AI có thực sự sáng tạo?

Thạc sĩ Võ Thị Mỹ Duyên27/06/2025 13:00
AI có thực sự sáng tạo?

Câu hỏi “Liệu AI có thể thật sự sáng tạo?” không chỉ là một thắc mắc về công nghệ, mà còn là lời mời gọi suy ngẫm về giới hạn của trí tuệ con người, vai trò của cảm xúc và định nghĩa thực sự của sáng tạo trong thời đại mới.

Trí tuệ nhân tạo (AI) hiện diện ngày càng rõ nét trong đời sống sáng tạo, từ viết lách, hội họa, âm nhạc, đến thiết kế sản phẩm và cả truyền thông. Khi những sản phẩm “do AI tạo ra” xuất hiện ngày càng dày đặc, nhiều người đặt ra một câu hỏi: "Liệu AI có khả năng thật sự sáng tạo như con người, hay chỉ đơn thuần là sự sao chép tinh vi"?

Hiểu đúng bản chất sáng tạo của AI sẽ giúp chúng ta khai thác nó hiệu quả, thay vì ngộ nhận hay kỳ vọng sai lệch.

AI sáng tạo thật sự hay chỉ mô phỏng?

Để xác định AI có thật sự sáng tạo hay không, trước hết cần làm rõ khái niệm “sáng tạo”. Nếu định nghĩa sáng tạo là khả năng nghĩ ra điều hoàn toàn mới, chưa từng tồn tại, xuất phát từ trải nghiệm, cảm xúc và ý thức thì hiện nay, AI chưa đạt đến mức đó. Các mô hình như ChatGPT hay các công cụ vẽ tranh bằng AI đều hoạt động bằng cách học từ dữ liệu khổng lồ, phân tích mối liên kết giữa các mẫu, và sau đó dự đoán hoặc tái tổ hợp những gì có khả năng phù hợp nhất.

Tuy nhiên, nếu mở rộng định nghĩa sáng tạo thành khả năng kết hợp những thứ cũ theo cách mới, hữu dụng, hoặc gây bất ngờ, thì AI đang làm điều đó rất tốt. Nó có thể tạo ra văn bản, hình ảnh hoặc ý tưởng mà con người không nghĩ đến ngay, dựa trên logic thống kê. Điều này khiến nhiều người nhầm lẫn rằng AI đang “nghĩ sáng tạo” giống như con người.

Thật ra, AI không biết mình đang làm gì. Nó không có mục đích, không có trực giác, không có trực cảm thẩm mỹ. Nhưng kết quả mà nó tạo ra đôi khi lại thỏa mãn người dùng, thậm chí vượt ngoài mong đợi. Đó là lý do vì sao nhiều người vẫn gọi đầu ra của AI là “sáng tạo”, dù quá trình phía sau hoàn toàn khác với não bộ con người.

ai-sang-tao..png
Liệu AI có thật sự sáng tạo?

Một điểm cần nhấn mạnh là: AI không thể tạo ra điều gì đó “từ hư vô”. Tất cả đều bắt nguồn từ dữ liệu huấn luyện - do con người cung cấp. Nếu dữ liệu sai lệch, lặp lại hoặc nghèo nàn, thì đầu ra của AI cũng khó mà có tính đột phá hay sáng tạo theo nghĩa rộng.

Dù vậy, không thể phủ nhận rằng chính cách AI sắp xếp lại dữ liệu, đưa ra kết hợp bất ngờ, lại mở ra những cánh cửa mới trong sáng tạo ứng dụng - nhất là khi người dùng biết cách khai thác đúng cách.

Cộng tác với AI - hướng đi mới của sáng tạo

Trong thực tế, thay vì lo sợ bị thay thế, nhiều người sáng tạo đã tìm ra cách làm việc cùng AI để tăng tốc độ và chất lượng đầu ra. Một nhà văn có thể dùng ChatGPT để gợi ý bố cục truyện. Một nhạc sĩ có thể nhập vài giai điệu mẫu và để AI phát triển thêm. Nhà thiết kế có thể dùng AI tạo ra hàng chục bản phối màu hoặc layout chỉ trong vài phút. Những gì trước kia cần nhiều giờ, thậm chí vài ngày, nay chỉ còn tính bằng phút.

Điểm quan trọng ở đây là: AI không tự tạo ra “ý tưởng lớn”. Nó phản hồi dựa vào câu lệnh của con người. Người dùng đặt câu hỏi càng hay, mô tả rõ ràng, thì AI càng cho ra kết quả tốt. Đây chính là hình thức “sáng tạo mở rộng” - trong đó con người giữ vai trò đạo diễn, còn AI như một cộng sự biết nghe lời và làm việc hiệu quả.

Sáng tạo trong kỷ nguyên AI không còn là cuộc chơi đơn độc. Khi chúng ta biết cách giao tiếp với AI, nó sẽ giúp ta chạm đến những tầng sâu hơn của ý tưởng, cả về tốc độ lẫn sự phong phú.

Hợp tác với AI còn giúp giảm áp lực “phải luôn có ý tưởng mới” - điều thường thấy trong nghề sáng tạo. Khi không bị mắc kẹt trong vùng trũng ý tưởng, người làm sáng tạo có thể dành tâm sức cho khâu tinh chỉnh, cảm xúc, cá nhân hóa sản phẩm - điều mà AI hiện chưa thể làm tốt.

Cảm xúc có phải là điều kiện để sáng tạo?

Một trong những lập luận mạnh nhất phản đối sáng tạo của AI là “AI không có cảm xúc”. Đúng vậy, AI không biết vui, buồn, đau đớn hay rung động. Và điều này là một khác biệt lớn với con người - khi rất nhiều tác phẩm nghệ thuật kinh điển đều bắt nguồn từ trải nghiệm cảm xúc sâu sắc.

Tuy nhiên, không phải mọi sáng tạo đều cần cảm xúc. Trong thiết kế sản phẩm, tiếp thị, nội dung số hay kể cả phim ảnh, nhiều ý tưởng hiệu quả đến từ phân tích hành vi, xu hướng hoặc logic trải nghiệm - vốn là những điều AI làm tốt hơn con người. Điều này đặt ra một câu hỏi khác quan trọng hơn: Sản phẩm có chạm được đến cảm xúc người dùng hay không?

ai-co-that-su-sang-tao.png
Tương lai con người sáng tạo cùng AI

AI, dù không cảm xúc, nhưng có khả năng mô phỏng cảm xúc qua ngôn ngữ, hình ảnh, âm thanh. Nó “biết” rằng đoạn nhạc nào thường đi với nỗi buồn, màu nào tạo cảm giác ấm áp, kiểu chữ nào tạo sự tin cậy. Sự mô phỏng này đủ tốt để tạo nên những sản phẩm khiến con người rung động.

Do đó, thay vì hỏi “AI có cảm xúc không?”, ta nên hỏi: “Liệu AI có thể giúp con người tạo ra cảm xúc tốt hơn không?”. Và phần lớn câu trả lời trong các dự án thực tế gần đây là: .

Giá trị của sáng tạo không nằm ở việc “ai tạo ra?”

Trong nhiều thế kỷ, chúng ta gắn giá trị của sáng tạo với tên tuổi tác giả. Nhưng ở thời đại AI, giá trị ngày càng được đánh giá dựa trên cảm nhận và hiệu quả. Một bài thơ do AI viết vẫn có thể khiến người đọc cảm thấy nhẹ lòng. Một video AI dựng có thể giúp thương hiệu tăng lượng tương tác. Một mẫu quảng cáo do AI hỗ trợ có thể tăng doanh số gấp đôi. Vậy giá trị nằm ở đâu?

Chúng ta không thể phủ nhận vai trò của con người trong việc đặt nền tảng, định hướng và đánh giá. Nhưng nếu sản phẩm do AI hỗ trợ tạo ra vẫn đạt mục tiêu - về cảm xúc, thẩm mỹ hoặc hiệu quả - thì sự sáng tạo đó xứng đáng được công nhận, dù không hoàn toàn mang tính người.

Điều này không có nghĩa là AI sẽ thay thế sáng tạo con người. Ngược lại, nó mở ra một chuẩn mực mới - nơi con người và AI cùng sáng tạo, mỗi bên có thế mạnh riêng. Người làm sáng tạo trong thời đại mới cần tập làm chủ công cụ, không phải để mất lợi thế của mình, mà để nhân rộng khả năng cá nhân hóa.

Tương lai của việc sáng tạo: Con người và AI là một đội

Thay vì đặt câu hỏi “AI có sáng tạo thật không?”, giờ là lúc chúng ta chuyển sang hỏi: “Chúng ta có biết sáng tạo cùng AI không?” Đây mới là vấn đề cốt lõi. Trong tương lai gần, sự sáng tạo vượt trội sẽ đến từ những người biết khai thác AI như một công cụ hỗ trợ, không phải như một đối thủ cạnh tranh.

Trí tưởng tượng vẫn là tài sản quý giá của con người. Nhưng AI có thể là phương tiện đắc lực để biến tưởng tượng thành hiện thực nhanh hơn, sắc nét hơn, và đa dạng hơn. Không phải ai cũng cần trở thành nghệ sĩ. Nhưng bất kỳ ai biết dùng AI để tăng sức mạnh sáng tạo của mình đều có lợi thế trong môi trường cạnh tranh ngày càng cao.

Sáng tạo của AI, dù còn nhiều giới hạn, đang thay đổi cách con người nhìn nhận về chính năng lực của mình. Đó không phải là mối đe dọa, mà là một lời nhắc nhở: sáng tạo không phải đặc quyền, mà là kỹ năng - và giờ đây, nó có thể được mở rộng cùng công nghệ.

* Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Cảnh báo từ Đại học Oxford: Nhiều cha mẹ vẫn thờ ơ khi trẻ em đang đối diện với "kỷ nguyên não mục"

Chúng ta chưa bao giờ cần nghiêm túc nhìn nhận vấn đề này đến thế.
2

Vũ trụ "thối não": Coi mấy thứ dị dạng này bảo sao học kém, phụ huynh EQ cao không nói câu này

Thái độ của cha mẹ quyết định rất nhiều đến tính cách của con cái.
3

Tâm lý học: Đây là trạng thái năng lượng tiêu cực khiến cuộc đời tụt dốc không phanh

Những người hay bồn chồn lo lắng thường dễ dàng bị đánh bại bởi chính mình.
4

Kinh khủng hơn bất hiếu là kiểu con cái đang ăn mòn nhiều gia đình này

Đáng sợ hơn, kiểu con cái này lại thường được ngụy trang dưới vẻ ngoài bận rộn.
5

Tình người Nhật Bản trong thiên tai: Siêu thị bán hàng miễn phí, tiệm quần áo giữ sáng đèn trong đêm đen

Mỗi khi thiên tai diễn ra thì tình người của một quốc gia, một dân tộc lại được thử thách.

Dùng nhiều ChatGPT khiến não lười suy nghĩ, liệu thế hệ phụ thuộc vào AI của con người có đang đến?

Các nghiên cứu cho thấy rất nhiều trường hợp không có smartphone hay AI cảm thấy "lạc lối" và thiếu tự tin để giải quyết vấn đề một mình.

Góc nhìn từ chuyên gia giáo dục: AI là công cụ, không phải chiếc nạng

AI không phải là kẻ thù của học tập, nhưng cách dùng của chúng ta mới là vấn đề.

Quét não người dùng ChatGPT suốt 4 tháng, các nhà khoa học phát hiện sự thật kinh hoàng

Cho dù có thể giúp người dùng cải thiện năng suất làm việc trong ngắn hạn, nghiên cứu chỉ ra rằng việc lệ thuộc vào ChatGPT có thể gây hại lâu dài cho não bộ của người dùng.

Chân dung kẻ "sống lỗi"

Bạn luôn cảm thấy người khác làm sai với mình, nhưng đã bao giờ tự thấy mình đối xử với bản thân cũng không ra gì chưa?

Bậc thầy tâm lý học Carl Jung chỉ rõ 5 trụ cột của cuộc sống tốt đẹp; ai thấu hiểu - người đó HẠNH PHÚC!

Việc định rõ những "trụ cột" này sẽ giúp con đường tiến tới cuộc sống hạnh phúc của mỗi người trở nên rõ ràng và khả thi hơn.

Đến một ngày ba má nhớ nhớ, quên quên...

Má tôi nay ngoài 80, bắt đầu lẩn thẩn khiến tôi vui buồn lẫn lộn. Vui vì trời thương, má vẫn ở lại với chúng tôi đến lúc này và chạnh lòng vì bà đã dần lãng quên nhiều thứ.

Chuyên gia lý giải tại sao con người thích thuyết âm mưu

Khác với quan điểm cho rằng con người tin vào thuyết âm mưu là do thiếu hiểu biết, một nghiên cứu mới đây chỉ ra nhiều lý do phức tạp hơn thế.

Từ đỉnh cao quyền lực đến bước rút lui thầm lặng: Bài học từ giai thoại 'ngã ngựa' của Jack Ma

Bài học sau cùng không chỉ dành cho các CEO tại Trung Quốc – mà là cho mọi nhà lãnh đạo trên toàn cầu.

Tuyệt đỉnh Kungfu - "Làm người phải biết nhân nghĩa, bằng không giỏi đến mấy cũng chỉ là cặn bã"

Điện ảnh - Trương Lương - 26/07/2025 12:00
Cao thủ thực sự không cần đến danh tiếng..."

"Trí tuệ du lịch" của giới trẻ, họ giải quyết nhiều vấn đề khó khăn mà không tốn bất kỳ chi phí nào!

Kỹ năng - Nhật Anh - 26/07/2025 11:00
Khi đi du lịch, bạn phải theo kịp tốc độ của những người trẻ tuổi. Một số "trí tuệ du lịch" mà họ nghĩ ra thật tuyệt vời đến nỗi mọi người không thể không khen ngợi khi nhìn thấy chúng.

Kinh khủng hơn bất hiếu là kiểu con cái đang ăn mòn nhiều gia đình này

Suy ngẫm - Đông - CFB - 26/07/2025 10:00
Đáng sợ hơn, kiểu con cái này lại thường được ngụy trang dưới vẻ ngoài bận rộn.

‘Sức mạnh của người thấu cảm’ - Mở ra cánh cửa ‘siêu năng lực’ của người thấu cảm

Từ sách - Phim - FN - 26/07/2025 09:00
Sự thấu cảm như con dao hai lưỡi. Một mặt, nó là nền tảng của sự tử tế, lòng trắc ẩn và khả năng chữa lành, nhưng nếu không biết cách sử dụng, người thấu cảm có thể trở thành ‘thảm chùi chân’ của người khác đến mức đánh mất chính mình.

Muốn dữ liệu tạo ra giá trị, đừng bỏ qua 5 câu hỏi cốt lõi này

Từ sách - Phim - Quìn - 26/07/2025 08:00
Nhiều doanh nghiệp đổ tiền vào hệ thống, AI, phân tích... nhưng quên mất một điều: dữ liệu chỉ hữu ích khi phục vụ đúng mục tiêu.

Công nghiệp phần mềm ở Ấn Độ

Blog GS John VU - GS John Vu - 25/07/2025 13:00
Trong cuộc viếng thăm của tôi ở Ấn Độ, Ts. Prasad một giáo sư về kĩ nghệ phần mềm đã chia sẻ với tôi một cuộc điều tra ông ấy đã tiến hành tháng trước.

Con người nói chuyện ngày càng giống ChatGPT

Suy ngẫm - Nam Đoàn - 25/07/2025 12:00
Nghiên cứu mới đây tiết lộ một xu hướng đáng kinh ngạc: Thay vì AI học cách giao tiếp như con người, chính chúng ta lại đang dần "nói chuyện giống ChatGPT".

Người dùng Meta AI đang bị khai thác dữ liệu nhạy cảm mà không hề biết

Kỹ năng - Nam Đoàn - 25/07/2025 11:00
Hãy tưởng tượng một cảnh phim kinh dị thế kỷ 21: Lịch sử duyệt web cá nhân của bạn bị công khai mà bạn không biết, đây chính là cảm giác mà nhiều người dùng đang trải qua với ứng dụng Meta AI.

Xóa gấp bức ảnh ông cụ bán xôi ở vỉa hè sau 5 ngày vì quá nhiều tiền được gửi về tài khoản

Phong cách sống - Trần Hà - 25/07/2025 10:00
"Hóa ra chuyện này có thật ngoài đời ư?”, một netizen bình luận.

Nơi vết thương ánh sáng rọi vào - Cha mẹ độc hại ảnh hưởng ra sao đến sự trưởng thành của một đứa trẻ?

Từ sách - Phim - Hồ Lam - 25/07/2025 09:00
Sẽ thế nào nếu một ngày ta nhận ra mình đã bị bạo hành dưới danh nghĩa yêu thương? Liệu câu chuyện tổn thương của ta chỉ là nỗi đau mang tính cá nhân hay là bi kịch chung của một cộng đồng?

Xem 'Khi cuộc đời cho bạn quả quýt', tôi ngán ngẩm nhìn sang chồng

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 25/07/2025 08:00
Tôi không nghĩ đến, có ngày mình rơi vào hoàn cảnh này.

Những câu chuyện đầy xúc động trong tiệm sách cũ

Giải trí - AN VI - QUỲNH QUỲNH - TTO - 24/07/2025 13:00
Kính tặng, thương tặng, gửi người không bao giờ tôi gặp lại… - bút tích trên trang sách nhuốm màu thời gian trong các cửa hàng sách cũ chứa đựng bao câu chuyện đầy xúc động.

Cùng con trai xem “Sex Education”, tôi khéo léo dạy con tính khiêm tốn mà chẳng cần nặng lời!

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 24/07/2025 12:00
Giống như một hạt giống cần đất để nảy mầm, tôi đã tìm ra cách gieo vào con trai mình giá trị của sự khiêm nhường.

Giáo sư khuyên: Mỗi ngày nói 6 câu này, bạn sẽ không còn quát mắng con nữa

Kỹ năng - Hiểu Đan - 24/07/2025 11:00
Con cái sẽ không nhớ bạn đã quát gì, nhưng sẽ mãi mãi khắc ghi ánh mắt, gương mặt bạn khi quát mắng.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 7, 26/07/2025