Ngày xuân tìm hiểu tranh dân gian Nam Bộ

Tiểu Vũ01/02/2025 13:00
Ngày xuân tìm hiểu tranh dân gian Nam Bộ

Tranh dân gian Nam Bộ” của Huỳnh Thanh Bình được xem là công trình nghiên cứu khá đầy đủ về nghệ thuật hội họa truyền thống của các thế hệ cha ông ở vùng đất phương Nam.

Tranh dân gian Nam Bộ có lịch sử phát triển từ rất sớm, nhưng cho đến nay vẫn còn ít người được chiêm ngưỡng đầy đủ bộ sưu tập về dòng tranh này. Do tính chất lưu truyền trong dân gian, các tư liệu về tranh dân gian Nam Bộ còn hạn chế, gây khó khăn cho các nhà nghiên cứu trong việc đưa ra cái nhìn toàn diện về quá trình hình thành và phát triển của dòng tranh này trong đời sống tinh thần của người dân Nam Bộ.

Với mong muốn "giải mã" những thông điệp ẩn chứa trong từng bức tranh dân gian Nam Bộ, nhà nghiên cứu trẻ Huỳnh Thanh Bình đã dành nhiều thời gian tìm hiểu và sưu tầm được nhiều bức tranh dân gian quý giá. Từ đó, anh đã bén duyên với dòng tranh đặc biệt này.

Con đường đưa Huỳnh Thanh Bình đến với lĩnh vực nghiên cứu nghệ thuật tạo hình dân gian Nam Bộ bắt đầu từ đam mê sưu tầm tranh dân gian. Tuy nhiên, khi đi sâu tìm hiểu, anh đã phát hiện ra những điều thú vị trong mỗi nét vẽ và những thông điệp mà người xưa gửi gắm trong đó. Điều này đã thôi thúc anh tập hợp và sắp xếp chúng thành một bộ sưu tập khá đầy đủ, được giới thiệu trong cuốn sách Tranh dân gian Nam Bộ.

Cuốn sách này sẽ đưa bạn đọc khám phá 5 loại hình tranh dân gian phổ biến ở Nam Bộ, bao gồm: tranh mộc bản, tranh minh họa vẽ trên giấy, tranh cuộn Phật giáo, tranh kiếng và tranh gói. Ngoài ra, cuốn sách còn có một chương phụ lục với nhiều hình ảnh về tranh dân gian Nam Bộ.

20250126_194628.jpg
Sách do NXB Tổng hợp TP.HCM ấn hành tháng 1.2025

Tác phẩm của Huỳnh Thanh Bình dẫn dắt người xem bước vào thế giới tranh dân gian với các hình tượng thần linh, ma quỷ, Phật, Bồ Tát... Trong bộ sưu tập của anh còn có nhiều tranh mô tả hình tượng các tầng lớp người trong xã hội như sĩ - nông - công - thương cùng những hình thái lao động, sinh hoạt quen thuộc của người dân Nam Bộ xưa. Đó là những nét vẽ mô tả cảnh quan sông núi, ao hồ, đồng ruộng, làng mạc, cầu đường, ghe thuyền, xe cộ… Những bức tranh dân gian này mang đến cho người xem cái nhìn gần gũi hơn về con người Nam Bộ xưa thông qua ý tưởng sáng tạo rất đa dạng của họ.

fff.jpg
Tranh mộc bản - Thần Hổ trấn trạch và bùa nêu

Đầu tiên là tranh mộc bản, loại tranh này ra đời để đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng trong các lễ tiết thường niên và các lễ nghi cầu cúng không định kỳ. Bùa nêu - trấn trạch, còn được gọi là Linh phù trấn trạch hay “Bùa nêu ông cọp”, cũng như bộ tranh cúng ông Táo, theo tục lệ, mọi nhà đều sử dụng trong dịp Tết Nguyên đán.

Tương tự, bộ tranh đồ thế cũng được sử dụng trong lễ cúng hành khiển - hành binh trong dịp Tết và trong lễ nhương căn đổi đốt cho trẻ con dưới 12 tuổi, cúng bà Thượng Động, bộ tranh cúng Đàng dưới… Loại tranh mộc bản in trong kinh sách nhà Phật còn lưu hành ở một số chùa, không thuộc nguồn gốc bản xứ. Hiện nay, tranh in mộc bản thủ công đã được thay thế bằng các bộ tranh in công nghiệp.

ee.jpg
Quan Ân - tranh minh họa vẽ trên giấy (tranh xăm hình)

Cuốn sách cũng giúp người xem hiểu thêm về dòng tranh minh họa vẽ trên giấy của người Nam Bộ, trong đó có bộ tranh xăm hình. Đây là tranh dùng để bói xăm mà "lời bàn" là những bức tranh minh họa về các cảnh đời may rủi, hanh thông phát đạt hay hoạn nạn trắc trở (gồm 100 bức). Tiếp theo là bộ tranh minh họa sách Cao ly đầu hình (đây là tập sách xem duyên phận và tương lai của những cặp đôi trai gái, vợ chồng dựa trên sự kết hợp của can và chi của họ). So với loại tranh mộc bản nói trên có niên đại cổ xưa hơn, loại tranh này có lẽ ra đời vào những thập niên đầu của thế kỷ 20 bởi vật liệu là giấy báo.

capture-20250130-165806.png
Tranh minh họa sách Cao ly đầu hình

Về tranh cuộn Phật giáo (loại tranh vẽ trên giấy mô tả các đối tượng được lễ bái trong các nghi lễ của Phật giáo, dùng để thiết lập các đàn lễ khi tiến hành các nghi lễ thuộc khoa nghi nhà Phật, cả nghi lễ tại gia của tín đồ lẫn các nghi lễ lớn tổ chức nơi tự viện). Hoạt động này gọi là Ứng phú khởi đi từ giữa thế kỷ 19, loại tranh cuộn Phật giáo có lẽ cũng khởi phát sau mốc thời gian đó. Theo thời gian, loại tranh vẽ trên giấy "bổi" dễ hư hỏng và được thay thế bằng những bức vẽ mới. Đến nay, những tranh vẽ mà tác giả sưu tầm được có niên đại cổ nhất từ 1940 - 1950 - 1960. Hiện nay, rất hiếm chùa còn bảo quản loại tranh cuộn truyền thống và chúng đã được thay thế bằng tranh in (canvas, hiflex).

phat.jpg
Tranh cuộn Phật giáo - Phật A Di Đà

Về dòng tranh kiếng, tác giả cho biết, tranh xuất hiện từ đầu thế kỷ 20, khởi đầu từ Chợ Lớn, Lái Thiêu, sau đó lan tỏa khắp Nam Bộ. Dòng tranh này có cả trong cộng đồng người Việt - Hoa - Khmer như tranh kiếng Chợ Lớn, tranh kiếng Lái Thiêu, tranh kiếng Mỹ Tho, tranh kiếng Gò Công, tranh kiếng Chợ Trạm, tranh kiếng Chợ Mới (An Giang), tranh kiếng Tây Ninh, tranh kiếng Khmer.

gggg.jpg
Trai gái nhân duyên - tranh dân gian Nam Bộ

Trong tranh dân gian Nam Bộ còn có một loại tranh rất độc đáo là tranh gói. Đây là loại tranh đắp nổi bằng vải, một dạng phù điêu thấp xuất phát từ Sa Đéc, khoảng năm 1948, rồi lan rộng ra các địa phương khác. Thời đó, người ta gọi là tranh gói hoặc tranh nổi. Ban đầu, tranh gói là tranh chân dung, rồi dần dần mở rộng ra các loại tranh thần, Phật, Bồ Tát và sau đó là tranh cảnh vật biểu đạt ý nghĩa chúc tụng cát tường như ý, điển tích có nội dung khuyến giáo như truyện thơ "Thoại Khanh - Châu Tuấn" hay "Phạm Công - Cúc Hoa".

kkk.jpg
Gia đình hạnh phúc - tranh dân gian Nam Bộ

Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã nhận được sự giúp đỡ quý báu từ các bậc trưởng thượng, các nghệ nhân lão thành, HT Thích Tâm Giác (chùa Trường Thọ, Q.Gò Vấp, TP.HCM), HT Thích Phước Quang (chùa Phụng Sơn, Q.11), TT Thích Huệ Viên (chùa Giác Viên, Q.11), ông Nguyễn Đại Phúc, ông Nguyễn Văn Kiệt, ông Trương Ngọc Tường, ông Lưu Kim Chung, ông Đỗ Tam Quốc và một số bạn hữu… Đặc biệt, người đồng hành chỉ dẫn tận tình và tỉ mỉ cho tác giả chính là bố của anh - nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng.

Tranh dân gian Nam Bộ chủ yếu là tranh thờ, là vật phẩm cúng tế hay trần thiết các đàn lễ thực hành khoa nghi của nhà Phật và minh họa các văn bản chiêm đoán vận mệnh mà ngày nay chúng được liệt vào mê tín. Chính vì vậy, chúng khó được coi là tác phẩm mỹ thuật theo đúng nghĩa của từ này. Nhưng ở góc độ văn hóa, chúng ta có thể xem dòng tranh này là di sản quý giá của thế hệ tiền nhân truyền lại.

Trải qua bao thăng trầm biến thiên của thời cuộc, những bức tranh này vẫn âm thầm lưu truyền trong đời sống của người dân vùng đất Nam Bộ.

 

Về tác giả:

Huỳnh Thanh Bình sinh năm 1985, hiện công tác tại Bảo tàng TP.HCM.

Tốt nghiệp cử nhân Xã hội học, Đại học Tôn Đức Thắng (2007); Tốt nghiệp cử nhân Tiếng Anh, Đại học Tôn Đức Thắng (2012); Tốt nghiệp thạc sĩ Văn hóa học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia TP.HCM (2019).

Các tác phẩm đã xuất bản: Tranh kiếng Nam Bộ (2013); Biểu tượng thần thoại về chư thiên và linh vật Phật giáo (2018, Tái bản 2024); Tranh tường Khmer Nam Bộ (2020); Quy pháp đồ tượng Hindu và Phật giáo Ấn Độ (2021); Tranh dân gian Nam Bộ (2024).

Đã công bố trên 100 bài viết về văn hóa thế giới, mỹ thuật Phật giáo, mỹ thuật Việt Nam và văn hóa dân gian trên Nguyệt san Giác Ngộ, Kiến thức ngày nay, Kiến trúc nhà đẹp, tạp chí Cẩm Thành…

 

 


Gửi bình luận
(0) Bình luận

Phim Tết Ất Tỵ: Trấn Thành thắng lớn, Thu Trang được khen

Phim "Bộ tứ báo thủ" của Trấn Thành lập kỷ lục doanh thu, nhưng phim "Nụ hôn bạc tỷ" của Thu Trang mới là phim tết được khen nhất.

Xem kịch 'Tóc mai sợi vắn sợi dài' để hoài niệm về tình người thế hệ xưa

Nếu so với nhiều thập niên trước, quan niệm sống và nhịp sống ngày nay đã khác đi rất nhiều. Có những thứ không còn phù hợp, nhưng cũng có nhiều giá trị xưa không còn nguyên vẹn đã tạo nên sự tiếc nuối cho nhiều người các thế hệ.

Biển người chen chân xem linh vật rắn dài 50m ở đường hoa Nguyễn Huệ

Tối 27/1 (nhằm ngày 28 Tết), đường hoa Nguyễn Huệ Tết Ất Tỵ 2025 chính thức mở cửa đón người dân và du khách vào thưởng lãm, du xuân.

Hà Nội hủy trình diễn drone hỏa thuật trong chương trình đón Giao thừa

Ban tổ chức quyết định dừng phần trình diễn ánh sáng bằng thiết bị bay không người lái (drone) để đảm bảo sự thành công của chương trình.

Đường sắt ra mắt ‘Chuyến tàu Xuân’ vào đêm Giao thừa

Hành khách có vé tàu đi trên “Chuyến tàu Xuân” sẽ được tham gia nhiều trải nghiệm thú vị, hấp dẫn trên suốt hành trình.

Chi tiết 15 điểm bắn pháo hoa mừng Tết Ất Tỵ 2025 ở TP.HCM

TP.HCM bắn pháo hoa 15 vị trí, trong đó có 2 điểm tầm cao, 13 điểm tầm thấp vào thời khắc chuyển giao năm Giáp Thìn 2024 và năm mới Ất Tỵ 2025.

Đêm giao thừa, Hà Nội sẽ có màn trình diễn drone hỏa thuật kỷ lục thế giới

Sự kiện văn hóa đặc biệt chào đón xuân Ất Tỵ 2025 với màn trình diễn drone hỏa thuật lớn nhất thế giới, được kỳ vọng sẽ trở thành điểm nhấn với người dân Thủ đô và cả nước trong đêm giao thừa.

Gia hạn thời gian chấm và trao giải cuộc thi 'Chạm đến tương lai cùng Metro'

Để mở rộng thêm cơ hội cho các nhà sáng tạo nội dung, ban tổ chức cuộc thi quyết định gia hạn thời gian chấm giải và trao giải của cuộc thi. Theo đó, hạn chót nộp bài dự thi được kéo dài đến 23 giờ 59 phút ngày 18/2/2025.

Tại sao có lúc bạn lại trở thành ‘Người lạ với chính ta’?

Từ sách - Phim - FN - 23/08/2025 09:00
Tâm thần học đã làm thay đổi thế giới bằng cách đưa nỗi đau tinh thần ra khỏi bóng tối của mê tín và đặt nó vào ngôn ngữ của khoa học, giúp những người từng bị xem là “ma quỷ ám” thành những bệnh nhân có thể được chữa trị và đồng cảm.

Học giỏi cách nào đây? Học giỏi không khó, khó là bạn chưa tìm ra cách học khôn ngoan

Từ sách - Phim - Quìn - 23/08/2025 08:00
Bạn có từng tự hỏi vì sao có những bạn học sinh luôn nằm trong top đầu, mà vẫn có thời gian chơi thể thao, giải trí, thậm chí ngủ đủ giấc? Bí quyết của họ không nằm ở tài năng thiên bẩm, mà ở việc lựa chọn cách học hiệu quả.

Kinh doanh khoán ngoài

Blog GS John VU - GS John Vu - 22/08/2025 13:00
Các công ti toàn cầu đã dùng công nghệ thông tin như chiến lược để cải tiến tính hiệu quả, giảm chi phí, tăng lợi nhuận, và cải tiến chất lượng.

Khi cuộc đời cho bạn quả quýt: Thiếu tiền cũng không đáng sợ bằng thiếu thứ này!

Điện ảnh - Ngọc Linh - 22/08/2025 12:00
"Làm chủ” một túp lều tranh với “làm nô lệ trong biệt thự”, chưa biết ai khổ hơn ai.

Cấp cứu giữa đêm vì ngộ độc, bác sĩ nhắc nhở 4 món rất quen nhưng nấu không cẩn thận

Kỹ năng - Ngọc Ái - 22/08/2025 11:00
Sau khi ăn tối khoảng 2 tiếng, người phụ nữ này đột nhiên đau bụng dữ dội, nôn mửa và không nhận ra người thân. Trong khi người nhà cho biết các món trong bữa ăn đều quen thuộc, không có gì đặc biệt.

9 bài học hàng đầu của Mark Twain để sống tốt một cuộc đời đầy thử thách

Suy ngẫm - TĐ - 22/08/2025 10:00
Twain được biết đến với nhiều câu trích dẫn dí dỏm. Dưới đây là những bài học để đời từ Mark Twain đáng để suy ngẫm mỗi ngày!

Những cuốn sách giúp bạn chăm sóc sức khỏe tinh thần từ gốc rễ

Tủ sách - Quìn - 22/08/2025 09:00
Đọc những cuốn sách dưới đây, bạn sẽ thấy việc chăm sóc tinh thần không còn là khái niệm xa xỉ, mà là con đường thực tế để sống cân bằng, bền vững trong một thế giới nhiều biến động.

Bà mẹ ba con làm hoa từ bánh cupcake gây sốt khắp thế giới

Phong cách sống - Hoàng Hà - 22/08/2025 08:00
Dù không qua bất kỳ trường lớp đào tạo nào, thế nhưng với lòng đam mê ẩm thực và nghệ thuật, người mẹ ba con vẫn tạo nên bó hoa bánh cupcake tuyệt đẹp.

Kế hoạch dự án phần mềm

Blog GS John VU - GS John Vu - 21/08/2025 13:00
Theo nhiều nghiên cứu, phần lớn những người quản lí phần mềm đã KHÔNg nhận được đào tạo về quản lí dự án CHÍNH THỨC và nhiều giáo trình quản lí dự án tại đại học KHÔNG thích hợp do thiếu “khía cạnh thực hành”.

Xem Sex Education tôi giật mình, nếu ông bố nào cũng dạy theo kiểu này thì con cái mệt mỏi

Điện ảnh - Thanh Hương - 21/08/2025 12:00
Tôi rùng mình nhớ lại tuổi 15 của bản thân và nhận ra mình đã sai.

3 thông báo Zalo không bao giờ được bỏ qua, coi chừng tài khoản Zalo bị hack

Kỹ năng - KV - 21/08/2025 11:00
Kẻ gian vẫn có thể chiếm đoạt tài khoản nếu bạn lơ là trước 3 dạng thông báo quan trọng dưới đây.

7 câu nói độc hại mà người EQ thấp hay buông ra với bạn bè khiến họ chẳng có nổi người bạn thân

Suy ngẫm - Ứng Hà Chi - 21/08/2025 10:00
Những người có EQ (trí tuệ cảm xúc) thấp thường không nhận ra rằng lời nói của họ có thể gây tổn thương hoặc tạo cảm giác khó chịu cho người khác.

Thuyết Mặc Kệ Họ - Lý do thật sự khiến bạn luôn kiệt sức

Từ sách - Phim - TĐ - 21/08/2025 09:00
Trong cuốn sách "Thuyết Mặc Kệ Họ" (The Let Them Theory), tác giả Mel Robbins và Sawyer Robbins đã chỉ ra rằng bạn không thể kiểm soát hành vi của những người khác và căng thẳng sẽ chỉ làm giảm đi sức mạnh.

Mỹ nhân gen Z hút triệu view với cảnh vác tải cám phăng phăng nuôi 200 con lợn

Phong cách sống - Nhật Thủy - 21/08/2025 08:00
Clip cô gái mảnh mai xinh xắn phăng phăng vác tải cám đổ cho đàn lợn ăn bất ngờ thành hiện tượng mạng với hàng triệu lượt xem chỉ sau 24 giờ.

Lời khuyên khác cho người quản lí dự án

Blog GS John VU - GS John Vu - 20/08/2025 13:00
Người quản lí dự án giỏi phải có cả kĩ năng kĩ thuật và kĩ năng trao đổi.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 7, 23/08/2025