Radio Saigon phát sóng âm nhạc Nam Bộ ra thế giới

Theo Người Đô Thị21/11/2021 23:00
Radio Saigon phát sóng âm nhạc Nam Bộ ra thế giới

Phát minh vô tuyến điện tin (wireless telegraphy) cuối thế kỷ XIX đã mở ra một sự kết nối toàn cầu bằng sóng radio, phát triển rộng rãi từ thập niên 1930 đến 1940.

Radio trở thành một phương tiện thông tin trực tiếp đại chúng từ các thành phố lớn đến những vùng hẻo lánh trên toàn thế giới. Sự lan rộng của radio trên thế giới cũng là thời kỳ bắt đầu xuất hiện các đài phát thanh đầu tiên ở Đông Dương.

Radio Saigon: Kết nối Đông Dương với thế giới

Đài phát thanh Radio Saigon chính thức phát sóng lần đầu tiên ngày 18.7.1930 với sự hiện diện của Toàn quyền Đông Dương Pierre Pasquier. Hai năm trước đó, đại diện của Công ty Vô tuyến Điện thoại Pháp - Đông Dương đã đến Paris đặt mua hệ thống phát thanh và ký hợp đồng với các nhạc công người Pháp để thực hiện những chương trình âm nhạc cho Radio Saigon.

Năm 1929, hai kỹ sư radio từ Paris đã lắp ráp các thiết bị cho đài phát sóng đặt tại khu Chí Hòa. Văn phòng hành chính của Đài Radio Saigon đặt tại số 106 Boulevard Charner (đại lộ Nguyễn Huệ ngày nay).

Tháng 4.1931 báo Le Petit Marseillais có liệt kê các quốc gia trên thế giới nghe được chương trình phát thanh của đài Radio Saigon “tiếng nói Đông Dương”: khu vực Thái Bình Dương (Thái Lan, Trung Quốc, Nhật Bản, Philippines, Indonesia, Nga, Úc, Canada, Mỹ, New Zealand, và Nam Mỹ); khu vực Ấn Độ Dương (Ấn Độ, Mauritius, các quốc gia Đông Phi và Nam Phi, Madagascar); khu vực châu Âu (Pháp, Anh, Hungary, và nhiều nước khác).

radio.jpg

Cổng và tòa nhà của đài phát thanh Radio Saigon tại Chí Hòa - Ảnh: Frederic Vaillant (radiotsf.fr)

Báo L’Éveil économique de l’Indochine (19.7.1931) tường thuật ông Lévy - Lãnh sự Pháp ở Vân Nam, và ông Wilden - Bộ trưởng Pháp ở Bắc Kinh đều xác nhận là âm thanh từ Radio Saigon rất mạnh và rõ ràng. Thêm vào đó có nhiều thư phản hồi từ các thính giả Nhật Bản, Philippines, Indonesia, Ceyland và Mỹ đều khen ngợi chương trình biểu diễn âm nhạc của đài Radio Saigon được dàn dựng rất hay.

Làn sóng phát thanh từ Sài Gòn cũng được ghi nhận trong tài liệu lưu trữ ở một số quốc gia. Báo The Singapore Free Press and Mercantile Advertiser thường đăng chương trình biểu diễn âm nhạc của giàn nhạc thính phòng Radio Saigon cho thính giả Singapore. Ở New Zealand, báo Ngôi Sao xuất bản tại Christchurch (ngày 20.10.1920) có tường thuật: “Một đài phát thanh Pháp, Sài Gòn, tôi nghĩ vậy, trên làn sóng 23,6m, được nghe thấy gần như mỗi buổi chiều, nói chuyện với Paris sau 10.30 pm. Rất lớn”.

Tại Úc, nhiều thính giả đã viết thư cho tạp chí The Wireless Weekly để tìm hiểu thông tin về đài phát thanh mới này. Tòa soạn báo này đã có bài viết trả lời chi tiết (tháng 12.1930) và còn ghi rõ lời chào của phát ngôn viên: “Hello. Hello, here is Radio Saigon” (Xin chào. Xin chào, đây là Radio Saigon)…

Âm nhạc Nam bộ lên “giây thép gió” đến với thính giả toàn cầu

“Giây thép gió” là cụm từ tiếng Việt dịch từ tiếng Pháp “télégraphie sans fil”, thường được dịch chính thức là “vô tuyến điện tin” (tiếng Anh: wireless telegraphy/wireless radiotelegraphy). Chương trình phát thanh “T. S. F - Giây thép gió” của Radio Saigon gồm các tin tức chuyển tiếp làn sóng từ Paris, các thông tin kinh tế của Đông Dương, và các tiết mục biểu diễn âm nhạc trực tuyến. Thông tin chi tiết của chương trình phát thanh thường được đăng trước hai tuần trong phụ lục của báo Courrier de Saigon.

radio1.jpg

Tháp phát sóng của Radio Saigon tại Chí Hòa - Ảnh: Frederic Vaillant (radiotsf.fr)

Mỗi buổi chiều từ thứ Năm cho đến thứ Ba, chương trình biểu diễn âm nhạc tài tử cải lương Nam bộ được phát sóng trực tuyến từ 18 giờ 30 đến 20 giờ; sau đó là chương trình biểu diễn âm nhạc phương Tây từ 21 giờ 15 đến 22 giờ 15. Ngày thứ Tư từ 18 giờ 30 đến 19 giờ 30 là chương trình độc tấu nhạc cụ phương Tây, sau đó có diễn tuồng cải lương từ 20 giờ 45 tới 23 giờ 30.

Một chi tiết rất đáng chú ý là cách sử dụng cụm từ “tài tử” trong thông tin chương trình biểu diễn hàng tuần của Radio Saigon: “Như tài tử và người ca có xảy ra điều chi thì chúng tôi xin sửa đổi chương trình trên đây lại, xin quý vị miễn chấp”. Đoạn văn này cho thấy trong thập niên 1930, cụm từ “tài tử” vẫn được dùng để chỉ giới nghệ nhân nhạc cụ cổ truyền.

Giàn nhạc thính phòng phương Tây của Radio Saigon được sự chỉ đạo của nhạc trưởng là nhà soạn nhạc André Soyer. Theo báo Les Annales coloniales (8.1930), giàn nhạc này gồm một số nhạc công nòng cốt từ Paris và trong các buổi hòa nhạc quan trọng sẽ có tăng cường thêm các nhạc công của khách sạn Continental và của hãng phim Eden Cinema.

Trong khi đó, báo L’Éveil économique de l’Indochine (1931) cho biết một thông tin thú vị là một nhóm trí thức người bản xứ ở Sài Gòn đã được thành lập để chọn lọc các nhạc công cho giàn nhạc Việt Nam của đài. Báo Úc ở Sydney có ghi nhận chương trình âm nhạc của Radio Saigon “nhấn mạnh âm nhạc Á châu hơn”.

"Sự ra đời của Radio Saigon đã đưa các nghệ nhân nhạc tài tử và vọng cổ cải lương Nam bộ lên sóng phát thanh “giây thép gió” đến với nhiều thính giả hơn, ngay ở Sài Gòn, ở Đông Dương và các thính giả mới từ những quốc gia khác".

radio2.jpg

Phòng hòa nhạc trong tòa nhà của Radio Saigon tại Chí Hòa - Ảnh: Frederic Vaillant (radiotsf.fr)

Sự ra đời của Radio Saigon đã đưa các nghệ nhân nhạc tài tử và vọng cổ cải lương Nam bộ lên sóng phát thanh “giây thép gió” đến với nhiều thính giả hơn, ngay ở Sài Gòn, ở Đông Dương và các thính giả mới từ những quốc gia khác. Hàng đêm, các chương trình phong phú đa dạng với các bài bản quen thuộc như Lưu thủy, Giang Nam, Tứ đại oán, Nam ai, Ngũ đối hạ, Vọng cổ hoài lang v.v.., được dàn dựng qua các tiết mục độc tấu, hòa tấu nhạc cụ cổ truyền với giọng ca, và cả diễn tuồng cải lương cho thính giả thưởng thức.

Theo tư liệu của Frederic Vaillant (radiotsf.fr), các buổi biểu diễn trực tuyến này được thực hiện tại phòng hòa nhạc của đài phát thanh Radio Saigon ở Chí Hòa.

radio3.jpg

Bản tin của Radio Saigon và một tờ chương trình biểu diễn âm nhạc trực tuyến của Radio Saigon - Ảnh: Tư liệu Thư viện Quốc gia Pháp.

Rất đáng tiếc là Radio Saigon phải chính thức ngừng hoạt động vào tháng 5.1932 vì thiếu kinh phí. Năm 1940, Chính phủ Đông Dương chính thức quản lý Radio Saigon và sau chiến tranh Thế giới thứ hai được đổi tên thành Radio France Asie.

Sau gần một ngàn buổi phát thanh âm nhạc trực tuyến hàng đêm tại Radio Saigon, thông tin về các nghệ nhân tiền bối Nam bộ chỉ hiện hữu bằng những cái tên gọi rất đơn sơ như: cô Thạnh, ông Thiệt, ông Tỵ, cô Nhàn, ông Tui, cô Châu, và còn rất nhiều tên khác. Tuy nhiên, chắc chắn các thế hệ về sau sẽ trân trọng và tiếp tục nhắc mãi các tên gọi thân thương của những nghệ sĩ tiền bối đã đóng góp vào công cuộc duy trì và quảng bá văn hóa Nam bộ ra thế giới.

TS. Nguyễn Lê Tuyên  

(Nhà soạn nhạc, nghiên cứu âm nhạc và nghệ sĩ guitar; giảng viên world music tại Đại học Quốc gia Australia)


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Đà Nẵng: Lễ dâng hương tưởng niệm 64 chiến sỹ hy sinh trong sự kiện Gạc Ma

Ngày 12.3, tại TP.Đà Nẵng, Ban liên lạc bộ đội Trường Sa và người thân đã tổ chức lễ dâng hương, tưởng niệm 64 liệt sỹ đã ngã xuống trong trận chiến Gạc Ma 35 năm trước.
2

Lý do khiến nữ sĩ Sương Nguyệt Anh gọi núi Bà Đen là “non linh đất phước”

Nữ sĩ Sương Nguyệt Anh, ái nữ của nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu trong một lần về Bà Đen viếng núi và thưởng thức hoa mai trắng đã gọi nơi này là “non linh", “đất phước".

Từ đấu giá tranh từ thiện đến mua tranh trả góp

Có quan điểm rằng, nhìn vào nền hội họa của một quốc gia, người ta có thể đánh giá trình độ dân trí của dân tộc đó.

Tranh Picasso treo hai thập kỷ trong nhà hàng có giá... 2.500 tỷ đồng

11 tác phẩm nghệ thuật của danh họa Picasso vốn được treo trong một nhà hàng vừa được bán ra tại một cuộc đấu giá, đạt mức 109 triệu USD (tương đương gần 2.500 tỷ đồng).

Bộ ảnh 'tình bạn già' trong vườn hoa cúc họa mi gây sốt mạng xã hội

Ngay sau khi được đăng tải, bộ ảnh "tình bạn già" bên những khóm cúc họa mi của hai cụ bà nhân dịp lễ tri ân thầy cô 20-11 khiến dân mạng khen không ngớt lời.

Điểm nhấn áo dài Huế tại Liên hoan Phim Việt Nam XXII

Nhiều hoạt động quảng bá và tôn vinh áo dài sẽ diễn ra xuyên suốt trong Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ XXII tại TP Huế từ 18 đến 20/11.

5 nét văn hóa khác biệt của Tây Ban Nha: Không ăn trưa trước 3h chiều và ăn tối sau 10h đêm

Hãy ghi nhớ 5 điểm khác biệt lớn về văn hóa này khi bạn đến Tây Ban Nha, vì đó là những điều chắc chắn bạn sẽ gặp phải khi lần đầu đến với quốc gia này.

Số hóa di sản chữ viết trên lá Buông của người Khmer

Đề án "Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Tri thức và kỹ thuật viết chữ trên lá Buông của người Khmer tỉnh An Giang đến năm 2030" vừa được UBND tỉnh An Giang phê duyệt có ý nghĩa lớn đối với cộng đồng người Khmer.

Vì sao tượng thần ở Hy Lạp thường khỏa thân?

Nhiều bức tượng điêu khắc ở Hy Lạp chọn cách khỏa thân, thậm chí không ngại để lộ những bộ phận nhạy cảm nhưng vẫn rất phổ biến, không trở nên dung tục.

Nghề làm giày thêu của người Xạ Phang trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Mới đây, UBND huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên đã tổ lễ công bố “Nghề làm giày thêu của người Xạ Phang” trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Nổi bật tuần qua: Hành động đẹp và ý nghĩa khi được tài xế nhường đường

Thư giãn - Gia An - 27/03/2023 12:00
Khi được tài xế dừng lại để nhường đường đoàn đưa tang, hai thành viên trong đoàn đã chắp tay và cúi đầu để cảm ơn. Clip về hành động đẹp và ý nghĩa này là khoảnh khắc giao thông nổi bật tuần qua.

Phần mềm nguồn mở

Blog GS John VU - GS John Vu - 27/03/2023 11:00
Một sinh viên hỏi: “Phần mềm nguồn mở và nguồn đóng là gì và ích lợi là gì? Xin thầy giúp.”

Cô gái cạo trọc đầu để trở thành người mẫu

Truyền cảm hứng - Đinh Phương Dung - 27/03/2023 10:00
Tìm thấy vẻ đẹp của bản thân đằng sau khuyết điểm về mái tóc, cô gái quyết định cạo trọc đầu để trở thành người mẫu, bỏ qua những định kiến về cái đẹp và sự miệt thị ngoại hình.

Sao ta làm điều ta làm - Làm thế nào để thúc đẩy người khác có động lực tốt nhất

Từ sách - Phim - Minh Châu - 27/03/2023 09:00
Theo tác giả Edward L. Deci, để người khác có động lực tốt nhất, thay vì hối thúc sau lưng, gây áp lực, hay kiểm soát, bạn hãy khơi gợi động lực nội tại xuất phát từ bên trong họ.

Bạn đã sẵn sàng 'Quẳng gánh lo đi và vui sống' chưa?

Từ sách - Phim - Đàm Hà - 27/03/2023 08:00
Hè năm ngoái, tôi được tặng 2 cuốn sách cùng của tác giả Dale Carnegie, cũng là 2 cuốn sách nổi tiếng của ông, đó là: “Đắc nhân tâm” và “Quẳng gánh lo đi và vui sống”.

Học cả đời là một thái độ

Blog GS John VU - GS John Vu - 26/03/2023 11:00
Trong thế giới thay đổi nhanh chóng này, mọi người đều cần có kĩ năng học cả đời.

Lý do xúc động khiến người đàn ông Hàn Quốc 55 tuổi chạy một vòng Việt Nam

Truyền cảm hứng - Diệp Phan - 26/03/2023 10:00
Ông Besa Kim, 55 tuổi, người Hàn Quốc đã chạy bộ 2.358km từ Cà Mau đến Hà Nội trong 70 ngày. Sau 5 ngày nghỉ ngơi, ông đang chạy ngược lại vào Cà Mau vì muốn về đích tại điểm xuất phát.

Đừng trở nên xấu xa - Big Tech đang biến con người thành 'nguyên liệu đầu vào'

Suy ngẫm - Quin - 26/03/2023 09:00
Hầu hết các công ty công nghệ đều đơn giản là không cần nhiều nhân viên (hãy nghĩ về những con rô-bốt đang hoạt động trong các kho hàng của Amazon). Và theo thời gian, điều này sẽ ngày càng đúng.

7 thói quen của bạn trẻ thành đạt - Cuốn sách khai sáng cho tuổi 16 của tôi

Từ sách - Phim - Lê Minh Ánh - 26/03/2023 08:00
Có thể nói, cuốn sách này chính là vị cứu tinh đã đến với mình vào năm 16 tuổi.

Khi bạn bị thất nghiệp

Blog GS John VU - GS John Vu - 25/03/2023 11:00
“Em tốt nghiệp năm ngoái nhưng không thể tìm được việc làm."

Không sở hữu 3 thứ này trước tuổi 30, trung niên chắc chắn chật vật

Phong cách sống - Thanh Tâm - 25/03/2023 10:00
Tại thời điểm mới tốt nghiệp, trình độ học vấn là một điểm cộng, nhưng đến khi tuổi cao hơn,  học vấn không còn mang tính quyết định nhiều như trước. Khủng hoảng tuổi trung niên có thể đến với những ai không biết tích lũy những thứ này khi còn trẻ.

Đừng trở nên xấu xa – Big Tech ‘thần thánh’ giữa ‘người trần mắt thịt’

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 25/03/2023 09:00
World Wide Web giống như một lãnh thổ mới, rộng lớn ngoài sức tưởng tượng, và bất kỳ ai xác lập được trật tự cho nó sẽ có quyền chiếm giữ.

Ping - Giải cứu Vườn Địa đàng: Luôn có hai lối đi, thông qua lựa chọn ta có thể đi đúng hướng hoặc không

Suy ngẫm - Quin - 25/03/2023 08:00
Một tảng đá có thể che khuất tầm nhìn chứ không bao giờ che cả Con đường. Không có nghịch cảnh, khó khăn nào đủ sức mạnh khống chế được ta, trừ khi ta cho phép nó.

Một kĩ thuật 'Học qua Hành' đơn giản

Blog GS John VU - GS John Vu - 24/03/2023 12:00
Một thầy giáo trẻ hỏi tôi: “Sinh viên của tôi toàn người mới với phương pháp “Học qua Hành” và tôi muốn biết nó hiệu quả thế nào khi so sánh với phương pháp truyền thống. Làm sao tôi biết liệu học đang học cái gì với phương pháp mới này? Xin thầy lời khuyên.”

Bài test tiết lộ tính cách, đặc điểm suy nghĩ của bạn - 80% đàn ông và phụ nữ cho kết quả khác nhau

Thư giãn - Dương - 24/03/2023 11:00
Bạn có thực sự hiểu hết bản thân mình không? Cùng tìm hiểu nội tâm bên trong thông qua bài trắc nghiệm này nhé!
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 2, 27/03/2023