang học tập cải tạo mỗi dịp xuân về.

Nghệ sĩ Lê Bình: Không biết có còn được tiếp tục ăn cơm tổ nghiệp?

Sau đợt vô thuốc gần đây, người tôi đau nhức vô cùng. Mỗi ngày phải uống một viên giảm đau cực mạnh và 4 viên giảm đau liều nhẹ hơn mà vẫn không chịu nổi. Định làm việc gì đó cho quên bớt sự đau đớn này, nhưng cơn đau lấn lướt đánh gục ý chí...” nghệ sĩ Lê Bình cho biết.

VIDEO: Cận cảnh cầu Vàng tại đường hoa Tết Kỷ Hợi ở Đà Nẵng

Phiên bản chiếc cầu Vàng nổi tiếng được tái hiện bên chân cầu Rồng ở thành phố Đà Nẵng trong những ngày Tết Kỷ Hợi đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho người dân và du khách.

Danh ca Phương Dung, Bảo Yến cùng hàng trăm nghệ sĩ xuất hiện trong clip chúc Tết kỷ lục của giới showbiz

Nhân dịp đầu năm mới, 150 nghệ sĩ đến từ nhiều lĩnh vực khác nhau cùng gửi lời chúc tốt lành đến khán giả tạo nên clip chúc Tết kỷ lục của giới showbiz.

Cuộc hội thoại thú vị của tỷ phú Elon Musk – Hoá ra đây là tư duy của người giàu, biến nguy thành cơ

Phong cách sống - Ứng Hà Chi - 03/09/2025 13:00
Đây đều là bí quyết giúp Elon Musk làm được những điều vĩ đại.

Xem Sex Education, tôi bật khóc khi nghĩ tới người bạn thân: Thật sai lầm khi đã im lặng!

Điện ảnh - Lam Chi - 03/09/2025 12:00
Xem phim “Sex Education” giúp tôi rút ra được những bài học cho cuộc sống.

Nếu có 1 cậu con trai thuộc Gen Alpha, bố mẹ nên nuôi dạy con thế nào?

Kỹ năng - Mạn Ngọc - 03/09/2025 11:00
Đây là thế hệ “công dân số” thực thụ, thông minh, nhạy bén nhưng cũng dễ chịu tác động từ môi trường xung quanh. Vì vậy, bố mẹ cần định hướng thật khéo léo để con phát triển toàn diện.

Khoảnh khắc Mỹ Tâm đặt tay lên ngực áo, hát về Tổ quốc ở đại lễ 2/9 gây sốt

Truyền cảm hứng - Quỳnh Tâm - 03/09/2025 10:24
Giữa Quảng trường Ba Đình lịch sử, Mỹ Tâm đặt tay lên ngực áo, cất vang tiếng hát đầy tự hào. Khoảnh khắc này nhanh chóng lan tỏa trong đại lễ Quốc khánh 2/9.

Cô gái 9x miệt mài 6 năm lặn lội sông suối tìm cách khôi phục nghề cổ 500 năm

Phong cách sống - Diệp Anh - 03/09/2025 10:00
Từ bỏ cuộc sống công sở, không kết hôn cũng chẳng giao thiệp nhiều, Giang Hân (sinh năm 1992) dấn thân vào hành trình phục dựng những tuyệt tác gốm sứ cổ.

Thuyết Mặc kệ họ - Liệu có phải là chìa khóa đến bình yên tuyệt đối trong thế giới đầy áp lực?

Từ sách - Phim - Minh Hằng - 03/09/2025 09:00
Mỗi ngày mạng xã hội không ngừng "nạp" vào tâm trí bạn những hình ảnh về sự hoàn hảo, thành công, và hạnh phúc. Để rồi bạn thường xuyên bị cuốn vào một vòng xoáy so sánh, lo âu và áp lực phải đáp ứng những kỳ vọng từ bên ngoài...

X6 Điệp viên hoàn hảo - Tình yêu và giấc mơ của một nhà báo, tình báo huyền thoại

Từ sách - Phim - Thu An - 03/09/2025 08:00
“X6 Điệp viên hoàn hảo”- thiếu tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn - có lẽ không quá xa lạ trong sự hiểu biết của nhiều người. Nhưng chắc rằng, chưa ai có thể hiểu được tận cùng con người và cuộc đời hoạt động tình báo huyền thoại của ông.

Đan Mạch miễn thuế sách vì 1/4 học sinh 15 tuổi ‘yếu’ khả năng đọc hiểu văn bản đơn giản

Suy ngẫm - Băng Băng - 02/09/2025 13:00
Từng là nước áp mức thuế VAT với sách cao nhất Châu Âu, Đan Mạch đang phải thay đổi vì khủng hoảng đọc ở giới trẻ.

Tổng Bí thư Tô Lâm: Không gì có thể ngăn chúng ta vươn tới hòa bình, thịnh vượng

Suy ngẫm - NLĐ - 02/09/2025 12:19
Tại Lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định không gì có thể ngăn chúng ta vươn tới hòa bình, thịnh vượng, dân tộc ta trường tồn, phát triển

Tại sao người lớn trong Doraemon luôn mờ nhạt? - Tiết lộ của tác giả có thể sẽ khiến bạn bất ngờ

Điện ảnh - Trang Vũ - 02/09/2025 12:00
Không chỉ là bộ truyện của trẻ con, Doraemon còn mang nhiều ý nghĩa sâu xa khác.

AI thay đổi cách con người lên kế hoạch du lịch như thế nào?

Kỹ năng - Nhật Hạ - 02/09/2025 11:00
Ngành du lịch toàn cầu đang chứng kiến một sự chuyển mình mạnh mẽ, nơi công nghệ không chỉ là công cụ hỗ trợ mà định hình hành trình khám phá thế giới của mỗi du khách.

Tiến sĩ Mai Liêm Trực và 'cái vỗ vai' và quyết định lịch sử đưa Internet vào Việt Nam

Truyền cảm hứng - Nam Đoàn, Thế Anh - Dân Trí - 02/09/2025 10:00
Việc chính thức kết nối Internet toàn cầu vào năm 1997 được xem là một trong những dấu mốc quan trọng nhất trong quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế của Việt Nam.

X6 Điệp viên hoàn hảo – Giải mã những bí ẩn về người hùng thầm lặng Phạm Xuân Ẩn

Từ sách - Phim - Nguyễn Hoa - Bookademy - 02/09/2025 09:00
Trong dòng chảy của lịch sử Việt Nam, có những câu chuyện, những con người mãi mãi trở thành huyền thoại, định hình nên bản sắc và tinh thần của dân tộc. Một trong số đó là Phạm Xuân Ẩn, điệp viên hoàn hảo mang mật danh X6.

Chân trần Chí thép – Khi sức mạnh không chỉ đến từ vũ khí tối tân

Từ sách - Phim - Quìn - 02/09/2025 08:00
Có những cuốn sách không chỉ để đọc, mà còn để sống cùng tinh thần mà nó khơi gợi. Chân Trần, Chí Thép của James G. Zumwalt chính là một tác phẩm như vậy.

Để trở thành người mẹ tốt, hi sinh không phải là cách duy nhất để yêu thương

Phong cách sống - Tích Thành - 01/09/2025 13:00
Trong hành trình làm mẹ, nhiều phụ nữ đánh mất chính mình vì nghĩ rằng hi sinh là điều hiển nhiên. Nhưng sự thật là: Mẹ hạnh phúc thì gia đình mới hạnh phúc. Và điều đó bắt đầu từ việc biết giữ lại chính mình.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 4, 03/09/2025