Tinh hoa Bắc Bộ và Ngày xưa: Thế nào là phái sinh?

13/11/2019 22:49
Tinh hoa Bắc Bộ và Ngày xưa: Thế nào là phái sinh?

Trên thế giới, khái niệm phái sinh được hiểu một cách đơn giản và rõ ràng, đó là tác phẩm dựa trên hoặc phát xuất từ một hoặc nhiều tác phẩm đã tồn tại trước đó.

Tác phẩm phái sinh: hiểu sao cho đúng?

Với đại đa số người Việt Nam, khái niệm phái sinh trong lĩnh vực nghệ thuật còn khá xa lạ. Nhưng từ hàng trăm năm qua, tác phẩm phái sinh đã được xem là một hình thức sáng tạo, được pháp luật công nhận. Rất nhiều tác phẩm phái sinh thậm chí có chất lượng nghệ thuật vượt xa khỏi bản gốc, như Đoạn trường Tân Thanh của đại thi hào Nguyễn Du là một ví dụ điển hình.

Phái sinh là sáng tạo hay đạo nhái?

Trên thế giới, khái niệm phái sinh được hiểu một cách đơn giản và rõ ràng, đó là tác phẩm dựa trên hoặc phát xuất từ một hoặc nhiều tác phẩm đã tồn tại trước đó. Khoản 3, điều 2 Công ước Berne về quyền bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật quy định tác phẩm phái sinh cũng được bảo hộ dù không nêu rõ khái niệm này, viết: “các bản dịch, mô phỏng, chuyển soạn âm nhạc và các chuyển thể khác của tác phẩm văn học hay nghệ thuật sẽ được bảo vệ như tác phẩm gốc mà không ảnh hưởng đến quyền tác giả của tác phẩm gốc”.

Một cảnh trong Tinh hoa Bắc Bộ của đạo diễn Hoàng Nhật Nam

Trên thực tế, chúng ta đã biết Đoạn trường Tân Thanh được phóng tác từ Kim Vân Kiều Truyện của Thanh Tâm Tài Nhân, nhạc kịch Những người khốn khổ được chuyển soạn từ tiểu thuyết cùng tên của Victor Hugo hay bộ ba album Classics In The Air của Paul Mauriat chơi lại các trích đoạn cổ điển nổi tiếng theo phong cách hòa tấu hiện đại. Tất cả đều là tác phẩm phái sinh vì ở đó, công chúng thấy được câu chuyện gốc, giai điệu gốc nhưng đã được thay đổi về cách thức biểu đạt, loại hình nghệ thuật với nhiều sáng tạo và sắc thái mới mẻ.

Tại Việt Nam, Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 sửa đổi, bổ sung năm 2009 ở khoản 8, điều 4 cũng nêu rõ: “Tác phẩm phái sinh là tác phẩm dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, tác phẩm phóng tác, cải biên, chuyển thể, biên soạn, chú giải, tuyển chọn. Tác phẩm phái sinh là tác phẩm do cá nhân/những cá nhân trực tiếp sáng tạo, được hình thành trên cơ sở một/những tác phẩm đã tồn tại (tác phẩm gốc) trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học, được thể hiện bằng bất kỳ phương thức hay hình thức nào khác biệt với phương thức hay hình thức thể hiện của tác phẩm gốc, thông qua một dạng vật chất nhất định”.

Hiển nhiên, phái sinh sẽ không bị xem là sao chép, đạo nhái bởi một tác phẩm phái sinh chỉ được thực hiện sau khi hoàn tất những thỏa thuận pháp lý về quyền tác giả (nếu có) với tác phẩm gốc.

Cúp Giải thưởng “Sản phẩm du lịch đột phá - Khi người nông dân trở thành sứ giả văn hoá du lịch." được trao cho vở diễn Tinh hoa Bắc Bộ

Căn cứ vào đâu để kết luận tác phẩm phái sinh

Ở nước ngoài, rất hiếm xảy ra kiện tụng xung quanh các tác phẩm phái sinh vì ai cũng hiểu rõ các đặc điểm của hình thức sáng tạo này. Nhưng ở Việt Nam, phái sinh vẫn là một khái niệm gây hiểu nhầm và tranh cãi, mà nổi bật nhất phải kể đến vụ việc liên quan đến vở thực cảnh Tinh hoa Bắc Bộ do đạo diễn Hoàng Nhật Nam thực hiện bị Tòa án nhân dân Hà Nội phán quyết là tác phẩm phái sinh từ kịch bản Ngày xưa của đạo diễn Việt Tú.

Liên quan đến kết luận này, trong văn bản gửi Tòa án Nhân dân Hà Nội của Hội đồng Nghệ sỹ sân khấu được tạo lập như hội đồng thẩm định chuyên môn, có nêu: “‘Tinh Hoa Bắc Bộ’ là có sau, mà lại sử dụng gần như toàn bộ diễn viên (người nông dân), trang phục đạo cụ, thiết kế ánh sáng, âm thanh vốn được xây dựng, thiết kế dành riêng cho vở có trước ‘Ngày xưa’ ở cùng thể loại thì từ góc độ sân khấu, vở diễn ‘Tinh Hoa Bắc Bộ’ không được coi là sáng tạo độc lập mà chỉ có thể coi là vở diễn phái sinh”.

Dường như những người thuộc hội đồng nghệ sỹ sân khấu không hề tham khảo luật sở hữu trí tuệ khi đưa ra kết luận Tinh hoa Bắc Bộ là phái sinh của Ngày xưa. Bởi, điểm mấu chốt và quan trọng nhất để căn cứ kết luận một tác phẩm phái sinh là khi và chỉ khi nó có nội dung/giai điệu giống tác phẩm gốc nhưng chi tiết này lại không được nhắc tới. Thay vào đó, những yếu tố được cho là giống nhau như bối cảnh, một phần trang phục, đạo cụ và dàn diễn viên lại thuộc về phạm trù bất khả kháng của lĩnh vực sân khấu. Lấy ví dụ, hai vở ballet khác nhau về nội dung, âm nhạc nhưng biểu diễn trên cùng một sân khấu bởi cùng một vũ đoàn, sử dụng chung một số đạo cụ, trang phục cách thức biểu đạt cũng giống nhau (do đặc thù của loại hình nghệ thuật), chẳng có lý do gì để gọi vở diễn sau là phái sinh của vở diễn trước.

Mặt khác, khi kết luận tác phẩm phái sinh cần phải nêu rõ nó thuộc dạng nào: phóng tác, chuyển thể, chuyển soạn hay biên soạn. Nhưng trong văn bản của Hội đồng nghệ sỹ sân khấu cũng “lờ” đi yếu tố này.

Trên thế giới, những loại hình thực cảnh của Tinh hoa Bắc BộNgày xưa đã được dàn dựng ở nhiều nước, mục đích quảng bá văn hóa du lịch ddịa phương tới du khách.Trong trường hợp này, có thể thấy rõ “một vở diễn về không gian văn hóa Bắc Bộ” là đầu bài chung mà chủ sở hữu là Tuần Châu Hà Nội đặt ra cho Việt Tú, Hoàng Nhật Nam hay bất kỳ đạo diễn nào.

Rõ ràng, kết luận Tinh hoa Bắc Bộ là phái sinh của Ngày xưa của hội đồng thẩm định là thiếu căn cứ pháp luật, sai lệch về chuyên môn, không chỉ gián tiếp phủ nhận công lao sáng tạo của đạo diễn Hoàng Nhật Nam và ê-kíp mà còn có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh dự của nghệ sĩ.

Kỳ 2: Phái sinh và án lệ chưa từng có trong tranh chấp về sở hữu trí tuệ tại Việt Nam

Bài và ảnh: S.V


Gửi bình luận
(0) Bình luận

Tình yêu đồng tính của Chi Pu - Thanh Hằng gây sốc trong phim mới

Ekip sản xuất phim Chị Chị Em Em vừa tung ra poster với cảnh khá nhạy cảm gữa Thanh Hằng và Chi Pu.

Ngọc Lan và Thanh Bình chính thức xác nhận ly hôn sau 3 năm bên nhau ​

Sau nhiều tin đồn nhưng không thừa nhận tối nay 13.11, Ngọc Lan và Thanh Bình chính thức xác nhận chuyện đã ly hôn.

9 năm nuôi con bại não, Minh Cúc: “Cứ cười lên cho thoải mái, khóc ai thương?”

Cô Xinh giang hồ trong phim “Về nhà đi con” không suy sụp khi con gái mắc bệnh hiểm nghèo mà sống lạc quan, tích cực giúp bé chữa chạy, hòa nhập cuộc sống. “Con tôi sinh ra đã thiệt thòi, thì tôi càng phải bù đắp cho con...”, diễn viên Minh Cúc chia sẻ.

Phim Valentine đầu tiên dành cho khán giả đồng tính nam

Lần đầu tiên, một phim hài tình cảm dành riêng cho người đồng tính nam được chiếu vào dịp Valentine và hứa hẹn sẽ sở hữu một cái kết hạnh phúc.

Chân dung cuộc tình: Nhạc sĩ Huỳnh Anh và 2 cuộc hôn nhân bất hạnh

Trải qua hai cuộc hôn nhân đổ vỡ, cuối đời nhạc sĩ Huỳnh Anh sống cuộc đời cô độc, ông làm lái xe taxi ở Mỹ, thường xuyên uống rượu.

Ca sĩ Bích Phương bị phạt 9 triệu đồng vì 'hát đè' trên nền nhạc thu sẵn

Trao đổi với báo chí, ông Bùi Quang Nam - Chánh Thanh tra Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Quảng Ninh cho biết ca sĩ Bích Phương đã bị phạt 9 triệu đồng vì chưa được cấp phép biểu diễn của cơ quan quản lý nhà nước.

Thành lập Hội Bảo vệ quyền tác phẩm điện ảnh và phim truyền hình Việt Nam

Sáng 12.11, tại Hà Nội, Hội Bảo vệ quyền tác phẩm điện ảnh – truyền hình Việt Nam đã chính thức được thành lập, nghệ sĩ Quyền Linh được bầu làm Phó chủ tịch.

Đạo diễn Roman Polanski tiếp tục vướng vào bê bối tình dục

Mới đây đạo diễn Roman Polanski bị diễn viên Valentine Monnier tố cáo cưỡng hiếp ở Thụy Sĩ cách đây 44 năm và ông đã phủ nhận cáo buộc này.

Xem Sex Education, tôi hiểu vì sao nhiều đứa trẻ bị tổn thương vì người lớn

Điện ảnh - Thanh Hương - 14/06/2025 13:00
Rất nhiều người lớn phải thay đổi ngay tư duy!

Cập nhật mới quan trọng trên Zalo mà người dùng không nên bỏ qua

Kỹ năng - Nhật Hạ - 14/06/2025 12:00
Trong bản cập nhật vừa ra mắt tháng 6, Zalo đã nâng cấp tính năng dịch AI và cho phép đồng bộ cỡ chữ Zalo với cỡ chữ thiết bị.

Vì sao Kim Dung để cao thủ top 2 giới võ lâm bị Tạ Tốn dễ dàng hạ gục?

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 14/06/2025 11:00
Cái chết của cao thủ này còn ẩn chứa nhiều bí mật.

Làm người không muốn, chỉ muốn thành "người chuột": Cuộc đời này bạc lắm, cố gắng để làm gì?

Phong cách sống - Quốc Vinh - 14/06/2025 10:00
"Chúng ta đã chán ngán lối sống hào nhoáng, vội vã, ép buộc mà mình đang phải chịu đựng. Thứ chúng ta muốn là được tự do nằm xuống bất cứ khi nào và bất cứ nơi nào".

Gần 300 bé mẫu giáo “mang bầu” một ngày khiến phụ huynh xúc động

Suy ngẫm - Minh Linh - 14/06/2025 09:00
Nhìn các bé chật vật ôm “bụng bầu” đi lại, ăn uống, ngủ nghỉ mới hiểu: tình mẹ lớn đến nhường nào!

Hạnh phúc tuổi trẻ - Khao khát an toàn là kết quả của sợ hãi

Từ sách - Phim - TĐ - 14/06/2025 08:00
Mọi chuyện thế nào rồi? Ngày tháng của bạn có trôi nhanh hơn thoi đưa? Bạn có sống một ngày dài bằng ngàn năm?

Cách xoá bạn bè vĩnh viễn trên Zalo chỉ trong 30s

Kỹ năng - Nhật Hạ - 13/06/2025 13:00
Việc hủy kết bạn trên Zalo sẽ giúp bạn tự do quản lý các thông tin liên hệ của mình. Không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mỗi khi tìm kiếm, mà cách hủy kết bạn Zalo trên điện thoại và máy tính còn giúp bạn tăng cường bảo mật cho tài khoản Zalo cá nhân của mình

Xem "Sex Education" tôi bật khóc nhận ra lý do con gái không muốn về nhà

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 13/06/2025 12:00
Tôi từng trách giận con gái tại sao không về nhà thăm cha mẹ? Cho đến khi xem phim

4 Chatbot miễn phí hiệu quả thay thế ChatGPT khi gặp sự cố

Kỹ năng - Phạm Hoàng - 13/06/2025 11:00
Và đây là 4 cái tên mà AI của Google đưa ra.

Cô giáo nổi tiếng với lá thư “người bình thường tử tế” nói, con không cần hoàn hảo

Suy ngẫm - Hoài Nam - 13/06/2025 10:00
Từng gây sốt dư luận với bức thư "người bình thường tử tế" nhiều năm trước, năm nay, cô giáo Nguyễn Minh Ngọc nói với con trai về việc... không cần phải hoàn hảo.

Hồi chuông cảnh báo đằng sau trào lưu 'người chuột' của giới trẻ Trung Quốc

Phong cách sống - Linh Quy - 13/06/2025 09:00
Trào lưu “người chuột” đang lan rộng trong giới trẻ Trung Quốc như một phản ứng đầy trào phúng trước nhịp sống gấp gáp và áp lực cạnh tranh khốc liệt.

‘Hạnh phúc tuổi trẻ’ - Những lá thư Krishnamurti gửi bạn trẻ

Từ sách - Phim - FN - 13/06/2025 08:00
Trong một thế giới tràn ngập thông tin như hiện nay, nhiều người trẻ đang mắc kẹt trong cuộc chạy đua điên cuồng: không ngừng tìm kiếm thành công, tình yêu, sự an toàn, thấu hiểu, tự do... Nhưng nghịch lý là, càng tìm kiếm, họ càng xa rời chính mình.

Người nóng nảy, vô lễ ở nhà nhưng lễ phép, tử tế với người ngoài không phải là bất hiếu mà là...

Suy ngẫm - Hiểu Đan - 12/06/2025 14:00
Hiện tượng "ngoài nóng trong lạnh" này không phải hiếm gặp, mà phản ánh những vấn đề sâu xa trong quan hệ gia đình hiện đại.

Fanpage Thông tin Chính phủ lên tiếng: Quân nhân không phải ngôi sao giải trí

Suy ngẫm - S.A - 12/06/2025 13:00
Bài đăng hiện đang viral trên mạng xã hội, được nhiều người đồng tình.

Upstream - Quản lý cấp cao bị sa thải, phải bán nhà đi làm shipper: Bài học để cuộc sống sau tuổi 30 không bế tắc?

Điện ảnh - Vân Anh - 12/06/2025 12:00
Bộ phim xoay quanh nhân vật Cao Chí Lũy, quản lý cấp cao trong một công ty lớn, đột nhiên nhận thông báo bị sa thải.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 7, 14/06/2025