Khai mở cảm xúc - Lo âu và sợ hãi giúp bạn an toàn và sống sót
Lo âu là cái tên mà ta dùng để gọi nhiều phản ứng của cơ thể và tâm trí, chẳng hạn như những suy nghĩ dồn dập hoặc cảm giác nôn nao ở dạ dày.
Tối qua, khi rảnh rỗi, tôi mở Netflix tìm đại một bộ phim xem cho vui. Tình cờ, tôi bấm vào seri "Sex Education", một bộ phim hài - tâm lý về giáo dục giới tính của Anh mà nghe tên thôi cũng khiến người ta tò mò.
Ban đầu, tôi nghĩ đây là phim tuổi teen kiểu tình cảm lãng mạn vớ vẩn, nhưng hóa ra nội dung lại cực kỳ sâu sắc và đáng suy ngẫm, nhất là với những ai đang làm cha mẹ như tôi.
Bộ phim xoay quanh nhân vật Otis - một cậu bé 16 tuổi, sống cùng mẹ là bác sĩ, chuyên gia tư vấn tâm lý.
Mẹ Otis vô cùng cởi mở, hiện đại và luôn muốn giúp con trai tự tin, hiểu biết về cơ thể và tình cảm của chính mình. Nhưng điều trớ trêu là, càng cố "giáo dục giới tính" cho Otis thì cậu bé càng lúng túng, ngượng nghịu và sợ hãi với chính bản thân mình.
Một chi tiết tôi rất ấn tượng là khi mẹ Otis thường xuyên tự hào thủ thỉ với con rằng: "Con là một cậu bé thông minh, tốt bụng và sẽ trở thành người đàn ông tự tin, biết yêu bản thân mình".
Nghe thì đúng, quá tuyệt vời chứ còn gì. Nhưng chính điều đó lại khiến Otis vô tình cảm thấy áp lực.
Cậu bé sợ rằng nếu mình không tự tin, không giỏi giang như mẹ nói, thì mình sẽ trở thành một kẻ thất bại. Và thế là Otis luôn lẩn tránh các tình huống, các cảm xúc của chính mình, sợ mình không đạt được hình ảnh "đứa trẻ lý tưởng" mà mẹ kỳ vọng.
Tôi xem đến đây mà giật mình. Vì tôi chợt nhớ lại, ở ngoài đời, không ít cha mẹ Việt Nam cũng vô tình đang rơi vào trạng thái này.
Từ khi con còn nhỏ, chúng ta luôn thích nói những câu như: "Con là đứa bé thông minh nhất mẹ từng thấy", hoặc "Con của mẹ phải mạnh mẽ, tự tin, không được sợ bất kỳ ai" hay "Nhà mình không có ai yếu đuối đâu, con cũng phải thế!",...
Nghe thì tưởng là lời động viên, nhưng thực chất, đó lại là một cách vô hình đưa con vào khuôn mẫu mà người lớn muốn.
Và khi con đối mặt với những tình huống khó khăn, con sẽ ngần ngại thể hiện cảm xúc thật, vì sợ mình không giống như những gì ba mẹ từng nói.
Để rồi chính những "lời khen thần thánh" đó, vô tình lại biến thành áp lực đè nặng lên vai những đứa trẻ ngây thơ, đang tuổi phát triển.
Nếu để ý, bạn sẽ thấy rất nhiều cha mẹ thích nói về chuyện "tự tin" như một đặc điểm trời ban. Họ nghĩ ai sinh ra đã tự tin thì sẽ luôn mạnh dạn trước đám đông, nói năng lưu loát, không bao giờ sợ hãi.
Nhưng thực tế, tự tin không phải bẩm sinh. Đó là một kỹ năng phải rèn luyện, trải nghiệm và học hỏi qua từng tình huống trong đời.
Quay lại với nhân vật Otis, chính khi cậu bé gặp Maeve – cô bạn cùng lớp cá tính, Otis mới bắt đầu nhận ra rằng mình hoàn toàn có quyền được sợ hãi, được yếu đuối, được bối rối.
Và tự tin không có nghĩa là lúc nào cũng phải "mạnh mẽ, bản lĩnh" như lời mẹ nói. Tự tin đôi khi chỉ đơn giản là chấp nhận bản thân đúng với con người thật của mình.
Ở góc độ cha mẹ, tôi nghĩ, chúng ta nên thay đổi cách trò chuyện với con. Thay vì nói "Con của mẹ phải tự tin lên, đừng nhút nhát thế!", sao chúng ta không thử nói: "Nếu con thấy lo lắng, cứ nói với ba mẹ, rồi cùng nhau tìm cách vượt qua. Con có thể làm tốt mà" hay "Ai cũng có lúc sợ hãi mà, không sao hết, con ạ".
Khi con trẻ được phép thể hiện những cung bậc cảm xúc thật, từ vui, buồn, bối rối đến lo sợ, con sẽ học được cách kiểm soát cảm xúc và giải quyết vấn đề theo cách của riêng mình.
Và đó mới là nền tảng giúp con trở thành người tự tin thật sự. Điều này tôi nhận ra rất rõ qua một câu chuyện của người bạn tôi. Cô ấy có cậu con trai 10 tuổi, rất nhút nhát, sợ tiếp xúc với người lạ.
Mỗi lần có khách đến nhà, cô ấy đều gắt lên: "Con trai gì mà nhát thế, lớn lên làm sao mà làm được việc lớn!".
Càng bị mắng, cậu bé càng co rúm lại, tránh né, rồi sau này trở thành người rụt rè, ngại phát biểu, sợ thử thách. Cho đến khi cô bạn tôi đọc được một cuốn sách tâm lý nói về tự tin là kỹ năng được xây dựng từ những tình huống nhỏ nhất.
Cô ấy bắt đầu thay đổi, thay vì la mắng, cô ấy nói với con: "Mẹ biết con đang ngại, không sao cả. Mẹ cũng từng thế mà. Lần sau mình thử nói một câu thôi nhé, mẹ sẽ đứng cạnh".
Chỉ một sự thay đổi nhỏ, vài tháng sau, cậu bé dần dần mở lòng, rồi từ từ chủ động hơn. Và quan trọng nhất, cậu không còn sợ hãi khi đối diện với chính cảm xúc thật của mình.
Sau khi xem bộ phim "Sex Education", tôi nhận ra: Muốn con tự tin, đừng coi tự tin như một thứ gì đó quá vĩ đại. Tự tin không phải là khả năng làm mọi thứ hoàn hảo ngay từ lần đầu, mà là quá trình hiểu và chấp nhận bản thân, từ đó dám đối diện với thử thách và giải quyết từng vấn đề nhỏ một.
Đừng để những lời khen hay kỳ vọng quá lớn của cha mẹ vô tình biến thành gánh nặng cho con. Hãy để con hiểu rằng: "Bố mẹ không cần con phải hoàn hảo, chỉ cần con là chính mình và luôn cố gắng mỗi ngày".
