Tư duy truy tìm sự thật Kỳ 2 - Công bằng không có nghĩa là cả hai bên đều có phần đúng

Quang Thanh10/07/2023 08:00
Tư duy truy tìm sự thật Kỳ 2 - Công bằng không có nghĩa là cả hai bên đều có phần đúng

Năm 1970, nhà sinh học Paul Ehrlich có một nhận định táo bạo: “Nếu là một tay cờ bạc, tôi sẽ cược năm ăn năm thua rằng nước Anh không thể tồn tại đến năm 2000”.

Năm 2014, tờ New York Times hỏi Ehrlich rằng ông có suy nghĩ gì khi nước Anh vẫn còn tồn tại. Trước câu hỏi này, Ehrlich vẫn không thừa nhận là mình đã dự đoán sai: “Thực tế thì đúng là nước Anh vẫn còn hiện hữu vào năm 2000. Nhưng từ đó đến nay chỉ mới được mười bốn năm thôi… Một trong những điều mà mọi người không hiểu là cách tính thời gian của một nhà sinh thái học không giống với cách tính thông thường.”

Đây là cách né tránh cực kỳ phổ biến. Khi thấy nhận định của mình có nguy cơ bị chứng minh là sai, chúng ta sẽ nói mình đã “gần” đúng. Hoặc chúng ta sẽ giải thích rằng ý của mình vốn dĩ không phải là vậy. Hoặc chúng ta sẽ khẳng định là mình vẫn đúng, chỉ là thời điểm chưa đúng mà thôi. Hoặc chúng ta sẽ dùng bất kỳ cái cớ nào trong vô vàn những cái cớ khác nhau để tránh đối diện với sự thật là mình đã sai.

Đó là cách tiếp cận của tư duy chiến binh, còn tư duy lính trinh sát thì ngược lại: tư duy lính trinh sát sẽ chủ động xác định sai lầm của mình để tránh phạm sai lầm tương tự trong tương lai.

Theo “độ đáng tin”, thay vì theo “phe”

Trong suốt cuộc đời, Barry Goldwater là người chỉ tin vào mô hình chính phủ quy mô nhỏ cũng như quyền hạn của tiểu bang. Nhưng Goldwater không phải là người mù quáng chấp nhận một lập luận nào đó chỉ vì nó có lợi cho phe bảo thủ.

Năm 1994, tổng thống đương nhiệm Bill Clinton lúc bấy giờ đang bị điều tra về những khoản đầu tư đáng ngờ vào Tập đoàn Whitewater Development. Khi đó, Goldwater đã là một ông lão tám mươi lăm tuổi, tóc bạc trắng và phải chống gậy khi đi lại, nhưng ông vẫn thức trắng đêm để xem xét kỹ lưỡng vụ việc của Clinton.

Sau đó, Goldwater đã mời nhiều phóng viên đến nhà để ông chia sẻ quan điểm của mình: Đảng Cộng hòa nên từ bỏ vụ kiện này. Dĩ nhiên, những gì ông nói đã khiến các thành viên Đảng Cộng hòa cảm thấy không hài lòng chút nào. Một người dẫn chương trình theo chủ nghĩa bảo thủ đã lên tiếng phê bình: “Goldwater phải biết là khi đảng của bạn đã quyết tâm điều tra và sắp bắt được kẻ có tội, thì bạn không nên bảo họ dừng lại”.

Goldwater đã thẳng thừng đáp lại lời phê bình đó: “Còn điều mà anh phải biết chính là tôi không quan tâm những gì anh biết”.

Tư duy trinh sát là đánh giá các nhận định và chứng cứ dựa vào “độ đáng tin” của chúng, bất kể chúng mang lại lợi ích cho “phe” nào. Nguyên tắc này trái ngược với những gì chúng ta đã biết về tư duy chiến binh - lối tư duy khiến chúng ta (vô thức) hỏi “Mình có thể chấp nhận điều này không?” đối với những lập luận chúng ta thích, và “Mình có buộc phải chấp nhận điều này không?” đối với những lập luận chúng ta không thích.

quotetuduytruytimsuthat-2-.jpg

Bạn có thể gọi nguyên tắc này là công bằng, tức là bác bỏ những lập luận bất hợp lý và chấp nhận những lập luận hợp lý, bất kể lập luận đó xuất phát từ “phe” nào.

Mọi người thường hiểu sai rằng công bằng sẽ tạo ra sự cân bằng giả tạo, nghĩa là bạn phải có cách nhìn nhận tương đối trong mọi vấn đề và có những kết luận mang tính dung hòa như “Cả hai quan điểm đều có giá trị”. Tuy nhiên, sẽ không có sự cân bằng giả tạo, nếu bạn thật sự công bằng.

Lập luận bị chi phối bởi sự chính xác nghĩa là cảm thấy phân vân trước những vấn đề chưa có đủ chứng cứ để phân định đúng sai. Nhưng trong một số trường hợp, một bên rõ ràng là đúng và bên còn lại rõ ràng là sai, và nếu bạn thật sự toàn tâm toàn ý tìm kiếm sự thật thì bạn sẽ dễ dàng nhận ra điều đó. Nói cách khác, công bằng không có nghĩa là “Cả hai bên đều có phần đúng”, mà là “Tôi muốn áp dụng cùng một tiêu chuẩn đánh giá cho cả hai bên để xác định bên nào đúng hơn”.

Tư duy trinh sát trong cuộc sống hằng ngày

Sau tất cả những cuộc bàn luận về sự phi lý, thiên kiến và lập luận bị chi phối bởi động cơ của con người, chúng ta dễ quên mất một sự thật: chúng ta là những người lính trinh sát cừ khôi khi chúng ta muốn. Trong vô số những tình huống hằng ngày - chẳng hạn như xác định xem mình đã đậu xe ở đâu - tinh thần tìm kiếm sự thật của chúng ta trỗi dậy một cách tự nhiên. Khi nấu ăn, bạn sử dụng tư duy trinh sát để cân nhắc xem thêm muối vào sẽ làm món ăn ngon hơn hay dở đi. Khi tìm mua nhà, bạn xem xét nhiều ngôi nhà khác nhau và kiểm tra nhiều nguồn thông tin. Khi di chuyển trong thành phố của mình, bạn sẽ chủ động đánh giá liệu một khu vực nào đó có đủ an toàn để đi bộ một mình hay không, hoặc xe buýt có thường chạy đúng giờ không.

Có tinh thần tìm kiếm sự thật không có nghĩa là chúng ta luôn có thể tìm ra sự thật. Ngay cả khi ưu tiên tìm kiếm sự chính xác, chúng ta vẫn thường mắc sai lầm, hoặc do không đủ may mắn, hoặc đơn giản là không có đủ thông tin để tìm được câu trả lời cần tìm. Tuy vậy, rõ ràng là trong nhiều tình huống diễn ra trong cuộc sống hằng ngày, tâm trí của chúng ta tự động cố tìm kiếm sự chính xác, thay vì cố bảo vệ cho một quan điểm nào đó.

tuduytruytimsuthat-19-.jpg

Nhiều người tin rằng năng lực dự đoán - khả năng phán đoán về những gì có thể xảy ra - chính là lý do vì sao con người có thể thành công. Năng lực này có lẽ đã vô cùng hữu dụng đối với tổ tiên của chúng ta, đặc biệt khi họ thay đổi môi trường sống và phải đối mặt với những nguy cơ cũng như có được những cơ hội mà trước đó họ chưa từng có. Dĩ nhiên, các phán đoán của chúng ta chỉ có ích khi nó được đưa ra dựa trên tình hình thực tế. Nếu chúng ta nhìn thấy một con gấu và mong rằng nó sẽ trở thành bạn tốt của ta, thì suy nghĩ đó có thể khiến chúng ta cảm thấy vui vẻ, nhưng niềm vui đó sẽ sớm kết thúc.

Như vậy, tư duy chiến binh có động lực thúc đẩy chúng ta bảo vệ một quan điểm nào đó theo ý mình; còn tư duy trinh sát là động lực thúc đẩy chúng ta nỗ lực tạo ra bức tranh chính xác nhất về hiện thực. Giờ là lúc chúng ta xếp tất cả các mảnh ghép lại với nhau và hỏi: “Tại sao đôi khi chúng ta là chiến binh, đôi khi lại là lính trinh sát?”.


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Hiểu quy luật tự nhiên để 'Sống an vui'

Hạnh phúc không phải là một điều gì xa vời hay bí ẩn. Nó đến khi ta hiểu và sống thuận theo quy luật tự nhiên. Một trong những quy luật quan trọng nhất chính là nhân quả – gieo gì, gặt nấy.
2

Chiến thắng con quỷ bên trong - Phụ nữ muốn sống một cuộc đời rực rỡ, nhất định phải hiểu 3 điều này

Khi nhận diện được những nỗi sợ đang chi phối mình, bạn đã đi được nửa chặng đường đến tự do.
3

Đường vào thiền - Osho Tôi đã cố gắng kiểm soát cảm xúc, nhưng vì sao càng kiểm soát càng mệt mỏi?

Có thể bạn quyết định mình sẽ không tức giận; bạn có thể nghĩ rằng giận dữ là xấu, nhưng khi cơn giận ập tới, suy nghĩ của bạn bị gạt qua một bên và bạn trở nên tức giận.
4

Quẳng gánh lo đi và vui sống - Khi kháng cự chỉ khiến ta mỏi mệt, thử một lần bắt tay với số phận

Có những khoảnh khắc trong đời, dù cố gắng đến đâu, ta vẫn không thể thay đổi được điều đã xảy ra. Lúc ấy, lựa chọn tốt nhất không phải là vùng vẫy, mà là buông bỏ để tìm lại sự bình yên từ bên trong.
5

Bí quyết sống tỉnh thức trong 8 ngày - Sống chậm lại, bí quyết tỉnh thức giúp bạn thoát khỏi căng thẳng

Bạn có bao giờ cảm thấy tâm trí lúc nào cũng mệt mỏi? Những áp lực vô hình khiến bạn kiệt sức, dù nghỉ ngơi bao nhiêu cũng không thấy nhẹ nhõm hơn? Nhưng sự bình yên không phải là thứ xa vời – nó có thể đến từ chính những khoảnh khắc đơn giản trong ngày.

Bản giao hưởng cuộc sống - Nơi nào có ý chí, nơi đó có con đường

“Đừng bao giờ để nỗi thất vọng của ngày hôm qua che mờ những giấc mơ rực sáng của ngày mai.”

Tư duy truy tìm sự thật Kỳ 1 - Nguyên tắc đầu tiên là đừng tự lừa dối bản thân

Luân Đôn vào giữa thế kỷ 19 là một nơi đáng sợ. Cứ mỗi vài năm là một đợt dịch tả lại bùng phát, lan khắp thành phố và cướp đi mạng sống của hàng trăm, thậm chí hàng ngàn người.

Tế bào gốc kỳ 3 - Sự phục hồi của Kenneth là một phép màu

Câu chuyện của Kenneth Kelley bắt đầu hơi khác một chút so với Anthony. Khi bé được sáu tháng tuổi, mẹ bé dẫn đến nha sĩ để gỡ bỏ lớp amalgam (phương pháp trám răng gồm hỗn hợp thủy ngân, bạc và đồng mạ) và thằng bé vô tình hít phải khói thủy ngân bốc hơi.

Giải mã bí ẩn về ‘Những đứa trẻ nhớ được tiền kiếp’ qua nghiên cứu hơn 40 năm của Tiến sĩ Stevenson

Cuốn sách “Những đứa trẻ nhớ được tiền kiếp” dẫn dắt người đọc khám phá thế giới tái sinh luân hồi bí ẩn dưới sự soi rọi của ánh sáng khoa học văn minh.

Tế bào gốc kỳ 2 - Điều bình thường không phải bậc cha mẹ nào cũng đều nghe thấy

Anthony Guerriero đã từng phát triển bình thường như bao trẻ khác cho đến khi được 18 tháng. Rồi bé đột nhiên ngừng cố gắng tương tác và trở nên khó khăn khi tham gia chơi đùa cùng bạn bè.

Tế bào gốc kỳ 1 - Chiến đấu chống lại căn bệnh quái ác

Tại phòng khám ở Panama, chúng tôi đã điều trị cho nhiều bệnh nhân mắc phải các bệnh mãn tính mà bác sĩ của họ bảo rằng ít có hy vọng được chữa khỏi, nhưng không có căn bệnh nào làm trái tim tôi cảm thấy đau đớn như tự kỷ.

Nghệ thuật sống Vững vàng - Hành động quyết định tâm trạng

Chúng ta thường nghe nói rằng tâm trạng quyết định hành động: tâm trạng của bạn càng tốt, bạn càng có khả năng thực hiện hành động hữu ích. Tuy nhiên, thỉnh thoảng mọi việc cũng diễn ra theo chiều ngược lại: Hành động quyết định tâm trạng. 

Muôn kiếp nhân sinh 3 - Hành trình tới minh triết

Tiếp nối câu chuyện hành trình linh hồn ở tập 1 và tập 2, "Muôn kiếp nhân sinh 3” kể về các kiếp sống huyền bí của Thomas, đồng thời hé mở nhiều kiến giải sâu xa của tác giả về quy luật luân hồi và nhân quả dưới ánh sáng khoa học và tâm linh.

Bước về phía an vui cùng bộ sách 'Sống an vui' và 'Làm chủ cuộc đời' của thiền sư Khangser Rinpoche

Hai cuốn sách nhỏ của Tiến sĩ Phật học Khangser Rinpoche – “Sống an vui” và “Làm chủ cuộc đời” – xuất hiện như một nốt trầm tĩnh tại giữa ồn ào thường nhật, nơi người đọc có thể từng bước tiến gần hơn về phía bình an và hạnh phúc.

Đạo diễn Lý Hải - người dẫn dắt 'hiện tượng mạng xã hội' lên màn ảnh

Điện ảnh - Tiểu Vũ - 20/04/2025 13:00
Lý Hải là một trong số ít đạo diễn của Việt Nam đã gây ấn tượng mạnh qua việc dẫn dắt các nhân vật "hiện tượng mạng xã hội" (MXH) thành diễn viên chuyên nghiệp.

Kỷ niệm 50 năm ngày thống nhất đất nước Kỳ 2: Chính quyền Sài Gòn thay người vác cờ trắng đầu hàng

Giải trí - Vũ Trung Kiên - 20/04/2025 12:00
Đầu tháng 4.1975, sau khi mất Tây Nguyên và Phước Long, chế độ Sài Gòn đứng trước sự suy yếu về mọi mặt và khả năng sụp đổ hoàn toàn. Lúc này, ông Dương Văn Minh và nhóm ủng hộ ông “chính thức công bố ý định thay thế Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu”.

Quách Tĩnh không làm phò mã mà nhất mực lấy Hoàng Dung: Câu trả lời chỉ Dương Quá biết

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 20/04/2025 11:00
Quách Tĩnh và Hoa Tranh vốn là thanh mai trúc mã, vậy tại sao chàng lại quyết định kết duyên cùng Hoàng Dung?

Nghề rùng rợn, lóc xương rắn, lột xác chó nhà... bán hàng chục triệu đồng

Phong cách sống - Cam Ly - 20/04/2025 10:00
Giữa vô vàn những nghề thủ công đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn, nghề làm tiêu bản xương động vật là công việc đầy bí ẩn, có phần rùng rợn.

Xem "Sex Education", người đàn ông cứng rắn như tôi đỏ hoe mắt: Thương con nhưng khiến con xa lánh bố

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 20/04/2025 09:00
Tôi thương con trai hết lòng, nhưng con cứ thấy tôi là lủi đi chỗ khác.

Bước về phía an vui cùng bộ sách 'Sống an vui' và 'Làm chủ cuộc đời' của thiền sư Khangser Rinpoche

Từ sách - Phim - Đan Thanh - 20/04/2025 08:00
Hai cuốn sách nhỏ của Tiến sĩ Phật học Khangser Rinpoche – “Sống an vui” và “Làm chủ cuộc đời” – xuất hiện như một nốt trầm tĩnh tại giữa ồn ào thường nhật, nơi người đọc có thể từng bước tiến gần hơn về phía bình an và hạnh phúc.

TP.HCM tổ chức trình diễn nghệ thuật 3D mapping dịp lễ 30.4

Giải trí - Thuỷ Long - 19/04/2025 13:00
Chiều 17.4, ông Nguyễn Tấn Kiệt, Trưởng phòng Nghệ thuật, Sở VH-TT TP.HCM đã thông tin về chuỗi các hoạt động hưởng ứng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30.4.1975 - 30.4.2025).

3 kiểu nói chuyện độc hại, âm thầm phá nát mối quan hệ gia đình, kìm hãm sự phát triển của con cái

Kỹ năng - Như Nguyễn - 19/04/2025 12:00
Thay vì giải quyết vấn đề, 3 cách nói chuyện, giao tiếp dưới đây vô hình chung khiến mối quan hệ gia đình của bạn ngày càng tồi tệ, xuống dốc.

Học hỏi 14 thói quen của những người sáng tạo để trở nên sáng tạo hơn

Suy ngẫm - TĐ - 19/04/2025 11:00
Nếu bạn đang mắc kẹt trong bài tập hoặc dường như không thể hoàn thành một tác phẩm nghệ thuật, hãy tập trung xây dựng những thói quen sau đây của những người sáng tạo. Theo thời gian, bạn sẽ học được cách sáng tạo nhanh hơn, dễ dàng hơn và lâu dài hơn.

Ngày càng nhiều người coi chatbot AI là 'vợ', là 'bạn thân': “Cô ấy giúp tôi vui trở lại”

Phong cách sống - Anh Việt - 19/04/2025 10:00
Không còn chỉ là công cụ trả lời câu hỏi, chatbot AI đang trở thành nơi để nhiều người gửi gắm cảm xúc, chữa lành nỗi cô đơn và tìm lại chính mình.

Xem “Sex Education”, tôi nhận ra sai lầm nghiêm trọng đẩy bản thân vào cuộc sống tồi tệ 10 năm qua

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 19/04/2025 09:00
Bộ phim Sex Education đã giúp tôi nhận ra lỗi lầm của chính mình.

Đắc nhân tâm - Cha đã quên

Từ sách - Phim - FN - 19/04/2025 08:00
Con trai yêu quý, con hãy nghe những lời ân hận của cha đây. Cha đã lẻn vào phòng con khi con đang chìm vào giấc ngủ trẻ thơ.

Podcast: Ánh sáng trong ta - Cuốn sách mới của Michelle Obama ra mắt

Từ sách - Phim - FN - 18/04/2025 14:00
Michelle Obama là một người khi nhắc đến ta không thể chỉ gói gọn trong một vai trò cố định. Bà không chỉ là cựu Đệ nhất Phu nhân Hoa Kỳ mà còn là nguồn cảm hứng của hàng triệu người, là biểu tượng của sự kiên cường, trí tuệ và lòng nhân ái.

Sau tuổi 40, nhìn vào 4 điểm này là biết nửa đời sau sung sướng hay bất hạnh

Suy ngẫm - Ứng Hà Chi - 18/04/2025 13:00
Đây đều là thói quen sống cấp cao mà ít người làm được!

Kỷ niệm 50 năm ngày thống nhất đất nước Kỳ 1: Ông Dương Văn Minh và con đường công danh, binh nghiệp

Giải trí - Vũ Trung Kiên - 18/04/2025 12:00
Nhân ngày kỷ niệm trọng đại, Một Thế Giới giới thiệu loạt bài của TS Vũ Trung Kiên về những con người liên quan đến sự kiện lịch sử vĩ đại của dân tộc diễn ra 50 năm trước.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 2, 21/04/2025