Mỹ thuật: Về đâu bây giờ?

07/02/2019 13:40
Mỹ thuật: Về đâu bây giờ?

Vào thời tiền công nghiệp con người dõi tìm cái đẹp-thiện-chân đều trong quá khứ. Những thiên đường Nghiêu Thuấn đều đã mất và sứ mạng của văn hoá là sự ‘trở về’ tìm lại những thứ đang bị đương thời làm băng hoại, suy đồi, lãng quên. Không cần cái mới, không có tiến bộ.

Từ thời khai sáng và cách mạng công nghiệp mũi tên trí tuệ quay 180 độ, thiên đường – đích đến được đặt vào tương lai. Con người tự tin làm ra những thứ chưa từng có. Mọi sự chân thiện mỹ nệ cổ, theo chuẩn mực cổ đều phản tiến bộ. Văn hoá châu Âu gọi cuộc toàn cầu hoá thứ hai – giai đoạn chủ nghĩa thực dân – là khai hoá, tự cho mình sứ mạng mang văn minh tiến bộ đến cho các dân tộc vùng miền kém may mắn, lạc hậu và thiếu tự tin. Nghệ thuật, mỹ thuật Việt 150 năm đi con đường đó với bao đau đớn mất cái cũ và bao hồ hởi đón cái mới.

Tuy nhiên dường như sáng tạo nghệ thuật không đi con đường tuyến tính một chiều mà theo ‘nguyên lý phản lực’ càng trở về sâu xa, mạnh mẽ bao nhiêu càng tân hiện đại bấy nhiêu. Gauguin trở về nghệ thuật Đa Đảo – Ai Cập, Modigliani về với nghệ thuật cổ đại tiền Hy Lạp, còn Picasso trở về với nguyên thuỷ Phi châu. ‘Tân cổ giao duyên’ ‘Cải lương’ ‘Tây Ta đề huề’ vốn hàm nghĩa tiêu cực, thất bại về chính trị dần chứng tỏ là con đường trót lọt cho các thành tựu sáng tạo văn nghệ.

Lụa và sơn ta giao duyên với hoạ pháp Tây, đầm xoè với tứ thân… mà ra hội hoạ sơn mài, tranh lụa hiện đại và áo dài tân thời.

Nếu Bùi Xuân Phái về với Chèo cổ, Nguyễn Sáng về với Đông Hồ thì Nguyễn Tư Nghiêm còn lùi xa hơn tới tạo hình đình chùa và Đông Sơn, để đưa mỹ thuật vào không gian thẩm mỹ hiện đại. Điêu khắc thời trường Đông Dương thuần Tây bỏ quên di sản nên mờ nhạt, sau đó nhờ cuộc trở về với tượng đình làng, điêu khắc Chăm mà có được những tác giả hiện đại xứng đáng.

Quy luật thứ hai là tính luân hồi cách quãng. Các hoạ sĩ đổi mới ‘bỏ qua’ các thế hệ cha anh trực tiếp để trở về với nghệ thuật thời tiền thực dân trong khi thế hệ đàn em lại ‘bỏ qua’ họ quay về với bút pháp hiện thực và văn hoá đại chúng dân gian hoặc hiện thực XHCN để làm Contemporary Art (nghệ thuật đương đại) của mình.

Các cuộc trở về thường đều là các phong trào đông đảo, tạo nên cái gọi là tính thời đại của nghệ thuật. Song, chỉ rất ít cá nhân trong lũ lượt hành hương ‘về nguồn’ ấy được đẩy về phía trước, sáng tạo ra những giá trị mới. Những cá nhân này thành siêu việt vì họ trở về trên con đường riêng không kẻ đồng hành. Họ về nguồn văn hoá cũng là trở về bản ngã, xuyên qua số phận cá nhân mà trở về với ‘tuổi thơ’ của cá nhân và cả giống loài.

Một danh hoạ modernism (chủ nghĩa hiện đại) nói: “Các kiệt tác đều như tranh của trẻ con”. Picasso nói: “Người ta phải sống rất lâu/ già để trở thành trẻ/con!” Giống như Jesus: “Chỉ có những kẻ như trẻ thơ mới được vào nước của Chúa”. Phải chăng bởi tuổi thơ lưu giữ những giá trị bản thể của giống loài biểu lộ trong bản sắc, số phận cá nhân độc nhất. Vì thế trong nghệ thuật cuộc trở về chính mình là cuộc trở về khó khăn nhất và đích thực sáng tạo.

Tuy nhiên sang thế kỉ 21, cao trào ‘trở về’ là toàn cầu, toàn diện, triệt để chưa từng có. Dường như kinh tế thị trường, môi trường, di dân, du lịch, nhân quyền, giới quyền, dân chủ, văn hoá đại chúng và truyền thông với internet đang đẩy con người đến sát với ‘thế giới đại đồng’ mất hết bản sắc vùng miền, dân tộc và cá nhân. Mạng lưới dày đặc rộng khắp kết nối những cá thể như nhau, bằng nhau không mang lại tự do và sum vầy, sự thú vị mà là trói buộc, cô độc và nhàm chán. Nhân loại đang sợ mắc bệnh mất trí nhớ. Từ cá nhân đến vùng miền, dân tộc, quốc gia, tôn giáo… đều đồng thanh kêu cứu: Mất bản sắc! Và giá trị tối thượng không còn là cái chân – thiện – mỹ hay cái mới nữa mà là cái khác. Muốn có bản sắc chỉ còn một cửa là phải có cái khác (ăn khác, mặc khác, ở khác, chơi khác, nói khác, nghĩ khác, tin tưởng khác, ứng xử khác…).

Ngày xưa chúng ta từng khác nhau khi chưa bị đại đồng vậy nên nay muốn khác, phải trở về các giá trị, di sản của ngày xưa ấy. Bất cứ câu chuyện, ký ức, phong tục, câu ca nào, hoa văn, điệu múa, trò chơi nào, món ăn thức uống, kiểu váy kiểu khăn, cái ghế cái bàn cái lọ sành nào…’ thượng vàng hạ cám’ của ngày xưa đều là di sản cần bảo tồn đồng loạt mang giá trị văn hoá đại chúng và kinh doanh ra tiền lập tức. Dường như nghệ thuật và nghệ sĩ toàn cầu ngày nay làm nghệ thuật bằng cuộc ồ ạt trở về ‘ô hợp’, ồn ào và nông cạn nhưng thực dụng ấy.

Song điều đó là tích cực và cần thiết vì đa dạng văn hoá cũng cốt tử và khẩn cấp như đa dạng sinh học. Nhiều người tin rằng các cuộc trở về và bảo tồn khôi phục trí nhớ này cần được đại chúng hoá, thương mại hoá để thúc đẩy tăng trưởng, tạo ra lối sống mới cho người tiêu thụ nhằm ngăn chặn nguy cơ con người biến thành robot sinh học. Mọi thứ đều có thể là nghệ thuật – mọi người đều có thể là nghệ sĩ trong cuộc trở về để tìm cái khác.Thực tế đó đang định dạng và tạo nên sự nông cạn – giống nhau toàn cầu của nghệ thuật đương đại.Nghệ thuật dường như chỉ cần là hoạt náo viên của đời sống văn hoá đại chúng là đủ mệt rồi. Thời nay không cần các ‘thiên tài’, các tâm hồn siêu việt tạo ra các giá trị mới vĩnh cửu, mà cần các nghệ sĩ kỳ cục, khác biệt, gây sốc công chúng và sốt thị trường. Không ai cần những kẻ độc hành trong các cuộc trở về bản thể cá nhân sâu sắc như thời xưa nữa.Vì vậy, không nên chờ đợi các tác giả lớn, các kiệt tác mà hãy chào đón những sự khác lạ, hoạt náo tức thời, bất ngờ, thú vị và các kỷ lục.

Có lẽ câu hỏi ‘Nghệ thuật đi – về đâu?’ giờ đây cũng không nên được đặt ra.

Nguyễn Quân (theo TGTT)


Gửi bình luận
(0) Bình luận

Nghệ sĩ hài Anh Vũ: ‘Tôi giờ hài lòng với thực tại, an lạc từ nội tâm’

Từng nổi tiếng thời gian dài với nét diễn hài duyên dáng nhưng thời gian gần đây Anh Vũ gần như mất hẳn trên sân khấu. Mới đây, anh đã trở lại trong một chương trình truyền hình.

Sinh bé trai ngày những ngày đầu năm mới, Thanh Thuý - Đức Thịnh đặt tên con là Tết

Sáng nay 7.2, nữ diễn viên Thanh Thuý đã hạ sinh bé trai nặng trên 4kg tại một bệnh viện ở TP.HCM.

Oscar 2019 không có MC sau scandal kỳ thị LGBT của Kevin Hart

Có vẻ như việc rút lui của Kevin Hart khỏi vị trí người dẫn chương trình không khiến cho Viện Hàn lâm nao núng.

Đàm Vĩnh Hưng rủ rê Trường Giang, Phi Nhung đi diễn cho phạm nhân mừng xuân mới

Thành thông lệ hàng năm, dù từ chối mọi show diễn nhưng ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng vẫn phải luôn nhận lời mời trình diễn một suất đặc biệt, đến thăm các trại giam và hát cho các tù nhân đang học tập cải tạo mỗi dịp xuân về.

Nghệ sĩ Lê Bình: Không biết có còn được tiếp tục ăn cơm tổ nghiệp?

Sau đợt vô thuốc gần đây, người tôi đau nhức vô cùng. Mỗi ngày phải uống một viên giảm đau cực mạnh và 4 viên giảm đau liều nhẹ hơn mà vẫn không chịu nổi. Định làm việc gì đó cho quên bớt sự đau đớn này, nhưng cơn đau lấn lướt đánh gục ý chí...” nghệ sĩ Lê Bình cho biết.

VIDEO: Cận cảnh cầu Vàng tại đường hoa Tết Kỷ Hợi ở Đà Nẵng

Phiên bản chiếc cầu Vàng nổi tiếng được tái hiện bên chân cầu Rồng ở thành phố Đà Nẵng trong những ngày Tết Kỷ Hợi đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho người dân và du khách.

Danh ca Phương Dung, Bảo Yến cùng hàng trăm nghệ sĩ xuất hiện trong clip chúc Tết kỷ lục của giới showbiz

Nhân dịp đầu năm mới, 150 nghệ sĩ đến từ nhiều lĩnh vực khác nhau cùng gửi lời chúc tốt lành đến khán giả tạo nên clip chúc Tết kỷ lục của giới showbiz.

Khang Việt: ‘Tôi thấy chạnh lòng khi đón Tết xa quê’

Nam ca sĩ tâm sự, đón Tết nơi đất khách, bản thân anh cảm thấy chạnh lòng và thèm không khí quây quần bên gia đình, bạn bè, thèm cả những hình ảnh quen thuộc của bánh chưng, bánh tét, thịt mỡ, dưa hành…

Kỹ năng và tiến bộ

Blog GS John VU - GS John Vu - 06/06/2025 13:00
Cái nhìn truyền thống của đào tạo về Khoa học máy tính là phát triển người lập trình để viết mã và sửa lỗi.

Xem Sex Education, tôi chép lại 1 câu, ai ngờ sau này giúp tôi vực dậy cậu con trai đang suy sụp

Điện ảnh - Thanh Hương - 06/06/2025 12:00
Tôi hiểu – cái khoảnh khắc đó, con tôi không yếu đuối. Nó đang can đảm hơn bao giờ hết.

Người dùng iPhone và Android có thể sử dụng Photoshop miễn phí

Kỹ năng - Nam Đoàn - 06/06/2025 11:00
Sau thời gian dài được người dùng Android trông đợi, "gã khổng lồ" phần mềm Adobe cuối cùng cũng mang phiên bản thử nghiệm beta của Photoshop lên nền tảng này.

Người thông minh quá hóa ra lại gây khó chịu vì 5 điều sau

Suy ngẫm - Đông - 06/06/2025 10:00
Thông minh là tốt, nhưng đừng làm điều gì thái quá nhé vì rất dễ khiến người khác khó chịu đấy.

Không còn bệnh tim - Sức mạnh phi thường của phân tử NO kỳ diệu

Từ sách - Phim - TĐ - 06/06/2025 09:00
NO là một trong những phân tử đơn giản nhất được tạo thành bởi hai nguyên tử là nitơ (N) và oxi (O). Tuy có cấu trúc đơn giản nhưng oxit nitric hiện được xem là phân tử quan trọng nhất đối với tình trạng sức khỏe.

Quẳng gánh lo đi và vui sống - Đừng để stress bào mòn bạn mỗi ngày, lời khuyên hiệu quả từ Dale Carnegie

Từ sách - Phim - Quìn - 06/06/2025 08:00
Cuốn sách "Quẳng gánh lo đi và vui sống" (How to stop worrying and start living) của Dale Carnegie đã giúp hàng triệu người trên thế giới vượt qua những ngày tháng đầy căng thẳng, tìm lại sự bình yên trong tâm trí và sống một cuộc đời nhẹ nhõm hơn.

Không hề đi máy bay, người đàn ông này đã đến mọi quốc gia trên thế giới

Phong cách sống - An Nhi - 05/06/2025 13:00
Nhà thám hiểm người Đan Mạch Thor Pedersen trở thành người đầu tiên và duy nhất đến thăm 203 quốc gia trên thế giới mà không lên một chuyến bay nào.

Được con gái 15 tuổi rủ xem "Sex Education", người mẹ còn sốc hơn khi con bảo 'Sống tử tế với chính mình khó mẹ nhỉ?'

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 05/06/2025 12:00
Có những điều người lớn phải mất cả đời cũng chưa chắc hiểu thấu.

Tổng đài AI hỗ trợ thủ tục hành chính cho người dân và doanh nghiệp

Kỹ năng - Tuyết Nhung - 05/06/2025 11:00
Bộ Xây dựng đã triển khai tổng đài thông minh ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) hỗ trợ thủ tục hành chính.

Đây là cô Hoa hậu khiến tôi phải dạy con noi theo, đời sẽ không vùi dập con được!

Suy ngẫm - Minh Châu - 05/06/2025 10:00
Cô Hoa hậu này dạy tôi một bài học làm mẹ: Hãy cho con quyền được sai, nhưng dạy con cách sửa sai trong im lặng, bằng tử tế và bằng kiên trì.

Ánh sáng trong ta - Dù là mặt trời chói chang hay chỉ là ngọn nến lập lòe, chúng ta đều ẩn chứa tia sáng của riêng mình!

Từ sách - Phim - Quìn - 05/06/2025 09:00
Tia sáng đến từ sự bản lĩnh khi ta dám đứng dậy sau những vấp ngã tưởng chừng như không thể gượng dậy, là khả năng thích nghi giữa thế giới thay đổi không ngừng, hay đôi khi chỉ là một lời cảm ơn chân thành và một cái nắm tay ấm áp trao đi.

Cuộc đời phía trước - Giáo dục không phải để sợ hãi

Từ sách - Phim - Quìn - 05/06/2025 08:00
Chúng ta đều biết giáo dục quan trọng thế nào, nhưng liệu bạn đã từng dừng lại để tự hỏi: Giáo dục thực sự là gì? Có phải chúng ta đang học chỉ vì sợ hãi, sợ bị điểm kém, sợ bị cha mẹ hay thầy cô đánh giá, sợ không đạt được kỳ vọng? …

Xem "Sex Education", tôi nhận ra: Muốn con tự tin, hãy nói câu thần chú sau

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 04/06/2025 13:00
Muốn con tự tin, cha mẹ đừng áp đặt quá nhiều kỳ vọng, hãy để con tự do phát triển theo cách riêng.

Người đàn ông Nam Định "thu nhỏ" nhà cổ, kiếm hàng chục triệu đồng

Phong cách sống - Mộc Khải - 04/06/2025 12:00
Những mô hình nhà cổ do anh Dũng thực hiện khiến nhiều người trầm trồ vì độ tỉ mỉ, chi tiết. Các mô hình này vừa khiến anh Dũng thỏa mãn đam mê, vừa giúp anh mang về thu nhập đáng kể.

5 dấu hiệu chứng minh bạn đang bị AI dần thay thế

Kỹ năng - Nguyễn Phượng - 04/06/2025 11:00
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng trở nên thông minh hơn và làm được nhiều điều khiến con người phải kinh ngạc. Từ đó, đe dọa trực tiếp tới vị trí của các nhân sự trẻ.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 6, 06/06/2025