Sài Gòn một thuở - “Dân Ông Tạ đó!” - Sài Gòn ngồn ngộn ký ức
Ký ức về Sài Gòn một thuở vẫn luôn nằm trong trái tim của thế hệ từ 8x trở về trước.
Ngày 5/8, gia đình thông báo cụ bà Nguyễn Thị Tâm, hay còn gọi Nguyễn Thị Băng Tâm, đã qua đời rạng sáng cùng ngày, hưởng thọ 103 tuổi. Cụ Tâm được an táng tại nghĩa trang Phú Diễn (phường Phú Diễn, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội).
Đầu năm 2021, cụ Tâm vừa bước sang tuổi 100, được mệnh danh là "giai nhân nức tiếng Hà Nội" bất ngờ nổi tiếng, sau khi chắt ngoại chia sẻ những bức ảnh thời trẻ của cụ lên mạng xã hội.
Năm 1921, cụ Băng Tâm (tên cũ là Định) sinh ra tại Pháp. Lên 4 tuổi, cụ theo mẹ về Việt Nam, sống với ông bà nội ở làng Xuân Đỉnh.
Theo nhiều tài liệu, ông nội cụ Tâm là một người giàu có trong làng, rất quảng giao và thường xuyên ngao du, săn bắn. Trong số những người bạn thân của ông, có ông Nguyễn Hữu Lâu, thường gọi là Ký Lâu và vợ là Nguyễn Thị Chắt, giàu có nức tiếng vùng Kinh Bắc. Cặp đôi kết hôn đã lâu nhưng hiếm muộn. Bé Định thi thoảng được ông nội cho đi chơi xa và cơ duyên gặp gỡ, được vợ chồng ông Ký Lâu vô cùng yêu thương. Thấy vợ chồng người bạn vong niên khát khao một đứa con, ông nội đồng ý cho bé Định làm con nuôi nhà ông bà.
Đài các lại vào đài các, cô bé được cha mẹ nuôi đổi tên là Nguyễn Thị Tâm, được cưng chiều, nuôi dạy chu đáo, những việc vặt trong nhà đều có người giúp việc lo liệu. Trong bữa sáng, cô bé ăn bánh ngọt, uống sữa tươi. Mỗi lần đi đâu đều có xe tay (xe người kéo) đưa rước. "Tiểu thư" Băng Tâm được học cùng con Tây tại một ngôi trường hiếm hoi của thị xã Bắc Ninh. Cô bé xinh xắn, thông minh nhanh chóng hòa nhập với cuộc sống mới.
Cụ Băng Tâm ngày bé khi đi học và chụp cùng mẹ nuôi (Ảnh: Gia đình cung cấp).
Lớn lên, Băng Tâm được mệnh danh là "hoa khôi của vùng" với làn da trắng, đôi mắt to tròn, bàn tay mềm mại. Cô giao tiếp lưu loát bằng tiếng Pháp, vốn kiến thức sâu rộng, ai cũng trầm trồ tán thưởng.
Năm Mậu Dần 1938, thiếu nữ Băng Tâm vừa tròn 17 tuổi, được mai mối với người con trai xuất thân trong gia đình giàu có ở Hà Nội năm 18-19 tuổi đã lái ô tô đi khắp nơi.
Trong đám cưới linh đình, cô dâu mặc áo dài nhung, đầu đội khăn vấn, cổ đeo chuỗi ngọc trai, chân đi hài. Còn chú rể mặc áo the đen, đội khăn xếp, chân cũng mang hài.
Dù không thách cưới, nhưng đám ngày ấy cũng được nhận xét là to nhất nhì trong vùng. "Thuyền theo lái, gái theo chồng", cụ Băng Tâm về Hà Nội chăm lo gia đình, một năm sau thì sinh hạ con gái đầu lòng.
Vợ chồng cụ có 7 người con, một người đã mất, con trai út năm nay đã 69 tuổi. Tính riêng con, cháu, chắt, chút, chít hơn 70 người.
Nhan sắc xinh đẹp của cô dâu Băng Tâm trong đám cưới năm Mậu Dần 1938 (Ảnh: Gia đình cung cấp).
Năm 1940, khi quân Pháp tấn công, chồng lên đường kháng chiến, cụ Tâm đưa các con di tản lên Tuyên Quang. Tại đây, cụ làm nhân viên thu thuế, khi rảnh nhận may quần áo tù nhân.
Không còn hình ảnh một nàng tiểu thư đài các, "chỉ quen sống trong nhung lụa", cụ Băng Tâm khi đó là người phụ nữ anh hùng, "giặc đến nhà đàn bà cũng đánh", sẵn sàng nhẫn nhịn, không hề than khổ để nuôi dạy con cái và tham gia kháng chiến.
Giải phóng Thủ đô năm 1954, cả gia đình cụ Tâm từ Tuyên Quang về lại Hà Nội. Theo chế độ, vợ chồng cụ được thuê một căn nhà.
Cụ nhận làm công việc văn phòng tại Bộ Văn hóa, còn chồng chuyển công tác đến Ủy Ban liên lạc văn hóa đối ngoại. Năm 1968, chồng qua đời do bạo bệnh, một mình cụ bà tiếp tục nuôi dạy 6 người con.
Ông Đặng Trần Quang, con trai út, nhớ lại cha ông vô cùng nghiêm khắc, còn mẹ dịu dàng, nhẹ nhàng, nhưng tuyệt đối không "chiều hư" con cái. Dù ai làm gì cũng đều đề cao tình cảm gia đình, có tôn ti, trật tự theo đúng nền nếp gia giáo được rèn từ bé.
"Bố mẹ dạy dỗ chúng tôi học hành đàng hoàng, khi ra đường quần áo chỉnh tề. Lúc nào cũng phải chú trọng, sống biết trước biết sau và chu toàn trong mọi việc", ông Quang cho hay.
Ông Quang cho mẹ xem lại bức ảnh đám cưới ngày trẻ, năm 2021 (Ảnh tư liệu: Minh Nhân).
Năm 1982, cụ Tâm về hưu, từ đó ở nhà quây quần bên con cháu. Lúc trẻ thì nuôi dạy các con, già thì dạy dỗ các cháu, sống vui vầy an hưởng tuổi già.
Năm 2021, khi vừa tròn 100 tuổi, tai có phần nghễnh ngãng, sức khỏe cụ Tâm vẫn rất tốt. Cụ minh mẫn, nhớ vanh vách tên tuổi địa chỉ của con cháu trong nhà và luôn dặn con cháu đề cao đức tính tiết kiệm.
Trong cuộc sống, cụ tự sinh hoạt, ăn uống điều độ, mỗi ngày ăn 2 bữa (trưa và tối), sáng ăn nhẹ, chịu khó tập thể dục nhẹ nhàng bằng cách đi lại trong nhà. Nhờ đó, cụ ít ốm vặt, hầu như không phải đi bệnh viện.
Có lần cụ Tâm ngã gãy xương đùi. Bác sĩ nói phải mất 6 tháng mới có thể đi lại được, nhưng đến tháng thứ 3, cụ đã bắt đầu tập vận động bằng quyết tâm cao độ khiến con cháu nể phục.
Thỉnh thoảng, con cháu mời cụ hút chơi điếu thuốc, cụ cũng nhận, nói "hút cho thơm mồm" - vốn là nét tính cách của con gái thành thị ngày xưa: Không ăn trầu cau nhưng hút thuốc.
Năm cụ Tâm 90 tuổi, gia đình muốn tổ chức lễ đại thọ. Cụ từ chối, bảo rằng "đừng làm gì hết, dùng tiền đó làm từ thiện".
Năm cụ 100 tuổi, con cháu một lần nữa có ý định làm lễ mừng, cụ cũng không hài lòng. "Tôi không muốn con cháu, họ hàng vất vả, phải bỏ công bỏ việc", cụ nói.
Cụ Băng Tâm năm 2021, khi đó cụ 100 tuổi (Ảnh tư liệu: Minh Nhân).
Khi được hỏi bí quyết sống thọ, cụ Tâm cười, nói "rất đơn giản", như ăn rau củ quả, đi dạo quanh nhà, hay cười, tinh thần lạc quan, gia đình đầm ấm, con cháu đoàn kết.
Bởi thế năm 87 tuổi, cụ vẫn có thể đi máy bay sang Mỹ gặp gỡ họ hàng suốt một tháng. Trước đó, cụ còn sang Pháp thăm bố mẹ ruột trong 8 tháng.
Với gia đình, cụ Tâm như "cây đại thụ tỏa bóng mát cho con cháu noi theo, tính cụ hiền lành, nhẹ nhàng thanh cảnh đúng chất "gái Tràng An", nhưng cũng rất nghiêm khắc trong việc giữ gìn bản sắc truyền thống của gia đình".
