Tự do - Như chim tung cánh: Liệu chúng ta có thực sự tự do?

Trong thời đại mà mọi thứ dường như nằm trong tầm tay – từ thông tin, công nghệ đến các cơ hội lựa chọn – ấy vậy mà con người vẫn luôn cảm thấy bị bó buộc. Chúng ta dành cả ngày để lướt mạng xã hội, tin rằng mình đang kết nối với thế giới, nhưng thực tế lại chỉ là một vòng lặp của sự so sánh, áp lực và thao túng tâm lý.

Chúng ta nỗ lực kiếm tiền để mua những thứ mình không thực sự cần, làm những công việc mình không thực sự yêu thích, và tuân theo những quy chuẩn mà mình không hề muốn. Mỗi ngày, ta dường như đang vùng vẫy trong những thứ xiềng xích khác nhau, từ công việc, trách nhiệm cho đến những tiêu chuẩn xã hội, mà chẳng bao giờ dừng lại để tự hỏi: Liệu mình có đang thực sự làm chủ cuộc sống?

Trong “Tự do – Như chim tung cánh” (Freedom The courage to be yourself), Osho bàn đến một trong những vấn đề quan trọng nhất đối với tâm thức con người: tự do. Nhưng thay vì bàn luận về tự do dưới lăng kính chính trị hay xã hội, tác giả tập trung vào một khía cạnh gần gũi hơn: tự do trong chính những lựa chọn hàng ngày của chúng ta.

Osho phân chia tự do thành ba chiều kích chính: tự do thể chất, tự do tinh thần và tự do tâm linh. Ở cấp độ thấp nhất, tự do thể chất là điều kiện căn bản nhất nhưng vẫn chưa hoàn toàn phổ quát trong thế giới hiện đại. Hình thức nô lệ cổ điển có thể đã bị loại bỏ nhưng vẫn còn những tên gọi khác – sự bất bình đẳng giới tính, phân biệt chủng tộc, bóc lột lao động – cho thấy tự do thể chất vẫn còn là một cuộc chiến kéo dài. Một xã hội chỉ có thể gọi là văn minh khi mọi cá nhân đều được đảm bảo quyền tự do thể chất, nghĩa là không ai bị xiềng xích bởi thân phận, địa vị hay giới tính của mình.

Chiều kích thứ hai là tự do tinh thần – một dạng tự do ít ai để ý nhưng lại có ảnh hưởng vô cùng sâu sắc. Chúng ta có thực sự suy nghĩ độc lập, hay chỉ đơn thuần lặp lại những gì đã được dạy dỗ từ nhỏ? Khi một người lớn lên trong một tôn giáo, một hệ tư tưởng hay một khuôn mẫu giáo dục nhất định, liệu họ có thực sự tự do về tinh thần, hay chỉ là một sản phẩm của sự nhào nặn tập thể?

Tác giả chỉ ra rằng tự do tinh thần chỉ có thể đạt được khi một người dám hoài nghi, dám tìm kiếm sự thật thay vì chấp nhận những điều được áp đặt sẵn. Đây là một quan điểm có sức ảnh hưởng lớn trong bối cảnh xã hội hiện đại, khi con người đang bị thao túng bởi truyền thông, mạng xã hội và những trào lưu tư tưởng nhất thời. Chúng ta tin rằng mình có lựa chọn, nhưng thực chất những lựa chọn đó có phải là của chính chúng ta hay không?

Chiều kích cao nhất của tự do mà Osho đề cập chính là tự do tâm linh – một trạng thái mà con người không còn bị ràng buộc bởi cả cơ thể lẫn tư tưởng, mà đạt đến sự tự nhận thức thuần khiết. Đây là một trạng thái mà không nhiều người có thể đạt tới, nhưng là một lý tưởng mà mỗi cá nhân nên hướng đến. Trong thế giới hiện đại, khi con người bị cuốn vào guồng quay của công việc, danh vọng, vật chất, thì tự do tâm linh trở thành thứ xa xỉ. Nhưng chính sự xa xỉ này mới thực sự quan trọng, bởi vì nó giúp con người sống đúng với bản chất của mình, không còn bị thao túng bởi những ảo ảnh của cuộc đời.

Quan trọng hơn cả, tác giả nhấn mạnh rằng tự do không phải là làm bất cứ điều gì mình muốn, mà là khả năng thực sự sống đúng với bản chất của mình. Xã hội hiện đại với sự phát triển của công nghệ, mạng xã hội và nền kinh tế tiêu dùng đã tạo ra một hình thức nô lệ mới – con người bị dẫn dắt bởi những nhu cầu do chính xã hội tạo ra. Chúng ta có thực sự tự do khi liên tục chạy theo những giá trị vật chất, khi bị cuốn vào vòng xoáy thành công và danh vọng do người khác định nghĩa?

Sự tự do đích thực chỉ đến khi con người có thể nhìn thấy bản thân một cách rõ ràng, không bị điều khiển bởi cảm xúc nhất thời hay những tiêu chuẩn áp đặt từ bên ngoài. Osho không kêu gọi bạn từ bỏ tất cả để chạy trốn khỏi xã hội, mà khuyến khích bạn tìm cách sống trong xã hội nhưng không bị nó chi phối. Một cuộc sống tự do thực sự không phải là một cuộc sống không có trách nhiệm, mà là một cuộc sống mà mỗi lựa chọn đều xuất phát từ chính bạn, chứ không phải từ nỗi sợ hay sự ép buộc vô hình nào khác.

Một điểm đáng chú ý trong cuốn sách là tác giả không chỉ đặt vấn đề mà còn gợi mở cách tiếp cận để đạt được tự do đích thực. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của thiền định, của sự tỉnh thức và khả năng quan sát nội tâm. Thay vì tìm kiếm tự do bên ngoài, con người nên bắt đầu hành trình khám phá bên trong chính mình. Đây là một tư tưởng mang tính cách mạng trong một thế giới mà con người thường tìm kiếm giải pháp từ bên ngoài thay vì đối diện với chính mình.

Với những luận điểm sắc bén và sâu sắc, “Tự do – Như chim tung cánh” không chỉ giúp người đọc nhìn lại những ràng buộc mà mình đang mang theo, mà còn mở ra một hướng đi để thoát khỏi chúng.  Lúc này, tự do không còn là một khái niệm triết học xa vời, mà là một vấn đề cấp thiết, một câu hỏi mà mỗi người đều phải đối diện. Hãy tự hỏi, liệu chúng ta có thực sự tự do?