*Queer: từng lóng để ám chỉ những người không phải dị tính và thường được dùng nhằm thay thế cho "LGBT"
Tiếp nối thành công của hai triển lãm Ngày xửa ngày xưa (2017) và Dáng hình lịch sử - The portrait of history (2018), Vietnam Queer History Month 2019 với chủ đề Từ pêđê tới buê đuê muốn hướng tới lịch sử của ngôn từ, các khái niệm, từ ngữ, từ lóng, ngôn ngữ cộng đồng được lưu truyền trong cộng đồng LGBT (đồng tính, song tính và chuyển giới). Ngôn ngữ cũng là một phần của văn hoá LGBT. Khám phá lịch sử của ngôn ngữ là khám phá được một sự soi chiếu của lịch sử phát triển của cộng đồng LGBT tại Việt Nam.
Từ “bóng” từ đâu ra? Quá trình bản địa hóa khái niệm “LGBT” diễn ra như thế nào? Cộng đồng LGBT đã chịu và đã chơi với ngôn ngữ như thế nào? Tính "hai mặt" của ngôn ngữ, tính trung tính và biến đổi sắc thái, tính sở hữu và dải nhạy cảm của cộng đồng với ngôn ngữ. Hai khái niệm “pêđê” và “buê đuê” đã khái quát được toàn bộ quá trình biến chuyển của ngôn từ cộng đồng. Từ những ngôn ngữ được sử dụng để miệt thị và bài xích cộng đồng này, nay cộng đồng giành lại nó để khẳng định vị thế của mình. Và đó cũng chính là thông điệp của dự án năm nay.
Anh Phạm Khánh Bình - Trưởng ban tổ chức triển lãm - cho biết: “Pêđê là một từ mang ngữ nghĩa xấu mà mọi người thường dùng để miệt thị người LGBT, nhưng cho đến thời điểm này, cộng đồng các bạn trẻ LGBT bắt đầu gọi lái đi thành buê đuê để nghe vui vẻ và trào phúng hơn nhằm phá bỏ sự miệt thị người LGBT. Sự thay đổi này cũng mô phỏng cách sử dụng và ngữ nghĩa của từ và trở thành tiến trình mà cộng đồng LGBT sở hữu lại những từ ngữ đó”.
“Với triển lãm này, chúng tôi cũng muốn khái quát một vùng nhạy cảm đối với cộng đồng LGBT. Một số từ ngữ có thể nhạy cảm, dễ làm mọi người tổn thương, nhưng nó là một phần tạo nên cộng đồng LGBT ngày nay, tách lớp được giá trị đó, hiểu cách sử dụng từ như thế nào và tôn trọng những từ ngữ mà mọi người đang sử dụng”, anh nói thêm.
Các tác phẩm trong triển lãm là sự kết hợp của hình ảnh, âm thanh, hiện vật và những câu chuyện sống do chính những nghệ sĩ cộng đồng minh họa và đóng góp. Với hình thức thể hiện đa dạng, những câu chuyện về ngôn từ của cộng đồng từ thời quá khứ đến hiện tại được kể lại một cách sống động. Bên cạnh đó những bạn trẻ trong cộng đồng LGBT đến triển lãm đã viết và chia sẻ lại những câu chuyện đời thường đầy cảm xúc của mình.
Ngoài ra, điểm nhấn của triển lãm năm nay còn là buổi tọa đàm Từ ngôn từ tới lịch sử LGBT với sự góp mặt của ông Lương Thế Huy - Viện trưởng Viện nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (Isee), để cùng lắng nghe những chia sẻ về các câu chuyện về ngôn từ trong giai đoạn đầu của cộng đồng LGBT qua đó thấy được sự thay đổi và tác động của ngôn từ lên văn hóa của cộng đồng LGBT và xã hội.
Triển lãm nằm trong chuỗi hoạt động của dự án Vietnam Queer History Month và được tổ chức bởi Hà Nội Queer với sự hỗ trợ Queer Forever! Chỉ Bàn Lộn, chương trình Rút ngắn khoảng cách, trung tâm Lin, tổ chức COC Hà Lan, Viện iSEE và Quán Nhạc Cầm.
Triển lãm Vietnam Queer History Month 2019 sẽ diễn ra từ ngày 16-21.9 và tọa đàm Từ ngôn từ tới lịch sử LGBT diễn ra vào ngày 19.9 tại Quán Nhạc Cầm, Khu 60s, Thổ Quan, Khâm Thiên, Hà Nội.
Bài và ảnh: Đan Thùy
