Nguyễn Hiến Lê: Theo dòng thời cuộc - Bên lề con chữ

Tiểu Vũ25/05/2021 13:00
Nguyễn Hiến Lê: Theo dòng thời cuộc - Bên lề con chữ

Bộ sách “Nguyễn Hiến Lê – Tác phẩm đăng báo" (2 tập) là công trình sưu tầm và giới thiệu rất công phu của Nguyễn Tuấn Bình do Nhà xuất bản Tổng hợp TP.HCM ấn hành tháng 5.2021.

sinh-nhat-nhl.jpg
Câu nói nổi tiếng về giáo dục của nhà văn, dịch giả, nhà ngôn ngữ học Nguyễn Hiến Lê - Ảnh: Tư liệu
 

Từ trước đến nay, chúng ta đều biết Nguyễn Hiến Lê là một học giả viết không ngừng nghỉ, đâu đâu cũng có thể bắt gặp tác phẩm của ông trên kệ sách, nhưng có lẽ ít ai tỏ tường những bài báo của ông bị tản mát và chưa bao giờ được tập hợp, công bố một cách có hệ thống. Như chia sẻ của học giả Trần Văn Chánh: "Dường như người ta chỉ chú ý đến Nguyễn Hiến Lê như một học giả, một nhân vật có nhiều thành tích xuất sắc về phương diện học thuật, một con người của sách vở, mà ít ai nhấn mạnh đầy đủ đến khía cạnh ông là một trí thức đầy trách nhiệm thể hiện ở thái độ yêu nước thương dân chân thành, lúc nào cũng bận bịu việc đời, trăn trở với những nỗi thăng trầm của dân tộc cũng như về những khổ nạn của thế giới mà số phận của dân tộc không thể tách rời ”.

nguyenhienle.jpg
Chân dung nhà văn, dịch giả, nhà ngôn ngữ học Nguyễn Hiến Lê - Ảnh: Tư liệu
 

Chúng ta đã quen với hình ảnh người đàn ông trung niên, tóc bạc, dáng mảnh khảnh; rỗi thì cầm sách, ngồi là cầm bút, viết liên tục, cho ra đời hơn trăm tác phẩm hướng đạo thanh niên, đa dạng về đề tài: ngữ học, lịch sử, văn học và đặc biệt đào sâu cổ học Trung Hoa. Nhưng ít ai biết, Nguyễn Hiến Lê còn để lại non hai nghìn trang báo: bài nào cũng sục sôi, nhiệt huyết “đóng góp ý kiến cho nhiều vấn đề cụ thể quan trọng khác, mà vấn đề nào ông cũng đề cập một cách thấu đáo tinh tường, đặc biệt liên quan đến lãnh vực văn hóa giáo dục”. Chính lẽ đó, Nhà xuất bản Tổng hợp TP.HCM vừa xuất bản và giới thiệu bộ sách Nguyễn Hiến Lê - Tác phẩm đăng báo, đúc rút từ khoảng hơn 320 bài báo của ông.

Các bài báo được đưa vào bộ sách là loạt bài có tính chất độc lập bàn về các vấn đề thời sự hoặc những tiểu phẩm, tùy bút, hồi ký thể hiện tâm tư, tình cảm và quan điểm của ông về mọi mặt đời sống. Sách bao gồm các mục: Dẫn nhập, giới thiệu sơ lược về con người và sự nghiệp Nguyễn Hiến Lê qua tư liệu báo chí đồng thời lướt qua toàn cảnh báo chí miền Nam trước 1975 và điểm một số tạp chí ông góp bài; Khảo luận về nội dung các tác phẩm đăng báo của ông; cuối cùng là Giới thiệu các tác phẩm đăng báo của ông.

Theo nội dung các bài báo, bộ sách chia thành hai mảng đề tài chính: Theo dòng thời cuộc, bàn luận về: Văn hóa, xuất bản, giáo dục, thời đại; Bên lề con chữ, trò chuyện về: Nghề cầm bút, chuyện ngữ văn, tin điểm sách, tùy bút, tình bạn văn.

Điểm nổi bật trên các trang báo của Nguyễn Hiến Lê là ông luôn suy tư về thời cuộc. Các vấn đề cuộc sống ông đặt ra luôn kịp thời, sát với tình hình thực tế. Ta cảm giác như đang hít thở bầu không khí thời đại ấy, cảm nhận được những vấn đề nóng hổi trên lĩnh vực văn hóa, giáo dục và thời đại. Đề tài nào ông cũng phân tích có chứng lý, nêu bật nguyên nhân và luôn đề xuất giải pháp cụ thể. Qua đó, ta có thêm góc nhìn về đời sống miền Nam trước 1975 và hiểu thêm tâm tư người cầm bút về thực trạng đất nước.

nguyen-hien-le-tpdb-tieuvu-3-.jpg
Hai tác phẩm của nhà văn Nguyễn Hiến Lê - Ảnh: T.V 

Nhận xét về những trang viết về văn hóa của ông, Châu Hải Kỳ  viết: “Ông đã nhận định một cách sáng suốt thực trạng suy sụp của nền văn hóa miền Nam, can đảm vạch lên những điều gai mắt chướng tai, nhận lãnh trách nhiệm nói lên điều mà người “thấy nhiệm vụ của mình là nặng” phải nói ra, phải góp ý kiến một cách công nhiên, rành rẽ. Và ông đã làm việc ấy với tất cả thiện chí và nhiệt tình mà không e ngại uy quyền, không sợ công kích bắt bẻ của số người không ưa lời lẽ bộc trực, ngay thẳng và mặc dầu biết rằng những lời giãi bày của mình rồi cũng chẳng đi tới đâu trước thái độ thờ ơ lãnh đạm của những người có quyền hành”.

Để khép lại dòng suy tư về thời cuộc của ông như lời Trần Văn Chánh nhận định: ”Cách đây hơn ba mươi năm mà chỉ một mình ông phát biểu được những lời đó, mãi đến nay hầu như cũng không ai chịu nêu lên những ý kiến tương tự khi bàn về hướng đi của dân tộc Việt Nam, tôi cho rằng ông Nguyễn Hiến Lê là một bậc minh triết có nhiều tiên kiến nhưng hơi bị lạc lõng cô độc giữa chợ đời”.

Nhiều tài liệu ghi nhận, trước khi gặp gỡ Nguyễn Hiến Lê, nhà văn, nhà ngôn ngữ học, nhà nghiên cứu văn hóa, nhà sử học Đào Duy Anh thường tìm đọc những bài báo của Nguyễn Hiến Lê đăng trên tạp chí Bách Khoa. Sau khi đất nước thống nhất, ông Đào Duy Anh lần nào vào Sài Gòn công tác cũng đều ghé thăm Nguyễn Hiến Lê, từ đó họ trở thành đôi bạn thân thiết. 

 Sinh thời nhà văn Nguyễn Hiến Lê nói rằng chỉ bỏ ra một phần mười thì giờ để viết báo, nhưng khi đã viết là ông dành hết tâm tư vào công việc, coi trọng việc viết báo như việc biên khảo, dịch thuật. Vì vậy những tác phẩm báo chí của ông luôn có giá trị cao và giành được nhiều cảm tình của độc giả và bạn văn

“Danh của tôi nhờ đó tăng lên... Một số nhà văn có tư tưởng và chủ trương hoàn toàn khác tôi, cả một vài nhạc sĩ, họa sĩ nữa cũng làm quen với tôi, tặng tôi tác phẩm, không kể nhiều nhà giáo quý tôi, nhiều sinh viên trọng tôi như thầy học", ông kể lại. 

“Tôi nghĩ rằng cái thú nhất của người cầm bút là được độc lập, và cái vinh dự lớn nhất của họ là giúp chút gì cho quốc dân. Muốn giữ được độc lập và giúp được quốc dân thì nên ở ngoài chính quyền, đứng ở địa vị đối lập với chính quyền. Đối lập không nhất định là chỉ trích lại càng không có nghĩa là đả đảo. Đối lập là một cách hợp tác hữu hiệu nhất và nghiêm chỉnh nhất. Ta không lệ thuộc chính quyền thì mới dám nói thẳng với chính quyền, và chính quyền mới chú ý tới lời nói của ta. Alain và André Maurois đều từ chối những chức trọng quyền cao để được là người tự do, được là một công dân giám thị các ông lớn.

Chúng ta còn phải tiếp tục đấu tranh cho sự tự do ngôn luận. Không phải dễ đâu. Mươi mười lăm năm nữa chưa chắc đã thành công. Muốn thành công thì một mặt chúng ta phải coi chừng bọn người muốn bịt miệng chúng ta, mặt khác phải có thái độ đứng đắn. Chính quyền có điều đáng khen thì ta khen – chứ không nịnh; chính quyền lầm lẫn thì ta thẳng thắn đưa nhận định với những lý lẽ vô tư và vững vàng, những lời nhã nhặn và minh bạch, chúng ta vì quốc gia mà xây dựng. Tất nhiên có những lúc ta phải tỏ nỗi bất bình - chẳng phải của ta, mà của quốc dân - chẳng hạn với kẻ bán nước; lúc đó giọng của ta có thể gay gắt nhưng lòng ta không hề có chút căm thù cá nhân. Chúng ta đả một thái độ, một chính sách chứ không đả một con người".

 - Nguyễn Hiến Lê - Trích “Bọn cầm bút chúng ta làm được những gì lúc này? (đăng trên Tạp chí Bách Khoa số 262 ra ngày 1.12.1967.


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

‘Nơi vết thương ánh sáng rọi vào’ - Cuốn sách tiên phong về Sang chấn Phức tạp

Sẽ ra sao nếu một ngày ta nhận ra mình đã bị bạo hành dưới danh nghĩa yêu thương? Liệu câu chuyện tổn thương của ta chỉ là nỗi đau mang tính cá nhân hay là bi kịch chung của một cộng đồng?
2

Đơn giản mà nói - Cái bẫy của sự phức tạp trong marketing hiện đại

Trong cuốn sách "Đơn giản mà nói" (Simply Put), tác giả Ben Guttmann đưa ra một quan điểm tưởng chừng đơn giản nhưng vô cùng quan trọng: giữa thế giới quá tải thông tin, thương hiệu nào càng rõ ràng, dễ hiểu, thương hiệu đó có cơ hội tồn tại.
3

Đại địa chấn kinh tế Kỳ 3: Mở cửa phục hồi

Ngày 04/5/2020 Ý đã mở cửa lại các cơ sở sản xuất và các nước châu Âu khác cũng bắt đầu nới lỏng một số biện pháp hạn chế.
4

Nơi vết thương ánh sáng rọi vào - EMDR: Liệu pháp giúp viết lại ký ức và chữa lành tổn thương

Trong cuốn The Body Keeps the Score, tác giả Bessel van der Kolk viết về một dạng trị liệu có tên là EMDR hay giải mẫn cảm và tái xử lý thông tin thông qua chuyển động mắt.
5

'Hạnh phúc tuổi trẻ' - Cuốn sách nhỏ gói trọn chân lý lớn về tự do và yêu thương

​​​​​​​“Hạnh phúc Tuổi trẻ” của J. Krishnamurti là một quyển sách khổ nhỏ, nhưng lại chứa đựng nhiều kiến thức, những lời khuyên giá trị, và một tấm lòng yêu thương dào dạt với người trẻ, có thể giúp chữa lành cho những người đang hoang mang, khổ đau, bế tắc.

FOMO - 3 lực tác động sắp xếp lại mối quan hệ giữa người với người

Bằng sức mạnh của mình, giờ đây nó chiếm vị trí đầu não trong một âm mưu toàn cầu do những nhân vật có sức ảnh hưởng, các thương hiệu và thậm chí cả đồng loại FOMO sapiens của bạn “giật dây”, nhằm tác động đến những quyết định của bạn.

Thập Nhị Binh Thư - Binh thư số 7: Binh pháp Khổng Minh

"Binh Pháp Khổng Minh" không chỉ đúc kết những tinh hoa về phương diện quân sự và chánh trị mà còn tài thao lược đầy mưu trí của Gia Cát Lượng - vị khai quốc công thần giúp chấn hưng đất nước, bá tính thoát khỏi cảnh lầm than.

Muôn kiếp nhân sinh 2 - Chính chúng ta tạo nên số phận của mình

Dù là một người bình thường hay một nhân vật lừng danh, chúng ta từ khi sinh ra cho đến hiện tại đều mang theo mình đủ mầm thiện, ác đan xen. Và chính bản thân chúng ta sẽ là người quyết định hạt mầm nào được đâm chồi nảy lộc, đơm hoa kết trái.

Kích hoạt tiềm năng - nhiệm vụ then chốt của nhà lãnh đạo

Để trở thành một lãnh đạo tài ba đòi hỏi rất nhiều yếu tố, nhưng một trong những vai trò căn bản của nhà lãnh đạo tài giỏi là nhìn thấy,

Rich kid dùng tiền mẹ cho để khởi nghiệp sách nói Voiz FM, lên Shark Tank định giá công ty 10 triệu USD, Shark Việt khuyên ‘nên trả lại tiền cho ba mẹ’

Em ghi nhận lời khuyên về chuyện trả tiền cho ba mẹ. Nhưng em nghĩ tiền có thể kiếm lại được, nhưng niềm vui khi nhìn thấy con mình làm những thứ nó thích là những thứ ba mẹ không kiếm được", Hoàng Thạch - CEO ứng dụng sách nói và podcast Voiz FM - bày tỏ.

Đừng sợ lỡ cuộc chơi đưa ra những công cụ giúp cho lựa chọn của bạn thông minh hơn

Bạn sẽ thấy thế hệ Millennials (tức là những người sinh ra trong giai đoạn từ đầu thập niên 1980 đến đầu thập niên 2000) và Gen Z (những bạn trẻ được sinh từ năm 1996 trở đi). Hai nhóm này có khuynh hướng tự nhiên là tiến hóa thành FOMO sapiens.

Muôn kiếp nhân sinh 2: Vì sao có những biến động đại dịch liên tục? Hoại diệt để hồi sinh.

Các nhà hiền triết đã chỉ rõ quá trình thức tỉnh bắt đầu từ chính mỗi người. Và đó sẽ không phải là hành trình vô vọng nếu chúng ta cùng thật sự ý thức được ý nghĩa sống và sứ mệnh của mình. Tương lai chúng ta có trở nên tốt đẹp hơn hay không là do năng lượng từ chính những suy nghĩ, hành động của chúng ta ngày hôm nay.

Muôn kiếp nhân sinh 2: Hành trình tiền kiếp và bài học nhân quả

Cuốn sách dày gần 600 trang, với câu chuyện vừa mang màu sắc tiểu thuyết, vừa như các cuốn sử ký, cuốn hút người đọc từ đầu cho tới cuối.

Xem Sex Education, lần đầu tiên tôi nhận ra, chính mình khiến con trai sống trong mặc cảm, lo sợ

Điện ảnh - Thanh Hương - 01/08/2025 12:00
Tôi đã không làm gì sai. Nhưng tôi cũng không làm gì đúng.

PGS.TS Giáo dục: Thủ thuật thao túng tâm lý - Dù con bạn thông minh, nhưng liệu có thắng nổi

Kỹ năng - Trang Đào - 01/08/2025 11:00
Gần đây, những kẻ lừa đảo chỉ cần lời nói được lập trình tinh vi để thao túng tâm lý trẻ em. TS. Phạm Mạnh Hà cảnh báo: ngay cả những đứa trẻ thông minh, được giáo dục tốt vẫn có thể trở thành nạn nhân nếu không được trang bị kỹ năng nhận diện chiêu trò.

Cụ ông 111 tuổi vẫn lái ô tô mỗi ngày chia sẻ bí quyết sống lâu, sống khỏe

Phong cách sống - Hoàng Hà - 01/08/2025 10:00
Ở tuổi 111, ông Vincent Dransfield vẫn lái ô tô mỗi ngày, ham chạy bộ, tự nấu ăn và không cần ai hỗ trợ trong sinh hoạt, con cái chỉ cần đến thăm mỗi tuần một lần.

“Bắt cóc online”: Nạn nhân tự nhốt, quay clip tra tấn gửi gia đình

Suy ngẫm - PV - 01/08/2025 09:00
18 vụ "bắt cóc online" chỉ trong 4 tháng. Không có dây trói, không ai tiếp xúc, nhưng nạn nhân đa phần là sinh viên vẫn tự nhốt, quay clip tra tấn gửi gia đình.

Thuyết mặc kệ họ

Tủ sách - FN - 01/08/2025 08:00
Điều gì sẽ xảy ra nếu chìa khóa dẫn đến hạnh phúc, thành công và tình yêu chỉ là ba từ đơn giản: hãy kệ họ.

12 chân lý cuộc sống, ai ngộ ra sớm người ấy hạnh phúc

Suy ngẫm - Tích Thành - 31/07/2025 13:00
Có những câu nói chỉ vài chữ nhưng đủ để khiến lòng người bừng tỉnh, đủ để dẫn lối ta vượt qua bão giông cuộc đời. 12 câu nói dưới đây là những chân lý giản dị nhưng sâu sắc, dành cho những ai đang tìm kiếm sự bình yên giữa thế giới đầy xô bồ.

Xem “Sex Education”: Dù trẻ có thông minh đến mấy, cha mẹ vẫn phải chỉ dạy cho con điều này

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 31/07/2025 12:00
Từ câu hỏi ngây thơ của con, tôi chợt nhận ra bản thân cũng cần học cách trò chuyện và đồng hành cùng con một cách tinh tế hơn.

Ngày càng nhiều đứa con "biến mất" trong chính gia đình mình

Phong cách sống - Thiên Ân - 31/07/2025 11:00
Sẽ không bao giờ là quá muộn để hỏi một câu nhẹ nhàng: "Dạo này con có ổn không?".

Gia cảnh đáng thương và cách hành xử 10 điểm của nữ sinh giữa lũ lịch sử ở Nghệ An

Truyền cảm hứng - Hải My - 31/07/2025 10:00
Bạn này vừa đẹp người, vừa đẹp nết”, một cư dân mạng bình luận.

Mẹ bé gái 13 tuổi chia sẻ hành trình tìm con: gia đình kiểm soát chặt chẽ nhưng vẫn bị bất ngờ

Kỹ năng - Trang Đào - 31/07/2025 09:00
"Em xin gửi lời biết ơn sâu sắc tới tất cả mọi người,” – người mẹ mở đầu bài chia sẻ sau khi con gái được đón về vào chiều Chủ nhật, ngày 27/7. Bé Kiều Tr. được tìm thấy vào thứ Bảy, 26/7, sau khi mất tích từ ngày 24/7.

Tỉnh thức - Osho

Tủ sách - FN - 31/07/2025 08:00
Ở "Tỉnh thức" (Awareness) tác phẩm mới nhất vừa ra mắt, Osho bàn tới một vấn đề mà suốt hàng ngàn năm nay nhân loại không ngừng tìm hiểu, đó là sự tỉnh thức.

Phía bên kia của công nghệ

Blog GS John VU - GS John Vu - 30/07/2025 13:00
Một giáo sư về xã hội học bảo tôi: “Trong cuộc khủng hoảng tài chính, nhiều người mất việc ở mức cao nhất trong nhiều năm. Nếu mọi sự không cải thiện sớm, họ sẽ không bao giờ có khả năng phục hồi khi việc làm của họ sẽ bị những người trẻ hơn sớm chiếm mất.”

Xem "Sex Education", tôi tìm thấy bài học giúp con gái tuổi dậy thì luôn ngẩng cao đầu trong mọi mối quan hệ

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 30/07/2025 12:00
Tôi không ngờ, bộ phim "Sex Education" lại chứa đựng nhiều bài học sâu sắc đến thế.

ChatGPT gây sốc khi khuyến khích người dùng tự gây tổn thương

Kỹ năng - T.Thủy - 30/07/2025 11:00
Một cuộc điều tra của tạp chí The Atlantic (Mỹ) đã phơi bày những lỗ hổng đáng báo động trong hệ thống bảo mật của ChatGPT.

AI đang lấy gì từ công việc của con người?

Suy ngẫm - TTXVN - 30/07/2025 10:00
AI không thay thế toàn bộ công việc, mà đang dần “lấy” những nhiệm vụ nhất định - có thể là phần nhàm chán hoặc phần sáng tạo, tùy cách con người sử dụng công nghệ.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 6, 01/08/2025