Ánh sáng trong ta
Là một trong 100 quyển sách phải đọc năm 2022 do tạp chí Time bình chọn, cuốn sách này dành cho những ai đang tìm kiếm sức mạnh và sự lạc quan trong thời điểm khó khăn.
Bạn đã từng thở dài, trách móc rằng: Con mình sao mà suốt ngày lầm lì? Sao mà con nhà người ta có chuyện gì cũng kể với bố mẹ, còn con mình cạy miệng không nói một lời? Sao hễ bố mẹ nói gì là con lại "sồn sồn" lên cãi lại?
Là một bà mẹ có 2 đứa con đang độ tuổi ăn học, tôi từng rất nhiều lần cáu gắt mỗi khi nói chuyện, trao đổi gì đó với con. Tôi cảm giác như mình đang nuôi con nhà ai, chứ chả phải con do mình đẻ ra, bởi nói chuyện với con sao mà khó!
Thế rồi khi tôi thử xem phim Sex Education - một bộ phim trên Netflix về chủ đề giáo dục giới tính, bạn bè và gia đình, đã có 1 khoảnh khắc khiến tôi nhận ra được bài học đắt giá. Đó là khi cậu nam sinh cá biệt Adam Groff tâm sự với một nam sinh khác là Otis Milburn, cũng chính là nhân vật chính trong phim.
Adam nói: "I Didn't Grow Up In A Naked Family". "Naked family" nghĩa bóng nói về sự cởi mở cảm xúc và khả năng giao tiếp chân thành trong một gia đình. Câu nói của Adam có thể hiểu là "Tớ không trưởng thành trong một gia đình cởi mở".
Adam Groff
Nếu Otis lớn lên trong một môi trường mà mẹ khuyến khích cậu bày tỏ cảm xúc thật, chấp nhận những điểm yếu và hiểu rõ bản thân thì trái lại, Adam lớn lên trong một gia đình khép kín, nơi cảm xúc bị kìm nén, và những mâu thuẫn hoặc khó khăn thường không được nói ra. Bố cậu ta nghiêm khắc, cứng nhắc quá mức, mẹ thì luôn nhẫn nhịn bố, khiến con trai chịu tổn thương.
Môi trường gia đình khiến Adam thiếu sự kết nối cảm xúc. Cậu không được hướng dẫn cách thấu hiểu và bộc lộ cảm xúc, dẫn đến những khó khăn trong việc xây dựng mối quan hệ cá nhân, như với Eric hoặc Otis.
Xem phim, khán giả thấy rõ, Adam ngầm bày tỏ mong muốn được sống trong một gia đình như của Otis, nơi mà mọi người thoải mái bộc lộ bản thân và cảm xúc mà không sợ bị đánh giá hay chỉ trích.
Từ Adam, tôi đã nhìn lại gia đình mình và quan sát cả nhiều gia đình khác, bao gồm gia đình bạn bè, gia đình anh em, họ hàng. Tôi giật mình nhận ra, rất nhiều bậc cha mẹ, trong đó có tôi luôn trách móc con cái không thân thiết, không nói chuyện, chia sẻ với bố mẹ.
Nhưng chúng ta thì sao? Chúng ta chưa bao giờ tạo môi trường để con bày tỏ cảm xúc, chưa thực sự lắng nghe, hay phán xét khi con muốn kể lể điều gì đó. Chẳng hạn như con kể về khó khăn trong học tập, mâu thuẫn với bạn bè.
Hãy thú thật với tôi, có phải bạn hoặc những người xung quanh bạn từng nói câu này khi con kể chuyện bị người bạn nào đó ghét, bắt nạt: "Sao nó lại bắt nạt con mà không bắt nạt đứa khác? Chắc cũng phải có gì đó?".
Chính những sai lầm như vậy khiến con trẻ trở nên khó khăn trong việc bộc lộ, chia sẻ cảm xúc với cha mẹ nói riêng và cả bạn bè xung quanh.
Xem phim Sex Education, tôi rút ra 7 bài học mà tin chắc rằng, rất nhiều cha mẹ sẽ cần:
Cha mẹ nên xây dựng một môi trường mà trẻ cảm thấy an toàn để nói lên suy nghĩ và cảm xúc của mình. Điều này không chỉ giúp trẻ học cách đối diện với cảm xúc mà còn giảm bớt những tổn thương tâm lý tiềm ẩn.
Ví dụ thực tế: Khi trẻ buồn, hãy khuyến khích trẻ chia sẻ bằng những câu hỏi nhẹ nhàng như: "Hôm nay con cảm thấy thế nào?" thay vì phớt lờ hoặc áp đặt.
Cha mẹ cần tôn trọng cảm xúc của trẻ, dù đó là vui, buồn, tức giận hay thất vọng. Khi trẻ bày tỏ cảm xúc tiêu cực, hãy đồng cảm thay vì trách mắng.
Ví dụ thực tế: Nếu trẻ tức giận, thay vì nói "Đừng nóng giận như thế!", hãy nói: "Mẹ hiểu con đang giận, nhưng chúng ta hãy cùng tìm cách giải quyết vấn đề này nhé".
Cha mẹ cần làm gương trong việc bày tỏ cảm xúc và giao tiếp một cách chân thành. Khi cha mẹ thể hiện sự trung thực và cởi mở, trẻ sẽ học được cách làm điều tương tự.
Ví dụ thực tế: Hãy nói với trẻ: "Hôm nay mẹ cảm thấy hơi mệt, mẹ sẽ nghỉ ngơi một lát rồi cùng con làm bài tập nhé". Điều này giúp trẻ hiểu rằng cảm xúc là điều tự nhiên.
Cha mẹ nên khuyến khích trẻ thể hiện suy nghĩ và cá tính riêng của mình mà không sợ bị đánh giá. Sự tôn trọng giúp trẻ cảm thấy được yêu thương và chấp nhận.
Ví dụ thực tế: Nếu trẻ muốn chọn một sở thích không phổ biến, thay vì phản đối, hãy nói: "Con thích môn này à? Hãy kể thêm cho mẹ nghe về nó nhé".
Quy tắc trong gia đình cần được thiết lập rõ ràng, nhưng phải linh hoạt và dựa trên sự thấu hiểu, thay vì áp đặt.
Ví dụ thực tế: Đối với giờ giấc học tập, thay vì nói "Con phải học lúc 8 giờ!", hãy thỏa thuận với trẻ: "Con thấy học lúc nào thì tập trung nhất? Chúng ta cùng sắp xếp nhé".
Cha mẹ cần dạy trẻ cách nhận biết cảm xúc của mình và hướng dẫn chúng cách xử lý một cách tích cực. Điều này sẽ giúp trẻ tự tin hơn khi đối diện với các thử thách trong cuộc sống.
Ví dụ thực tế: Khi trẻ buồn, cha mẹ có thể nói: "Con buồn vì bạn không chơi với con đúng không? Con có muốn mẹ giúp con nói chuyện với bạn ấy không?".
Cha mẹ cần xem việc dạy trẻ cách thể hiện cảm xúc như một phần quan trọng trong giáo dục gia đình, giống như việc dạy trẻ các kỹ năng sống khác.
Câu nói của Adam là lời nhắc nhở tôi về vai trò của cha mẹ trong việc tạo dựng một môi trường gia đình cởi mở, nơi trẻ có thể phát triển khả năng giao tiếp cảm xúc và trở thành một cá nhân tự tin, độc lập.
Để làm được điều này, hãy lắng nghe, đồng cảm và tôn trọng cảm xúc của trẻ, đồng thời đừng quên làm gương trong việc bày tỏ cảm xúc và giải quyết mâu thuẫn, các cha mẹ nhé!
