Dùng nhiều ChatGPT khiến não lười suy nghĩ, liệu thế hệ phụ thuộc vào AI của con người có đang đến?

Băng Băng25/06/2025 10:00
Dùng nhiều ChatGPT khiến não lười suy nghĩ, liệu thế hệ phụ thuộc vào AI của con người có đang đến?

Các nghiên cứu cho thấy rất nhiều trường hợp không có smartphone hay AI cảm thấy "lạc lối" và thiếu tự tin để giải quyết vấn đề một mình.

 
Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI), đặc biệt là các chatbot như ChatGPT, đã thay đổi cách chúng ta làm việc, học tập và tương tác với thông tin. Với khả năng tạo văn bản, trả lời câu hỏi và thậm chí viết mã lập trình chỉ trong vài giây, AI dường như là công cụ tối ưu để tăng năng suất.

Tuy nhiên, đằng sau sự tiện lợi này, một câu hỏi lớn đang được đặt ra: Liệu việc phụ thuộc quá nhiều vào AI có đang khiến não bộ của chúng ta trở nên lười biếng và kém linh hoạt hơn?

Các nghiên cứu gần đây và những lo ngại từ giới chuyên gia đang dần hé lộ một bức tranh đáng báo động về "sự lười biếng nhận thức" do AI gây ra.

Suy giảm tư duy

Một trong những phát hiện đáng chú ý nhất đến từ MIT Media Lab. Trong một nghiên cứu kéo dài 4 tháng (dù chưa được bình duyệt đầy đủ), các nhà khoa học đã quan sát hoạt động não bộ của những người sử dụng ChatGPT để kết luận rằng nhóm dùng AI có mức độ hoạt động và kết nối giữa các vùng não yếu nhất, đặc biệt là ở những khu vực liên quan đến tư duy phản biện, ghi nhớ và xử lý ngôn ngữ.

 

Những người chỉ dùng khả năng tư duy cá nhân (Brain-only) có mức độ hoạt động não cao hơn, sáng tạo và ghi nhớ tốt hơn. Nhóm được ChatGPT hỗ trợ hoàn thành nhanh hơn nhưng có lượng sóng alpha và beta giảm, cho thấy não bị đóng băng trong hoạt động trừu tượng, đồng thời khả năng ghi nhớ và sáng tạo đều kém đi.

Ví dụ đơn giản hơn là khi bạn tự tay giải một bài toán phức tạp, não bộ phải căng mình suy nghĩ, tìm tòi các bước giải và ghi nhớ công thức. Nhưng khi bạn chỉ cần đưa bài toán cho ChatGPT và nhận về đáp án, não bộ dường như nghỉ ngơi, không cần phải trải qua quá trình tư duy sâu sắc đó nữa. Theo thời gian, việc ủy thác liên tục này có thể làm suy yếu các kỹ năng nhận thức cơ bản.

Không chỉ vậy, những người tham gia nghiên cứu còn cho thấy ý thức về quyền tác giả yếu hơn và khó nhớ lại những gì mình đã viết khi sử dụng ChatGPT. Điều này cho thấy sự thiếu gắn kết cá nhân với nội dung được tạo ra, điều cực kỳ quan trọng trong quá trình học tập và phát triển tư duy.

Hiện tượng này được các tác giả gọi là "Metacognitive Laziness" – sự ỷ lại vào AI làm giảm động lực sử dụng các kênh tư duy chủ động.

Về lý thuyết, việc sử dụng chatbot khiến con người bị lâm vào 2 trạng thái. Đầu tiên là Cognitive Offloading (đòn bẩy nhận thức) - hiện tượng con người chuyển giao các nhiệm vụ ghi nhớ, phân tích hay giải quyết vấn đề cho công cụ bên ngoài, chẳng hạn như AI hay công cụ tìm kiếm.

Tuy nhiên đáng lẽ con người nên dừng ở đây để tự kiểm tra kết quả thì nhiều người lại lâm tiếp vào trạng thái thứ 2 là Metacognitive Laziness (lười vận động siêu nhận thức) - chỉ việc người dùng ngày càng ỷ lại vào AI để thực hiện nốt các bước đánh giá, soát lỗi và tự kiểm tra, dẫn đến giảm hoạt động não ở vùng điều khiển, sáng tạo và ghi nhớ.

Tệ hơn, nghiên cứu của MIT Media Lab cho thấy khi chuyển nhóm dùng chatbot AI về thí nghiệm chỉ dùng sức não để làm việc thì chỉ số hoạt động não vẫn thấp, chứng tỏ sự ỷ lại của não bộ vẫn không dễ khắc phục và có hậu quả lâu dài.

Một hệ quả khác của việc lạm dụng AI là sự suy giảm khả năng tư duy phản biện - những yếu tố cốt lõi cho thành công lâu dài. Khi AI cung cấp câu trả lời ngay lập tức, con người có xu hướng tin tưởng tuyệt đối vào thông tin đó mà không cần kiểm tra lại hay đặt câu hỏi. Một khảo sát trên 319 nhân viên tri thức đã chỉ ra rằng, niềm tin quá mức vào AI khiến họ ít có xu hướng xác minh lại kết quả.

Điều này đặc biệt nguy hiểm trong bối cảnh thông tin sai lệch tràn lan. Nếu chúng ta mặc định AI luôn đúng, chúng ta sẽ dần mất đi khả năng phân tích, đánh giá thông tin và xây dựng lập luận của riêng mình.

"Tại sao phải bận tâm đến việc biện minh cho lập luận của mình hoặc đánh giá các tuyên bố của người khác khi việc dựa vào AI dễ dàng hơn?" – câu hỏi này có lẽ đang dần trở thành tâm lý chung của nhiều người dùng AI.

 

Báo cáo của MIT Media Lab cho thấy việc phụ thuộc smartphone và AI dẫn đến "quên số hóa" (Digital Amnesia- quên do ỷ lại vào công nghệ), mất dần khả năng ghi nhớ thông tin cốt lõi, não ít được "rèn luyện" vì mọi thứ đã được AI lưu trữ và nhắc lại.

Ngoài ra việc luôn có sẵn câu trả lời tức thì làm giảm khả năng tập trung kéo dài, ảnh hưởng tới học tập và công việc.

Thậm chí khi không có AI, người dùng thường cảm thấy "lạc lối" và thiếu tự tin để giải quyết vấn đề một mình.

Một thế hệ ỷ lại

Tờ Business Insider (BI) cho rằng nếu xu hướng này tiếp diễn, chúng ta có thể đang đứng trước nguy cơ tạo ra một thế hệ phụ thuộc vào AI, kém linh hoạt trong tư duy và thiếu khả năng giải quyết các vấn đề mới mẻ chưa từng xuất hiện.

Khả năng sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy đột phá — những phẩm chất quan trọng nhất của con người — có thể bị mai một khi chúng ta giao phó quá nhiều cho máy móc.

Việc lạm dụng chatbot hay công nghệ AI thay vì tự tìm tòi, suy luận có thể dẫn đến một "sự thoái hóa tư duy", nơi học sinh, sinh viên chỉ đơn thuần sao chép thông tin mà không cần hiểu sâu, không cần chỉnh sửa hay biến đổi.

Rõ ràng, AI như ChatGPT là một công cụ mạnh mẽ và hữu ích, nhưng chúng ta cần sử dụng nó một cách khôn ngoan. AI nên là một công cụ hỗ trợ, giúp khuếch đại năng lực của con người, chứ không phải là một "bộ não" thay thế.

Để tránh tình trạng ỷ lại này, nhiều chuyên gia khuyến nghị mọi người nên tự suy nghĩ trước khi hỏi AI, cố gắng tự tìm lời giải, tự đưa ra ý tưởng trước khi nhờ chatbot hỗ trợ.

Một phương pháp rất phổ biến hiện nay là kết hợp AI và tự học. Ví dụ, trước khi hỏi AI, người dùng phải tự suy nghĩ ít nhất 5–10 phút để rèn kỹ năng đánh giá và phân tích.

Cũng tương tự như việc ăn kiêng, một số chuyên gia nhận định người dùng có thể thiết lập ngày không dùng AI, điện thoại để "dọn dẹp" nhận thức và tăng cường khả năng tập trung.

 

Ngoài ra, người dùng cũng phải luôn kiểm tra và đặt câu hỏi, không tin tưởng tuyệt đối vào mọi câu trả lời của AI bằng cách đặt câu hỏi ngược lại, kiểm chứng thông tin từ nhiều nguồn.

Các chuyên gia nhận định AI là để khơi gợi, tìm kiếm ý tưởng chứ không phải để làm thay. Những chatbot có thể phân tích dữ liệu lớn hoặc tóm tắt tài liệu, nhưng quá trình tổng hợp, phân tích sâu và đưa ra kết luận cuối cùng vẫn phải là của não bộ.

ChatGPT và các chatbot AI khác đang mở ra một kỷ nguyên mới về năng suất và khả năng tiếp cận thông tin. Tuy nhiên, chúng ta cần phải cảnh giác để không biến sự tiện lợi này thành một cái bẫy, khiến não bộ của chúng ta ngày càng "lười vận động". Việc rèn luyện tư duy phản biện và duy trì sự chủ động trong mọi hoạt động nhận thức là chìa khóa để chúng ta phát triển cùng với AI, thay vì bị nó chi phối.

*Nguồn: BI, Fortune


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

9 bài học hàng đầu của Mark Twain để sống tốt một cuộc đời đầy thử thách

Twain được biết đến với nhiều câu trích dẫn dí dỏm. Dưới đây là những bài học để đời từ Mark Twain đáng để suy ngẫm mỗi ngày!
2

Người bị trầm cảm nhẹ thường nói 4 câu sau, nếu bạn dùng thường xuyên đến gặp bác sĩ gấp!

"Trầm cảm" là căn bệnh gây tử vong lớn thứ hai ở người sau ung thư.
4

10 năm sau vụ án con hại mẹ, phân tích nguyên nhân mới thấy lỗ hổng dạy con đáng báo động

Là tội phạm có chỉ số IQ cao, nam sinh này sở hữu khả năng phản điều tra cực mạnh, khiến cảnh sát mất gần 4 năm mới bắt giữ được hắn.
5

'Câu hỏi về thế giới bên kia' từ góc độ khoa học: Sự va chạm giữa thực nghiệm và ảo tưởng

Câu hỏi "liệu có thế giới bên kia sau khi chết không" như một bí ẩn lớn mà con người luôn tìm cách giải đáp. Tuy nhiên, do vượt ra ngoài phạm vi quan sát trực tiếp và kiểm chứng thực nghiệm, khoa học truyền thống vẫn chưa thể đưa ra câu trả lời thuyết phục.

Góc nhìn từ chuyên gia giáo dục: AI là công cụ, không phải chiếc nạng

AI không phải là kẻ thù của học tập, nhưng cách dùng của chúng ta mới là vấn đề.

Quét não người dùng ChatGPT suốt 4 tháng, các nhà khoa học phát hiện sự thật kinh hoàng

Cho dù có thể giúp người dùng cải thiện năng suất làm việc trong ngắn hạn, nghiên cứu chỉ ra rằng việc lệ thuộc vào ChatGPT có thể gây hại lâu dài cho não bộ của người dùng.

Chân dung kẻ "sống lỗi"

Bạn luôn cảm thấy người khác làm sai với mình, nhưng đã bao giờ tự thấy mình đối xử với bản thân cũng không ra gì chưa?

Bậc thầy tâm lý học Carl Jung chỉ rõ 5 trụ cột của cuộc sống tốt đẹp; ai thấu hiểu - người đó HẠNH PHÚC!

Việc định rõ những "trụ cột" này sẽ giúp con đường tiến tới cuộc sống hạnh phúc của mỗi người trở nên rõ ràng và khả thi hơn.

Đến một ngày ba má nhớ nhớ, quên quên...

Má tôi nay ngoài 80, bắt đầu lẩn thẩn khiến tôi vui buồn lẫn lộn. Vui vì trời thương, má vẫn ở lại với chúng tôi đến lúc này và chạnh lòng vì bà đã dần lãng quên nhiều thứ.

Chuyên gia lý giải tại sao con người thích thuyết âm mưu

Khác với quan điểm cho rằng con người tin vào thuyết âm mưu là do thiếu hiểu biết, một nghiên cứu mới đây chỉ ra nhiều lý do phức tạp hơn thế.

Từ đỉnh cao quyền lực đến bước rút lui thầm lặng: Bài học từ giai thoại 'ngã ngựa' của Jack Ma

Bài học sau cùng không chỉ dành cho các CEO tại Trung Quốc – mà là cho mọi nhà lãnh đạo trên toàn cầu.

Gần 300 bé mẫu giáo “mang bầu” một ngày khiến phụ huynh xúc động

Nhìn các bé chật vật ôm “bụng bầu” đi lại, ăn uống, ngủ nghỉ mới hiểu: tình mẹ lớn đến nhường nào!

Quan hệ với Bố Mẹ

Blog GS John VU - GS John Vu - 26/08/2025 13:00
“Tôi có vấn đề với bố mẹ tôi. Tôi không biết làm sao giải quyết được nó vì họ muốn tôi học kĩ sư phần mềm bởi vì nó có tương lai tốt. Tôi thấy nó khó với quá nhiều công việc..."

Xem Sex Education, tôi xấu hổ bởi cách dạy dỗ của người làm bố như tôi thực sự "hỏng"!

Điện ảnh - Thanh Hương - 26/08/2025 12:00
Tôi nhận ra cách giáo dục của mình đã quá phiến diện và tiêu cực.

Cách vô hiệu hóa việc Facebook âm thầm truy cập toàn bộ ảnh trên điện thoại

Kỹ năng - Trung Nam - 26/08/2025 11:00
Người dùng Facebook lo ngại khi Meta tự động bật tính năng cho phép ứng dụng truy cập và phân tích thư viện ảnh, từ siêu dữ liệu đến nội dung hình ảnh, để đưa ra gợi ý cá nhân hóa.

Người bị trầm cảm nhẹ thường nói 4 câu sau, nếu bạn dùng thường xuyên đến gặp bác sĩ gấp!

Suy ngẫm - Ứng Hà Chi - 26/08/2025 10:00
"Trầm cảm" là căn bệnh gây tử vong lớn thứ hai ở người sau ung thư.

Phạm Xuân Ẩn - “Điệp viên hoàn hảo” trong mắt bạn bè

Từ sách - Phim - Quìn - 26/08/2025 09:00
Trong lịch sử tình báo Việt Nam, Phạm Xuân Ẩn được gọi là “điệp viên hoàn hảo” không chỉ bởi tài năng trong chiến tranh, mà còn bởi nhân cách khiến bạn bè, kể cả ở bên kia chiến tuyến, đều dành cho ông sự kính trọng.

Trải nghiệm thế giới bên kia của cô gái Anh: Ánh sáng màu hổ phách ấm áp

Phong cách sống - Nhật Thùy - 26/08/2025 08:00
"Dù không nhìn thấy ai, tôi biết có một dạng tồn tại nào đó bên kia", Nicola kể về trải nghiệm cận tử; cho biết cô cảm nhận được ánh sáng hổ phách ấm áp.

Kỹ năng công nghệ nào được cần tới?

Blog GS John VU - GS John Vu - 25/08/2025 13:00
Một số trong các bạn đã hỏi tôi về các kĩ năng công nghệ là quan trọng trong kinh doanh ngày nay. Là sinh viên kĩ nghệ phần mềm, bạn muốn biết kĩ năng nào bạn sẽ cần có để kiếm được việc tốt trong thế giới toàn cầu này.

Bị chê là kém tài nhất, Nobita hoá ra lại có một đặc điểm không ai địch nổi

Điện ảnh - Trang Vũ - 25/08/2025 12:00
Là fan của bộ truyện lâu năm liệu bạn đã biết?

Điện thoại không bí mật nghe lén như chúng ta tưởng, nhưng sự thật còn nguy hiểm và đáng lo hơn nhiều

Kỹ năng - Thùy Anh - 25/08/2025 11:00
Dù không chia sẻ, nhưng những thông tin riêng tư của chúng ta trong điện thoại có thể đã rơi vào tay của một bên thứ ba.

10 năm sau vụ án con hại mẹ, phân tích nguyên nhân mới thấy lỗ hổng dạy con đáng báo động

Suy ngẫm - Hiểu Đan - 25/08/2025 10:00
Là tội phạm có chỉ số IQ cao, nam sinh này sở hữu khả năng phản điều tra cực mạnh, khiến cảnh sát mất gần 4 năm mới bắt giữ được hắn.

Đại địa chấn kinh tế - Liệu sự kiện sụp đổ của bong bóng dot-com có tái diễn trong thời đại AI?

Từ sách - Phim - Ngọc Tú - 25/08/2025 09:00
Cuộc khủng hoảng dot-com đầu những năm 2000 không chỉ là một biến cố tài chính, mà còn là lời cảnh báo cho bất kỳ thời đại công nghệ nào.

Danh tính vị mạnh thường quân đi dép xanh đỏ hớt hải bỏ chạy sau khi trao quà gây bất ngờ

Truyền cảm hứng - Nam An - 25/08/2025 08:00
Một nữ mạnh thường quân trong chương trình Mái ấm gia đình Việt gây chú ý khi lặng lẽ mang quà tặng rồi nhiều lần “bỏ chạy” khỏi sân khấu, để lại ấn tượng về tấm lòng thiện nguyện thầm lặng.

Xem Sex and the City, tôi ngừng hỏi con “Ăn gì chưa?”: Hóa ra con gái không vô tâm, chỉ là tôi không hiểu

Điện ảnh - Nguyễn Phượng - 24/08/2025 13:00
Một tập phim Sex and the City khiến tôi nhận ra lý do con gái tuổi teen luôn cáu gắt với bố mẹ. Hóa ra, không phải vì nó vô tâm mà vì tôi đã yêu sai cách.

6 loại trứng đã không bổ béo còn “phá hủy” nội tạng, mê mấy cũng phải nhịn

Kỹ năng - Ngọc Ái - 24/08/2025 12:00
Không chỉ dạ dày, nhiều cơ quan nội tạng khác cũng có thể “gặp nguy” nếu bạn ăn phải 6 loại trứng dưới đây.

Hé lộ lai lịch Cô Cô khi Khưu Xứ Cơ không truy sát Tiểu Long Nữ

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 24/08/2025 11:00
Là nữ chính của Thần điêu đại hiệp, Tiểu Long Nữ có vai trò đặc biệt.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 3, 26/08/2025