Dùng nhiều ChatGPT khiến não lười suy nghĩ, liệu thế hệ phụ thuộc vào AI của con người có đang đến?

Băng Băng25/06/2025 10:00
Dùng nhiều ChatGPT khiến não lười suy nghĩ, liệu thế hệ phụ thuộc vào AI của con người có đang đến?

Các nghiên cứu cho thấy rất nhiều trường hợp không có smartphone hay AI cảm thấy "lạc lối" và thiếu tự tin để giải quyết vấn đề một mình.

 
Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI), đặc biệt là các chatbot như ChatGPT, đã thay đổi cách chúng ta làm việc, học tập và tương tác với thông tin. Với khả năng tạo văn bản, trả lời câu hỏi và thậm chí viết mã lập trình chỉ trong vài giây, AI dường như là công cụ tối ưu để tăng năng suất.

Tuy nhiên, đằng sau sự tiện lợi này, một câu hỏi lớn đang được đặt ra: Liệu việc phụ thuộc quá nhiều vào AI có đang khiến não bộ của chúng ta trở nên lười biếng và kém linh hoạt hơn?

Các nghiên cứu gần đây và những lo ngại từ giới chuyên gia đang dần hé lộ một bức tranh đáng báo động về "sự lười biếng nhận thức" do AI gây ra.

Suy giảm tư duy

Một trong những phát hiện đáng chú ý nhất đến từ MIT Media Lab. Trong một nghiên cứu kéo dài 4 tháng (dù chưa được bình duyệt đầy đủ), các nhà khoa học đã quan sát hoạt động não bộ của những người sử dụng ChatGPT để kết luận rằng nhóm dùng AI có mức độ hoạt động và kết nối giữa các vùng não yếu nhất, đặc biệt là ở những khu vực liên quan đến tư duy phản biện, ghi nhớ và xử lý ngôn ngữ.

 

Những người chỉ dùng khả năng tư duy cá nhân (Brain-only) có mức độ hoạt động não cao hơn, sáng tạo và ghi nhớ tốt hơn. Nhóm được ChatGPT hỗ trợ hoàn thành nhanh hơn nhưng có lượng sóng alpha và beta giảm, cho thấy não bị đóng băng trong hoạt động trừu tượng, đồng thời khả năng ghi nhớ và sáng tạo đều kém đi.

Ví dụ đơn giản hơn là khi bạn tự tay giải một bài toán phức tạp, não bộ phải căng mình suy nghĩ, tìm tòi các bước giải và ghi nhớ công thức. Nhưng khi bạn chỉ cần đưa bài toán cho ChatGPT và nhận về đáp án, não bộ dường như nghỉ ngơi, không cần phải trải qua quá trình tư duy sâu sắc đó nữa. Theo thời gian, việc ủy thác liên tục này có thể làm suy yếu các kỹ năng nhận thức cơ bản.

Không chỉ vậy, những người tham gia nghiên cứu còn cho thấy ý thức về quyền tác giả yếu hơn và khó nhớ lại những gì mình đã viết khi sử dụng ChatGPT. Điều này cho thấy sự thiếu gắn kết cá nhân với nội dung được tạo ra, điều cực kỳ quan trọng trong quá trình học tập và phát triển tư duy.

Hiện tượng này được các tác giả gọi là "Metacognitive Laziness" – sự ỷ lại vào AI làm giảm động lực sử dụng các kênh tư duy chủ động.

Về lý thuyết, việc sử dụng chatbot khiến con người bị lâm vào 2 trạng thái. Đầu tiên là Cognitive Offloading (đòn bẩy nhận thức) - hiện tượng con người chuyển giao các nhiệm vụ ghi nhớ, phân tích hay giải quyết vấn đề cho công cụ bên ngoài, chẳng hạn như AI hay công cụ tìm kiếm.

Tuy nhiên đáng lẽ con người nên dừng ở đây để tự kiểm tra kết quả thì nhiều người lại lâm tiếp vào trạng thái thứ 2 là Metacognitive Laziness (lười vận động siêu nhận thức) - chỉ việc người dùng ngày càng ỷ lại vào AI để thực hiện nốt các bước đánh giá, soát lỗi và tự kiểm tra, dẫn đến giảm hoạt động não ở vùng điều khiển, sáng tạo và ghi nhớ.

Tệ hơn, nghiên cứu của MIT Media Lab cho thấy khi chuyển nhóm dùng chatbot AI về thí nghiệm chỉ dùng sức não để làm việc thì chỉ số hoạt động não vẫn thấp, chứng tỏ sự ỷ lại của não bộ vẫn không dễ khắc phục và có hậu quả lâu dài.

Một hệ quả khác của việc lạm dụng AI là sự suy giảm khả năng tư duy phản biện - những yếu tố cốt lõi cho thành công lâu dài. Khi AI cung cấp câu trả lời ngay lập tức, con người có xu hướng tin tưởng tuyệt đối vào thông tin đó mà không cần kiểm tra lại hay đặt câu hỏi. Một khảo sát trên 319 nhân viên tri thức đã chỉ ra rằng, niềm tin quá mức vào AI khiến họ ít có xu hướng xác minh lại kết quả.

Điều này đặc biệt nguy hiểm trong bối cảnh thông tin sai lệch tràn lan. Nếu chúng ta mặc định AI luôn đúng, chúng ta sẽ dần mất đi khả năng phân tích, đánh giá thông tin và xây dựng lập luận của riêng mình.

"Tại sao phải bận tâm đến việc biện minh cho lập luận của mình hoặc đánh giá các tuyên bố của người khác khi việc dựa vào AI dễ dàng hơn?" – câu hỏi này có lẽ đang dần trở thành tâm lý chung của nhiều người dùng AI.

 

Báo cáo của MIT Media Lab cho thấy việc phụ thuộc smartphone và AI dẫn đến "quên số hóa" (Digital Amnesia- quên do ỷ lại vào công nghệ), mất dần khả năng ghi nhớ thông tin cốt lõi, não ít được "rèn luyện" vì mọi thứ đã được AI lưu trữ và nhắc lại.

Ngoài ra việc luôn có sẵn câu trả lời tức thì làm giảm khả năng tập trung kéo dài, ảnh hưởng tới học tập và công việc.

Thậm chí khi không có AI, người dùng thường cảm thấy "lạc lối" và thiếu tự tin để giải quyết vấn đề một mình.

Một thế hệ ỷ lại

Tờ Business Insider (BI) cho rằng nếu xu hướng này tiếp diễn, chúng ta có thể đang đứng trước nguy cơ tạo ra một thế hệ phụ thuộc vào AI, kém linh hoạt trong tư duy và thiếu khả năng giải quyết các vấn đề mới mẻ chưa từng xuất hiện.

Khả năng sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy đột phá — những phẩm chất quan trọng nhất của con người — có thể bị mai một khi chúng ta giao phó quá nhiều cho máy móc.

Việc lạm dụng chatbot hay công nghệ AI thay vì tự tìm tòi, suy luận có thể dẫn đến một "sự thoái hóa tư duy", nơi học sinh, sinh viên chỉ đơn thuần sao chép thông tin mà không cần hiểu sâu, không cần chỉnh sửa hay biến đổi.

Rõ ràng, AI như ChatGPT là một công cụ mạnh mẽ và hữu ích, nhưng chúng ta cần sử dụng nó một cách khôn ngoan. AI nên là một công cụ hỗ trợ, giúp khuếch đại năng lực của con người, chứ không phải là một "bộ não" thay thế.

Để tránh tình trạng ỷ lại này, nhiều chuyên gia khuyến nghị mọi người nên tự suy nghĩ trước khi hỏi AI, cố gắng tự tìm lời giải, tự đưa ra ý tưởng trước khi nhờ chatbot hỗ trợ.

Một phương pháp rất phổ biến hiện nay là kết hợp AI và tự học. Ví dụ, trước khi hỏi AI, người dùng phải tự suy nghĩ ít nhất 5–10 phút để rèn kỹ năng đánh giá và phân tích.

Cũng tương tự như việc ăn kiêng, một số chuyên gia nhận định người dùng có thể thiết lập ngày không dùng AI, điện thoại để "dọn dẹp" nhận thức và tăng cường khả năng tập trung.

 

Ngoài ra, người dùng cũng phải luôn kiểm tra và đặt câu hỏi, không tin tưởng tuyệt đối vào mọi câu trả lời của AI bằng cách đặt câu hỏi ngược lại, kiểm chứng thông tin từ nhiều nguồn.

Các chuyên gia nhận định AI là để khơi gợi, tìm kiếm ý tưởng chứ không phải để làm thay. Những chatbot có thể phân tích dữ liệu lớn hoặc tóm tắt tài liệu, nhưng quá trình tổng hợp, phân tích sâu và đưa ra kết luận cuối cùng vẫn phải là của não bộ.

ChatGPT và các chatbot AI khác đang mở ra một kỷ nguyên mới về năng suất và khả năng tiếp cận thông tin. Tuy nhiên, chúng ta cần phải cảnh giác để không biến sự tiện lợi này thành một cái bẫy, khiến não bộ của chúng ta ngày càng "lười vận động". Việc rèn luyện tư duy phản biện và duy trì sự chủ động trong mọi hoạt động nhận thức là chìa khóa để chúng ta phát triển cùng với AI, thay vì bị nó chi phối.

*Nguồn: BI, Fortune


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

12 chân lý cuộc sống, ai ngộ ra sớm người ấy hạnh phúc

Có những câu nói chỉ vài chữ nhưng đủ để khiến lòng người bừng tỉnh, đủ để dẫn lối ta vượt qua bão giông cuộc đời. 12 câu nói dưới đây là những chân lý giản dị nhưng sâu sắc, dành cho những ai đang tìm kiếm sự bình yên giữa thế giới đầy xô bồ.
2

Sinh viên hỏi xoáy "Các chuyên gia AI làm gì khi bị mất điện", ông Hoàng Nam Tiến xuống gặp tận nơi để trả lời

Trước câu hỏi khó, được đánh giá ‘cực hay và triết lý’ của sinh viên, ông Hoàng Nam Tiến liền đứng dậy, xuống tận nơi sinh viên đó để đưa ra đáp án.
3

Sau 11 phút chết lâm sàng, người phụ nữ tỉnh dậy thốt lên: “Thế giới bên kia” vượt xa tưởng tượng

Câu chuyện của những người đã từng “chết đi sống lại” kể về “thế giới bên kia” khiến không ít người tò mò.
4

Sống sót kỳ diệu sau cơn đau tim, người phụ nữ kể về cảm giác kỳ lạ khi sang "thế giới bên kia"

Người phụ nữ đang viết một cuốn sách kể về trải nghiệm đáng kinh ngạc của mình ở “thế giới bên kia”.
5

Lạm dụng AI, học sinh ngày càng học kém: ChatGPT, Gemini biến trẻ em thành những kẻ lười suy nghĩ

Bài làm thì như giáo sư đại học, nhưng khi hỏi miệng thì các học sinh không trả lời nổi câu đơn giản đang là hiện trạng tại nhiều nơi ở quốc gia này.

Góc nhìn từ chuyên gia giáo dục: AI là công cụ, không phải chiếc nạng

AI không phải là kẻ thù của học tập, nhưng cách dùng của chúng ta mới là vấn đề.

Quét não người dùng ChatGPT suốt 4 tháng, các nhà khoa học phát hiện sự thật kinh hoàng

Cho dù có thể giúp người dùng cải thiện năng suất làm việc trong ngắn hạn, nghiên cứu chỉ ra rằng việc lệ thuộc vào ChatGPT có thể gây hại lâu dài cho não bộ của người dùng.

Chân dung kẻ "sống lỗi"

Bạn luôn cảm thấy người khác làm sai với mình, nhưng đã bao giờ tự thấy mình đối xử với bản thân cũng không ra gì chưa?

Bậc thầy tâm lý học Carl Jung chỉ rõ 5 trụ cột của cuộc sống tốt đẹp; ai thấu hiểu - người đó HẠNH PHÚC!

Việc định rõ những "trụ cột" này sẽ giúp con đường tiến tới cuộc sống hạnh phúc của mỗi người trở nên rõ ràng và khả thi hơn.

Đến một ngày ba má nhớ nhớ, quên quên...

Má tôi nay ngoài 80, bắt đầu lẩn thẩn khiến tôi vui buồn lẫn lộn. Vui vì trời thương, má vẫn ở lại với chúng tôi đến lúc này và chạnh lòng vì bà đã dần lãng quên nhiều thứ.

Chuyên gia lý giải tại sao con người thích thuyết âm mưu

Khác với quan điểm cho rằng con người tin vào thuyết âm mưu là do thiếu hiểu biết, một nghiên cứu mới đây chỉ ra nhiều lý do phức tạp hơn thế.

Từ đỉnh cao quyền lực đến bước rút lui thầm lặng: Bài học từ giai thoại 'ngã ngựa' của Jack Ma

Bài học sau cùng không chỉ dành cho các CEO tại Trung Quốc – mà là cho mọi nhà lãnh đạo trên toàn cầu.

Gần 300 bé mẫu giáo “mang bầu” một ngày khiến phụ huynh xúc động

Nhìn các bé chật vật ôm “bụng bầu” đi lại, ăn uống, ngủ nghỉ mới hiểu: tình mẹ lớn đến nhường nào!

‘Nghèo là do lười biếng’, tỷ phú Điền Bắc Thần tuyên bố để rồi nhận cái kết bất ngờ khi thử sống 2 ngày

Phong cách sống - Băng Băng - 07/08/2025 13:00
Vị tỷ phú nhanh chóng cảm nhận được một thực tế trần trụi: chăm chỉ không phải lúc nào cũng đủ để sống.

Xem Sex Education: Có những điều nếu chúng ta không dạy sớm, trẻ lớn lên sẽ vô ơn

Điện ảnh - Thanh Hương - 07/08/2025 12:00
Tôi giật mình: Có lẽ nhiều đứa trẻ ngày nay cũng đang lớn lên như vậy. Và biết đâu, nếu không dạy đúng cách, con tôi rồi cũng sẽ giống như thế.

Cách để người lạ dù biết số điện thoại của bạn cũng không thể tìm và kết bạn trên Zalo

Kỹ năng - Nhật Hạ - 07/08/2025 11:00
Sau thao tác này, người lạ sẽ không thể tìm thấy tài khoản Zalo của bạn qua số điện thoại.

Ta là ai trong thời đại A.I?

Suy ngẫm - Diệp Nguyễn - 07/08/2025 10:00
Con người là ai trong thời đại A.I? Và chúng ta cần làm gì để tiếp tục phát triển những tiềm năng của mình với người cộng sự trí tuệ nhân tạo, thay vì phản kháng và lo sợ một ngày nào đó sẽ bị nó đá văng ra khỏi cái ghế đang ngồi?

Nơi vết thương ánh sáng rọi vào - Kỳ 2: Tình yêu đã giúp tôi chấp nhận chứng C-PTSD của mình

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 07/08/2025 09:00
Đến phần chúng tôi trao nhau lời thề. Trước khi Joey bắt đầu cất lời, ánh mắt anh dịu dàng nhìn tôi đã khiến tôi cảm động rơi nước mắt. “Đây là nhà”, anh nói và nhìn quanh Thành phố New York.

Sức mạnh không nằm ở sự cứng rắn

Từ sách - Phim - Quìn - 07/08/2025 08:00
Một người trẻ tìm đến Krishnamurti, mang theo cả những vết thương thể xác lẫn tâm hồn. Suốt gần 12 năm, ông kiên nhẫn viết thư cho người ấy – không phải những lời an ủi cho qua, mà là những chỉ dẫn để chữa lành từ gốc rễ.

Người dùng Gmail cần thay đổi mật khẩu gấp

Kỹ năng - Huỳnh Duy - 06/08/2025 13:00
Google phát đi cảnh báo bảo mật tới toàn bộ 2,5 tỷ người dùng Gmail trên toàn thế giới.

Xem "Sex Education", tôi nhận ra lỗi sai khiến mình luôn bị tổn thương: Tưởng hạnh phúc nhưng lại là bi kịch

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 06/08/2025 12:00
Tôi luôn nghĩ mình là người phụ nữ hạnh phúc trong hôn nhân, chỉ cần tôi nhịn chồng một chút thôi.

Sốc với loạt video ngắn đầy cảnh bạo lực, nhảm nhí trên kênh YouTube Việt có 58 triệu người đăng ký

Kỹ năng - Hải My - 06/08/2025 11:00
Đối tượng mục tiêu của kênh này là trẻ em, song, nội dung của các video hàng triệu view lại có cảnh báo tiêu cực.

Sau 11 phút chết lâm sàng, người phụ nữ tỉnh dậy thốt lên: “Thế giới bên kia” vượt xa tưởng tượng

Suy ngẫm - Lam Chi - 06/08/2025 10:00
Câu chuyện của những người đã từng “chết đi sống lại” kể về “thế giới bên kia” khiến không ít người tò mò.

Nơi vết thương ánh sáng rọi vào - Kỳ 1: 'Tôi không đơn độc'

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 06/08/2025 09:00
Tôi nói với Joey rằng tôi muốn đám cưới này không chỉ dành riêng cho hai đứa, mà là để gắn kết một cộng đồng lại với nhau. Tôi muốn buổi lễ là một nghi thức của lòng biết ơn và sự gắn kết.

Tommy kể chuyện - tìm thấy mình

Tủ sách - FN - 06/08/2025 08:00
Cuộc đời mỗi người là một hành trình đi tìm câu trả lời cho những câu hỏi lớn về chính mình.

Cách khôi phục tin nhắn đã xóa trên Zalo cực đơn giản, kể cả tin nhắn cũ từ lâu cũng có thể lấy lại được

Kỹ năng - Nhật Hạ - 05/08/2025 13:00
Ấn ngay nút này nếu người dùng muốn khôi phục tin nhắn Zalo để “cứu nguy” những nội dung quan trọng.

Điểm kém, thiếu kỷ luật vẫn "đánh bại” học sinh giỏi nhất, đó là vì Nobita có một kiểu thông minh khác biệt

Điện ảnh - Thiên An - 05/08/2025 12:00
Nobita có thể hay bị điểm kém nhưng nếu nói cậu không thông minh thì cũng không đúng lắm đâu, chỉ là kiểu thông minh của Nobita rất khác biệt thôi.

Phát hiện 'nóng' về ChatGPT: Hàng nghìn cuộc trò chuyện bị rò rỉ công khai trên Google

Kỹ năng - Vũ Anh - 05/08/2025 11:00
Sự việc bắt đầu được chú ý khi một số chuyên gia bảo mật phát hiện các đoạn hội thoại có thể được truy cập dễ dàng chỉ bằng một truy vấn tìm kiếm đơn giản.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 5, 07/08/2025