Khai mở hạnh phúc - Sáu lầm tưởng về hạnh phúc
Chúng ta đã bắt đầu quyển sách bằng cách tìm hiểu xem hạnh phúc là gì, giờ là lúc để nghĩ xem hạnh phúc không phải là gì.
Thay đổi để vĩ đại
Cuối thế kỷ 17, ngay sau khi kết thúc cuộc chiến 300 năm với đế chế Ottoman, Hoàng đế Leopold I (cai trị La Mã từ 1658-1705) tiến hành những cải cách toàn diện về chính trị, văn hóa, kinh tế… đưa nước Áo lên vị thế trung tâm của toàn châu Âu.
Bất chấp những khó khăn hậu chiến tranh, Leopold I cho xây dựng các công trình kiến trúc hoành tráng, những nhà thờ lộng lẫy, nhà hát xa hoa… Tiếp đó là đẩy mạnh giáo dục, xây dựng trường học, thư viện và bảo trợ cho các hoạt động phát triển văn học, nghệ thuật, âm nhạc… Ông gần như thay đổi toàn diện tư duy sống của người Áo. Dưới triều đại của Leopold I, phong trào Baroque phát triển tột bậc ở Áo, và Viên cũng trở thành trung tâm văn hóa vang danh.
Hoàng đế Leopold I ban đặc quyền cho quán cà phê được mở rộng ở Viên. Vào thế kỷ 18, Viên đã xây dựng nhà máy sản xuất cà phê trên lãnh thổ và đẩy mạnh ngành công nghiệp chế biến cà phê. Hàng quán cà phê được đầu tư về mặt kiến trúc, nghệ thuật trang trí, trở thành không gian đặc biệt của Viên, chủ yếu nằm ở vị trí trung tâm và các con đường huyết mạch của thành phố.
Văn hóa nghệ thuật hưng thịnh, Viên được đánh giá là vùng đất lý tưởng. Nhân tài khắp châu Âu tìm đến Viên để thỏa chí sáng tạo và thực hiện những giấc mơ lớn của cuộc đời như: Giovanni Giuliani (nhà điêu khắc Ý), Jean Nicolas Jadot de Ville-Issey (Kiến trúc sư Pháp), Ludwig van Beethoven (thiên tài âm nhạc người Đức), Antonio Lucio Vivaldi (Nhà soạn nhạc người Ý), Martin van Meytens (danh họa Thụy Điển)…
Theo nhịp sống liên tục sáng tạo của thời kỳ Baroque, không gian quán cà phê Viên cũng cải tiến, định hình phong cách. Không chỉ là nơi thưởng thức cà phê, chốn hội ngộ gặp gỡ, quán cà phê còn là nơi trải nghiệm lối sống mới, thúc đẩy khát vọng thăng hoa số phận như phương châm của phần lớn hàng quán cà phê bấy giờ: “Du sollst dein Leben andern” (Bạn phải thay đổi cuộc đời của chính bạn).
Giới trí thức, những cá nhân ưu tú, tầng lớp quý tộc mới… gặp gỡ và tranh luận trong quán cà phê. Họ đàm luận, đọc báo, tham gia vào các trò chơi trí tuệ và suy nghĩ về những ý tưởng mới.
Thành tựu vĩ đại của một thiên tài
Sinh ra tại Áo trong thời kỳ Baroque, Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) sớm có những điều kiện thuận lợi để bộc lộ tài năng thiên bẩm về âm nhạc. Mozart được biết đến là một thần đồng khi biết chơi đàn vĩ cầm và dương cầm lúc mới lên 3, soạn nhạc khi lên 5 tuổi. Từ năm 7 tuổi, đã lưu diễn ở nhiều nước châu Âu, biểu diễn trước các vị vua, hoàng hậu và giới quý tộc các nước.
Sau nhiều năm chu du khắp châu Âu và đạt được thành công huy hoàng, Wolfgang Amadeus Mozart được Tổng Giám mục của Salzburg trọng dụng làm nhạc trưởng. Thời gian ở Salzburg, Mozart thường xuyên đến quán cà phê Café Tomaselli tại quảng trường Alter Markt. Ông thích uống cà phê đen, đôi khi có thêm sữa hạnh nhân. Thói quen này trở thành giai thoại khi nhắc về Mozart. Cũng trong giai đoạn này, khả năng sáng tạo âm nhạc của ông phát triển theo hướng khác biệt. Ông khéo léo kết hợp trường phái âm nhạc cổ điển, phong cách Galant, Baroque và đôi khi thử nghiệm đan xen các đặc trưng của nhạc kịch dân tộc Đức với một số yếu tố nhạc kịch Italy… Điều này làm cho âm nhạc của Mozart như là sự kết tinh tinh hoa văn hóa của nhân loại.
Tuy nhiên, Tổng Giám mục Salzburg không đánh giá cao những sáng tạo và nỗ lực của Mozart. Khát vọng những điều lớn lao hơn, năm 1781, Mozart rời Salzburg đến Viên để được học hỏi và tự do sáng tạo. Ở Viên, Mozart đối diện với vô vàn khó khăn về tài chính lẫn sức khỏe. Nhưng chính trong 10 năm bĩ cực tại đây, nghệ thuật âm nhạc của Mozart thăng hoa và hoàn hảo đến mức được ví như “ánh sáng của mặt trời vĩnh hằng”.
Wolfgang Amadeus Mozart đã gặp nhà soạn nhạc Joseph Haydn, Ludwig van Beethoven và những nhà soạn nhạc Baroque ở quán cà phê Café Frauenhuber. Ấn tượng với phong cách sống của Viên, cùng những ảnh hưởng cuộc cải cách theo phong trào khai sáng của Joseph II (Hoàng đế La Mã từ 1765-1790), Mozart đã cách tân âm nhạc cổ điển bằng cách phá vỡ lối mòn của nhạc kinh viện, đưa những quan niệm mới về tinh thần lạc quan, chủ nghĩa nhân đạo và trí tuệ… vào tác phẩm.
Phần lớn những tuyệt tác bất hủ của Mozart như The Marriage of Figaro, Don Giovanni, Die Zauberflote,… đều được sáng tác trong những năm sống ở Viên. Mozart đến quán cà phê, chơi trò billard, cùng lúc đó ông suy ngẫm và tốc ký nốt nhạc lên giấy. Mozart từng viết liên tục 3 tác phẩm trong vòng 3 giờ ngồi ở quán cà phê. Ông cũng thực hiện những buổi biểu diễn âm nhạc trong quán cà phê Café Frauenhuber và Café Bellevue.
Năm cuối cùng của cuộc đời, tình hình sức khỏe của Mozart ngày càng xấu đến mức nằm liệt giường. Trong những ngày bạo bệnh, Mozart vẫn giữ vững tâm thế sáng tạo và đam mê sáng tác. Ông dành toàn tâm toàn ý cho tác phẩm Requiem và đó cũng là tác phẩm cuối cùng, có thể được xem là tiêu biểu nhất, đầy mạnh mẽ kiên cường nhất của ông.
Wolfgang Amadeus Mozart sống một cuộc đời 35 năm ngắn ngủi, nhưng những tác phẩm âm nhạc từ sự sáng tạo của ông đã trở thành di sản trường tồn. Cho đến nay, tác phẩm của Mozart vẫn là mẫu mực của nghệ thuật sáng tạo âm nhạc, và là nguyên tắc kinh điển trong âm nhạc cổ điển mà các nhạc sĩ thế hệ sau luôn kế thừa và trân trọng. Wolfgang Amadeus Mozart cũng được tôn vinh là một trong những nhà soạn nhạc khởi xướng “Trường phái âm nhạc cổ điển Viên”.
Từ cuối thế kỷ 18, loại hình quán cà phê hòa nhạc phát triển tại Viên, là nơi gặp gỡ, sáng tạo và chia sẻ tác phẩm của những tài danh âm nhạc thế giới. Những quán cà phê hòa nhạc tiêu biểu như Café Jüngling, Zweites Kaffeehaus, Drittes Kaffeehaus, Erstes Kaffeehaus… đã góp phần đưa Viên lừng vang là thủ đô của âm nhạc cổ điển châu Âu.
Đón đọc kỳ sau: Quán cà phê – chốn khai mở tư tưởng thời đại của Sigmund Freud
