Tư duy truy tìm sự thật Kỳ 2 - Công bằng không có nghĩa là cả hai bên đều có phần đúng

Quang Thanh10/07/2023 08:00
Tư duy truy tìm sự thật Kỳ 2 - Công bằng không có nghĩa là cả hai bên đều có phần đúng

Năm 1970, nhà sinh học Paul Ehrlich có một nhận định táo bạo: “Nếu là một tay cờ bạc, tôi sẽ cược năm ăn năm thua rằng nước Anh không thể tồn tại đến năm 2000”.

Năm 2014, tờ New York Times hỏi Ehrlich rằng ông có suy nghĩ gì khi nước Anh vẫn còn tồn tại. Trước câu hỏi này, Ehrlich vẫn không thừa nhận là mình đã dự đoán sai: “Thực tế thì đúng là nước Anh vẫn còn hiện hữu vào năm 2000. Nhưng từ đó đến nay chỉ mới được mười bốn năm thôi… Một trong những điều mà mọi người không hiểu là cách tính thời gian của một nhà sinh thái học không giống với cách tính thông thường.”

Đây là cách né tránh cực kỳ phổ biến. Khi thấy nhận định của mình có nguy cơ bị chứng minh là sai, chúng ta sẽ nói mình đã “gần” đúng. Hoặc chúng ta sẽ giải thích rằng ý của mình vốn dĩ không phải là vậy. Hoặc chúng ta sẽ khẳng định là mình vẫn đúng, chỉ là thời điểm chưa đúng mà thôi. Hoặc chúng ta sẽ dùng bất kỳ cái cớ nào trong vô vàn những cái cớ khác nhau để tránh đối diện với sự thật là mình đã sai.

Đó là cách tiếp cận của tư duy chiến binh, còn tư duy lính trinh sát thì ngược lại: tư duy lính trinh sát sẽ chủ động xác định sai lầm của mình để tránh phạm sai lầm tương tự trong tương lai.

Theo “độ đáng tin”, thay vì theo “phe”

Trong suốt cuộc đời, Barry Goldwater là người chỉ tin vào mô hình chính phủ quy mô nhỏ cũng như quyền hạn của tiểu bang. Nhưng Goldwater không phải là người mù quáng chấp nhận một lập luận nào đó chỉ vì nó có lợi cho phe bảo thủ.

Năm 1994, tổng thống đương nhiệm Bill Clinton lúc bấy giờ đang bị điều tra về những khoản đầu tư đáng ngờ vào Tập đoàn Whitewater Development. Khi đó, Goldwater đã là một ông lão tám mươi lăm tuổi, tóc bạc trắng và phải chống gậy khi đi lại, nhưng ông vẫn thức trắng đêm để xem xét kỹ lưỡng vụ việc của Clinton.

Sau đó, Goldwater đã mời nhiều phóng viên đến nhà để ông chia sẻ quan điểm của mình: Đảng Cộng hòa nên từ bỏ vụ kiện này. Dĩ nhiên, những gì ông nói đã khiến các thành viên Đảng Cộng hòa cảm thấy không hài lòng chút nào. Một người dẫn chương trình theo chủ nghĩa bảo thủ đã lên tiếng phê bình: “Goldwater phải biết là khi đảng của bạn đã quyết tâm điều tra và sắp bắt được kẻ có tội, thì bạn không nên bảo họ dừng lại”.

Goldwater đã thẳng thừng đáp lại lời phê bình đó: “Còn điều mà anh phải biết chính là tôi không quan tâm những gì anh biết”.

Tư duy trinh sát là đánh giá các nhận định và chứng cứ dựa vào “độ đáng tin” của chúng, bất kể chúng mang lại lợi ích cho “phe” nào. Nguyên tắc này trái ngược với những gì chúng ta đã biết về tư duy chiến binh - lối tư duy khiến chúng ta (vô thức) hỏi “Mình có thể chấp nhận điều này không?” đối với những lập luận chúng ta thích, và “Mình có buộc phải chấp nhận điều này không?” đối với những lập luận chúng ta không thích.

quotetuduytruytimsuthat-2-.jpg

Bạn có thể gọi nguyên tắc này là công bằng, tức là bác bỏ những lập luận bất hợp lý và chấp nhận những lập luận hợp lý, bất kể lập luận đó xuất phát từ “phe” nào.

Mọi người thường hiểu sai rằng công bằng sẽ tạo ra sự cân bằng giả tạo, nghĩa là bạn phải có cách nhìn nhận tương đối trong mọi vấn đề và có những kết luận mang tính dung hòa như “Cả hai quan điểm đều có giá trị”. Tuy nhiên, sẽ không có sự cân bằng giả tạo, nếu bạn thật sự công bằng.

Lập luận bị chi phối bởi sự chính xác nghĩa là cảm thấy phân vân trước những vấn đề chưa có đủ chứng cứ để phân định đúng sai. Nhưng trong một số trường hợp, một bên rõ ràng là đúng và bên còn lại rõ ràng là sai, và nếu bạn thật sự toàn tâm toàn ý tìm kiếm sự thật thì bạn sẽ dễ dàng nhận ra điều đó. Nói cách khác, công bằng không có nghĩa là “Cả hai bên đều có phần đúng”, mà là “Tôi muốn áp dụng cùng một tiêu chuẩn đánh giá cho cả hai bên để xác định bên nào đúng hơn”.

Tư duy trinh sát trong cuộc sống hằng ngày

Sau tất cả những cuộc bàn luận về sự phi lý, thiên kiến và lập luận bị chi phối bởi động cơ của con người, chúng ta dễ quên mất một sự thật: chúng ta là những người lính trinh sát cừ khôi khi chúng ta muốn. Trong vô số những tình huống hằng ngày - chẳng hạn như xác định xem mình đã đậu xe ở đâu - tinh thần tìm kiếm sự thật của chúng ta trỗi dậy một cách tự nhiên. Khi nấu ăn, bạn sử dụng tư duy trinh sát để cân nhắc xem thêm muối vào sẽ làm món ăn ngon hơn hay dở đi. Khi tìm mua nhà, bạn xem xét nhiều ngôi nhà khác nhau và kiểm tra nhiều nguồn thông tin. Khi di chuyển trong thành phố của mình, bạn sẽ chủ động đánh giá liệu một khu vực nào đó có đủ an toàn để đi bộ một mình hay không, hoặc xe buýt có thường chạy đúng giờ không.

Có tinh thần tìm kiếm sự thật không có nghĩa là chúng ta luôn có thể tìm ra sự thật. Ngay cả khi ưu tiên tìm kiếm sự chính xác, chúng ta vẫn thường mắc sai lầm, hoặc do không đủ may mắn, hoặc đơn giản là không có đủ thông tin để tìm được câu trả lời cần tìm. Tuy vậy, rõ ràng là trong nhiều tình huống diễn ra trong cuộc sống hằng ngày, tâm trí của chúng ta tự động cố tìm kiếm sự chính xác, thay vì cố bảo vệ cho một quan điểm nào đó.

tuduytruytimsuthat-19-.jpg

Nhiều người tin rằng năng lực dự đoán - khả năng phán đoán về những gì có thể xảy ra - chính là lý do vì sao con người có thể thành công. Năng lực này có lẽ đã vô cùng hữu dụng đối với tổ tiên của chúng ta, đặc biệt khi họ thay đổi môi trường sống và phải đối mặt với những nguy cơ cũng như có được những cơ hội mà trước đó họ chưa từng có. Dĩ nhiên, các phán đoán của chúng ta chỉ có ích khi nó được đưa ra dựa trên tình hình thực tế. Nếu chúng ta nhìn thấy một con gấu và mong rằng nó sẽ trở thành bạn tốt của ta, thì suy nghĩ đó có thể khiến chúng ta cảm thấy vui vẻ, nhưng niềm vui đó sẽ sớm kết thúc.

Như vậy, tư duy chiến binh có động lực thúc đẩy chúng ta bảo vệ một quan điểm nào đó theo ý mình; còn tư duy trinh sát là động lực thúc đẩy chúng ta nỗ lực tạo ra bức tranh chính xác nhất về hiện thực. Giờ là lúc chúng ta xếp tất cả các mảnh ghép lại với nhau và hỏi: “Tại sao đôi khi chúng ta là chiến binh, đôi khi lại là lính trinh sát?”.


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

‘Nơi vết thương ánh sáng rọi vào’ - Cuốn sách tiên phong về Sang chấn Phức tạp

Sẽ ra sao nếu một ngày ta nhận ra mình đã bị bạo hành dưới danh nghĩa yêu thương? Liệu câu chuyện tổn thương của ta chỉ là nỗi đau mang tính cá nhân hay là bi kịch chung của một cộng đồng?
2

‘Đại địa chấn kinh tế’ – Bài học cho Việt Nam từ những cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu

Với vỏn vẹn 336 trang, nhà kinh tế học Linda Yueh không chỉ “vẽ” nên một bức tranh kỳ vĩ đến tàn khốc của nền kinh tế thế giới trong gần một thế kỷ mà còn mang đến những bài học lớn giúp chúng ta ứng phó trong một nền kinh tế không ngừng biến động.
3

Đơn giản mà nói - Cái bẫy của sự phức tạp trong marketing hiện đại

Trong cuốn sách "Đơn giản mà nói" (Simply Put), tác giả Ben Guttmann đưa ra một quan điểm tưởng chừng đơn giản nhưng vô cùng quan trọng: giữa thế giới quá tải thông tin, thương hiệu nào càng rõ ràng, dễ hiểu, thương hiệu đó có cơ hội tồn tại.
4

Con đường chuyển hóa - Khổ đau không đến từ người thân, mà từ cách ta thương yêu họ

Chỉ vì một câu nói không vừa ý, một ánh nhìn vô tâm, hay một lần không được lắng nghe – mà ta tổn thương. Mà đau nhất không phải vì người ngoài, mà là vì người mình thương nhất lại vô tình làm mình buồn nhất.
5

Tài chính cho mọi người - Bạn đang làm chủ tiền bạc, hay tiền bạc đang dẫn dắt bạn?

Nhiều người tin rằng thẻ tín dụng là biểu tượng của tự do tài chính. Nhưng thực tế, nó không làm bạn giàu lên. Nó chỉ khiến bạn cảm thấy như mình đang giàu hơn hiện tại.

Bản giao hưởng cuộc sống - Nơi nào có ý chí, nơi đó có con đường

“Đừng bao giờ để nỗi thất vọng của ngày hôm qua che mờ những giấc mơ rực sáng của ngày mai.”

Tư duy truy tìm sự thật Kỳ 1 - Nguyên tắc đầu tiên là đừng tự lừa dối bản thân

Luân Đôn vào giữa thế kỷ 19 là một nơi đáng sợ. Cứ mỗi vài năm là một đợt dịch tả lại bùng phát, lan khắp thành phố và cướp đi mạng sống của hàng trăm, thậm chí hàng ngàn người.

Tế bào gốc kỳ 3 - Sự phục hồi của Kenneth là một phép màu

Câu chuyện của Kenneth Kelley bắt đầu hơi khác một chút so với Anthony. Khi bé được sáu tháng tuổi, mẹ bé dẫn đến nha sĩ để gỡ bỏ lớp amalgam (phương pháp trám răng gồm hỗn hợp thủy ngân, bạc và đồng mạ) và thằng bé vô tình hít phải khói thủy ngân bốc hơi.

Giải mã bí ẩn về ‘Những đứa trẻ nhớ được tiền kiếp’ qua nghiên cứu hơn 40 năm của Tiến sĩ Stevenson

Cuốn sách “Những đứa trẻ nhớ được tiền kiếp” dẫn dắt người đọc khám phá thế giới tái sinh luân hồi bí ẩn dưới sự soi rọi của ánh sáng khoa học văn minh.

Tế bào gốc kỳ 2 - Điều bình thường không phải bậc cha mẹ nào cũng đều nghe thấy

Anthony Guerriero đã từng phát triển bình thường như bao trẻ khác cho đến khi được 18 tháng. Rồi bé đột nhiên ngừng cố gắng tương tác và trở nên khó khăn khi tham gia chơi đùa cùng bạn bè.

Tế bào gốc kỳ 1 - Chiến đấu chống lại căn bệnh quái ác

Tại phòng khám ở Panama, chúng tôi đã điều trị cho nhiều bệnh nhân mắc phải các bệnh mãn tính mà bác sĩ của họ bảo rằng ít có hy vọng được chữa khỏi, nhưng không có căn bệnh nào làm trái tim tôi cảm thấy đau đớn như tự kỷ.

Nghệ thuật sống Vững vàng - Hành động quyết định tâm trạng

Chúng ta thường nghe nói rằng tâm trạng quyết định hành động: tâm trạng của bạn càng tốt, bạn càng có khả năng thực hiện hành động hữu ích. Tuy nhiên, thỉnh thoảng mọi việc cũng diễn ra theo chiều ngược lại: Hành động quyết định tâm trạng. 

Muôn kiếp nhân sinh 3 - Hành trình tới minh triết

Tiếp nối câu chuyện hành trình linh hồn ở tập 1 và tập 2, "Muôn kiếp nhân sinh 3” kể về các kiếp sống huyền bí của Thomas, đồng thời hé mở nhiều kiến giải sâu xa của tác giả về quy luật luân hồi và nhân quả dưới ánh sáng khoa học và tâm linh.

Chảy não

Blog GS John VU - GS John Vu - 21/07/2025 13:00
Với toàn cầu hoá hiện tượng “chảy não” kéo tới.

Cách kiểm tra Facebook và Zalo có đang bị theo dõi

Kỹ năng - Lê Tỉnh - 21/07/2025 12:00
Zalo và Facebook là 2 nền tảng mạng xã hội được nhiều người sử dụng nhưng không phải ai cũng biết mình có thể bị hack tài khoản để theo dõi.

Người đàn ông cưới AI làm "vợ hai", cuộc hôn nhân viên mãn suốt 5 năm nhưng bối rối khi cô ấy đề nghị sinh con

Thư giãn - Nguyễn Phượng - 21/07/2025 11:00
Mỗi ngày, cặp đôi cùng nhau nấu ăn, xem phim và đi dã ngoại lãng mạn. Thực tế, Travis luôn mang Lily Rose theo bên mình mọi lúc mọi nơi – chủ yếu là vì cô ấy sống trong túi anh, với tư cách là người vợ AI.

Người đàn ông bại não trở thành thạc sĩ Đại học Harvard

Truyền cảm hứng - Hoàng Hà - 21/07/2025 10:00
Ding mắc bệnh bại não, không được cha yêu thương và bị bạn học bắt nạt tuy nhiên tình yêu của mẹ giúp anh trở thành thạc sĩ luật của Đại học Havard.

Phóng sự về trẻ em gây chấn động thế giới: Cha mẹ kiểu này là kẻ hại con lớn nhất!

Suy ngẫm - Hiểu Đan - 21/07/2025 09:00
Cuộc đời con chỉ có một lần, hãy cho con dũng khí để yêu đời.

Đại địa chấn kinh tế kỳ 1: Đại dịch Covid-19 cuộc khủng hoảng nghiêm trọng toàn cầu

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 21/07/2025 08:00
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chỉ tính riêng trong năm đầu tiên xảy ra đại dịch, cả thế giới có 1,8 triệu người thiệt mạng và khoảng 80 triệu người bị nhiễm bệnh. Đại dịch này đã ảnh hưởng đến mọi lục địa trên Trái đất, kể cả châu Nam Cực.

Mỹ nhân luyện kiếm từ 6 tuổi, được mệnh danh 'nữ thần võ thuật' Trung Quốc

Phong cách sống - Sơn Tùng - VTC - 20/07/2025 13:00
Với khả năng sử dụng 26 loại binh khí khác nhau, cô gái Trương Hàm Lượng được cư dân mạng Trung Quốc gọi với biệt danh "nữ thần kungfu”.

Phối vest đúng cách - Vũ khí bí mật giúp đàn ông ghi điểm mọi lúc mọi nơi

Kỹ năng - Ứng Hà Chi - 20/07/2025 12:00
Phối vest sao cho vừa chỉn chu vừa không bị cứng nhắc lại là một nghệ thuật.

3 truyền nhân của Ngũ Tuyệt tông sư: Mai Siêu Phong, Khưu Xứ Cơ và Âu Dương Khắc so tài, ai mạnh hơn?

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 20/07/2025 11:00
Ba cao thủ Mai Siêu Phong, Khưu Xứ Cơ và Âu Dương Khắc cùng giao chiến thì ai sẽ là người chiến thắng cuối cùng?

3 kiểu người mẹ dễ khiến con dễ "trở mặt thành thù" nhất

Suy ngẫm - Thiên An - CFB - 20/07/2025 10:00
Hy vọng bạn không phải kiểu nào trong số đó.

Xem Sex Education, tôi bật khóc vì 1 phút im lặng mà con gồng mình làm "người tốt" suốt 6 năm

Điện ảnh - Thanh Hương - 20/07/2025 09:00
Chính sự im lặng của tôi đã khiến con bắt đầu thay đổi.

'Đại địa chấn kinh tế' - 10 cuộc khủng hoảng tài chính tàn khốc

Từ sách - Phim - Hồ Lam - TTO - 20/07/2025 08:00
'Đại địa chấn kinh tế' dẫn ta đi qua 10 cuộc khủng hoảng tài chính tàn khốc của thế giới, từ cuộc Đại sụp đổ 1929, khủng hoảng tiền tệ ở Mỹ Latinh, châu Âu cho đến khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 hay những chấn động của đại dịch COVID-19.

Tôi từng nghĩ mình tiêu dùng khôn ngoan cho đến khi chứng kiến 10 thói quen "ngược đời" của giới trẻ

Kỹ năng - Phương Trần - 19/07/2025 13:00
Không chạy theo giảm giá, không nâng cấp đồ điện tử, không sắm mới chỉ vì… hết hứng – thế hệ trẻ hiện nay đang âm thầm sống khác, tiêu khác. Họ tiết kiệm được hàng chục triệu mỗi năm nhờ những lựa chọn "ngược dòng" so với tư duy của người đi trước.

Xem "Sex Education", tôi quyết định xóa tình bạn 5 năm ra khỏi cuộc đời

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 19/07/2025 12:00
Một câu nói đã khiến tôi dừng lại và suy nghĩ về cách tôi nhìn nhận tình bạn, cũng như tầm quan trọng của việc yêu thương và tôn trọng bản thân.

Chẳng phải tự sáng tạo, hóa ra Chu Bá Thông học lỏm tuyệt kỹ Song thủ hỗ bác từ thời Thiên Long Bát Bộ

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 19/07/2025 11:00
Tuyệt kỹ Song thủ hỗ bác nổi tiếng của Chu Bá Thông đã từng được một cao thủ thời Thiên Long Bát Bộ sử dụng.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 2, 21/07/2025