Ông chính là Thiếu tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn, tên thật là Trần Văn Trung (1927-2006).
Thiếu tướng Phạm Xuân Ẩn sinh ra tại Biên Hòa, Đồng Nai trong gia đình viên chức cao cấp. Năm 1945, khi cách mạng tháng Tám thành công, ông bỏ học và tham gia tổ chức Thanh niên Tiền phong, sau đó tham gia học khóa huấn luyện của Việt Minh về công tác tuyên truyền.
Ông được chính bác sĩ Phạm Ngọc Thạch tuyển vào chiến khu D nhận nhiệm vụ hoạt động tại trung tâm đầu não quân sự của địch ở Sài Gòn, để nắm được các ý đồ chiến lược về chính trị, quân sự, an ninh, kinh tế của thực dân Pháp. Trần Văn Trung đổi tên thành Phạm Xuân Ẩn.
Thiếu tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn bên cạnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp. (Nguồn: Ảnh tư liệu)
Sau khi Hiệp định Geneva năm 1954 được ký kết, ông trở thành cộng sự thân thiết của phái bộ quân sự Mỹ tại Sài Gòn. Ông được cố vấn quân sự Mỹ đề nghị tham gia soạn thảo các tài liệu về tham mưu, tổ chức, tác chiến, huấn luyện, hậu cần để xây dựng quân đội Việt Nam Cộng hòa.
Đặc biệt, Phạm Xuân Ẩn còn được giao hợp tác với Mỹ lựa chọn những sĩ quan trẻ có triển vọng để đưa sang Mỹ đào tạo (trong số đó có Nguyễn Văn Thiệu, người sau này trở thành Tổng thống Việt Nam Cộng hòa).
Tháng 10/1957, để có thể đi nhiều nơi, tiếp cận với những nhân vật quyền lực nhất, nhằm thu thập các tin tức tình báo nhanh chóng và chính xác nhất, Phạm Xuân Ẩn được Đảng cử sang Mỹ học ngành báo chí tại California từ 1957-1959. Đây là cơ hội hiếm có để ông tiếp thu kiến thức và tiếp cận với các cơ quan đầu não của địch, nhằm thực hiện nhiệm vụ tình báo chiến lược sau này.
Sau khi trở về nước, ông được mời làm phóng viên cho hãng thông tấn Reuters (Anh) và các báo khác của Mỹ. Do có quan hệ rộng với các cơ quan quân sự, tình báo, thông tin Mỹ, cùng quan chức cao cấp của Phủ Tổng thống, Tổng nha Cảnh sát quốc gia, Bộ Tổng tham mưu… nên các chính khách, tướng tá của chế độ Sài Gòn hết sức quý trọng ông và cho rằng Phạm Xuân Ẩn là người của CIA.
Lúc bấy giờ, các phe phái cầm quyền ở Sài Gòn, tuy đều thuần phục Mỹ nhưng luôn hục hặc, tìm cách hất cẳng nhau. Do đó, "ông nhà báo gốc CIA" Phạm Xuân Ẩn trở thành nhân vật đáng nể mà phe phái nào trên chính trường Sài Gòn cũng muốn tranh thủ, để vừa đón được ý đồ của Mỹ, vừa nghe ngóng tình hình của nhau.
Với vỏ bọc là phóng viên tuần báo Time của Mỹ và danh nghĩa là người của CIA, Phạm Xuân Ẩn có được nhiều nguồn tin tức quan trọng từ quân đội, cảnh sát và cơ quan tình báo Mỹ.
Những tin tức và phân tích tình báo chiến lược của ông được bí mật gửi cho Trung ương cục miền Nam thông qua mạng lưới H63, sau đó gửi cho Bộ Chính trị Ban chấp hành Trung ương Đảng ở Hà Nội. Phạm Xuân Ẩn gửi về căn cứ tổng cộng 498 báo cáo, tài liệu nguyên gốc được sao chụp, các thông tin thu lượm được về tình hình của Mỹ - Việt Nam Cộng hoà.
Ngoài ra, ông cũng là nhà báo chuyên nghiệp, là ký giả hãng tin Anh Reuters, rồi ký giả báo Time của Mỹ. Từ năm 1965 đến năm 1976, ông là phóng viên người Việt chính thức duy nhất của tuần báo Time, và là cộng tác viên của các tờ báo khác như The New York Herald Tribune, The Christian Science Monitor. Nghề nghiệp giỏi, lại trung thực, sẵn lòng giúp đỡ đồng nghiệp, ông được báo chí phương Tây cảm phục, kính trọng và ca ngợi.
Năm 1976, Phạm Xuân Ẩn được Nhà nước Việt Nam phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Lúc này nhiều người mới biết ông là tình báo viên thời chiến.
Ngày 20/9/2006, Thiếu tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn qua đời trước sự tiếc thương toàn thể người dân Việt Nam và rất nhiều bạn bè quốc tế, thọ 80 tuổi.
Hãng tin AP nhận xét về ông: "Trong lịch sử tình báo chiến tranh, ít ai thành công như Phạm Xuân Ẩn. Suốt mười lăm năm chiến tranh ở Đông Dương, ông bước đi giữa hai thế giới, vừa làm một nhân viên tình báo Cộng sản, vừa làm báo, đầu tiên cho Reuters và trong 10 năm sau đó là phóng viên chính của Time - một vai trò khiến ông tiếp cận được với các căn cứ quân sự và việc thông báo tin tức. Ông nổi tiếng về các nguồn tin của mình đến mức nhiều người Mỹ quen biết ông tưởng ông làm việc cho CIA".
