Khái niệm “phim Tết” bắt đầu xuất hiện ở Việt Nam từ cuối thập niên 1980, đầu thập niên 1990. Khi ấy, sau một thời gian dài sống trong nền điện ảnh bao cấp, khi bước vào thời mở cửa, lần đầu tiên Việt Nam có khái niệm phim thương mại, phim thị trường. Lúc đó, bắt đầu xuất hiện điện ảnh tư nhân với hàng loạt hãng phim ngoài quốc doanh ở cả hai miền Nam - Bắc.
Điển hình có thể kể đến các hãng phim như Hãng phim Trẻ ở TP.HCM, Trung tâm Điện ảnh Trẻ ngoài Hà Nội, Hãng phim Phương Nam, Hãng phim Bến Nghé, Hãng phim Lý Huỳnh của gia đình nghệ sĩ Lý Huỳnh - Lý Hùng - Lý Sơn, Hãng phim Hai Nhất của một diễn viên cùng tên khá quen mặt, Hãng phim Xuân Kỳ, nhà sản xuất kiêm nhà phát hành Thái Hòa...
Giai đoạn đó là thời hoàng kim của thị trường điện ảnh Việt. Và dòng phim Tết đã lần đầu xuất hiện khi ấy với nhiều bộ phim thắng lớn phòng vé như Sau những giấc mơ hồng (có Thu Hà và Lý Hùng đóng chính) vào mùa Tết năm 1993 doanh thu 3 tỉ đồng, gấp 10 lần kinh phí, hay phim Em và Michael Jackson của đạo diễn Lưu Huỳnh có Trương Ngọc Ánh đóng chính...
Sau giai đoạn đó, đến cuối thập niên 1990, dòng phim thương mại thoái trào, nền điện ảnh rơi vào khủng hoảng khi các rạp chiếu đìu hiu, rất nhiều rạp phải chuyển đổi mục đích kinh doanh sang vũ trường, quán hát. Lúc này, phim truyền hình lên ngôi và số lượng phim điện ảnh sản xuất hằng năm giảm rõ rệt, và chỉ là phim nhà nước.
Cách đây hơn 20 năm, sau giai đoạn ảm đạm (phim sản xuất ra toàn cất kho), thị trường điện ảnh chuyển mình nhờ hiện tượng Gái nhảy (đạo diễn Lê Hoàng). Lúc này, các hãng phim tư nhân lại bắt đầu xuất hiện trở lại theo Luật Điện ảnh mới (chính thức cho phép hoạt động của điện ảnh tư nhân). Họ đem khái niệm phim thương mại, phim giải trí trở lại, xây dựng thị trường điện ảnh. Cũng từ đây, thị trường phim Tết lại một lần nữa quay trở lại đời sống người Việt.
Khoảng năm 2004 - 2005, cách đây 20 năm, nhà sản xuất Phước Sang tiên phong mở ra khái niệm mùa phim Tết và thường thắng doanh thu lớn. Nhưng phim của Phước Sang (Khi đàn ông có bầu, Đẻ mướn, Công chúa teen và ngũ hổ tướng…) bị đánh giá chất lượng kém, không gọi là điện ảnh.
Khoảng 10 - 15 năm trước, mùa phim Tết luôn chứng kiến phim cứ có Hoài Linh là thắng, nhưng phim của Hoài Linh (Bóng ma học đường, Hoán đổi thân xác,Hello cô Ba, Gia sư nữ quái…) là phim tấu hài, không được coi là điện ảnh.
Trong suốt giai đoạn ấy, có những đạo diễn, nhà sản xuất có thể coi là những cái tên nổi bật của điện ảnh Việt cũng đã tham gia vào đường đua phim Tết như Nguyễn Quang Dũng (Giải cứu Thần Chết, Những nụ hôn rực rỡ, Mỹ nhân kế, Siêu nhân X), Vũ Ngọc Đãng (Đẹp từng centimet), Victor Vũ (Cô dâu đại chiến 1-2, Thiên mệnh anhhùng), Ngô Thanh Vân (Ngày nảy, ngày nay, Về quê ăn Tết) hay loạt phim của Nam Cito - Bảo Nhân (Gái già lắm chiêu)… nhưng thành công trồi sụt.
Nguyễn Quang Dũng hai phim đầu được, hai phim sau chán. Đẹp từng centimet của Vũ Ngọc Đãng thì dưới chuẩn điện ảnh, chỉ là sự tranh thủ khai thác độ hot của cặp đôi Tăng Thanh Hà - Lương Mạnh Hải sau phim truyền hình Bỗng dưng muốn khóc. Cô đâu đại chiến của Victor Vũ phần 1 hay và cuốn hút, giới thiệu hàng loạt gương mặt nữ mới xinh đẹp và tiềm năng, nhưng phần sau nhạt - nhảm, còn phim Thiên mệnh anh hùng chất lượng thì lại thất bại doanh thu. Ngô Thanh Vân phim đầu Ngàynảy ngày nay thắng doanh thu dù chất lượng không cao, còn phim sau thua cả doanh thu lẫn chất lượng. Nam Cito và Bảo Nhân có loạt Gái già lắm chiêu khá ổn, giải trí hấp dẫn.
Nhưng đến Trấn Thành thì mới chứng kiến sự thành công vượt bậc về doanh thu và chất lượng cũng rất ổn. Không chỉ từ Bố già (2021), Nhà bà Nữ (2023) hay Mai (2024) mà ngay từ Cua lại vợ bầu (2019) mà anh tham gia với vai trò nam chính.
Bốn phim đều lần lượt phá kỷ lục của điện ảnh Việt. Và dù năm nay Bộ tứ báo thủ không được như ý thì anh vẫn là một hiện tượng chói sáng trong lịch sử phim Tết Việt, khi các phim liên tiếp đại thắng ở cả hai mặt trận: xưng vương phòng vé và lên ngôi tại các giải thưởng điện ảnh.
17 năm trước, đạo diễn Nguyễn Vinh Sơn từng nói "Phim Tết là phim bánh mứt", ngụ ý chỉ giải trí thời vụ, ăn dỗ khán giả kiếm tiền mùa Tết rồi thôi. Nhưng, với những phim Tết như Bố già rồi Nhà bà Nữ, Thiên mệnh anh hùng hay Bẫy ngọt ngào, hoàn toàn chắc chắn sẽ có một đời sống lâu dài và người ta sẽ còn tìm xem chúng mãi sau này.
Dưới đây là top 20 phim Tết Việt hay nhất, theo bình chọn của phóng viên. Các phim được chọn và xếp hạng dựa trên các tiêu chí: Là phim chiếu rạp dịp tết, chất lượng nội dung, mức độ hấp dẫn, ý nghĩa xã hội và ngôn ngữ điện ảnh.
1. Nhà bà Nữ (Đạo diễn Trấn Thành – 2023)
2. Bố già (Đạo diễn Trấn Thành và Vũ Ngọc Đãng - 2021)
3. Thiên mệnh anh hùng (Đạo diễn Victor Vũ - 2012)
4. Bẫy ngọt ngào (Đạo diễn Đinh Hà Uyên Thư - 2022)
5. Cua lại vợ bầu (Đạo diễn Nhất Trung - 2019)
6. Vu quy đại náo (Đạo diễn Lê Thiện Viễn - 2019)
7. Nụ hôn bạc tỷ (Đạo diễn Thu Trang - 2024)
8. Trúng số (Đạo diễn Dustin Nguyễn - 2015)
9. Mai (Đạo diễn Trấn Thành - 2024)
10. Sáng đèn (Đạo diễn Hoàng Tuấn Cường - 2024)
11. Cô dâu đại chiến (Đạo diễn Victor Vũ - 2011)
12. Những nụ hôn rực rỡ (Đạo diễn Nguyễn Quang Dũng - 2010)
13. Gái già lắm chiêu 5 (Đạo diễn Bảo Nhân/Nam Cito - 2021)
14. Lệ phí tình yêu (Đạo diễn Nguyễn Minh Chung - 2012)
15. Huyền thoại bất tử (Đạo diễn Dustin Nguyễn - 2008)
16. Hit: Hoàng tử và Lọ lem (Đạo diễn Ngô Quang Hải – 2013)
17. Bộ tứ báo thủ (Đạo diễn Trấn Thành – 2025)
18. Giải cứu thần chết (Đạo diễn Nguyễn Quang Dũng - 2008)
19. Gái già lắm chiêu 3 (Đạo diễn Nam Cito/Bảo Nhân - 2020)
20. Lời nguyền huyết ngải (Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên - 2012).
