Ngày xuân tìm hiểu tranh dân gian Nam Bộ

Tiểu Vũ01/02/2025 13:00
Ngày xuân tìm hiểu tranh dân gian Nam Bộ

Tranh dân gian Nam Bộ” của Huỳnh Thanh Bình được xem là công trình nghiên cứu khá đầy đủ về nghệ thuật hội họa truyền thống của các thế hệ cha ông ở vùng đất phương Nam.

Tranh dân gian Nam Bộ có lịch sử phát triển từ rất sớm, nhưng cho đến nay vẫn còn ít người được chiêm ngưỡng đầy đủ bộ sưu tập về dòng tranh này. Do tính chất lưu truyền trong dân gian, các tư liệu về tranh dân gian Nam Bộ còn hạn chế, gây khó khăn cho các nhà nghiên cứu trong việc đưa ra cái nhìn toàn diện về quá trình hình thành và phát triển của dòng tranh này trong đời sống tinh thần của người dân Nam Bộ.

Với mong muốn "giải mã" những thông điệp ẩn chứa trong từng bức tranh dân gian Nam Bộ, nhà nghiên cứu trẻ Huỳnh Thanh Bình đã dành nhiều thời gian tìm hiểu và sưu tầm được nhiều bức tranh dân gian quý giá. Từ đó, anh đã bén duyên với dòng tranh đặc biệt này.

Con đường đưa Huỳnh Thanh Bình đến với lĩnh vực nghiên cứu nghệ thuật tạo hình dân gian Nam Bộ bắt đầu từ đam mê sưu tầm tranh dân gian. Tuy nhiên, khi đi sâu tìm hiểu, anh đã phát hiện ra những điều thú vị trong mỗi nét vẽ và những thông điệp mà người xưa gửi gắm trong đó. Điều này đã thôi thúc anh tập hợp và sắp xếp chúng thành một bộ sưu tập khá đầy đủ, được giới thiệu trong cuốn sách Tranh dân gian Nam Bộ.

Cuốn sách này sẽ đưa bạn đọc khám phá 5 loại hình tranh dân gian phổ biến ở Nam Bộ, bao gồm: tranh mộc bản, tranh minh họa vẽ trên giấy, tranh cuộn Phật giáo, tranh kiếng và tranh gói. Ngoài ra, cuốn sách còn có một chương phụ lục với nhiều hình ảnh về tranh dân gian Nam Bộ.

20250126_194628.jpg
Sách do NXB Tổng hợp TP.HCM ấn hành tháng 1.2025

Tác phẩm của Huỳnh Thanh Bình dẫn dắt người xem bước vào thế giới tranh dân gian với các hình tượng thần linh, ma quỷ, Phật, Bồ Tát... Trong bộ sưu tập của anh còn có nhiều tranh mô tả hình tượng các tầng lớp người trong xã hội như sĩ - nông - công - thương cùng những hình thái lao động, sinh hoạt quen thuộc của người dân Nam Bộ xưa. Đó là những nét vẽ mô tả cảnh quan sông núi, ao hồ, đồng ruộng, làng mạc, cầu đường, ghe thuyền, xe cộ… Những bức tranh dân gian này mang đến cho người xem cái nhìn gần gũi hơn về con người Nam Bộ xưa thông qua ý tưởng sáng tạo rất đa dạng của họ.

fff.jpg
Tranh mộc bản - Thần Hổ trấn trạch và bùa nêu

Đầu tiên là tranh mộc bản, loại tranh này ra đời để đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng trong các lễ tiết thường niên và các lễ nghi cầu cúng không định kỳ. Bùa nêu - trấn trạch, còn được gọi là Linh phù trấn trạch hay “Bùa nêu ông cọp”, cũng như bộ tranh cúng ông Táo, theo tục lệ, mọi nhà đều sử dụng trong dịp Tết Nguyên đán.

Tương tự, bộ tranh đồ thế cũng được sử dụng trong lễ cúng hành khiển - hành binh trong dịp Tết và trong lễ nhương căn đổi đốt cho trẻ con dưới 12 tuổi, cúng bà Thượng Động, bộ tranh cúng Đàng dưới… Loại tranh mộc bản in trong kinh sách nhà Phật còn lưu hành ở một số chùa, không thuộc nguồn gốc bản xứ. Hiện nay, tranh in mộc bản thủ công đã được thay thế bằng các bộ tranh in công nghiệp.

ee.jpg
Quan Ân - tranh minh họa vẽ trên giấy (tranh xăm hình)

Cuốn sách cũng giúp người xem hiểu thêm về dòng tranh minh họa vẽ trên giấy của người Nam Bộ, trong đó có bộ tranh xăm hình. Đây là tranh dùng để bói xăm mà "lời bàn" là những bức tranh minh họa về các cảnh đời may rủi, hanh thông phát đạt hay hoạn nạn trắc trở (gồm 100 bức). Tiếp theo là bộ tranh minh họa sách Cao ly đầu hình (đây là tập sách xem duyên phận và tương lai của những cặp đôi trai gái, vợ chồng dựa trên sự kết hợp của can và chi của họ). So với loại tranh mộc bản nói trên có niên đại cổ xưa hơn, loại tranh này có lẽ ra đời vào những thập niên đầu của thế kỷ 20 bởi vật liệu là giấy báo.

capture-20250130-165806.png
Tranh minh họa sách Cao ly đầu hình

Về tranh cuộn Phật giáo (loại tranh vẽ trên giấy mô tả các đối tượng được lễ bái trong các nghi lễ của Phật giáo, dùng để thiết lập các đàn lễ khi tiến hành các nghi lễ thuộc khoa nghi nhà Phật, cả nghi lễ tại gia của tín đồ lẫn các nghi lễ lớn tổ chức nơi tự viện). Hoạt động này gọi là Ứng phú khởi đi từ giữa thế kỷ 19, loại tranh cuộn Phật giáo có lẽ cũng khởi phát sau mốc thời gian đó. Theo thời gian, loại tranh vẽ trên giấy "bổi" dễ hư hỏng và được thay thế bằng những bức vẽ mới. Đến nay, những tranh vẽ mà tác giả sưu tầm được có niên đại cổ nhất từ 1940 - 1950 - 1960. Hiện nay, rất hiếm chùa còn bảo quản loại tranh cuộn truyền thống và chúng đã được thay thế bằng tranh in (canvas, hiflex).

phat.jpg
Tranh cuộn Phật giáo - Phật A Di Đà

Về dòng tranh kiếng, tác giả cho biết, tranh xuất hiện từ đầu thế kỷ 20, khởi đầu từ Chợ Lớn, Lái Thiêu, sau đó lan tỏa khắp Nam Bộ. Dòng tranh này có cả trong cộng đồng người Việt - Hoa - Khmer như tranh kiếng Chợ Lớn, tranh kiếng Lái Thiêu, tranh kiếng Mỹ Tho, tranh kiếng Gò Công, tranh kiếng Chợ Trạm, tranh kiếng Chợ Mới (An Giang), tranh kiếng Tây Ninh, tranh kiếng Khmer.

gggg.jpg
Trai gái nhân duyên - tranh dân gian Nam Bộ

Trong tranh dân gian Nam Bộ còn có một loại tranh rất độc đáo là tranh gói. Đây là loại tranh đắp nổi bằng vải, một dạng phù điêu thấp xuất phát từ Sa Đéc, khoảng năm 1948, rồi lan rộng ra các địa phương khác. Thời đó, người ta gọi là tranh gói hoặc tranh nổi. Ban đầu, tranh gói là tranh chân dung, rồi dần dần mở rộng ra các loại tranh thần, Phật, Bồ Tát và sau đó là tranh cảnh vật biểu đạt ý nghĩa chúc tụng cát tường như ý, điển tích có nội dung khuyến giáo như truyện thơ "Thoại Khanh - Châu Tuấn" hay "Phạm Công - Cúc Hoa".

kkk.jpg
Gia đình hạnh phúc - tranh dân gian Nam Bộ

Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã nhận được sự giúp đỡ quý báu từ các bậc trưởng thượng, các nghệ nhân lão thành, HT Thích Tâm Giác (chùa Trường Thọ, Q.Gò Vấp, TP.HCM), HT Thích Phước Quang (chùa Phụng Sơn, Q.11), TT Thích Huệ Viên (chùa Giác Viên, Q.11), ông Nguyễn Đại Phúc, ông Nguyễn Văn Kiệt, ông Trương Ngọc Tường, ông Lưu Kim Chung, ông Đỗ Tam Quốc và một số bạn hữu… Đặc biệt, người đồng hành chỉ dẫn tận tình và tỉ mỉ cho tác giả chính là bố của anh - nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng.

Tranh dân gian Nam Bộ chủ yếu là tranh thờ, là vật phẩm cúng tế hay trần thiết các đàn lễ thực hành khoa nghi của nhà Phật và minh họa các văn bản chiêm đoán vận mệnh mà ngày nay chúng được liệt vào mê tín. Chính vì vậy, chúng khó được coi là tác phẩm mỹ thuật theo đúng nghĩa của từ này. Nhưng ở góc độ văn hóa, chúng ta có thể xem dòng tranh này là di sản quý giá của thế hệ tiền nhân truyền lại.

Trải qua bao thăng trầm biến thiên của thời cuộc, những bức tranh này vẫn âm thầm lưu truyền trong đời sống của người dân vùng đất Nam Bộ.

 

Về tác giả:

Huỳnh Thanh Bình sinh năm 1985, hiện công tác tại Bảo tàng TP.HCM.

Tốt nghiệp cử nhân Xã hội học, Đại học Tôn Đức Thắng (2007); Tốt nghiệp cử nhân Tiếng Anh, Đại học Tôn Đức Thắng (2012); Tốt nghiệp thạc sĩ Văn hóa học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia TP.HCM (2019).

Các tác phẩm đã xuất bản: Tranh kiếng Nam Bộ (2013); Biểu tượng thần thoại về chư thiên và linh vật Phật giáo (2018, Tái bản 2024); Tranh tường Khmer Nam Bộ (2020); Quy pháp đồ tượng Hindu và Phật giáo Ấn Độ (2021); Tranh dân gian Nam Bộ (2024).

Đã công bố trên 100 bài viết về văn hóa thế giới, mỹ thuật Phật giáo, mỹ thuật Việt Nam và văn hóa dân gian trên Nguyệt san Giác Ngộ, Kiến thức ngày nay, Kiến trúc nhà đẹp, tạp chí Cẩm Thành…

 

 


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Hồi ký của cựu Tổng thống Joe Biden được đấu giá 10 triệu USD

Cựu tổng thống cho biết ông đã “làm việc cật lực” cho cuốn sách này, vốn sẽ tập trung vào nhiệm kỳ của ông tại Nhà Trắng.
2

Những câu chuyện đầy xúc động trong tiệm sách cũ

Kính tặng, thương tặng, gửi người không bao giờ tôi gặp lại… - bút tích trên trang sách nhuốm màu thời gian trong các cửa hàng sách cũ chứa đựng bao câu chuyện đầy xúc động.

Phim Tết Ất Tỵ: Trấn Thành thắng lớn, Thu Trang được khen

Phim "Bộ tứ báo thủ" của Trấn Thành lập kỷ lục doanh thu, nhưng phim "Nụ hôn bạc tỷ" của Thu Trang mới là phim tết được khen nhất.

Xem kịch 'Tóc mai sợi vắn sợi dài' để hoài niệm về tình người thế hệ xưa

Nếu so với nhiều thập niên trước, quan niệm sống và nhịp sống ngày nay đã khác đi rất nhiều. Có những thứ không còn phù hợp, nhưng cũng có nhiều giá trị xưa không còn nguyên vẹn đã tạo nên sự tiếc nuối cho nhiều người các thế hệ.

Biển người chen chân xem linh vật rắn dài 50m ở đường hoa Nguyễn Huệ

Tối 27/1 (nhằm ngày 28 Tết), đường hoa Nguyễn Huệ Tết Ất Tỵ 2025 chính thức mở cửa đón người dân và du khách vào thưởng lãm, du xuân.

Hà Nội hủy trình diễn drone hỏa thuật trong chương trình đón Giao thừa

Ban tổ chức quyết định dừng phần trình diễn ánh sáng bằng thiết bị bay không người lái (drone) để đảm bảo sự thành công của chương trình.

Đường sắt ra mắt ‘Chuyến tàu Xuân’ vào đêm Giao thừa

Hành khách có vé tàu đi trên “Chuyến tàu Xuân” sẽ được tham gia nhiều trải nghiệm thú vị, hấp dẫn trên suốt hành trình.

Chi tiết 15 điểm bắn pháo hoa mừng Tết Ất Tỵ 2025 ở TP.HCM

TP.HCM bắn pháo hoa 15 vị trí, trong đó có 2 điểm tầm cao, 13 điểm tầm thấp vào thời khắc chuyển giao năm Giáp Thìn 2024 và năm mới Ất Tỵ 2025.

Đêm giao thừa, Hà Nội sẽ có màn trình diễn drone hỏa thuật kỷ lục thế giới

Sự kiện văn hóa đặc biệt chào đón xuân Ất Tỵ 2025 với màn trình diễn drone hỏa thuật lớn nhất thế giới, được kỳ vọng sẽ trở thành điểm nhấn với người dân Thủ đô và cả nước trong đêm giao thừa.

Gia hạn thời gian chấm và trao giải cuộc thi 'Chạm đến tương lai cùng Metro'

Để mở rộng thêm cơ hội cho các nhà sáng tạo nội dung, ban tổ chức cuộc thi quyết định gia hạn thời gian chấm giải và trao giải của cuộc thi. Theo đó, hạn chót nộp bài dự thi được kéo dài đến 23 giờ 59 phút ngày 18/2/2025.

Anh-Thu Nguyen - Nữ phi công gốc Việt tử nạn ở Mỹ trên hành trình vòng quanh thế giới

Truyền cảm hứng - 01/08/2025 13:00
Nữ phi công gốc Việt tử nạn trong vụ rơi máy bay tại Greenwood thuộc bang Indiana – Mỹ là người phụ nữ thứ 10 từng bay một mình vòng quanh thế giới.

Xem Sex Education, lần đầu tiên tôi nhận ra, chính mình khiến con trai sống trong mặc cảm, lo sợ

Điện ảnh - Thanh Hương - 01/08/2025 12:00
Tôi đã không làm gì sai. Nhưng tôi cũng không làm gì đúng.

PGS.TS Giáo dục: Thủ thuật thao túng tâm lý - Dù con bạn thông minh, nhưng liệu có thắng nổi

Kỹ năng - Trang Đào - 01/08/2025 11:00
Gần đây, những kẻ lừa đảo chỉ cần lời nói được lập trình tinh vi để thao túng tâm lý trẻ em. TS. Phạm Mạnh Hà cảnh báo: ngay cả những đứa trẻ thông minh, được giáo dục tốt vẫn có thể trở thành nạn nhân nếu không được trang bị kỹ năng nhận diện chiêu trò.

Cụ ông 111 tuổi vẫn lái ô tô mỗi ngày chia sẻ bí quyết sống lâu, sống khỏe

Phong cách sống - Hoàng Hà - 01/08/2025 10:00
Ở tuổi 111, ông Vincent Dransfield vẫn lái ô tô mỗi ngày, ham chạy bộ, tự nấu ăn và không cần ai hỗ trợ trong sinh hoạt, con cái chỉ cần đến thăm mỗi tuần một lần.

“Bắt cóc online”: Nạn nhân tự nhốt, quay clip tra tấn gửi gia đình

Suy ngẫm - PV - 01/08/2025 09:00
18 vụ "bắt cóc online" chỉ trong 4 tháng. Không có dây trói, không ai tiếp xúc, nhưng nạn nhân đa phần là sinh viên vẫn tự nhốt, quay clip tra tấn gửi gia đình.

Thuyết mặc kệ họ

Tủ sách - FN - 01/08/2025 08:00
Điều gì sẽ xảy ra nếu chìa khóa dẫn đến hạnh phúc, thành công và tình yêu chỉ là ba từ đơn giản: hãy kệ họ.

12 chân lý cuộc sống, ai ngộ ra sớm người ấy hạnh phúc

Suy ngẫm - Tích Thành - 31/07/2025 13:00
Có những câu nói chỉ vài chữ nhưng đủ để khiến lòng người bừng tỉnh, đủ để dẫn lối ta vượt qua bão giông cuộc đời. 12 câu nói dưới đây là những chân lý giản dị nhưng sâu sắc, dành cho những ai đang tìm kiếm sự bình yên giữa thế giới đầy xô bồ.

Xem “Sex Education”: Dù trẻ có thông minh đến mấy, cha mẹ vẫn phải chỉ dạy cho con điều này

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 31/07/2025 12:00
Từ câu hỏi ngây thơ của con, tôi chợt nhận ra bản thân cũng cần học cách trò chuyện và đồng hành cùng con một cách tinh tế hơn.

Ngày càng nhiều đứa con "biến mất" trong chính gia đình mình

Phong cách sống - Thiên Ân - 31/07/2025 11:00
Sẽ không bao giờ là quá muộn để hỏi một câu nhẹ nhàng: "Dạo này con có ổn không?".

Gia cảnh đáng thương và cách hành xử 10 điểm của nữ sinh giữa lũ lịch sử ở Nghệ An

Truyền cảm hứng - Hải My - 31/07/2025 10:00
Bạn này vừa đẹp người, vừa đẹp nết”, một cư dân mạng bình luận.

Mẹ bé gái 13 tuổi chia sẻ hành trình tìm con: gia đình kiểm soát chặt chẽ nhưng vẫn bị bất ngờ

Kỹ năng - Trang Đào - 31/07/2025 09:00
"Em xin gửi lời biết ơn sâu sắc tới tất cả mọi người,” – người mẹ mở đầu bài chia sẻ sau khi con gái được đón về vào chiều Chủ nhật, ngày 27/7. Bé Kiều Tr. được tìm thấy vào thứ Bảy, 26/7, sau khi mất tích từ ngày 24/7.

Tỉnh thức - Osho

Tủ sách - FN - 31/07/2025 08:00
Ở "Tỉnh thức" (Awareness) tác phẩm mới nhất vừa ra mắt, Osho bàn tới một vấn đề mà suốt hàng ngàn năm nay nhân loại không ngừng tìm hiểu, đó là sự tỉnh thức.

Phía bên kia của công nghệ

Blog GS John VU - GS John Vu - 30/07/2025 13:00
Một giáo sư về xã hội học bảo tôi: “Trong cuộc khủng hoảng tài chính, nhiều người mất việc ở mức cao nhất trong nhiều năm. Nếu mọi sự không cải thiện sớm, họ sẽ không bao giờ có khả năng phục hồi khi việc làm của họ sẽ bị những người trẻ hơn sớm chiếm mất.”

Xem "Sex Education", tôi tìm thấy bài học giúp con gái tuổi dậy thì luôn ngẩng cao đầu trong mọi mối quan hệ

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 30/07/2025 12:00
Tôi không ngờ, bộ phim "Sex Education" lại chứa đựng nhiều bài học sâu sắc đến thế.

ChatGPT gây sốc khi khuyến khích người dùng tự gây tổn thương

Kỹ năng - T.Thủy - 30/07/2025 11:00
Một cuộc điều tra của tạp chí The Atlantic (Mỹ) đã phơi bày những lỗ hổng đáng báo động trong hệ thống bảo mật của ChatGPT.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 7, 02/08/2025