Dùng nhiều ChatGPT khiến não lười suy nghĩ, liệu thế hệ phụ thuộc vào AI của con người có đang đến?

Băng Băng25/06/2025 10:00
Dùng nhiều ChatGPT khiến não lười suy nghĩ, liệu thế hệ phụ thuộc vào AI của con người có đang đến?

Các nghiên cứu cho thấy rất nhiều trường hợp không có smartphone hay AI cảm thấy "lạc lối" và thiếu tự tin để giải quyết vấn đề một mình.

 
Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI), đặc biệt là các chatbot như ChatGPT, đã thay đổi cách chúng ta làm việc, học tập và tương tác với thông tin. Với khả năng tạo văn bản, trả lời câu hỏi và thậm chí viết mã lập trình chỉ trong vài giây, AI dường như là công cụ tối ưu để tăng năng suất.

Tuy nhiên, đằng sau sự tiện lợi này, một câu hỏi lớn đang được đặt ra: Liệu việc phụ thuộc quá nhiều vào AI có đang khiến não bộ của chúng ta trở nên lười biếng và kém linh hoạt hơn?

Các nghiên cứu gần đây và những lo ngại từ giới chuyên gia đang dần hé lộ một bức tranh đáng báo động về "sự lười biếng nhận thức" do AI gây ra.

Suy giảm tư duy

Một trong những phát hiện đáng chú ý nhất đến từ MIT Media Lab. Trong một nghiên cứu kéo dài 4 tháng (dù chưa được bình duyệt đầy đủ), các nhà khoa học đã quan sát hoạt động não bộ của những người sử dụng ChatGPT để kết luận rằng nhóm dùng AI có mức độ hoạt động và kết nối giữa các vùng não yếu nhất, đặc biệt là ở những khu vực liên quan đến tư duy phản biện, ghi nhớ và xử lý ngôn ngữ.

 

Những người chỉ dùng khả năng tư duy cá nhân (Brain-only) có mức độ hoạt động não cao hơn, sáng tạo và ghi nhớ tốt hơn. Nhóm được ChatGPT hỗ trợ hoàn thành nhanh hơn nhưng có lượng sóng alpha và beta giảm, cho thấy não bị đóng băng trong hoạt động trừu tượng, đồng thời khả năng ghi nhớ và sáng tạo đều kém đi.

Ví dụ đơn giản hơn là khi bạn tự tay giải một bài toán phức tạp, não bộ phải căng mình suy nghĩ, tìm tòi các bước giải và ghi nhớ công thức. Nhưng khi bạn chỉ cần đưa bài toán cho ChatGPT và nhận về đáp án, não bộ dường như nghỉ ngơi, không cần phải trải qua quá trình tư duy sâu sắc đó nữa. Theo thời gian, việc ủy thác liên tục này có thể làm suy yếu các kỹ năng nhận thức cơ bản.

Không chỉ vậy, những người tham gia nghiên cứu còn cho thấy ý thức về quyền tác giả yếu hơn và khó nhớ lại những gì mình đã viết khi sử dụng ChatGPT. Điều này cho thấy sự thiếu gắn kết cá nhân với nội dung được tạo ra, điều cực kỳ quan trọng trong quá trình học tập và phát triển tư duy.

Hiện tượng này được các tác giả gọi là "Metacognitive Laziness" – sự ỷ lại vào AI làm giảm động lực sử dụng các kênh tư duy chủ động.

Về lý thuyết, việc sử dụng chatbot khiến con người bị lâm vào 2 trạng thái. Đầu tiên là Cognitive Offloading (đòn bẩy nhận thức) - hiện tượng con người chuyển giao các nhiệm vụ ghi nhớ, phân tích hay giải quyết vấn đề cho công cụ bên ngoài, chẳng hạn như AI hay công cụ tìm kiếm.

Tuy nhiên đáng lẽ con người nên dừng ở đây để tự kiểm tra kết quả thì nhiều người lại lâm tiếp vào trạng thái thứ 2 là Metacognitive Laziness (lười vận động siêu nhận thức) - chỉ việc người dùng ngày càng ỷ lại vào AI để thực hiện nốt các bước đánh giá, soát lỗi và tự kiểm tra, dẫn đến giảm hoạt động não ở vùng điều khiển, sáng tạo và ghi nhớ.

Tệ hơn, nghiên cứu của MIT Media Lab cho thấy khi chuyển nhóm dùng chatbot AI về thí nghiệm chỉ dùng sức não để làm việc thì chỉ số hoạt động não vẫn thấp, chứng tỏ sự ỷ lại của não bộ vẫn không dễ khắc phục và có hậu quả lâu dài.

Một hệ quả khác của việc lạm dụng AI là sự suy giảm khả năng tư duy phản biện - những yếu tố cốt lõi cho thành công lâu dài. Khi AI cung cấp câu trả lời ngay lập tức, con người có xu hướng tin tưởng tuyệt đối vào thông tin đó mà không cần kiểm tra lại hay đặt câu hỏi. Một khảo sát trên 319 nhân viên tri thức đã chỉ ra rằng, niềm tin quá mức vào AI khiến họ ít có xu hướng xác minh lại kết quả.

Điều này đặc biệt nguy hiểm trong bối cảnh thông tin sai lệch tràn lan. Nếu chúng ta mặc định AI luôn đúng, chúng ta sẽ dần mất đi khả năng phân tích, đánh giá thông tin và xây dựng lập luận của riêng mình.

"Tại sao phải bận tâm đến việc biện minh cho lập luận của mình hoặc đánh giá các tuyên bố của người khác khi việc dựa vào AI dễ dàng hơn?" – câu hỏi này có lẽ đang dần trở thành tâm lý chung của nhiều người dùng AI.

 

Báo cáo của MIT Media Lab cho thấy việc phụ thuộc smartphone và AI dẫn đến "quên số hóa" (Digital Amnesia- quên do ỷ lại vào công nghệ), mất dần khả năng ghi nhớ thông tin cốt lõi, não ít được "rèn luyện" vì mọi thứ đã được AI lưu trữ và nhắc lại.

Ngoài ra việc luôn có sẵn câu trả lời tức thì làm giảm khả năng tập trung kéo dài, ảnh hưởng tới học tập và công việc.

Thậm chí khi không có AI, người dùng thường cảm thấy "lạc lối" và thiếu tự tin để giải quyết vấn đề một mình.

Một thế hệ ỷ lại

Tờ Business Insider (BI) cho rằng nếu xu hướng này tiếp diễn, chúng ta có thể đang đứng trước nguy cơ tạo ra một thế hệ phụ thuộc vào AI, kém linh hoạt trong tư duy và thiếu khả năng giải quyết các vấn đề mới mẻ chưa từng xuất hiện.

Khả năng sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy đột phá — những phẩm chất quan trọng nhất của con người — có thể bị mai một khi chúng ta giao phó quá nhiều cho máy móc.

Việc lạm dụng chatbot hay công nghệ AI thay vì tự tìm tòi, suy luận có thể dẫn đến một "sự thoái hóa tư duy", nơi học sinh, sinh viên chỉ đơn thuần sao chép thông tin mà không cần hiểu sâu, không cần chỉnh sửa hay biến đổi.

Rõ ràng, AI như ChatGPT là một công cụ mạnh mẽ và hữu ích, nhưng chúng ta cần sử dụng nó một cách khôn ngoan. AI nên là một công cụ hỗ trợ, giúp khuếch đại năng lực của con người, chứ không phải là một "bộ não" thay thế.

Để tránh tình trạng ỷ lại này, nhiều chuyên gia khuyến nghị mọi người nên tự suy nghĩ trước khi hỏi AI, cố gắng tự tìm lời giải, tự đưa ra ý tưởng trước khi nhờ chatbot hỗ trợ.

Một phương pháp rất phổ biến hiện nay là kết hợp AI và tự học. Ví dụ, trước khi hỏi AI, người dùng phải tự suy nghĩ ít nhất 5–10 phút để rèn kỹ năng đánh giá và phân tích.

Cũng tương tự như việc ăn kiêng, một số chuyên gia nhận định người dùng có thể thiết lập ngày không dùng AI, điện thoại để "dọn dẹp" nhận thức và tăng cường khả năng tập trung.

 

Ngoài ra, người dùng cũng phải luôn kiểm tra và đặt câu hỏi, không tin tưởng tuyệt đối vào mọi câu trả lời của AI bằng cách đặt câu hỏi ngược lại, kiểm chứng thông tin từ nhiều nguồn.

Các chuyên gia nhận định AI là để khơi gợi, tìm kiếm ý tưởng chứ không phải để làm thay. Những chatbot có thể phân tích dữ liệu lớn hoặc tóm tắt tài liệu, nhưng quá trình tổng hợp, phân tích sâu và đưa ra kết luận cuối cùng vẫn phải là của não bộ.

ChatGPT và các chatbot AI khác đang mở ra một kỷ nguyên mới về năng suất và khả năng tiếp cận thông tin. Tuy nhiên, chúng ta cần phải cảnh giác để không biến sự tiện lợi này thành một cái bẫy, khiến não bộ của chúng ta ngày càng "lười vận động". Việc rèn luyện tư duy phản biện và duy trì sự chủ động trong mọi hoạt động nhận thức là chìa khóa để chúng ta phát triển cùng với AI, thay vì bị nó chi phối.

*Nguồn: BI, Fortune


Gửi bình luận
(0) Bình luận
2

AI có thực sự sáng tạo?

Câu hỏi “Liệu AI có thể thật sự sáng tạo?” không chỉ là một thắc mắc về công nghệ, mà còn là lời mời gọi suy ngẫm về giới hạn của trí tuệ con người, vai trò của cảm xúc và định nghĩa thực sự của sáng tạo trong thời đại mới.
3

Học sinh sử dụng AI: Công cụ hỗ trợ hay làm suy yếu tư duy?

Khi máy tính bỏ túi lần đầu tiên xuất hiện trong lớp học, nhiều người lo ngại rằng chúng sẽ làm suy yếu kỹ năng toán học của học sinh.

Góc nhìn từ chuyên gia giáo dục: AI là công cụ, không phải chiếc nạng

AI không phải là kẻ thù của học tập, nhưng cách dùng của chúng ta mới là vấn đề.

Quét não người dùng ChatGPT suốt 4 tháng, các nhà khoa học phát hiện sự thật kinh hoàng

Cho dù có thể giúp người dùng cải thiện năng suất làm việc trong ngắn hạn, nghiên cứu chỉ ra rằng việc lệ thuộc vào ChatGPT có thể gây hại lâu dài cho não bộ của người dùng.

Chân dung kẻ "sống lỗi"

Bạn luôn cảm thấy người khác làm sai với mình, nhưng đã bao giờ tự thấy mình đối xử với bản thân cũng không ra gì chưa?

Bậc thầy tâm lý học Carl Jung chỉ rõ 5 trụ cột của cuộc sống tốt đẹp; ai thấu hiểu - người đó HẠNH PHÚC!

Việc định rõ những "trụ cột" này sẽ giúp con đường tiến tới cuộc sống hạnh phúc của mỗi người trở nên rõ ràng và khả thi hơn.

Đến một ngày ba má nhớ nhớ, quên quên...

Má tôi nay ngoài 80, bắt đầu lẩn thẩn khiến tôi vui buồn lẫn lộn. Vui vì trời thương, má vẫn ở lại với chúng tôi đến lúc này và chạnh lòng vì bà đã dần lãng quên nhiều thứ.

Chuyên gia lý giải tại sao con người thích thuyết âm mưu

Khác với quan điểm cho rằng con người tin vào thuyết âm mưu là do thiếu hiểu biết, một nghiên cứu mới đây chỉ ra nhiều lý do phức tạp hơn thế.

Từ đỉnh cao quyền lực đến bước rút lui thầm lặng: Bài học từ giai thoại 'ngã ngựa' của Jack Ma

Bài học sau cùng không chỉ dành cho các CEO tại Trung Quốc – mà là cho mọi nhà lãnh đạo trên toàn cầu.

Gần 300 bé mẫu giáo “mang bầu” một ngày khiến phụ huynh xúc động

Nhìn các bé chật vật ôm “bụng bầu” đi lại, ăn uống, ngủ nghỉ mới hiểu: tình mẹ lớn đến nhường nào!

Đại địa chấn kinh tế - Tiền nóng, niềm tin lạnh: 3 thế hệ khủng hoảng tài chính toàn cầu

Từ những cuộc khủng hoảng này cho thấy quá trình toàn cầu hóa thị trường tài chính luôn đi kèm với quá trình toàn cầu hóa khủng hoảng tài chính, nghĩa là khủng hoảng không còn giới hạn trong một khu vực mà có thể nhanh chóng lan rộng khắp thế giới.

Công cụ tra cứu địa chỉ mới sau sáp nhập

Kỹ năng - Mạnh Hùng - 05/07/2025 12:00
Một số nền tảng công nghệ đã được triển khai để hỗ trợ người dân kiểm tra địa chỉ mới, đảm bảo không ảnh hưởng tới công việc, cuộc sống.

Vì sao MV “Rực rỡ ngày mới” chạm đến cảm xúc nghệ sĩ và khán giả?

Giải trí - Quỳnh Tâm - 05/07/2025 11:20
Sau khi ra mắt, MV "Rực rỡ ngày mới" nhận được nhiều phản hồi tích cực, những bình luận xúc động từ nghệ sĩ và khán giả.

Cừu Thiên Nhận suýt giết chết Hoàng Dung, vì sao Đông Tà không trả thù?

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 05/07/2025 11:00
Nhiều người tự hỏi vì sao Hoàng Dung bị Cừu Thiên Nhận suýt lấy mạng nhưng Hoàng Dược Sư không báo thù.

Vì sao 80.000 người “bốc hơi” như chưa từng tồn tại ở Nhật Bản?

Phong cách sống - Chi Chi - 05/07/2025 10:00
Nhật Bản là nơi hoàn hảo để biến mất.

Đại địa chấn kinh tế - Tiền nóng, niềm tin lạnh: 3 thế hệ khủng hoảng tài chính toàn cầu

Từ sách - Phim - TĐ - 05/07/2025 09:00
Từ những cuộc khủng hoảng này cho thấy quá trình toàn cầu hóa thị trường tài chính luôn đi kèm với quá trình toàn cầu hóa khủng hoảng tài chính, nghĩa là khủng hoảng không còn giới hạn trong một khu vực mà có thể nhanh chóng lan rộng khắp thế giới.

Hạnh phúc tuổi trẻ - Yêu không ràng buộc là bí mật của tình yêu vĩnh hằng

Từ sách - Phim - Quìn - 05/07/2025 08:00
Triết gia Krishnamurti, đã từng đặt ra một câu hỏi giản dị mà rất đáng để chúng ta, đặc biệt là những cô gái trẻ cần suy ngẫm: “Chúng ta có thực sự biết yêu là gì không?”.

AI tạo video cực đỉnh của Google Veo 3 chính thức “chào sân” Việt Nam

Kỹ năng - Kỳ Thư - 04/07/2025 13:00
Google triển khai mô hình tạo video AI Veo 3 tại Việt Nam qua ứng dụng Gemini, cho phép người dùng tạo video từ văn bản kèm âm thanh, tích hợp công cụ nhận diện nội dung do AI tạo ra.

Xem "Sex Education", tôi bất ngờ với một câu thoại ngắn gọn nhưng sẽ là chân lý

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 04/07/2025 12:00
Thật không ngờ, bộ phim "Sex Education" lại chứa đựng nhiều triết lý thú vị như thế.

ChatGPT có thể gây ra chứng loạn thần, khiến người dùng phải nhập viện điều trị

Kỹ năng - Sơn Vân - 04/07/2025 11:00
Ngày càng nhiều người dùng ChatGPT phát triển nỗi ám ảnh mất kiểm soát với chatbot trí tuệ nhân tạo AI, dẫn đến các cuộc khủng hoảng sức khỏe tâm thần nghiêm trọng với biểu hiện như hoang tưởng, ảo tưởng và tách rời thực tại, trang Futurism đưa tin.

Viết thư pháp trên quả vải thiều, chàng trai gen Z Hà Nội gây sốt mạng

Phong cách sống - Nhật Thủy - 04/07/2025 10:00
Thay cho giấy dó và lụa, Việt Út viết thư pháp lên quả vải thiều; hình ảnh mang nét đẹp vừa truyền thống vừa mới lạ này khiến cư dân mạng sửng sốt và thích thú.

Đằng sau một quyết định lớn: Vùng xám - nơi thử lửa bản lĩnh và chiều sâu nhân văn của một nhà lãnh đạo

Từ sách - Phim - Quìn - 04/07/2025 09:00
Hãy tưởng tượng bạn phải quyết định, nhưng tất cả dữ liệu, báo cáo, ý kiến xung quanh đều chẳng thể cho bạn đáp án rõ ràng. Không có đúng hay sai tuyệt đối. Chỉ có vô vàn rủi ro và áp lực bủa vây. Và bạn, với vai trò người dẫn đầu vẫn buộc phải đưa ra quyết định.

3 vũ khí tinh thần giúp chủ doanh nghiệp sống sót và tăng trưởng

Tủ sách - Quìn - 04/07/2025 08:00
Bạn có bao giờ tự hỏi vì sao có người trở nên giàu có, còn mình cứ loay hoay? Bạn đã từng kiệt sức, chán nản khi bỏ ra rất nhiều công sức mà kết quả vẫn không xứng đáng? Bạn nhìn thấy đối thủ bứt phá, còn mình thì trì trệ và bắt đầu tụt lại phía sau?

Cảnh báo khẩn từ thói quen chụp ảnh màn hình điện thoại

Kỹ năng - An Nhiên - 03/07/2025 13:00
Theo các chuyên gia an ninh mạng, người dùng hãy sử dụng các dịch vụ lưu trữ đám mây hoặc trình quản lý mật khẩu tốt nhất để lưu trữ những thông tin quan trọng một cách an toàn.

Xem Sex Education, tôi phát hiện bí mật nhạy cảm của con gái, nhờ vậy tôi giúp con "quay xe"

Điện ảnh - Thanh Hương - 03/07/2025 12:00
Tôi đã bình tĩnh và có cuộc nói chuyện chân thành với con.

Vì sao trào lưu nhìn lại quá khứ qua Google Maps gây bão mạng?

Kỹ năng - Nhật Thùy - 03/07/2025 11:00
Không cần cỗ máy thời gian, với vài thao tác, bạn có thể "gặp lại" người thân đã khuất, ngôi nhà hay thú cưng năm xưa với trào lưu nhìn lại quá khứ qua Google Maps.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 7, 05/07/2025