Mỹ thuật: Về đâu bây giờ?

07/02/2019 13:40
Mỹ thuật: Về đâu bây giờ?

Vào thời tiền công nghiệp con người dõi tìm cái đẹp-thiện-chân đều trong quá khứ. Những thiên đường Nghiêu Thuấn đều đã mất và sứ mạng của văn hoá là sự ‘trở về’ tìm lại những thứ đang bị đương thời làm băng hoại, suy đồi, lãng quên. Không cần cái mới, không có tiến bộ.

Từ thời khai sáng và cách mạng công nghiệp mũi tên trí tuệ quay 180 độ, thiên đường – đích đến được đặt vào tương lai. Con người tự tin làm ra những thứ chưa từng có. Mọi sự chân thiện mỹ nệ cổ, theo chuẩn mực cổ đều phản tiến bộ. Văn hoá châu Âu gọi cuộc toàn cầu hoá thứ hai – giai đoạn chủ nghĩa thực dân – là khai hoá, tự cho mình sứ mạng mang văn minh tiến bộ đến cho các dân tộc vùng miền kém may mắn, lạc hậu và thiếu tự tin. Nghệ thuật, mỹ thuật Việt 150 năm đi con đường đó với bao đau đớn mất cái cũ và bao hồ hởi đón cái mới.

Tuy nhiên dường như sáng tạo nghệ thuật không đi con đường tuyến tính một chiều mà theo ‘nguyên lý phản lực’ càng trở về sâu xa, mạnh mẽ bao nhiêu càng tân hiện đại bấy nhiêu. Gauguin trở về nghệ thuật Đa Đảo – Ai Cập, Modigliani về với nghệ thuật cổ đại tiền Hy Lạp, còn Picasso trở về với nguyên thuỷ Phi châu. ‘Tân cổ giao duyên’ ‘Cải lương’ ‘Tây Ta đề huề’ vốn hàm nghĩa tiêu cực, thất bại về chính trị dần chứng tỏ là con đường trót lọt cho các thành tựu sáng tạo văn nghệ.

Lụa và sơn ta giao duyên với hoạ pháp Tây, đầm xoè với tứ thân… mà ra hội hoạ sơn mài, tranh lụa hiện đại và áo dài tân thời.

Nếu Bùi Xuân Phái về với Chèo cổ, Nguyễn Sáng về với Đông Hồ thì Nguyễn Tư Nghiêm còn lùi xa hơn tới tạo hình đình chùa và Đông Sơn, để đưa mỹ thuật vào không gian thẩm mỹ hiện đại. Điêu khắc thời trường Đông Dương thuần Tây bỏ quên di sản nên mờ nhạt, sau đó nhờ cuộc trở về với tượng đình làng, điêu khắc Chăm mà có được những tác giả hiện đại xứng đáng.

Quy luật thứ hai là tính luân hồi cách quãng. Các hoạ sĩ đổi mới ‘bỏ qua’ các thế hệ cha anh trực tiếp để trở về với nghệ thuật thời tiền thực dân trong khi thế hệ đàn em lại ‘bỏ qua’ họ quay về với bút pháp hiện thực và văn hoá đại chúng dân gian hoặc hiện thực XHCN để làm Contemporary Art (nghệ thuật đương đại) của mình.

Các cuộc trở về thường đều là các phong trào đông đảo, tạo nên cái gọi là tính thời đại của nghệ thuật. Song, chỉ rất ít cá nhân trong lũ lượt hành hương ‘về nguồn’ ấy được đẩy về phía trước, sáng tạo ra những giá trị mới. Những cá nhân này thành siêu việt vì họ trở về trên con đường riêng không kẻ đồng hành. Họ về nguồn văn hoá cũng là trở về bản ngã, xuyên qua số phận cá nhân mà trở về với ‘tuổi thơ’ của cá nhân và cả giống loài.

Một danh hoạ modernism (chủ nghĩa hiện đại) nói: “Các kiệt tác đều như tranh của trẻ con”. Picasso nói: “Người ta phải sống rất lâu/ già để trở thành trẻ/con!” Giống như Jesus: “Chỉ có những kẻ như trẻ thơ mới được vào nước của Chúa”. Phải chăng bởi tuổi thơ lưu giữ những giá trị bản thể của giống loài biểu lộ trong bản sắc, số phận cá nhân độc nhất. Vì thế trong nghệ thuật cuộc trở về chính mình là cuộc trở về khó khăn nhất và đích thực sáng tạo.

Tuy nhiên sang thế kỉ 21, cao trào ‘trở về’ là toàn cầu, toàn diện, triệt để chưa từng có. Dường như kinh tế thị trường, môi trường, di dân, du lịch, nhân quyền, giới quyền, dân chủ, văn hoá đại chúng và truyền thông với internet đang đẩy con người đến sát với ‘thế giới đại đồng’ mất hết bản sắc vùng miền, dân tộc và cá nhân. Mạng lưới dày đặc rộng khắp kết nối những cá thể như nhau, bằng nhau không mang lại tự do và sum vầy, sự thú vị mà là trói buộc, cô độc và nhàm chán. Nhân loại đang sợ mắc bệnh mất trí nhớ. Từ cá nhân đến vùng miền, dân tộc, quốc gia, tôn giáo… đều đồng thanh kêu cứu: Mất bản sắc! Và giá trị tối thượng không còn là cái chân – thiện – mỹ hay cái mới nữa mà là cái khác. Muốn có bản sắc chỉ còn một cửa là phải có cái khác (ăn khác, mặc khác, ở khác, chơi khác, nói khác, nghĩ khác, tin tưởng khác, ứng xử khác…).

Ngày xưa chúng ta từng khác nhau khi chưa bị đại đồng vậy nên nay muốn khác, phải trở về các giá trị, di sản của ngày xưa ấy. Bất cứ câu chuyện, ký ức, phong tục, câu ca nào, hoa văn, điệu múa, trò chơi nào, món ăn thức uống, kiểu váy kiểu khăn, cái ghế cái bàn cái lọ sành nào…’ thượng vàng hạ cám’ của ngày xưa đều là di sản cần bảo tồn đồng loạt mang giá trị văn hoá đại chúng và kinh doanh ra tiền lập tức. Dường như nghệ thuật và nghệ sĩ toàn cầu ngày nay làm nghệ thuật bằng cuộc ồ ạt trở về ‘ô hợp’, ồn ào và nông cạn nhưng thực dụng ấy.

Song điều đó là tích cực và cần thiết vì đa dạng văn hoá cũng cốt tử và khẩn cấp như đa dạng sinh học. Nhiều người tin rằng các cuộc trở về và bảo tồn khôi phục trí nhớ này cần được đại chúng hoá, thương mại hoá để thúc đẩy tăng trưởng, tạo ra lối sống mới cho người tiêu thụ nhằm ngăn chặn nguy cơ con người biến thành robot sinh học. Mọi thứ đều có thể là nghệ thuật – mọi người đều có thể là nghệ sĩ trong cuộc trở về để tìm cái khác.Thực tế đó đang định dạng và tạo nên sự nông cạn – giống nhau toàn cầu của nghệ thuật đương đại.Nghệ thuật dường như chỉ cần là hoạt náo viên của đời sống văn hoá đại chúng là đủ mệt rồi. Thời nay không cần các ‘thiên tài’, các tâm hồn siêu việt tạo ra các giá trị mới vĩnh cửu, mà cần các nghệ sĩ kỳ cục, khác biệt, gây sốc công chúng và sốt thị trường. Không ai cần những kẻ độc hành trong các cuộc trở về bản thể cá nhân sâu sắc như thời xưa nữa.Vì vậy, không nên chờ đợi các tác giả lớn, các kiệt tác mà hãy chào đón những sự khác lạ, hoạt náo tức thời, bất ngờ, thú vị và các kỷ lục.

Có lẽ câu hỏi ‘Nghệ thuật đi – về đâu?’ giờ đây cũng không nên được đặt ra.

Nguyễn Quân (theo TGTT)


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ qua đời

Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ, một trong những cây đại thụ của nền âm nhạc Việt Nam đã tạ thế vào ngày 29.3. Ông đã để lại một di sản âm nhạc vô giá gắn liền với lịch sử văn hóa đất nước.

Nghệ sĩ hài Anh Vũ: ‘Tôi giờ hài lòng với thực tại, an lạc từ nội tâm’

Từng nổi tiếng thời gian dài với nét diễn hài duyên dáng nhưng thời gian gần đây Anh Vũ gần như mất hẳn trên sân khấu. Mới đây, anh đã trở lại trong một chương trình truyền hình.

Sinh bé trai ngày những ngày đầu năm mới, Thanh Thuý - Đức Thịnh đặt tên con là Tết

Sáng nay 7.2, nữ diễn viên Thanh Thuý đã hạ sinh bé trai nặng trên 4kg tại một bệnh viện ở TP.HCM.

Oscar 2019 không có MC sau scandal kỳ thị LGBT của Kevin Hart

Có vẻ như việc rút lui của Kevin Hart khỏi vị trí người dẫn chương trình không khiến cho Viện Hàn lâm nao núng.

Đàm Vĩnh Hưng rủ rê Trường Giang, Phi Nhung đi diễn cho phạm nhân mừng xuân mới

Thành thông lệ hàng năm, dù từ chối mọi show diễn nhưng ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng vẫn phải luôn nhận lời mời trình diễn một suất đặc biệt, đến thăm các trại giam và hát cho các tù nhân đang học tập cải tạo mỗi dịp xuân về.

Nghệ sĩ Lê Bình: Không biết có còn được tiếp tục ăn cơm tổ nghiệp?

Sau đợt vô thuốc gần đây, người tôi đau nhức vô cùng. Mỗi ngày phải uống một viên giảm đau cực mạnh và 4 viên giảm đau liều nhẹ hơn mà vẫn không chịu nổi. Định làm việc gì đó cho quên bớt sự đau đớn này, nhưng cơn đau lấn lướt đánh gục ý chí...” nghệ sĩ Lê Bình cho biết.

VIDEO: Cận cảnh cầu Vàng tại đường hoa Tết Kỷ Hợi ở Đà Nẵng

Phiên bản chiếc cầu Vàng nổi tiếng được tái hiện bên chân cầu Rồng ở thành phố Đà Nẵng trong những ngày Tết Kỷ Hợi đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho người dân và du khách.

Danh ca Phương Dung, Bảo Yến cùng hàng trăm nghệ sĩ xuất hiện trong clip chúc Tết kỷ lục của giới showbiz

Nhân dịp đầu năm mới, 150 nghệ sĩ đến từ nhiều lĩnh vực khác nhau cùng gửi lời chúc tốt lành đến khán giả tạo nên clip chúc Tết kỷ lục của giới showbiz.

Khang Việt: ‘Tôi thấy chạnh lòng khi đón Tết xa quê’

Nam ca sĩ tâm sự, đón Tết nơi đất khách, bản thân anh cảm thấy chạnh lòng và thèm không khí quây quần bên gia đình, bạn bè, thèm cả những hình ảnh quen thuộc của bánh chưng, bánh tét, thịt mỡ, dưa hành…

DeepSeek ra bản nâng cấp cho mô hình V3, cạnh tranh với ChatGPT

Kỹ năng - Sơn Vân - 30/03/2025 13:00
DeepSeek vừa công bố bản nâng cấp quan trọng cho mô hình ngôn ngữ lớn V3, đẩy mạnh cạnh tranh với các hãng công nghệ hàng đầu Mỹ như OpenAI và Anthropic.

Facebook có tính năng mới, cho phép chọn bạn bè để xem tin tức, tương tác!

Kỹ năng - Nguyễn Nghĩa - 30/03/2025 12:00
Từng một thời là nơi chỉ để kết nối với bạn bè và gia đình thân thiết, Facebook theo thời gian đã dần trở nên phức tạp hơn với vô số tính năng và nội dung gợi ý.

Chưởng môn Thanh Thành ngưỡng mộ Lý Tiểu Long, sở hữu tuyệt kỹ Phách Không Quyền

Phong cách sống - Sơn Tùng - 30/03/2025 10:00
Lưu Tuy Tân, chưởng môn phái Thanh Thành, hiện đang nắm giữ tuyệt kỹ trấn sơn Phách Không Quyền.

Xem phim 'Sex Education'', tôi rút ra 2 phương pháp hiệu quả dạy con trai đang ở tuổi nổi loạn

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 30/03/2025 09:00
Tôi đã dùng một tuần để xem phim ''Sex Education'', từ đó học hỏi được cách dạy con trai đang tuổi dậy thì.

Từ thị phi đến tĩnh lặng – Minh triết từ hai cuốn sách của Sa môn Thích Pháp Hòa

Từ sách - Phim - Đan Thanh - 30/03/2025 08:00
2 cuốn sách của Sa môn Thích Pháp Hòa mang lại những minh triết sâu sắc giúp người đọc tránh ra khỏi những ồn ào, thị phi để tìm về bình an trong tâm hồn mình.

Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ qua đời

Giải trí - Tiểu Vũ - 29/03/2025 13:37
Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ, một trong những cây đại thụ của nền âm nhạc Việt Nam đã tạ thế vào ngày 29.3. Ông đã để lại một di sản âm nhạc vô giá gắn liền với lịch sử văn hóa đất nước.

Xem xét 17 gia đình có con bị bắt cóc, tôi nhận ra rằng họ đều bỏ qua 5 lỗ hổng chết người sau

Kỹ năng - Hiểu Đan - 29/03/2025 13:00
Đến tận bây giờ, vẫn còn nhiều gia đình đang đau đáu tìm kiếm con mình. Nhiều phụ huynh khóc lóc, hối hận vô cùng vì bỏ qua những lổ hổng này!

"Mẹ ơi, chúng ta không được đi khoang hạng nhất vì nghèo sao?" - Câu trả lời của bà mẹ xứng đáng đưa vào sách giáo khoa

Suy ngẫm - Hiểu Đan - 29/03/2025 12:00
Trên chuyến bay trở về nhà sau dịp Tết Nguyên đán, đứa trẻ hỏi 1 câu khiến bà mẹ có phần lúng túng.

Nhà địa tâm lý học giải thích: Tại sao sân bay cũng được coi là địa điểm tâm linh?

Thư giãn - Thanh Long - 29/03/2025 11:00
Một số chuyến bay từ múi giờ cao về múi giờ thấp có thể hạ cánh trước cả giờ khởi hành. Điều này rõ ràng đem lại cảm giác bạn đang du hành ngược trở về quá khứ.

Cha đẻ phần mềm Unikey: Từng nhận bão dư luận khi ra mắt ‘‘bộ gõ quốc dân’’

Phong cách sống - Khuê Hiền - 29/03/2025 10:00
Tại thời điểm Unikey mới được ra mắt, ông Phạm Kim Long đã nhận về nhiều ý kiến trái chiều khi cung cấp phần mềm này miễn phí.

Xem lại Na Tra: Số mệnh chưa bao giờ là điều không thể thay đổi!

Điện ảnh - Đông - 29/03/2025 09:00
Người cha nghiệm ra được triết lý đáng suy ngẫm này.

Đường vào Thiền - Osho lật ngược khái niệm Thiền: Bạn đã hiểu sai như thế nào?

Từ sách - Phim - Minh Hằng - 29/03/2025 08:00
Đường vào thiền không đưa ra các kỹ thuật cụ thể để người đọc làm theo một cách máy móc. Thay vào đó, Osho hé mở một cánh cửa để chúng ta bước vào hành trình khám phá chính mình thông qua những câu chuyện, chỉ dẫn gần gũi và thiết thực.

Chi phí hẹn hò ngày càng cao, nhiều người “quay xe” quen búp bê người lớn

Suy ngẫm - Trang Đào - 28/03/2025 12:00
Chi phí tương tác ngoài đời thực ngày càng cao cũng là lý do khiến cho "bạn gái AI" đã trở thành lựa chọn tiết kiệm. Một nhà đầu tư thẳng thắn nói: "Những gì chúng tôi bán không phải là silicon, mà là thuốc giảm đau để chống lại sự cô đơn".

ChatGPT thêm tính năng chỉnh sửa ảnh dễ hơn, tạo biểu đồ và infographic cho công việc tốt hơn

Kỹ năng - Sơn Vân - 28/03/2025 11:00
Các tính năng mới này có sẵn cho cả người dùng ChatGPT miễn phí và trả phí thông qua mô hình GPT-4o của OpenAI.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Chủ nhật, 30/03/2025