Lăng Cha Cả và vài suy nghĩ về lịch sử

Lê Học Lãnh Vân04/01/2021 16:00
Lăng Cha Cả và vài suy nghĩ về lịch sử

Lăng Cha Cả là một di tích quan trọng của Sài Gòn, một Sài Gòn bắt đầu xây dựng lại trù phú sau những lần chiến tranh giữa nhà Nguyễn và Tây Sơn…

Nếu lấy nhà thờ Đức Bà làm trung tâm Sài Gòn, hơn một năm sau trận chiến Mậu Thân, năm 1969, địa điểm xa trung tâm nhất mà Vương đi chơi với chúng bạn là Lăng Cha Cả cách đó khoảng sáu bảy cây số.

Cũng phải thôi, kể từ sau năm Mậu Thân 1968, trong tâm trí người cẩn thận, Sài Gòn đang bị phủ bóng chiến tranh. Con cái những gia đình như thế được cha mẹ khuyên răn không nên đi chơi xa, không nên đi gần những nơi dễ có giao tranh như phi trường, cầu cảng… Năm đó, trong một buổi học mà thầy nghỉ dạy hai tiếng đồng hồ, không cưỡng lại được lời dụ dỗ của anh bạn lớn hơn chừng chục tuổi, thằng học sinh lớ ngớ lớp tám trường Petrus Ký trèo lên yên sau chiếc xe Honda 50 cho ảnh chở về nhà ảnh ở gần Lăng Cha Cả rồi ghé qua thăm lăng.

Từ xa xa, Vương thấy lăng to như một cái đình, không khác những cái đình trên vùng đất Thủ Dầu Một từng được thăm viếng. Và nó chợt nhớ lại sáu bảy năm trước, lúc học lớp tư lớp ba tiểu học, chị Hai và một chị bạn của chị từng đưa nó tới đây dự một đám tang. Lúc đó cảnh vật còn hoang sơ hơn, Lăng Cha Cả mái nâu đỏ cổ kính được nhìn thấy từ xa với tấm bình phong án phía trước…

Năm 1983, Lăng Cha Cả bị giải tỏa.
Người đàn anh chở Vương thăm Lăng Cha Cả năm xưa đã chết mất tích năm 1975 trên đường chạy loạn từ Nha Trang vào Sài Gòn.
Vương ngồi với bố anh ấy trong con hẻm đường Bùi Thị Xuân, gần Lăng Cha Cả. Đường Võ Tánh, đường Chi Lăng đã được đổi tên. Thấy đằng kia, từ lăng, vài đám bụi mù trắng bốc lên…

Lăng Cha Cả là mộ của nhà truyền giáo, giám mục Bá Đa Lộc, một người Pháp sát cánh với Nguyễn Ánh trong công cuộc chống lại rồi lật đổ triều đình Tây Sơn. Lăng được hoàn thành năm 1799, ba năm trước khi Nguyễn Ánh lên ngôi vua. Lễ di hài cốt ông Bá Đa Lộc vô lăng là một sự kiện rất lớn của Sài Gòn thời đó, đám rước được các nhà truyền giáo ghi lại là rất to và chúa Nguyễn Ánh từ Qui Nhơn vào Sài Gòn dự lễ.

Lăng Cha Cả là một di tích quan trọng của Sài Gòn, một Sài Gòn bắt đầu xây dựng lại trù phú sau những lần bị chiến tranh giữa nhà Nguyễn và Tây Sơn tàn phá.

Cái tên Cha Cả có thể gợi cho ta hiểu cách ăn nói và rộng hơn cách sinh hoạt của một thời đại của vùng đất Sài Gòn xưa không?
Lăng Cha Cả là lăng của một cha cố đạo Công Giáo, người Pháp. Được nhà cầm quyền trân trọng tuyên dương công lao, lăng của ông hoàn toàn mang kiến trúc Việt Nam hòa hợp với con người và vùng đất nơi ông an nghỉ. Có tinh thần tự chủ nào toát ra từ vẻ giản dị lặng lẽ mang tính cách và tâm hồn Việt Nam của Lăng Cha Cả không?

Lúc đó Công giáo chưa phát triển tại Việt Nam như bây giờ. Sự hiện diện, tồn tại và trở thành một địa danh thân thiết của Lăng Cha Cả có cho thấy tinh thần chung sống hòa bình và tôn trọng lẫn nhau của lương và giáo không?

Lăng Cha Cả đã hiện diện nơi vùng đất Sài Gòn một thời gian bằng hai phần ba số tuổi của Sài Gòn. Dù muốn dù không, Lăng đã là một địa điểm văn hóa, một địa điểm lịch sử, đã là một phần của lịch sử Sài Gòn. Đáng tiếc là giờ địa điểm này không còn gì ngoài cái tên, nhưng lịch sử về Lăng Cha Cả thì vẫn còn đó.

Trên mâm cơm, gia đình chúng tôi thường luận bàn những câu chuyện lịch sử. Một trong những đề tài được chúng tôi nhắc tới là tại sao nhà Nguyễn, được lập nên bởi chúa Nguyễn Ánh, một anh hùng cái thế và phóng khoáng, trải bao gian lao sống chết mới dựng nên vương triều trong tinh thần rộng mở và thân cận với văn hóa và kỹ thuật phương Tây, lại khép cửa với phương Tây một cách nghiệt ngã sớm như vậy để quay đầu thần phục nhà Thanh? Ý bài viết này muốn nói sự thần phục mê muội chứ không phải chỉ thần phục ngoại giao.

Nếu nhà Nguyễn không mê muội thần phục triều đình Bắc phương, thì vào nửa cuối thế kỷ XIX, khi Thanh triều suy đồi nghiêng ngửa, Việt Nam đã rất có thể canh tân xứ sở để hùng mạnh như Nhật Bản. Chứ không phải là một thuộc địa trầm luân chậm tiến tới bây giờ!
Cái gì đã xô đẩy Việt Nam vào số phận lẩn quẩn này?

Chúng tôi đã bàn luận nhau phải chăng do lúc đó sự xung đột văn hóa Tây - Đông đã quá mạnh, các nhà truyền giáo phương Tây, đại diện là giám mục Bá Đa Lộc, không chỉ truyền giáo, mà còn đả phá phong tục thờ cúng ông bà và giềng mối gia đình của người Việt? Giám mục Bá Đa Lộc có thiếu chính trị trong khi tiến hành truyền đạo không? Đừng quên rằng không chỉ truyền đạo cho dân chúng, ông đã truyền đạo cho hoàng tử Cảnh, người sắp nắm vận mệnh nước Việt thời đó!

Khoan nói ý đồ ông Bá Đa Lộc là đúng hay sai, có lợi cho Việt Nam hay không, việc ông muốn đưa cách hành xử Công Giáo can thiệp quá sâu vào phong tục thờ cúng ông bà của Việt Nam khiến Nguyễn Ánh, một người gắn bó với truyền thống tổ tiên, phải e ngại, đề phòng.

Tâm lý e ngại, đề phòng này có ảnh hưởng gì trên việc chọn người kế vị vua Gia Long không? Tâm lý e ngại, đề phòng này, nếu được truyền trong gia tộc, có góp phần tạo tâm lý bài Tây dương mạnh mẽ thời Minh Mạng, Thiệu Trị… không? Có góp phần khiến “cái vận số nước mình nó vậy” không?

Cô con gái trong nhà, người theo học khoa học kỹ thuật, nói con rất yêu thích Văn, Sử. Phải chi thầy cô trong trường dạy Sử mà thảo luận như thế này thì học trò yêu Sử biết bao nhiêu. Muốn được yêu, lịch sử phải thực thà, chân thành, mời gọi suy nghĩ.

Lịch sử phải nói lên sự thật từ nhiều góc độ khác nhau và để người học, người đọc tự suy ngẫm. Lịch sử là để người đời sau rút ra những bài học, chứ không phải là những bài được cắt xén hay bẻ chuốt cong để minh họa cho chính sách hay ý đồ chính trị nào đó. Lịch sử phải là người thầy dạy kinh nghiệm cho đời sau.

Cứ dạy Sử như hệ thống giáo dục chúng ta đang dạy, càng dạy học sinh càng quay lưng với lịch sử. Đúng ra là học sinh quay lưng với lịch sử khi chúng phải học lịch sử tư duy một chiều, khô khan và thiếu biện chứng!


Gửi bình luận
(0) Bình luận

Đại dịch COVID-19 đã thay đổi cuộc sống của chúng ta như thế nào trong 2020?

Cuộc sống quay trở về những giá trị cơ bản, sống chậm lại, tiết kiệm hơn...Đó là những đổi thay do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 trong năm 2020.

Lời hay ý đẹp để chúc nhau trong năm mới

Bước sang năm mới, những lời “chúc hay ý đẹp” sẽ là thông điệp ý nghĩa để bạn gửi tặng những người thân yêu của mình.

Quốc gia khởi nghiệp: Giấc mơ Mỹ - Hiện thực hóa giấc mơ trở thành siêu cường số 1 thế giới

Trên mảnh đất hoang vu, nghèo nàn về lịch sử, văn hóa nhưng người Mỹ đã tự làm giàu và mở ra "một kỷ nguyên mới" cho chính mình bằng việc tạo dựng nên một nền tảng tri thức vững chắc được hun đúc từ nhiều thế hệ, với mục đích cao nhất là hiện thực hóa khát vọng "giấc mơ Mỹ".

Trong những ngày cuối cùng của năm 2020, vĩnh biệt nhạc sĩ Lam Phương!

Sự ra đi của nhạc sĩ Lam Phương là thông tin đưa lại nhiều xúc cảm và sự hoài nhớ đối với công chúng trong đời sống văn hóa tuần qua.

Nữ nghệ nhân dành gần nửa thế kỷ "giữ hồn" tranh dân gian Đông Hồ

Bà Nguyễn Thị Oanh là nữ nghệ nhân duy nhất ở Bắc Ninh vẫn "giữ lửa" nghề làm tranh dân gian Đông Hồ trong suốt gần nửa thế kỷ. Mới đây, bà được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu "Nghệ nhân ưu tú".

Hà Nội mở thêm 8 tuyến phố đi bộ trong phố cổ từ ngày mai

UBND quận Hoàn Kiếm, Hà Nội đã tổ chức mở thêm 8 tuyến phố đi bộ trong phố cổ vào dịp cuối tuần.

Khám phá một cách tiếp cận mới của sơn mài Việt

Từ "Tấm Cám", "Từ Thức gặp Tiên" đến "Truyền thuyết con rồng cháu tiên", Hanoia đã thể hiện bước chuyển mình tích cực trong cách tiếp cận người yêu sơn mài Việt qua những câu truyện cổ tích của thời hiện đại.

Festival Áo dài Quảng Ninh 2020 - Miền di sản

Lần đầu tiên Festival Áo dài được tổ chức tại Quảng Ninh với mong muốn những giá trị truyền thống sẽ tiếp nối với những di sản của Quảng Ninh để định danh một vùng đất quý với nhiều giá trị tiềm tàng.

Người trẻ hát nhạc Trịnh: Làm mới nhưng vẫn giữ hồn xưa

Giải trí - Tiểu Vũ - 01/04/2025 14:00
Nhạc Trịnh dù thể hiện dưới bất cứ hình thức nào thì vẫn giữ nguyên những giá trị cốt lõi của người nhạc sĩ tài hoa.

Thể Thiên: Hành trình cách tân nhạc Trịnh Công Sơn

Giải trí - Tiểu Vũ - 01/04/2025 13:00
Thể Thiên có một hành trình cách tân nhạc Trịnh vô cùng ấn tượng để khẳng định dấu ấn cá nhân, đã thu hút sự chú ý của công chúng lẫn báo chí quốc tế.

Chàng trai TP.HCM biến bánh kem thành tác phẩm nghệ thuật đẹp đến không nỡ ăn

Phong cách sống - Nhật Thùy - 01/04/2025 12:00
Nhiều chiếc bánh kem của Anh Triết trông như tác phẩm điêu khắc hoàn mỹ, hoặc mô phỏng túi hàng hiệu y như thật, khiến khách hàng luyến tiếc không nỡ ăn.

Gemini lại "vượt mặt" ChatGPT với tính năng mới

Kỹ năng - Tuấn Anh - 01/04/2025 11:00
Gemini AI vừa có một tính năng mới mà ChatGPT chưa thể sánh kịp.

Hội chứng Peter Pan: Phổ biến ở nam giới, có xu hướng ‘nhảy’ từ mối quan hệ này sang mối quan hệ khác trong thời gian ngắn

Phong cách sống - Đinh Anh - 01/04/2025 10:00
Người phụ nữ từng yêu 1 anh chàng mang hội chứng Peter Pan cho biết bản thân thấy mình như một người mẹ chứ không phải là người yêu trong mối quan hệ này.

Khi Cuộc Đời Cho Bạn Quả Quýt và cho khán giả tuyệt tác hay nhất 2025

Điện ảnh - Lệ An - 01/04/2025 09:00
Khi Cuộc Đời Cho Bạn Quả Quýt đã khép lại, sự khép lại vẹn trọn của một kiếp người.

Sống an vui - Vì sao nỗi buồn ở lại lâu hơn niềm vui?

Từ sách - Phim - TĐ - 01/04/2025 08:00
Bây giờ chúng ta đã hiểu tâm con người rất phức tạp và ta cần biết cách kiểm soát tâm, kiểm soát cường độ của các loại cảm xúc như căng thẳng, lo âu...

Nghe nhạc Trịnh: Vẫn thấy bên đời còn có em

Giải trí - Tiểu Vũ - 31/03/2025 15:00
"Vẫn có em bên đời” không chỉ là một bản tình ca, mà còn là một lời tự sự đầy hoài niệm của Trịnh Công Sơn, người nhạc sĩ tài hoa của nền tân nhạc Việt Nam. Giai điệu nhẹ nhàng, ca từ sâu lắng đưa người nghe vào những xúc cảm tinh tế về tình yêu, sự chia xa và những dư âm còn vương trong ký ức.

Xem Hoàn Châu Cách Cách sau tuổi 30: 10 chân lý cuộc đời từ "huyền thoại tuổi thơ"

Điện ảnh - Đông - 31/03/2025 13:00
Ở ngưỡng 30, cuộc sống không còn là những câu hỏi ngây ngô, mà là hành trình đối diện và thấu hiểu chính mình qua những chân lý giản dị...

ChatGPT tạo ảnh AI theo phong cách Studio Ghibli có vi phạm bản quyền?

Kỹ năng - Sơn Vân - 31/03/2025 12:00
Hình ảnh trí tuệ nhân tạo (AI) bắt chước phong cách tinh tế của Hayao Miyazaki (người sáng lập hãng Studio Ghibli) làm nhiều người thích thú, nhưng ChatGPT đã được huấn luyện những gì để tạo ra chúng?

CEO Hannah Olala thẳng thắn: 'Lấy chồng không sướng hơn thì lấy làm gì?'

Phong cách sống - Ứng Hà Chi - 31/03/2025 10:00
Đừng bắt phụ nữ phải chịu đựng, phải hy sinh, trong khi hôn nhân là của hai người", nữ CEO nhấn mạnh.

Chất Michelle - Đi tìm câu trả lời cho bản sắc của bạn

Từ sách - Phim - Đan Thanh - 31/03/2025 09:00
Bản sắc của bạn là gì? Hãy cùng tìm câu trả lời qua những thông điệp sâu sắc mà cựu Đệ nhất Phu nhân Hoa Kỳ Michelle Obama gửi gắm trong hồi ký "Chất Michelle".

Hiểu quy luật tự nhiên để 'Sống an vui'

Từ sách - Phim - Quìn - 31/03/2025 08:00
Hạnh phúc không phải là một điều gì xa vời hay bí ẩn. Nó đến khi ta hiểu và sống thuận theo quy luật tự nhiên. Một trong những quy luật quan trọng nhất chính là nhân quả – gieo gì, gặt nấy.

DeepSeek ra bản nâng cấp cho mô hình V3, cạnh tranh với ChatGPT

Kỹ năng - Sơn Vân - 30/03/2025 13:00
DeepSeek vừa công bố bản nâng cấp quan trọng cho mô hình ngôn ngữ lớn V3, đẩy mạnh cạnh tranh với các hãng công nghệ hàng đầu Mỹ như OpenAI và Anthropic.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 3, 01/04/2025