Tư duy truy tìm sự thật Kỳ 2 - Công bằng không có nghĩa là cả hai bên đều có phần đúng

Quang Thanh10/07/2023 08:00
Tư duy truy tìm sự thật Kỳ 2 - Công bằng không có nghĩa là cả hai bên đều có phần đúng

Năm 1970, nhà sinh học Paul Ehrlich có một nhận định táo bạo: “Nếu là một tay cờ bạc, tôi sẽ cược năm ăn năm thua rằng nước Anh không thể tồn tại đến năm 2000”.

Năm 2014, tờ New York Times hỏi Ehrlich rằng ông có suy nghĩ gì khi nước Anh vẫn còn tồn tại. Trước câu hỏi này, Ehrlich vẫn không thừa nhận là mình đã dự đoán sai: “Thực tế thì đúng là nước Anh vẫn còn hiện hữu vào năm 2000. Nhưng từ đó đến nay chỉ mới được mười bốn năm thôi… Một trong những điều mà mọi người không hiểu là cách tính thời gian của một nhà sinh thái học không giống với cách tính thông thường.”

Đây là cách né tránh cực kỳ phổ biến. Khi thấy nhận định của mình có nguy cơ bị chứng minh là sai, chúng ta sẽ nói mình đã “gần” đúng. Hoặc chúng ta sẽ giải thích rằng ý của mình vốn dĩ không phải là vậy. Hoặc chúng ta sẽ khẳng định là mình vẫn đúng, chỉ là thời điểm chưa đúng mà thôi. Hoặc chúng ta sẽ dùng bất kỳ cái cớ nào trong vô vàn những cái cớ khác nhau để tránh đối diện với sự thật là mình đã sai.

Đó là cách tiếp cận của tư duy chiến binh, còn tư duy lính trinh sát thì ngược lại: tư duy lính trinh sát sẽ chủ động xác định sai lầm của mình để tránh phạm sai lầm tương tự trong tương lai.

Theo “độ đáng tin”, thay vì theo “phe”

Trong suốt cuộc đời, Barry Goldwater là người chỉ tin vào mô hình chính phủ quy mô nhỏ cũng như quyền hạn của tiểu bang. Nhưng Goldwater không phải là người mù quáng chấp nhận một lập luận nào đó chỉ vì nó có lợi cho phe bảo thủ.

Năm 1994, tổng thống đương nhiệm Bill Clinton lúc bấy giờ đang bị điều tra về những khoản đầu tư đáng ngờ vào Tập đoàn Whitewater Development. Khi đó, Goldwater đã là một ông lão tám mươi lăm tuổi, tóc bạc trắng và phải chống gậy khi đi lại, nhưng ông vẫn thức trắng đêm để xem xét kỹ lưỡng vụ việc của Clinton.

Sau đó, Goldwater đã mời nhiều phóng viên đến nhà để ông chia sẻ quan điểm của mình: Đảng Cộng hòa nên từ bỏ vụ kiện này. Dĩ nhiên, những gì ông nói đã khiến các thành viên Đảng Cộng hòa cảm thấy không hài lòng chút nào. Một người dẫn chương trình theo chủ nghĩa bảo thủ đã lên tiếng phê bình: “Goldwater phải biết là khi đảng của bạn đã quyết tâm điều tra và sắp bắt được kẻ có tội, thì bạn không nên bảo họ dừng lại”.

Goldwater đã thẳng thừng đáp lại lời phê bình đó: “Còn điều mà anh phải biết chính là tôi không quan tâm những gì anh biết”.

Tư duy trinh sát là đánh giá các nhận định và chứng cứ dựa vào “độ đáng tin” của chúng, bất kể chúng mang lại lợi ích cho “phe” nào. Nguyên tắc này trái ngược với những gì chúng ta đã biết về tư duy chiến binh - lối tư duy khiến chúng ta (vô thức) hỏi “Mình có thể chấp nhận điều này không?” đối với những lập luận chúng ta thích, và “Mình có buộc phải chấp nhận điều này không?” đối với những lập luận chúng ta không thích.

quotetuduytruytimsuthat-2-.jpg

Bạn có thể gọi nguyên tắc này là công bằng, tức là bác bỏ những lập luận bất hợp lý và chấp nhận những lập luận hợp lý, bất kể lập luận đó xuất phát từ “phe” nào.

Mọi người thường hiểu sai rằng công bằng sẽ tạo ra sự cân bằng giả tạo, nghĩa là bạn phải có cách nhìn nhận tương đối trong mọi vấn đề và có những kết luận mang tính dung hòa như “Cả hai quan điểm đều có giá trị”. Tuy nhiên, sẽ không có sự cân bằng giả tạo, nếu bạn thật sự công bằng.

Lập luận bị chi phối bởi sự chính xác nghĩa là cảm thấy phân vân trước những vấn đề chưa có đủ chứng cứ để phân định đúng sai. Nhưng trong một số trường hợp, một bên rõ ràng là đúng và bên còn lại rõ ràng là sai, và nếu bạn thật sự toàn tâm toàn ý tìm kiếm sự thật thì bạn sẽ dễ dàng nhận ra điều đó. Nói cách khác, công bằng không có nghĩa là “Cả hai bên đều có phần đúng”, mà là “Tôi muốn áp dụng cùng một tiêu chuẩn đánh giá cho cả hai bên để xác định bên nào đúng hơn”.

Tư duy trinh sát trong cuộc sống hằng ngày

Sau tất cả những cuộc bàn luận về sự phi lý, thiên kiến và lập luận bị chi phối bởi động cơ của con người, chúng ta dễ quên mất một sự thật: chúng ta là những người lính trinh sát cừ khôi khi chúng ta muốn. Trong vô số những tình huống hằng ngày - chẳng hạn như xác định xem mình đã đậu xe ở đâu - tinh thần tìm kiếm sự thật của chúng ta trỗi dậy một cách tự nhiên. Khi nấu ăn, bạn sử dụng tư duy trinh sát để cân nhắc xem thêm muối vào sẽ làm món ăn ngon hơn hay dở đi. Khi tìm mua nhà, bạn xem xét nhiều ngôi nhà khác nhau và kiểm tra nhiều nguồn thông tin. Khi di chuyển trong thành phố của mình, bạn sẽ chủ động đánh giá liệu một khu vực nào đó có đủ an toàn để đi bộ một mình hay không, hoặc xe buýt có thường chạy đúng giờ không.

Có tinh thần tìm kiếm sự thật không có nghĩa là chúng ta luôn có thể tìm ra sự thật. Ngay cả khi ưu tiên tìm kiếm sự chính xác, chúng ta vẫn thường mắc sai lầm, hoặc do không đủ may mắn, hoặc đơn giản là không có đủ thông tin để tìm được câu trả lời cần tìm. Tuy vậy, rõ ràng là trong nhiều tình huống diễn ra trong cuộc sống hằng ngày, tâm trí của chúng ta tự động cố tìm kiếm sự chính xác, thay vì cố bảo vệ cho một quan điểm nào đó.

tuduytruytimsuthat-19-.jpg

Nhiều người tin rằng năng lực dự đoán - khả năng phán đoán về những gì có thể xảy ra - chính là lý do vì sao con người có thể thành công. Năng lực này có lẽ đã vô cùng hữu dụng đối với tổ tiên của chúng ta, đặc biệt khi họ thay đổi môi trường sống và phải đối mặt với những nguy cơ cũng như có được những cơ hội mà trước đó họ chưa từng có. Dĩ nhiên, các phán đoán của chúng ta chỉ có ích khi nó được đưa ra dựa trên tình hình thực tế. Nếu chúng ta nhìn thấy một con gấu và mong rằng nó sẽ trở thành bạn tốt của ta, thì suy nghĩ đó có thể khiến chúng ta cảm thấy vui vẻ, nhưng niềm vui đó sẽ sớm kết thúc.

Như vậy, tư duy chiến binh có động lực thúc đẩy chúng ta bảo vệ một quan điểm nào đó theo ý mình; còn tư duy trinh sát là động lực thúc đẩy chúng ta nỗ lực tạo ra bức tranh chính xác nhất về hiện thực. Giờ là lúc chúng ta xếp tất cả các mảnh ghép lại với nhau và hỏi: “Tại sao đôi khi chúng ta là chiến binh, đôi khi lại là lính trinh sát?”.


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

"Không còn bệnh tim" với tác dụng đáng kinh ngạc khi chữa bệnh bằng oxit nitric

“Không còn bệnh tim” (No More Heart Disease) là quyển sách công phu của Dr. Louis J. Ignarro, về việc ngăn ngừa và chữa trị bệnh tim mạch bằng oxit nitric (NO).
2

‘Hạnh phúc tuổi trẻ’ - Những lá thư Krishnamurti gửi bạn trẻ

Trong một thế giới tràn ngập thông tin như hiện nay, nhiều người trẻ đang mắc kẹt trong cuộc chạy đua điên cuồng: không ngừng tìm kiếm thành công, tình yêu, sự an toàn, thấu hiểu, tự do... Nhưng nghịch lý là, càng tìm kiếm, họ càng xa rời chính mình.
3

Đường vào thiền - Osho: Đừng tự làm khổ mình vì những lỗi lầm đã qua

Có những đêm nằm trằn trọc vì một lỗi lầm đã qua, một lời nói khiến ai đó tổn thương, hay một lựa chọn sai lầm đổi cả cuộc đời. Quá khứ vẫn còn đó không thể xoá đi, nhưng bạn hoàn toàn có thể bước ra khỏi nó.
4

Minh triết trong ăn uống của phương Đông - Bạn đang ăn vì thích… hay ăn để sống khỏe?

Chúng ta đang sống trong một thời đại thịnh vượng chưa từng có với công nghệ phát triển, đời sống tiện nghi, y học hiện đại. Nhưng nghịch lý thay, bệnh tật lại ngày càng phổ biến, thậm chí còn “trẻ hóa” một cách đáng sợ.
5

'Khai mở cảm xúc' và 'Khai mở hạnh phúc' - Đừng che giấu cảm xúc bằng hai chữ “Ổn mà”

“Ổn mà” – hai chữ ngắn ngủi nhưng lại là câu trả lời phổ biến nhất trong những khoảnh khắc ta cảm thấy tệ nhất.

Bản giao hưởng cuộc sống - Nơi nào có ý chí, nơi đó có con đường

“Đừng bao giờ để nỗi thất vọng của ngày hôm qua che mờ những giấc mơ rực sáng của ngày mai.”

Tư duy truy tìm sự thật Kỳ 1 - Nguyên tắc đầu tiên là đừng tự lừa dối bản thân

Luân Đôn vào giữa thế kỷ 19 là một nơi đáng sợ. Cứ mỗi vài năm là một đợt dịch tả lại bùng phát, lan khắp thành phố và cướp đi mạng sống của hàng trăm, thậm chí hàng ngàn người.

Tế bào gốc kỳ 3 - Sự phục hồi của Kenneth là một phép màu

Câu chuyện của Kenneth Kelley bắt đầu hơi khác một chút so với Anthony. Khi bé được sáu tháng tuổi, mẹ bé dẫn đến nha sĩ để gỡ bỏ lớp amalgam (phương pháp trám răng gồm hỗn hợp thủy ngân, bạc và đồng mạ) và thằng bé vô tình hít phải khói thủy ngân bốc hơi.

Giải mã bí ẩn về ‘Những đứa trẻ nhớ được tiền kiếp’ qua nghiên cứu hơn 40 năm của Tiến sĩ Stevenson

Cuốn sách “Những đứa trẻ nhớ được tiền kiếp” dẫn dắt người đọc khám phá thế giới tái sinh luân hồi bí ẩn dưới sự soi rọi của ánh sáng khoa học văn minh.

Tế bào gốc kỳ 2 - Điều bình thường không phải bậc cha mẹ nào cũng đều nghe thấy

Anthony Guerriero đã từng phát triển bình thường như bao trẻ khác cho đến khi được 18 tháng. Rồi bé đột nhiên ngừng cố gắng tương tác và trở nên khó khăn khi tham gia chơi đùa cùng bạn bè.

Tế bào gốc kỳ 1 - Chiến đấu chống lại căn bệnh quái ác

Tại phòng khám ở Panama, chúng tôi đã điều trị cho nhiều bệnh nhân mắc phải các bệnh mãn tính mà bác sĩ của họ bảo rằng ít có hy vọng được chữa khỏi, nhưng không có căn bệnh nào làm trái tim tôi cảm thấy đau đớn như tự kỷ.

Nghệ thuật sống Vững vàng - Hành động quyết định tâm trạng

Chúng ta thường nghe nói rằng tâm trạng quyết định hành động: tâm trạng của bạn càng tốt, bạn càng có khả năng thực hiện hành động hữu ích. Tuy nhiên, thỉnh thoảng mọi việc cũng diễn ra theo chiều ngược lại: Hành động quyết định tâm trạng. 

Muôn kiếp nhân sinh 3 - Hành trình tới minh triết

Tiếp nối câu chuyện hành trình linh hồn ở tập 1 và tập 2, "Muôn kiếp nhân sinh 3” kể về các kiếp sống huyền bí của Thomas, đồng thời hé mở nhiều kiến giải sâu xa của tác giả về quy luật luân hồi và nhân quả dưới ánh sáng khoa học và tâm linh.

Đường vào thiền - Nhờ mối phân tâm này mà bạn không nhìn thấy nỗi đau bên trong

Từ sách - Phim - FN - 22/06/2025 09:00
Hãy nhìn vào những gì bạn đang làm: bạn có tìm cách quên đi nỗi đau không? Nếu tất cả cách thức mà bạn đang sử dụng để quên đi nỗi đau đó bị tước mất, bạn sẽ càng đau khổ hơn.

Vượt lên nghịch cảnh – Chiến thắng con quỷ bên trong chính mình

Từ sách - Phim - Quìn - 22/06/2025 08:00
Trong cuốn sách "Chiến thắng con Quỷ bên trong" (Outwitting the Devil: The Secret to Freedom and Success), Napoleon Hill không chỉ vạch trần những nỗi sợ hãi vô hình mà còn chỉ ra một sự thật sâu sắc: nghịch cảnh không phải là kẻ thù, mà là người thầy vĩ đại nhất.

Tôi đọc người đọc mỗi ngày - Làm báo chân chính là cần đối thoại với người đọc mỗi ngày

Từ sách - Phim - Đan Thanh - 21/06/2025 14:00
"Tôi đọc người đọc mỗi ngày" là một câu chuyện nghề nghiệp, tinh lọc từ sổ tay biên tập của nhà báo Huỳnh Sơn Phước, sau 40 năm hành nghề tại báo Tuổi Trẻ.

Hàng chục nghìn webcam kết nối Internet đang vô tình 'phản chủ'

Kỹ năng - Anh Tú - 21/06/2025 13:00
Theo một nghiên cứu mới từ công ty an ninh mạng Bitsight, hơn 40.000 webcam trên toàn thế giới đang ở trong tình trạng có thể truy cập công khai qua Internet – thường là mà chủ nhân không hề hay biết.

Xem "Sex Education", tôi bẽ bàng nhận ra lý do con luôn quý bạn hơn quý mẹ

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 21/06/2025 12:00
Tôi cố hết sức để gần gũi, tâm sự với con. Nhưng đáp lại, con chỉ thích đi chơi với bạn.

Kiếm hiệp Kim Dung: Cao thủ duy nhất chết vì võ công do chính mình tạo ra

Thư giãn - Quốc Tiệp - 21/06/2025 11:00
Nhậm Ngã Hành là một nhân vật nổi bật trong tiểu thuyết Tiếu ngạo giang hồ của cố nhà văn Kim Dung, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả.

Gemini phát triển tính năng tóm tắt nội dung PDF trong Google Drive

Kỹ năng - Anh Tú - 21/06/2025 10:00
Google đang mở rộng khả năng của Gemini bằng cách sử dụng trợ lý AI này để tóm tắt nội dung PDF trong Google Drive. Đặc biệt là lần này, tính năng không chỉ đơn thuần dừng ở việc tạo bản tóm tắt.

Xuất hiện ‘người chuột chũi’ dưới lòng thành phố làm rúng động cõi mạng

Phong cách sống - Anh Dũng - 21/06/2025 09:00
Câu chuyện về người phụ nữ xuất hiện tại miêng cống thoát nước đã lan truyền khắp mạng xã hội thời gian qua. Đằng sau những hình ảnh không ngờ ấy lại là thực trạng đáng buồn của cả một cộng đồng dân cư.

Giáo dục đích thực của 'Hạnh phúc tuổi trẻ'

Từ sách - Phim - Hồ lam - 21/06/2025 08:00
Theo triết gia J. Krishnamurti, việc so sánh bản thân với người khác, với con người mình nên là, với ai đó may mắn hơn sẽ làm giảm giá trị, sai lệch quan điểm, bản sắc của mỗi cá nhân.

Chân dung kẻ "sống lỗi"

Suy ngẫm - S.A - 20/06/2025 13:00
Bạn luôn cảm thấy người khác làm sai với mình, nhưng đã bao giờ tự thấy mình đối xử với bản thân cũng không ra gì chưa?

Xem "Sex Education", tôi xấu hổ nhận ra chính mình đang đẩy con trai ra khỏi nhà

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 20/06/2025 12:00
Tôi luôn nghĩ rằng mọi thứ mình làm là vì tốt cho con. Bởi tôi quá yêu con mà thôi.

ChatGPT nâng cấp giọng nói, tạo cảm giác như trò chuyện với người thực

Kỹ năng - Anh Tú - 20/06/2025 11:00
OpenAI đã cải tiến chế độ giọng nói của ChatGPT, nhằm giúp người dùng có cảm giác như đang nói chuyện với một người thật.

Dịch vụ cho thuê "người lắng nghe không phán xét" nở rộ ở TP.HCM, Hà Nội

Phong cách sống - S.A - 20/06/2025 10:00
Người cung cấp dịch vụ chỉ nghe - không đưa ra phán xét, không tư vấn tâm lý. Người tìm đến chỉ cần trút sạch tâm sự, không sợ ai bàn tán chuyện của mình. Thế là 2 bên đều vui.

TP.HCM đóng Cổng Dịch vụ công

Kỹ năng - Q.Huy - 20/06/2025 09:28
Trung tâm Chuyển đổi số TPHCM vừa thông tin chính thức về việc đóng Cổng Dịch vụ công thành phố. Kể từ 21h ngày 18/6, Cổng Dịch vụ công trực tuyến TPHCM được đóng để hợp nhất với Cổng Dịch vụ công quốc gia từ ngày 19/6.

Cuộc đời rực rỡ của Gillian Lynne: Từ cô bé bị trường từ chối dạy trở thành vũ công huyền thoại

Truyền cảm hứng - Tiểu Ngạn - 20/06/2025 09:00
Gillian Lynne là minh chứng sống cho câu nói "Không gì là không thể" và câu chuyện cuộc đời bà đã thành nguồn cảm hứng cho nhiều bậc cha mẹ trong hành trình dạy dỗ con cái.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Chủ nhật, 22/06/2025