Tư duy truy tìm sự thật - Nên nhìn thẳng vào sự thật thay vì cố chứng minh mình đúng

Nguyễn Thao19/07/2023 08:00
Tư duy truy tìm sự thật - Nên nhìn thẳng vào sự thật thay vì cố chứng minh mình đúng

Cuốn sách “Tư duy truy tìm sự thật” phân tích cách mà não bộ con người được lập trình sẵn dựa trên cơ sở tâm lý học và xã hội học, nhằm chỉ ra các hành vi vô thức mà hầu như ai trong số chúng ta cũng mắc phải.

Tư duy chiến binh tìm kiếm sự chiến thắng. Tư duy lính trinh sát tìm kiếm sự thật. Để khắc họa cụ thể, tác giả Julia Galef đã đưa ra hai hình ảnh ẩn dụ tương ứng với hai lối tư duy này trong cuốn sách Tư duy truy tìm sự thật.

Tư duy chiến binh mang những đặc điểm gần giống với bản năng chiến đấu nguyên thủy của loài người. Các chiến binh ra chiến trường để chiến đấu với kẻ thù đã được xác định; họ không có nhiều thời gian để suy nghĩ, họ đưa ra quyết định nhanh chóng theo phản xạ, với mục tiêu duy nhất là chiến thắng bằng mọi giá. Để hiểu rõ hơn về hình ảnh ẩn dụ trên, không cách gì tốt hơn là đặt nó vào bối cảnh đặc trưng nhất của thời đại chúng ta - thời đại Internet.

Hãy nhìn ngay vào sự kiện đang được quan tâm, bàn luận trên khắp thế giới hiện nay: Tình hình Nga - Ukraine. Người Việt Nam cũng không đứng ngoài dòng thời sự này, với hàng loạt thảo luận sôi nổi được đăng tải liên tục trên mạng xã hội. Và như hiện tượng thường thấy, thảo luận trở thành tranh cãi, rồi tranh cãi trở thành đấu đá “một mất một còn” giữa những nhóm người có quan điểm đối nghịch.

Cả hai nhóm này đều mắc phải lỗi tư duy mà tác giả Julia Galef gọi là sự tự lừa dối - một hành trình chọn lọc và bóp méo thông tin vô thức để có lợi cho mục đích của mình. Họ vốn đã có kết luận về đối tượng từ trước, sau đó mới chọn các lập luận để củng cố cho kết luận ấy và dĩ nhiên là bỏ qua các chứng cứ ủng hộ phe đối lập. Quá trình tư duy của họ chỉ hướng vào việc giành chiến thắng.

Tuy nhiên, nếu mục tiêu của mỗi người không phải chuyện thắng - thua mà là góp tay xây dựng nền văn hóa chung thì lối tư duy chiến binh ấy không còn phù hợp ở thời đại thông tin này. “Đã đến lúc chúng ta thay đổi cách tư duy, không cố chứng minh mình đúng hoặc tìm cách bảo vệ bản thân khỏi những tư tưởng đối nghịch mà tập trung nhìn nhận thế giới theo đúng bản chất của nó”, tác giả viết.

Ngược với 'tư duy chiến binh', 'tư duy lính trinh sát' mang sự tò mò khai phá những điều chưa biết, đón nhận chúng với tinh thần cởi mở, đánh giá tình hình dựa trên quan sát và phân tích khách quan.

Cuốn sách đưa ra ví dụ về phóng viên Bethany Brookshire, người có học vị Tiến sĩ và ghi rõ điều đó trong chữ ký email của mình. Một ngày nọ, cô nhận được hai email từ hai nhà khoa học. Email của nữ khoa học gia được mở đầu bằng “Gửi Tiến sĩ Brookshire”; email còn lại của nhà khoa học nam thì ghi “Gửi cô Brookshire”. “Thật thú vị khi nữ khoa học gia công nhận học vị tiến sĩ của mình, còn nam khoa học gia kia thì không”, Brookshire nghĩ. Nhận xét cá nhân này được cô đăng lên mạng xã hội Twitter và nhanh chóng nhận được ủng hộ với hơn 2.300 lượt chia sẻ.

Tuy nhiên, khi sự ủng hộ của mọi người ngày một tăng, Brookshire lại băn khoăn rằng liệu cô có quá vội vàng khi đưa ra kết luận chỉ dựa vào ấn tượng trong trí nhớ mà bỏ qua dữ liệu thực tế hay không. Sau khi kiểm tra lại tất cả email cũ và thống kê số liệu, Brookshire đã nhận ra không có sự khác biệt rõ rệt nào giữa nam và nữ khoa học gia trong việc họ có gọi cô là “Tiến sĩ” hay không. Lúc này, Brookshire quyết định đăng tweet đính chính, chia sẻ kết quả thống kê và thừa nhận mình đã sai.

Không ai buộc Brookshire phải kiểm chứng nhận định cá nhân của cô, cũng không ai biết về lỗi sai này nếu Brookshire không tự nói ra. Cô đã hành xử như một lính trinh sát khi chủ động xác minh thông tin, nhìn thẳng vào thiếu sót của bản thân để không lặp lại sai lầm.

Đã đến lúc chúng ta nên nhìn thẳng vào sự thật thay vì cố chứng minh mình đúng. Thế nào là “sự thật”? Khi Brookshire kết luận rằng nam giới không xem trọng học vị của nữ giới, đó có thể là “sự thật” trong phạm vi hai email mà cô nhận được. Nhưng khi Brookshire truy vấn vấn đề theo diện rộng hơn, với số lượng email lớn hơn, thì “sự thật” thay đổi. Như vậy, mức độ ta tiếp cận “sự thật” tùy thuộc vào quá trình mà quy mô thu thập và phân tích dữ liệu. Và hành trình truy tìm sự thật là hành trình truy vấn không ngừng - vốn không có chỗ cho định kiến và kết luận vội vàng.

Vậy ta hành xử thế nào khi nhận ra sai sót của mình? Kết luận ban đầu của Brookshire có thể góp phần vẽ nên một bức tranh không chính xác về sự bất bình đẳng trong xã hội - điều không chỉ không có lợi cho phong trào bình đẳng giới mà còn gây chia rẽ sâu sắc hơn. Khi Brookshire công khai nhận sai, cô đã hành động dựa trên ý thức về trách nhiệm xã hội với mong muốn đưa ra cái nhìn chính xác nhất có thể hơn là ham muốn chiến thắng.

Những ví dụ trên cũng như các phân tích được tác giả trình bày trong cuốn sách Tư duy truy tìm sự thật thật sự phù hợp để áp dụng cho bối cảnh mà ai ai cũng có thể tìm kiếm thông tin và trình bày quan điểm của mình. Khi đứng trước một tin tức hấp dẫn, thay vì ngay lập tức trở thành “anh hùng bàn phím”, xông pha vào cuộc chiến nhân danh công lý, điều mỗi người có thể làm là dừng lại vài nhịp và đặt câu hỏi: Liệu những “bằng chứng” khó xác minh trên mạng như vài ảnh chụp bị cắt cúp, vài video quay mờ mịt hay lời nói từ một phía có đủ làm dữ kiện để đưa ra kết luận? Hay chúng chỉ là những mảnh vỡ không đem lại bức tranh toàn cảnh của một sự việc? Và điều mà bản thân ta đang tìm kiếm là chiến thắng hay sự thật?

“Tất cả chúng ta đều là lính trinh sát. Chúng ta ra khỏi lãnh địa của mình và khám phá những vùng lãnh thổ tuy có phần trùng nhau nhưng vẫn rất khác biệt. Sau đó, chúng ta quay về để đóng góp những thông tin, kiến thức mà mình đã góp nhặt được và cùng nhau vẽ nên một tấm bản đồ. Bạn nhìn thấy những điều tôi không thể nhìn thấy, và ngược lại”, tác giả viết.


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

‘Không còn bệnh tim’ – 3 bước đơn giản giúp bạn cải thiện sức khỏe tim mạch

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên phạm vi toàn cầu. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết oxit nitric (NO), chất độc trong công nghiệp lại có thể trở thành “phân tử kỳ diệu” cứu sống hàng triệu người.
2

Tài chính cho mọi người - Góc nhìn mới về tiền bạc

Cuốn sách “Tài chỉnh cho mọi người" (Finance for the people), tác giả Paco de Leon sẽ mang đến cho bạn nhiều kiến thức bổ ích và nhiều kinh nghiệm thú vị...
3

'Sài Gòn vẫn hát' - Nỗ lực níu giữ những giá trị xưa cũ

Giữa nhịp sống hối hả và hiện đại của Sài Gòn, có những điều xưa cũ cứ âm thầm lùi lại phía sau – những bản nhạc bolero, những giọng ca không còn xuất hiện trên sân khấu lớn, hay những con người lặng thầm giữ lấy ký ức của một thời đã qua.
4

Chiến thắng Con Quỷ bên trong - Bắt đầu từ việc bạn dám nói 'không' với ham muốn nhỏ nhất

Nếu bạn đã từng đọc "Chiến thắng Con Quỷ bên trong" (Outwitting the Devil: The Secret to Freedom and Success) của Napoleon Hill, bạn sẽ nhận ra rằng ham muốn là một trong những cái bẫy thầm lặng của "Con Quỷ".
5

"Ánh sáng trong ta" - Quyển sách truyền cảm hứng về sức mạnh bên trong

Thời điểm chúng ta nhận ra ánh sáng của chính mình cũng là lúc chúng ta đủ mạnh mẽ để sử dụng nó", là thông điệp mà cựu Đệ nhất Phu nhân Michelle Obama muốn gởi tới người đọc qua quyển sách "Ánh sáng trong ta" (The Light We Carry) của bà.

Như ta là - Triết gia Krishnamurti chỉ cách 'dọn dẹp' tâm trí để sống an vui

Những tư tưởng mới mẻ cùng lời khuyên thiết thực từ cuốn sách “Như ta là” của triết gia J. Krishnamurti giúp ta thấu hiểu chính mình, tự trang bị cho mình một tâm thái sống mà trong đó ta có thể hạnh phúc, an vui.

Muôn kiếp nhân sinh 3 - Chúng ta đang để lại cho con cháu mình một thế giới như thế nào?

Nhờ trí thông minh, đời sống con người đã hoàn toàn thay đổi. Tuy nhiên, câu hỏi của tôi là những người thông minh này đã và đang làm gì với tài năng của họ?

​​​​​​​‘Đánh thức trí thông minh’ giúp bạn tạo ra công thức thành công cho chính mình

Đánh thức trí thông minh" của J. Krishnamurti là một tác phẩm thách thức người đọc khám phá, mở rộng trí thông minh và nhận thức của mình thông qua sự tỉnh thức, quan sát đúng đắn và yêu thương.

Bí quyết sống tỉnh thức trong 8 ngày - Trở thành nhà khoa học và tạo ra 'vitamin tỉnh thức'

Muốn tử tế với chính mình, hãy bắt tay trở thành nhà khoa học tự tạo ra "vitamin Tỉnh Thức" cho bản thân.

Những đứa trẻ nhớ được tiền kiếp - Trải nghiệm Déjà Vu có phải là ký ức tiền kiếp?

Có hay không Trải nghiệm Déjà Vu chính là ký ức tiền kiếp của chúng ta?

Muôn kiếp nhân sinh 3 - Trí thông minh nhân tạo không bao giờ thay thế được bộ não con người

Trong một chuyến viếng thăm Thomas tại Colorado, tôi đã có cuộc trò chuyện với ông về trí thông minh nhân tạo.

‘Những đứa trẻ nhớ được tiền kiếp’ - Một nghiên cứu dày công và thận trọng về luân hồi

“Những đứa trẻ nhớ được tiền kiếp” (Children Who Remember Previous Lives) của tiến sĩ, bác sĩ Ian Pretyman Stevenson là quyển sách chuyển tải khá đầy đặn những nghiên cứu dày công, thận trọng của ông về hiện tượng luân hồi.

Những đứa trẻ nhớ được tiền kiếp - Sự sống sau cái chết là thứ có thể hình dung được

Vũ trụ có ít nhất hai cõi: một cõi vật chất và một cõi tinh thần (hoặc tâm linh), và khi không còn bị cơ thể vật lý cản trở, chúng ta sẽ tồn tại trong cõi tinh thần.

Dịch vụ giúp "biến mất" khỏi Internet

Kỹ năng - Thái Nguyễn - 31/05/2025 12:00
Từ nhu cầu xóa dấu vết online đến dịch vụ “ẩn thân kỹ thuật số” bùng nổ, câu chuyện biến mất khỏi Internet đang dần trở thành trào lưu thời hiện đại.

Kiếm hiệp Kim Dung: Điều gì giúp Quách Tĩnh thắng được 4 cao thủ Ngư - Tiều - Canh - Độc?

Thư giãn - Quốc Tiệp - 31/05/2025 11:00
Chính sự kết hợp giữa sự chân thành của Quách Tĩnh và trí thông minh của Hoàng Dung đã giúp họ đến gặp được Nhất Đăng đại sư.

Gen Alpha - Thế hệ học trên TikTok, ôn thi qua hashtag

Phong cách sống - Trang Vũ - 31/05/2025 10:00
Thế hệ này đã biến việc học thành xu hướng, biến bài giảng thành nội dung viral.

Không còn bệnh tim - Bí mật cho trái tim khỏe mạnh từ một phân tử nhỏ bé kỳ diệu 

Từ sách - Phim - Minh Hằng - 31/05/2025 09:00
Hãy đọc "Không còn bệnh tim" (No More Heart Disease) để khám phá những bí mật của trái tim và bắt đầu hành trình chăm sóc sức khỏe chủ động ngay hôm nay. Vì một trái tim khỏe mạnh, chính là nền tảng của một cuộc sống hạnh phúc và ý nghĩa.

55 nguyên tắc ứng xử thiết yếu để thành công - Đừng đợi đến khi con lớn mới dạy con cách ứng xử

Từ sách - Phim - Quìn - 31/05/2025 08:00
Là cha mẹ, ai cũng mong con mình trở thành người tử tế, tự lập và mạnh mẽ. Nhưng đó không phải là điều trẻ học được trong một sớm một chiều, mà là kết quả của sự rèn luyện từng ngày, bắt đầu từ những điều nhỏ nhất trong ứng xử hằng ngày.

Xem ‘Sex Education’, tôi ân hận vì nói với con: ‘Chuyện này không dành cho con nít’

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 30/05/2025 13:00
Tôi từng né tránh chuyện tình yêu, giới tính để bảo vệ con.

Vợ u não sống thực vật, chồng hát, nhảy mỗi ngày để đánh thức và phép màu xảy ra

Truyền cảm hứng - Nhật Thùy - 30/05/2025 12:00
Bác sỹ khuyên từ bỏ khi người vợ u não chuyển sang sống thực vật, tiền đã cạn, nhưng phép màu đã xảy ra sau nhiều tháng Deng nhảy và hát để cố gắng đánh thức cô.

Lotus Chat - ứng dụng vừa vượt Zalo, Messenger về lượt tải: Người dùng đánh giá gì?

Kỹ năng - Phan Trang - 30/05/2025 11:00
Lotus Chat - ứng dụng nhắn tin của người Việt đang nhận được nhiều đánh giá tích cực của người sử dụng.

Chuyện tình của Tổng thống Pháp cùng Phu nhân: Từ mối tình tuổi 15 với cô giáo đến hành trình khiến nước Pháp ngưỡng mộ

Phong cách sống - Phạm Trang - 30/05/2025 10:00
Từ những định kiến, ngờ vực, họ cùng nhau viết nên một câu chuyện tình hiếm có vượt thời gian.

Đường vào thiền - Osho: Đừng tự làm khổ mình vì những lỗi lầm đã qua

Từ sách - Phim - Quìn - 30/05/2025 09:00
Có những đêm nằm trằn trọc vì một lỗi lầm đã qua, một lời nói khiến ai đó tổn thương, hay một lựa chọn sai lầm đổi cả cuộc đời. Quá khứ vẫn còn đó không thể xoá đi, nhưng bạn hoàn toàn có thể bước ra khỏi nó.

Khám phá vật liệu quanh ta – Gieo mầm tri thức từ những điều gần gũi

Từ sách - Phim - Quìn - 30/05/2025 08:00
Làm mẹ, ai cũng muốn con lớn lên vừa tò mò, vừa hiểu biết. Nhưng bạn có từng ngạc nhiên khi con hỏi: "Sao cái bàn gỗ cứng thế?", "Nhựa đến từ đâu?", hay "Tại sao cao su lại co giãn được?"

Tại sao con thứ thường thông minh hơn con cả? Sự thật khiến nhiều phụ huynh chạnh lòng...

Suy ngẫm - Hiểu Đan - 29/05/2025 13:00
Chính môi trường và trải nghiệm sống khác nhau đã tạo nên những "kiểu thông minh" khác nhau ở mỗi người.

Lotus Chat vượt Zalo, Messenger, lọt top 3 app chat được tải nhiều nhất tại Việt Nam

Kỹ năng - Huỳnh Duy - 29/05/2025 11:00
Giữa một rừng ứng dụng nhắn tin trong và ngoài nước, Lotus Chat bất ngờ vươn lên trở thành từ khóa đột phá trên Google thời gian gần đây.

Cô gái Phú Thọ mất tay chân, 'hồi sinh' nhờ tình yêu của mẹ

Truyền cảm hứng - Thanh Minh - VNN - 29/05/2025 10:00
Người mẹ Phú Thọ như sinh con ra một lần nữa nhưng lần này, hành trình làm mẹ của bà gian nan và nhiều nước mắt hơn.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 7, 31/05/2025