Những ngày cận Tết, trong căn phòng nhỏ chỉ chừng 10m2 chật hẹp nằm ngay phố cổ, Etienne Mahler (34 tuổi) ngồi làm việc liên tục 15 - 16 tiếng đồng hồ. Chàng trai người Đức cùng lúc làm việc với 3 thứ tiếng khác nhau: Tiếng Đức, tiếng Anh và tiếng Việt. Anh kĩ càng đọc từng câu, chữ, rà soát lỗi chính tả, ngữ pháp. Thỉnh thoảng, điện thoại rung lên, Etienne nhận được yêu cầu dịch tin bài quốc tế gấp. Chàng trai lại nhanh chóng thực hiện.
"Gần tới Tết Nguyên Đán, công việc của tôi tăng gấp 2, 3 lần. Hiện, tôi đang cộng tác với vai trò biên tập viên và phiên dịch cho một tờ báo đầu tư của Việt Nam phiên bản tiếng Anh, hai tạp chí khoa học (Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân Văn của TĐH Khoa học Xã hội và Nhân Văn và Tạp chí Khoa học Xã Hội Việt Nam của Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam).
Tôi cũng nhận thêm một số công việc bán thời gian cho các công ty tại Mỹ, Đức", Etienne chia sẻ.
Etienne dự định sẽ hoàn tất mọi công việc vào ngày 28 Tết để có thể dành chút thời gian cuối cùng của năm dọn dẹp nhà cửa, đi chợ Tết, cảm nhận không khí Hà Nội những ngày xuân rộn ràng… và ngồi nhìn lại những điều đã làm được trong năm qua.
Năm 2021, Etienne Mahler từng hai lần gây sốt khi trở thành thủ khoa ngành Việt Nam học và Tiếng Việt của Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) và xuất sắc đạt điểm 10 tuyệt đối với khóa luận tốt nghiệp dài hơn 700 trang bằng tiếng Việt.
"Tiếng Việt đã thay đổi cuộc sống của tôi. Bạn sẽ không thể hình dung ra, 20 năm trước, tôi là một học trò kém cỏi, lêu lổng, xếp bét lớp. Tôi từng nghĩ mình sẽ chỉ quanh quẩn làm mấy công việc như rửa xe, nhân viên siêu thị… nhưng giờ đây, tôi đặt mục tiêu trở thành giáo sư", Etienne kể.
Etienne Mahler có một tuổi thơ không hạnh phúc. Bố mẹ ly hôn khi anh còn "đỏ hỏn". Cuộc sống của hai bố con Etienne đầy rẫy khó khăn khi công việc của bố có thu nhập quá hạn chế.
Năm 13 tuổi, Etienne bắt đầu phải vừa học vừa làm để kiếm thêm thu nhập trang trải cuộc sống. Sau buổi học ở trường, anh rong ruổi đi khắp thị trấn nơi sinh sống để phát tờ rơi quảng cáo. Nhiều ngày, Etienne trở về với đôi chân mỏi nhừ, tê buốt. Sau đó, anh làm thợ rửa ô tô, nhân viên siêu thị. Công việc vất vả khiến cậu học trò không còn thời gian chú ý học hành, liên tục đứng… bét lớp. Nhiều giáo viên lắc đầu ngán ngẩm với Etienne, xem anh là học sinh hư, "khó trị".
"Năm 16 tuổi, tôi bắt đầu làm việc trong siêu thị. Thời điểm này, thu nhập của tôi khá ổn, tính ra khoảng 10 triệu đồng tiền Việt Nam.
Tôi bắt đầu chạy theo việc kiếm tiền, làm đủ các công việc khác nhau ở quán ăn, quán bar, khách sạn… và học hút thuốc, uống rượu. Năm 17 - 18 tuổi, tôi đã có thể mua chiếc ô tô đầu tiên. Và tôi không hiểu lí do gì mà mình phải đi học?", Etienne nhớ lại.
Thời điểm đó, Etienne hoàn thành chương trình học phổ thông bậc thấp nhất - bậc dành cho học sinh trung bình và kém tại Đức là dừng lại, lao vào kiếm tiền.
Những năm 20, 21 tuổi, Etienne có công việc ổn định trong một khách sạn. "Tôi hài lòng với cuộc sống không bằng cấp cho tới buổi ra mắt gia đình người yêu", Etienne nhớ lại. Trong buổi ra mắt, người mẹ liên tục hỏi anh về lí do tại sao chỉ học hệ phổ thông thấp nhất, tại sao không học đại học, tại sao không có bằng cấp giá trị… và khuyên anh nên quay lại trường.
Sau cuộc gặp, Etienne suy nghĩ rất nhiều về những lời của người mẹ kia. "Tại khách sạn nơi tôi làm việc, một vài người bạn khuyên tôi: Cậu rất thông minh, sao không thử đọc sách?. Những lời khích lệ đó khiến tôi có thêm động lực. Năm 21 tuổi, tôi bắt đầu đọc cuốn sách đầu tiên. Từ đây, ước mơ đi học xuất hiện", anh kể. Etienne cũng bắt đầu tìm hiểu, tự học về thiết kế, mở công ty nhỏ chuyên thiết kế trang web.
Không bao lâu sau, Etienne đăng kí tham gia học chương trình trung học phổ thông dành cho người vừa đi học vừa đi làm. Đều đặn mỗi tối, chàng trai có mặt tại lớp đúng giờ, chăm chỉ nghe giảng, hoàn thành mọi bài tập được giao. Có thời điểm, để tập trung học tập, Etienne chấp nhận nghỉ việc hoàn toàn 1 năm.
26 tuổi, anh tốt nghiệp cấp 3 loại xuất sắc (đạt 14,3/15 điểm) và thành công nhận học bổng tại trường đại học danh tiếng Göttingen và Quỹ học bổng hàn lâm Đức (Studienstiftung des deutschen Volkes). Tại Göttingen, Etienne theo học hai chuyên ngành: Nhân học (Dân tộc học) và Tiếng Trung.
Tháng 9/2014, Etienne sang Việt Nam trong một chương trình trao đổi sinh viên với trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Chưa từng tiếp xúc với tiếng Việt nhưng khi chập chững làm quen loại ngôn ngữ "phong ba bão táp" này, chàng trai Đức lại thấy vô cùng thú vị.
Kết thúc 6 tháng ngắn ngủi tại Việt Nam, Etienne đã không trở về Đức để hoàn thành chương trình học tại đại học Göttingen. Anh tiếp tục nhận được học bổng để kéo dài chương trình du học tại Việt Nam. Anh khao khát tìm hiểu về tiếng Việt, văn hóa, con người Việt Nam. Sau năm đó, Etienne quyết định táo bạo, xin dừng chương trình học tại đại học Göttingen để tiếp tục sống tại Việt Nam.
Trong năm đầu tiên du học, anh được hưởng một học bổng khá tốt từ chính phủ nước nhà với khoảng 30 triệu đồng/tháng. Để nhanh chóng hòa nhập cuộc sống của sinh viên Việt Nam, hiểu được thói quen sinh hoạt và văn hóa người Việt, Etienne… "học sống kham khổ".
Etienne từ chối sống ở kí túc xá dành cho du học sinh. Anh thuê trọ cùng các bạn sinh viên Việt Nam. Trong căn phòng chật chội, mấy chàng sinh viên không có tủ quần áo, không có giường, càng không có các thiết bị hiện đại như máy giặt hay điều hòa. Etienne chấp nhận ngồi học tiếng Việt trong căn phòng trọ nóng như đổ lửa, nhiệt độ lên tới 37 - 38 độ C. Chiếc quạt nhỏ, quay "hờ hững" không đủ giải nhiệt cho chàng trai đến từ châu Âu.
"Có lúc tôi nóng đến kiệt sức nhưng nhìn thấy các bạn vẫn miệt mài học tập, tôi lại cố gắng. Mùa hè qua đi thì mùa đông ập tới, đó mới là thời điểm kinh hoàng", Etienne kể.
Căn phòng của anh có một lỗ hổng trên tường. Những cơn gió mùa đông bắc ùa về, tràn vào phòng. Không có máy sưởi, nhiệt độ 5 độ C khiến chân tay anh tê cóng. "Đáng sợ nhất là tự giặt quần áo trong chậu nước lạnh buốt", Etienne nói.
"Khi tôi học Nhân học tại Đức, tôi được biết, phương pháp tuyệt nhất để tìm hiểu văn hóa địa phương là ăn ở, sinh sống cùng với họ, y như họ. Đó là lí do trong suốt một năm đầu tiên ở Việt Nam tôi ép mình sống trong khuôn khổ giới hạn, trải qua những khó khăn hệt như các bạn sinh viên Việt", Etienne chia sẻ.
Khoảng thời gian này đã giúp Etienne cải thiện rõ rệt trình độ tiếng Việt và cái nhìn rất khác về văn hóa Việt Nam.
Năm 2017, khi vừa tròn 30 tuổi, Etienne trúng tuyển vào Khoa Việt Nam học và Tiếng Việt của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Etienne học tất cả môn bằng tiếng Việt. Năm 2018, với đề tài tính tự lập của thế hệ trẻ trong xã hội Đức và Việt Nam, nam sinh viên giành 2 giải nhất cấp khoa và cấp trường, giải nhì cấp ĐH Quốc gia Hà Nội. Đây được xem là thành tích "vô tiền khoáng hậu" của một du học sinh tại trường.
Tháng 6/2021, Etienne đạt điểm 10 khóa luận tốt nghiệp bằng tiếng Việt với đề tài "Giáo dục kỹ thuật số tại ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội: Hiện trạng, kỳ vọng và định hướng phát triển". Khóa luận hơn 700 trang, gồm hơn 125 trang nội dung và 600 trang phụ lục (là các bản phỏng vấn tôi thực hiện với các đối tượng nghiên cứu).
"Với sinh viên Việt Nam làm khóa luận tốt nghiệp - dài cả hơn 100 trang đã là một vấn đề lớn, trong khi đó, khóa luận của Etienne Mahler cấu trúc nội dung dài hơn 125 trang nhưng điều đặc biệt là phụ lục dài đến 600 trang, đây là một khóa luận đặc biệt nhất đối với tôi. Đây cũng chính là sự tự tin, cá tính và chịu trách nhiệm cao của bản thân Etienne Mahler" - TS. Lê Thị Thanh Tâm người đã hướng dẫn cho Etienne Mahler hoàn thành khóa luận chia sẻ.
Etienne dự định sẽ tiếp tục học chương trình thạc sĩ, tiến sĩ ở Việt Nam. Anh yêu công việc nghiên cứu khoa học, viết lách và nghĩ tới ước mơ xa hơn… trở thành một giáo sư về văn hóa Việt Nam. Chàng trai người Đức vẫn luôn khao khát đi tìm những điểm tương đồng, lẫn khác biệt trong nền văn hóa của hai quốc gia.
"Trong một buổi thảo luận, tôi từng so sánh một bài thơ của người Do Thái viết sau Chiến tranh thế giới thứ hai và một bài thơ của người Việt nam viết sau khi thống nhất đất nước. Dù có khác nhau về cách thể hiện nhưng chúng đều nói lên nỗi niềm chiến tranh, khao khát hòa bình. Bất cứ nền văn hóa nào, phương tây hay phương đông, văn hóa Đức hay Việt Nam đều hướng về con người", Etienne chia sẻ.
Bảy năm ăn Tết Nguyên đán ở Việt Nam, Etienne cũng không ngừng tìm kiếm, khám phá những điều mới mẻ về ngày Tết.
Năm đầu tiên, Etienne đón Tết tại gia đình một người bạn ở nông thôn Thái Nguyên. Chàng trai người Đức "hết hồn" khi phải đi thăm 11 gia đình trong ngày mùng 1 Tết. Đến mỗi nhà, anh lại được mời ăn cơm, mời uống rượu. Etienne trở về nhà trong tình trạng mệt lả. "Tuy mệt nhưng tôi thấy mọi người ai nấy đều niềm nở chào đón tôi. Không phải văn hóa quốc gia nào cũng đáng quý như vậy", anh chia sẻ.
Một vài năm gần đây, Etienne thường đón Tết ở Hà Nội. Đây là thời điểm anh được gác bớt lại công việc để nghỉ ngơi. Etienne thích đi chợ Tết vào ngày cuối năm, ngắm nhìn sự hối hả, rộn ràng, nhưng cũng rất yêu không khí Hà Nội những sáng đầu năm: vắng vẻ, ít xe cộ, không khí trong lành. Anh thường đi dạo quanh thành phố, đến các ngôi chùa, đền,...
"Năm nay tôi đón Tết cùng gia đình người yêu. Sau 7 năm ở Việt Nam, tôi ngày càng trân trọng hai chữ "đoàn viên" và hiểu hơn ý nghĩa của từ "nhà".
Ngày ở Đức, do hoàn cảnh gia đình, tôi chưa từng cảm nhận được rõ ràng sự sum họp mùa Giáng sinh nhưng giờ đây, điều đó ở rất gần tôi. Tôi yêu việc dọn dẹp, trang hoàng nhà cửa, cùng vào bếp gói chả nem, chọn cây đào cây quất… bên người yêu và gia đình", chàng trai Đức tâm sự.
Chàng trai Đức thừa nhận, chính tiếng Việt và văn hóa Việt Nam đã thay đổi cuộc sống của anh. Ngay cả thời điểm đã đỗ vào đại học danh tiếng Göttingen, anh cũng chưa biết "mình phải làm gì?". Nhưng bây giờ, Etienne đang dần tìm ra con đường cho cuộc đời mình…
Nội dung, ảnh: Toàn Vũ
Thiết kế: Nguyễn Vượng
