Sách giáo khoa giải thích sai điển tích trong truyện Kiều

30/04/2019 11:00
Sách giáo khoa giải thích sai điển tích trong truyện Kiều

Chú thích giải nghĩa cụm từ "mua ngọc đến Lam Kiều" ở SGK lớp 9 là: "Lam Kiều là tên một cây cầu ở huyện Lam Điền, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc. Huyện Lam Điền là nơi sản xuất ngọc quý. Câu này ý nói: "đến đây cốt để mua được người đẹp". Nhưng cách giải nghĩa này rất sai so với cách dùng điển tích của Nguyễn Du.

Hơn 20 năm trước, khi học lớp 9 được các thầy cô dẫn từ sách giáo khoa giảng vậy thì tôi cũng tin là như vậy. Nhưng sau này, khi có nhiều thời gian tiếp xúc với sách ngoài nhà trường thì quả thực tôi không tin vào cách giải thích ấy nữa.

Sách giáo khoa giải nghĩa "mua ngọc đến Lam Kiều" ở mục (8)

Cách giải thích trong sách giáo khoa có vẻ giống như cách giải thích trong cuốn Truyện Kiều chú giải của nhà nghiên cứu Lê Văn Hòe. Trong cuốn đó, ông Hòe đã giải nghĩa khá dài về cụm từ "mua ngọc đến Lam Kiều" ở trang 140 và 141 như sau:

"Mua ngọc đến Lam Kiều: mua ngọc, đến tận Lam Kiều mua (không phải mua ngọc để đem đến Lam Kiều), ý nói đến tận nơi mỹ nhân để hỏi lấy mỹ nhân, chớ không lờ mờ vẽ bò, mua bóng. Chữ mua ở miệng Mã giám sinh nói trắng ra nghe trơ tráo và bất nhã làm sao?

Lam Kiều ở đây dùng theo nghĩa nơi sản xuất ra ngọc. Vì trên nói "mua ngọc" và nói theo "Lam kiều" theo nghĩa ấy là nói sai. Lẽ ra phải nói là Lam Điền mới đúng. Lam Điền là một trái núi ở về phía đông huyện Lam Điền, tỉnh Thiểm Tây. Núi này có sản một thứ ngọc, rất đẹp nên cũng có tên gọi là Ngọc sơn.

Lam Kiều thì ở phía đông nam huyện Lam Điền tỉnh Thiểm Tây, tương truyền có động thần tiên (thần tiên quái), Bùi Hàng thời Đường gặp tiên nữ Vân Anh ở Lam Kiều.

Lam Điền và Lam Kiều là hai nơi khác nhau, nhưng cùng là những địa điểm trong huyện Lam Điền. Có lẽ do nhu cầu của gieo vần thơ, nên tác giả đã phải dùng lầm chữ Lam Kiều, đáng lẽ phải viết Lam Điền"

Có thể thấy nhà nghiên cứu Lê Văn Hòe đã làm rõ được sự khác của Lam Kiều và Lam Điền nhưng đáng tiếc là khi ông gần đi đến bản chất của điển tích Lam Kiều thì ông không đào sâu tiếp mà lại lùi về theo hướng Lam Điền là xứ ngọc nên cách lý giải đã đi sai hướng hoàn toàn, thậm chí còn cho rằng Nguyễn Du dùng lầm chữ vì "bí cách gieo vần".

Đại thi hào Nguyễn Du là người không chỉ giỏi gieo vần mà còn có kiến thức uyên thâm. Về xứ ngọc Lam Điền thì Nguyễn Du đâu phải không biết mà ngay chính trong truyện Kiều, Nguyễn Du cũng viết về Lam Điền khi tả cảnh Kiều đánh đàn khi đoàn tụ với Kim Trọng:

Khúc đâu đầm ấm dương hòa

Ấy là hồ điệp hay là Trang sinh.

Khúc đâu êm ái xuân tình,

Ấy hồn Thục đế hay mình đỗ quyên?

Trong sao châu nhỏ duềnh quyên,

Ấm sao hạt ngọc Lam Điền mới đông!

(Câu 3.199 đến 3.204)

Chắc chắn Nguyễn Du biết rõ về ngọc Lam Điền nên không thể có chuyện ông lại viết nhầm từ Lam Điền sang Lam Kiều trong câu: "Rằng mua ngọc đến Lam Kiều" được. Vậy phải hiểu câu này sao cho đúng? Chúng ta hãy đào sâu vào điển tích về Lam Kiều để tìm hiểu cách dùng từ, gieo vần của Nguyễn Du.

Lam Kiều thực ra có trong điển tích để ám chỉ nơi có mỹ nhân chờ nạp sính để kết duyên. Điển tích này có ghi ở Truyền kỳ dẫn trong Thái Bình Quảng Ký như sau:

Đời Đường, Bùi Hàng đến miền Ngọc Chữ thăm người bạn cũ họ Thôi, khi trở về Bùi Hàng đáp thuyền đi Tương Hán, nào ngờ cùng đi chung thuyền với nàng Vân Kiều, người đẹp vào hàng quốc sắc. Bùi được nàng trao tặng bài thơ:

Nhất ẩm quỳnh tương bách cảm sinh.

Huyền sương đảo tận kiến Vân Anh.

Lam Kiều tiện thị thần tiên quận.

Hà tất kỳ khu thương ngọc kinh.

(Phan Như Xuyên dịch:

"Uống rượu quỳnh tương trăm cảnh sinh

Huyền sương giã thuốc thấy Vân Anh

Lam Kiều vốn thực nơi tiên ở

Hà tất nhọc nhằn đến Ngọc Kinh").

Bùi xem thơ, còn chưa hiểu hết ý ra làm sao. Về sau, đến đất Lam Kiều nhân thấy cạnh đường có ngôi nhà lá, trong nhà có một bà lão bện dây gai. Bùi bèn ghé vào xin nước uống, bà lão gọi Vân Anh đem nước ra mời, Bùi liền sực nhớ lại câu thơ Vân Kiều tặng, trong bụng lấy làm nghi. Uống xong, Bùi thấy bâng khuâng, cảm sắc đẹp của Vân Anh đi không dứt, bèn thác bệnh xin trọ lại, bà lão bằng lòng.

Tối đến, Bùi Hàng đem chuyện Vân Anh ra hỏi bà lão và ngỏ ý muốn đem hậu lễ đến đón nàng về làm vợ. Bà lão bảo: "Ta nay đã già, mọi việc chỉ nhờ cậy một mình Vân Anh là cháu gái. Trước đây thần tiên có cho ta một thìa linh dược cần có chày cối ngọc để giã mới dùng được. Bao giờ nhà ngươi có đủ các thứ đó mang lại thì ta sẽ gả cho. Còn vàng bạc gấm, vóc ta không cần đến".

Bùi bái tạ ra về, quyết tâm mua cho bằng được chày cối ngọc và khi mua được bèn mang đến Lam Kiều thì cưới được Vân Anh làm vợ.

Qua đó, có thể thấy câu: "Rằng mua ngọc đến Lam Kiều" (câu 643) không phải là "đến Lam Kiều để mua ngọc" với ngọc để ám chỉ Thúy Kiều như cách của nhà nghiên cứu Lê Văn Hòe hay SGK lớp 9 giải nghĩa mà phải hiểu là "Mã giám sinh khoe mang đủ sính vật đến để dạm hỏi mỹ nhân". Cách hiểu như thế vừa đúng với tinh thần điển tích "Lam Kiều ngộ", vừa khéo với câu sau là "Sính nghi xin dạy bao nhiêu cho tường" (câu 644).

Cũng cần nhắc thêm rằng Nguyễn Du rất hiểu về điển tích Lam Kiều nên ông từng nhắc đến điển tích này 2 lần khi Kiều và Kim Trọng lần đầu gặp nhau. Lần 1, đoạn diễn tả Kim Trọng mong nhớ Kiều, đi tìm chỗ ở của Kiều, có câu:

"Bâng khuâng nhớ cảnh nhớ người

Nhớ nơi kỳ ngộ vội dời chân đi

Một vùng cỏ mọc xanh rì

Nước ngâm trong vắt thấy gì nữa đâu

Gió chiều như giục cơn sầu

Vi lô hiu hắt như màu khơi trêu

Nỗi riêng nhớ ít tưởng nhiều

Xăm xăm đè nẻo Lam Kiều lần sang".

(câu 259 đến 266)

Và lần 2 là khi Kiều sang tiếp xúc với Kim Trọng, có câu:

"Sinh rằng: Gió mát trăng trong

Bấy lâu nay một chút lòng chưa cam

Chày sương chưa nện cầu Lam

Sợ lần khân quá ra sàm sỡ chăng".

(Câu 455 đến 458)

Cả hai lần Lam Kiều được nhắc trước đều ám chỉ chuyện trai gái hẹn hò, tính chuyện kết duyên, thậm chí Nguyễn Du còn nhắc luôn đến "chày" đi cùng với cầu Lam (Lam Kiều) ở câu 454 đã cho thấy tác giả biết rõ chuyện chày ngọc trong điển tích Lam Kiều.

Chúng ta có thể tin với một người tài hoa như Nguyễn Du thì ông thuộc lòng các điển tích văn chương, văn hóa nên mới dùng câu: Rằng mua ngọc đến Lam Kiều. Lớp hậu thế nếu không tìm tòi nghiền ngẫm từng câu thì không hẳn ai cũng hiểu hết từng lớp từ, lớp ý trong mỗi câu thơ từ Kiều.

Anh Tú


Đoạn trích "Mã giám sinh mua Kiều" trong SGK lớp 9 tập 1 từ câu 623 đến 248 như sau:

Gần miền có một mụ nào,

Đưa người viễn khách tìm vào vấn danh.

Hỏi tên, rằng Mã Giám sinh.

Hỏi quê, rằng huyện Lâm Thanh cũng gần.

Quá niên trạc ngoại tứ tuần,

Mày râu nhẵn nhụi, áo quần bảnh bao.

Trước thầy sau tớ lao xao

Nhà băng đưa mối rước vào lầu trang.

Ghế trên ngồi tót sỗ sàng,

Buồng trong mối đã giục nàng kíp ra.

Nỗi mình thêm tức nỗi nhà,

Thềm hoa một bước, lệ hoa mấy hàng!

Ngại ngùng dín gió e sương,

Nhìn hoa bóng thẹn, trông gương mặt dày.

Mối càng vén tóc bắt tay,

Nét buồn như cúc, điệu gầy như mai.

Đắn đo cân sắc cân tài,

Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ.

Mặn nồng một vẻ một ưa,

Bằng lòng khách mới tùy cơ dặt dìu.

Rằng: Mua ngọc đến Lam Kiều,

Sính nghi xin dạy bao nhiêu cho tường?

Mối rằng: đáng giá nghìn vàng,

Nếp nhà nhờ lượng người thương dám nài.

Cò kè bớt một thêm hai,

Giờ lâu ngã giá vàng ngoài bốn trăm.


 


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Khai mạc triển lãm "50 năm vang mãi bản hùng ca"

Sáng ngày 08/4 tại Bảo tàng chiến dịch Hồ Chí Minh đã chính thức khai mạc triển lãm "50 năm vang mãi bản hùng ca".
2

Từ quốc gia nghèo đến nền kinh tế phát triển nhanh nhất - Bài 1: Khó khăn, thách thức và đổi mới

Sau năm 1975, nước ta đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng: nền kinh tế bị tàn phá nặng nề sau nhiều năm chiến tranh, cơ sở hạ tầng lạc hậu, sản xuất đình trệ và đời sống người dân gặp nhiều khó khăn...
3

Từ quốc gia nghèo đến nền kinh tế phát triển nhanh nhất - Bài 2: Những thương hiệu đi cùng năm tháng

Trong tác phẩm Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh có viết: “Hồi đó, tôi chỉ thích có 3 món: mì gói, mì gói và dĩ nhiên mì gói”.

Huế: Tòa soạn báo Tiếng Dân được công nhận là di tích lịch sử

Tòa soạn của tờ báo Tiếng Dân do chí sĩ Huỳnh Thúc Kháng làm chủ bút đặt ở Huế vừa được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh.

Thừa nhận có công nhân hút thuốc lúc trùng tu nhà thờ Đức Bà Paris trước vụ cháy

Một trong các đơn vị phụ trách công tác tu bổ nhà thờ Đức Bà Paris thừa nhận công nhân của họ không tuân thủ quy định cấm hút thuốc tại nơi làm việc.

Những chuyện chưa biết về người sáng lập First News và Hạt giống tâm hồn

Trải qua những thử thách trong một thị trường cạnh tranh không lành mạnh, nạn in lậu hoành hành vô phương cứu chữa… nhưng con người quyết đoán, nhạy cảm, đam mê trong ông Nguyễn Văn Phước vẫn giữ nguyên ngọn lửa trách nhiệm công dân với lý tưởng ban đầu...

Nhà thờ Đức Bà Paris: Trái tim Paris ngừng đập nhưng 'phượng hoàng sẽ hồi sinh từ tro tàn'

Mất gần 200 năm và công sức của biết bao con người để hoàn thành kiệt tác kiến trúc từng chứng kiến lịch sử của Napoleon, Victor Hugo hay Chiến tranh Trăm năm.

Đơn và độc

Câu thơ “Một đầu đường chẳng có ai trông ngóng/Một buổi chiều không biết cất vào đâu”, sự “độc” - cô đơn, một mình, chỉ một mình đã tới mức không thể nào trơ trọi lẻ loi hơn được nữa.

Bí mật về cánh cổng có họa tiết tinh xảo của Nhà thờ Đức Bà Paris

Không mấy ai biết rằng, đằng sau cánh cổng của nhà thờ Đức Bà Paris là một câu chuyện đầy bí ẩn được nhắc đến hàng trăm năm qua.

Nắng Sài Gòn

Người ta hay bảo Sài Gòn đỏng đảnh: sáng mưa, trưa nắng, chiều thì vội vã cơn giông. Ai cũng mặc định Sài Gòn kiêu kì, tính khí thất thường nhưng rồi ai cũng tìm đến để nương náu hồn mình.

Những ‘quái thú’ đang bảo vệ cho nhà thờ Đức Bà Paris

Các bức tượng sinh vật kỳ lạ gargoyle và chimera là một trong những nét đặc trưng của Nhà thờ Đức Bà Paris.

Con đường chuyển hoá - Tâm càng rộng, thế giới càng mở

Mỗi người có một cách nhìn cuộc sống riêng. Có người nhìn bằng lòng bao dung, có người lại nhìn bằng sự khó chịu, phán xét. Một câu chuyện, người thấy thương có kẻ lại thấy ghét. Nhưng khác biệt không nằm ở câu chuyện, mà nằm ở cái tâm.

Infographic hoạt động văn hóa nghệ thuật du lịch kỷ niệm 50 năm ngày thống nhất đất nước

Giải trí - TTXVN - 21/04/2025 13:00
TP.HCM tổ chức nhiều hoạt động văn hóa nghệ thuật chào mừng kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước.

Facebook cập nhật tính năng mới, nhiều người Việt "bị ảnh hưởng": từ nay thôi khỏi xem lén, hết thời stalk!

Kỹ năng - Huỳnh Duy - 21/04/2025 12:00
Giờ đây, ngoài bạn bè, bạn có thể thấy cả những người theo dõi và không theo dõi trong danh sách người xem", thông báo của Facebook cho biết.

Rùng mình với robot cơ bắp sinh học co giật như người thật

Thư giãn - Hoàng Vũ - 21/04/2025 11:00
Một video mới vừa được Clone Robotics công bố đã khiến cộng đồng mạng và giới công nghệ rúng động: robot hình người “Protoclone” uốn cong cơ bắp, co giật tay chân và nhún vai như một sinh vật sống thật sự.

Sức mạnh của đói nghèo: Mẹ mù chữ, bại liệt nhưng nuôi dạy con trai trở thành sinh viên giỏi nhất

Truyền cảm hứng - Trang Đào - 21/04/2025 10:00
Không quan trọng bạn có xuất thân từ gia đình nghèo khó hay không, những điều kì diệu luôn xảy ra.

Xem 'Khi cuộc đời cho bạn quả quýt', tôi nhận ra mình toàn tặng con "quả quýt" có vị chua chát và đắng ngắt

Điện ảnh - Đông - 21/04/2025 09:00
Hóa ra tôi chỉ đưa cho con những "quả quýt chua", đầy thử thách và nỗi niềm mà có lẽ tôi đã không nhận ra.

Con đường chuyển hoá - Tâm càng rộng, thế giới càng mở

Từ sách - Phim - Quìn - 21/04/2025 08:00
Mỗi người có một cách nhìn cuộc sống riêng. Có người nhìn bằng lòng bao dung, có người lại nhìn bằng sự khó chịu, phán xét. Một câu chuyện, người thấy thương có kẻ lại thấy ghét. Nhưng khác biệt không nằm ở câu chuyện, mà nằm ở cái tâm.

Đạo diễn Lý Hải - người dẫn dắt 'hiện tượng mạng xã hội' lên màn ảnh

Điện ảnh - Tiểu Vũ - 20/04/2025 13:00
Lý Hải là một trong số ít đạo diễn của Việt Nam đã gây ấn tượng mạnh qua việc dẫn dắt các nhân vật "hiện tượng mạng xã hội" (MXH) thành diễn viên chuyên nghiệp.

Kỷ niệm 50 năm ngày thống nhất đất nước Kỳ 2: Chính quyền Sài Gòn thay người vác cờ trắng đầu hàng

Giải trí - Vũ Trung Kiên - 20/04/2025 12:00
Đầu tháng 4.1975, sau khi mất Tây Nguyên và Phước Long, chế độ Sài Gòn đứng trước sự suy yếu về mọi mặt và khả năng sụp đổ hoàn toàn. Lúc này, ông Dương Văn Minh và nhóm ủng hộ ông “chính thức công bố ý định thay thế Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu”.

Quách Tĩnh không làm phò mã mà nhất mực lấy Hoàng Dung: Câu trả lời chỉ Dương Quá biết

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 20/04/2025 11:00
Quách Tĩnh và Hoa Tranh vốn là thanh mai trúc mã, vậy tại sao chàng lại quyết định kết duyên cùng Hoàng Dung?

Nghề rùng rợn, lóc xương rắn, lột xác chó nhà... bán hàng chục triệu đồng

Phong cách sống - Cam Ly - 20/04/2025 10:00
Giữa vô vàn những nghề thủ công đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn, nghề làm tiêu bản xương động vật là công việc đầy bí ẩn, có phần rùng rợn.

Xem "Sex Education", người đàn ông cứng rắn như tôi đỏ hoe mắt: Thương con nhưng khiến con xa lánh bố

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 20/04/2025 09:00
Tôi thương con trai hết lòng, nhưng con cứ thấy tôi là lủi đi chỗ khác.

Bước về phía an vui cùng bộ sách 'Sống an vui' và 'Làm chủ cuộc đời' của thiền sư Khangser Rinpoche

Từ sách - Phim - Đan Thanh - 20/04/2025 08:00
Hai cuốn sách nhỏ của Tiến sĩ Phật học Khangser Rinpoche – “Sống an vui” và “Làm chủ cuộc đời” – xuất hiện như một nốt trầm tĩnh tại giữa ồn ào thường nhật, nơi người đọc có thể từng bước tiến gần hơn về phía bình an và hạnh phúc.

TP.HCM tổ chức trình diễn nghệ thuật 3D mapping dịp lễ 30.4

Giải trí - Thuỷ Long - 19/04/2025 13:00
Chiều 17.4, ông Nguyễn Tấn Kiệt, Trưởng phòng Nghệ thuật, Sở VH-TT TP.HCM đã thông tin về chuỗi các hoạt động hưởng ứng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30.4.1975 - 30.4.2025).

3 kiểu nói chuyện độc hại, âm thầm phá nát mối quan hệ gia đình, kìm hãm sự phát triển của con cái

Kỹ năng - Như Nguyễn - 19/04/2025 12:00
Thay vì giải quyết vấn đề, 3 cách nói chuyện, giao tiếp dưới đây vô hình chung khiến mối quan hệ gia đình của bạn ngày càng tồi tệ, xuống dốc.

Học hỏi 14 thói quen của những người sáng tạo để trở nên sáng tạo hơn

Suy ngẫm - TĐ - 19/04/2025 11:00
Nếu bạn đang mắc kẹt trong bài tập hoặc dường như không thể hoàn thành một tác phẩm nghệ thuật, hãy tập trung xây dựng những thói quen sau đây của những người sáng tạo. Theo thời gian, bạn sẽ học được cách sáng tạo nhanh hơn, dễ dàng hơn và lâu dài hơn.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 3, 22/04/2025