Ýnghĩ rất hay thay đổi. Ý nghĩ cũng để lại ấn tượng lên tâm trí, dù tốt hay xấu. Những điều mà một người suy nghĩ cũng sẽ ảnh hưởng đến tính cách của họ. Nếu một người nghĩ về cái đẹp, nếu một người thường xuyên suy ngẫm về cái đẹp, đương nhiên điều đó cũng sẽ khiến cho tính cách của họ trở nên đẹp đẽ hơn. Nếu một người nghĩ về Thượng đế, về điều thiêng liêng, và ý nghĩ của họ xoay quanh điều này, cuộc đời của họ chắc chắn sẽ tràn ngập điều thiêng liêng. Nếu một người nghĩ về sự thật, sự thật chắc chắn sẽ trở thành một phần của họ.
Trong bối cảnh này, tôi muốn bạn suy ngẫm về những điều thường xuyên xuất hiện trong tâm trí của bạn. Bạn luôn nghĩ về điều gì? Hầu hết các bạn đều nghĩ về tiền bạc, tình dục hoặc quyền lực.
Chuyện kể rằng có một vị vua Trung Hoa. Một ngày kia, nhà vua đi cùng tể tướng đến vùng biên giới sát biển. Cả hai đứng trên đỉnh núi ngắm nhìn đại dương trải dài hàng dặm bên dưới. Có nhiều tàu thuyền qua lại, và nhà vua hỏi tể tướng: "Có bao nhiêu tàu đến và bao nhiêu tàu đi?".
Tể tướng đáp: "Tâu bệ hạ, thần xin tâu thật với bệ hạ là chỉ có ba tàu đến và ba tàu đi".
Nhà vua hỏi: "Ba ư? Có rất nhiều tàu thuyền ngoài kia, ngươi không nhìn thấy sao?".
Tể tướng đáp: "Thần chỉ nhìn thấy ba con tàu: một con tàu chở tiền, một con tàu chở tình dục và một con tàu chở quyền lực. Chúng ta dành cả đời đi trên ba con tàu này".
Đây là sự thật: các tiến trình suy nghĩ của chúng ta diễn ra trên ba con tàu này. Những ai đi lại trên ba con tàu này sẽ không có tư tưởng thuần khiết. Người ta chỉ có tư tưởng thuần khiết khi rời khỏi ba con tàu này. Cho nên, mọi người cần phải quan sát những ý nghĩ lặp đi lặp lại trong tâm trí mình. Những ý nghĩ này xoay quanh những vết thương nào trong tâm trí bạn? Những ý nghĩ mà tâm trí của một người lặp đi lặp lại hết lần này đến lần khác sẽ là điểm yếu cơ bản của họ.
Cho nên, mọi người phải tìm hiểu điều này: ý nghĩ đó xoay quanh tiền bạc, tình dục hay quyền lực? Bạn có thường xuyên nghĩ về một trong ba điều này? Bạn có nghĩ đến việc nói dối? Bạn có nghĩ đến sự không trung thực, sự lừa dối? Đây đều là những chuyện thứ yếu, ba điều đầu tiên kia mới là trọng yếu. Nếu tâm trí của bạn xoay quanh ba điều này, vậy thì ý nghĩ của bạn không thuần khiết. Chúng được gọi là những ý nghĩ uế tạp bởi vì chừng nào còn nghĩ về những điều này, bạn sẽ không thể biết được sự thật.
Sự thuần khiết của ý nghĩ cũng giống như những gì mà ở Ấn Độ, chúng tôi gọi là chân, thiện, mỹ. Những ý nghĩ thuần khiết tập trung vào ba trạng thái này. Bạn nghĩ về sự thật nhiều đến mức nào? Bạn có nghĩ về sự thật chút nào không? Bạn có bao giờ tự hỏi sự thật là gì không? Trong một khoảnh khắc tĩnh lặng, tâm trí của bạn có bao giờ tự hỏi điều đó không? Bạn có bao giờ đau khổ khi nghĩ về sự thật? Bạn có bao giờ cảm thấy muốn hiểu cái đẹp là gì? Bạn có bao giờ cảm thấy muốn hiểu hạnh phúc là gì?
Nếu bạn phiền não với những ý nghĩ uế tạp, vậy thì tâm trí của bạn không thuần khiết, và bạn không thể giác ngộ với một tâm trí không thuần khiết.
Những ý nghĩ uế tạp đưa bạn hướng ra bên ngoài và những ý nghĩ thuần khiết đưa bạn vào bên trong. Những ý nghĩ uế tạp di chuyển hướng ra ngoài và đi xuống, còn những ý nghĩ thuần khiết di chuyển hướng vào trong và đi lên. Một người luôn nghĩ về chân, thiện, mỹ thì cuộc đời người đó không thể nào không nhuộm sắc màu của những điều như vậy.
Gandhi từng ngồi tù. Ông thường xuyên nghĩ về chân lý, về sự buông bỏ, không bám chấp. Trong những ngày đó, ông thường ăn sáng với mười quả chà là ngâm nước qua đêm. Vallabhbhai Patel cũng bị giam giữ cùng Gandhi. Ông ấy tự hỏi: “Đây mà cũng gọi là bữa sáng ư, mười quả chà là? Làm sao đủ được?".
Ông ấy thường ngâm chà là cho Gandhi, vậy nên một ngày kia, ông ấy ngâm mười lăm quả. Vallabhbhai nghĩ: "Làm sao ông già biết có mười quả hay mười lăm quả? Ông ấy chỉ ăn thôi".
Gandhi nhận thấy có thêm vài quả chà là. Ông nói: "Vallabhbhai, hãy đếm xem".
Khi đếm xong và biết có mười lăm quả chà là, Gandhi nói: "Có mười lăm quả".
Vallabhbhai nói: "Mười hay mười lăm thì có gì khác đâu?".
Gandhi nhắm mắt và suy nghĩ trong giây lát. Rồi ông nói: "Vallabhbhai, anh đã cho tôi một ý tưởng tuyệt vời. Anh nói 'Mười hay mười lăm thì có gì khác đâu?' nên tôi hiểu rằng không có sự khác biệt giữa mười và mười lăm".
Gandhi nói: "Từ hôm nay trở đi, tôi sẽ chỉ ăn năm quả chà là. Anh đã chỉ cho tôi thấy một điều tuyệt vời, rằng không có sự khác biệt nào giữa mười và năm".
Vallabhbhai kinh hãi. Ông ấy nói: “Tôi chỉ nói vậy để ngài ăn thêm một chút. Tôi chưa từng hình dung ngài sẽ nghĩ theo cách như vậy".
Người luôn nghĩ đến việc ăn ngày càng ít hơn sẽ có câu trả lời như vậy. Người luôn nghĩ đến việc ăn nhiều hơn sẽ không thấy có sự khác biệt nào giữa mười và mười lăm, trong khi đối với người luôn nghĩ đến việc ăn ít hơn, không có sự khác biệt nào giữa năm và mười. Cho nên, những gì bạn suy nghĩ sẽ bắt đầu thể hiện trong thói quen hằng ngày của bạn.
Tôi sẽ kể thêm một câu chuyện nữa…
Gandhi thường uống nước ấm pha thêm chút mật ong và chanh, Mahadev Desai là thư ký tin cần của Gandhi, và một hôm, người này chuẩn bị nước cho Gandhi. Nước nóng, rất nóng, nóng đến bốc khói. Vài phút sau, Gandhi đến và Mahadev Desai đưa nước cho ông. Gandhi nhìn ly nước một lúc rồi nói: "Nếu cậu đậy ly nước lại thì tốt biết mấy".
Mahadev nói: "Chuyện gì có thể xảy ra trong năm phút? Tôi đã trông chừng nó, không có gì rơi vào trong đó cả".
Gandhi nói: “Vấn đề không phải là có gì rơi vào trong đó. Khói bốc lên từ ly nước hẳn đã làm tổn thương một số sinh vật. Vấn đề không phải là đậy ly nước hay có gì rơi vào trong đó, mà làn khói bốc lên kia chắc chắn đã làm hại nhiều sinh vật trong không khí. Không có lý do nào khác, chỉ là lẽ ra những sinh vật đó có thể được cứu".
Hiển nhiên một người luôn nghĩ về bất bạo động sẽ suy nghĩ và hành động như vậy. Thế nên, tôi dám chắc rằng nếu bạn luôn nghĩ về điều gì thì việc đó sẽ mang lại sự thay đổi trong hành vi hằng ngày của bạn.
Sáng nay, một bạn đến báo tin. Người đó nói: “Thật buồn khi có người vẫn không đến dù đã được mời hai lần. Họ trễ mười phút rồi”. Anh ấy cảm thấy buồn vì họ không đến dù đã được mời hai lần. Nếu là tôi, tôi sẽ nói rằng thật vui khi quá nhiều người có mặt sau khi chỉ được mời hai lần, và tôi sẽ nói rằng thậm chí càng vui hơn khi những người vốn không định đến cũng có mặt ở đây. Đây là cách tiếp cận bất bạo động. Cách tiếp cận của anh bạn kia là bạo động, có bạo lực bên trong.
Cho nên, điều tôi muốn nói với bạn là nếu suy nghĩ một chút, nếu tạo ra vài công cụ để tự thanh lọc suy nghĩ của mình, bạn sẽ thấy có sự thay đổi từ từ, ngay cả trong những hành động nhỏ nhất. Ngay cả ngôn ngữ cũng trở nên bất bạo động, những chuyển động của bạn sẽ bất bạo động. Ý nghĩ có thể làm biến đổi cả cuộc đời bạn. Bất cứ điều gì bạn nghĩ cũng sẽ ảnh hưởng đến cuộc đời bạn, bởi vì ý nghĩ của bạn có một sức mạnh to lớn.
Có rất nhiều điều phụ thuộc vào những gì bạn thường xuyên nghĩ tới. Nếu thường xuyên nghĩ về tiền và đồng thời cố gắng thiền, bạn đang di chuyển theo hai hướng đối lập. Giống như bạn buộc hai con trâu vào hai đầu xe kéo. Chiếc xe sẽ gây đôi bởi lực kéo của hai con trâu theo hai hướng ngược nhau, và chiếc xe sẽ không tiến lên được.
Nếu ý nghĩ của bạn thuần khiết, bạn sẽ thấy có sự thay đổi to lớn ngay cả trong những hành động nhỏ nhất của mình. Cuộc sống được tạo thành từ những hành vi nhỏ bé chứ không phải hành vi lớn lao. Cách bạn đi đứng, ngồi, trò chuyện - phụ thuộc rất nhiều vào điều này. Và khởi nguồn của toàn bộ hành động này chính là tâm trí.
Cho nên, ý nghĩ của bạn nên hướng tới chân, thiện, mỹ. Hãy thường xuyên nghĩ đến chân lý trong cuộc đời bạn. Mỗi khi có thời gian, hãy suy ngẫm về chân, thiện, mỹ. Mỗi khi bạn định làm gì, trước khi bắt đầu, hãy dành một khắc suy nghĩ xem những điều bạn sắp làm đó có hòa hợp với chân, thiện, mỹ không. Nếu các ý nghĩ xuất hiện trong tâm trí, hãy nghĩ xem luông ý nghĩ đó có đưa bạn đến với chân, thiện, mỹ không. Nếu chúng đi ngược lại chân, thiện, mỹ thì hãy chấm dứt những ý nghĩ đó ngay lập tức, đừng khuyến khích. Chúng sẽ có hại cho bạn, chúng sẽ ghì bạn xuống và hủy hoại cuộc đời bạn. Do đó, hãy nhận biết những kiểu ý nghĩ đang chạy qua đầu bạn, và bằng lòng can đảm, nỗ lực, kiên trì cũng như sự quyết tâm, hãy hướng những ý nghĩ đó đến sự thuần khiết và chân lý.
Có nhiều khi bạn sẽ cảm thấy bạn thậm chí không biết chân là gì, thiện là gì. Có thể bạn không quyết định được, nhưng ít ra bạn đã nghĩ về nó và cố gắng tìm hiểu. Quá trình này rất hiệu quả và sẽ mang lại nhiều thay đổi trong bạn. Một người liên tục phản tư sẽ dần nhận ra rằng mình biết chân là gì, thiện là gì.
Trước khi nghĩ, nói và hành động, hãy dừng lại một chút. Không có gì phải vội vã. Hãy xem bạn định làm gì, kết quả của hành động đó sẽ như thế nào. Hành động đó nói lên điều gì? Hệ quả của nó là gì? Việc suy nghĩ theo cách này sẽ rất quan trọng đối với một người tìm kiếm.
Vậy nên, điều đầu tiên của quá trình thanh lọc ý nghĩ cơ bản là quan sát xem trọng tâm suy nghĩ của bạn là gì. Nếu bạn không tập trung vào bất kỳ điểm nào mà tôi nói đến, việc thực hành theo cách này sẽ có ích cho bạn.
Ban sẽ ngạc nhiên khi biết rằng chỉ cần một trong ba khía cạnh này - chân, thiện, mỹ - được kích hoạt trong bạn thì hai khía cạnh còn lại sẽ tự động được kích hoạt. Tôi cũng cản nói với bạn rằng có ba kiểu người. Kiểu thứ nhất có khả năng nhanh chóng nhân ra chân, kiểu thứ hai có khả năng nhanh chóng làm nở rộ thiện, và kiểu thứ ba có khả năng nhanh chóng phát triển mỹ.
Trích "Đường vào thiền" (The path of meditation) của Osho
