Thích 'ngủ suốt ngày' vào mùa đông là đặc tính tốt giúp con người vượt nghịch cảnh

Anh Tú (dịch)26/01/2023 10:00
Thích 'ngủ suốt ngày' vào mùa đông là đặc tính tốt giúp con người vượt nghịch cảnh

Theo nhà nghiên cứu Bridget B. Baker, việc thích ngủ nhiều vào mùa đông giúp các loài động vật máu nóng trong đó có con người tiết kiệm năng lượng và trao đổi chất để vượt qua nghịch cảnh.

Mặc dù thời tiết bên ngoài trong mùa đông này thực sự có thể trở nên khủng khiếp, nhưng áo phao, mũ lông, tất len, ủng cách nhiệt và có thể là lò sưởi đã giúp con người sống ở vùng khí hậu lạnh có thể chịu đựng được. Nhưng còn tất cả các loài động vật hoang dã ngoài kia? Chúng sẽ không bị đóng băng chứ?

Bất cứ ai dắt chó đi dạo khi nhiệt độ lạnh giá đều biết rằng răng nanh của chúng sẽ lung lay và dễ bị lạnh hơn – điều này phần nào giải thích cho sự bùng nổ của ngành quần áo cho thú cưng. Thế nhưng sóc chuột ngoài vườn thì không có áo khoác hay giày cao cổ thời trang.

Trên thực tế, động vật hoang dã có thể bị tê cóng và hạ thân nhiệt, giống như con người và vật nuôi. Ở miền bắc Mỹ, những chiếc đuôi không có lông của opossums (thú có túi loại nhỏ) là một nạn nhân phổ biến khi tiếp xúc với lạnh. Mỗi đợt lạnh bất thường ở Florida thường dẫn đến việc cự đà rơi từ trên cây xuống và lợn biển chết vì lạnh.

Tránh lạnh là điều quan trọng để bảo tồn sự sống hoặc các chi (trong trường hợp của thú có túi opossums là đuôi) và cơ hội sinh sản. Những mệnh lệnh sinh học này có nghĩa là động vật hoang dã phải có khả năng cảm thấy lạnh, để cố gắng tránh những tác động có hại từ những điều kiện khắc nghiệt của thời tiết. Các loài động vật cũng phải có những trải nghiệm tương đương với những gì con người trải qua, kiểu cảm giác nhói buốt khó chịu xen lẫn cảm giác kim châm thúc giục chúng ta sưởi ấm sớm nếu không sẽ phải gánh chịu hậu quả. Trên thực tế, cơ chế hệ thần kinh để cảm nhận một phạm vi nhiệt độ gần như giống nhau ở tất cả các động vật có xương sống.

Một thách thức trong mùa đông đối với động vật máu nóng, hay còn gọi là động vật đẳng nhiệt, động vật nội nhiệt là duy trì ổn định nhiệt độ bên trong cơ thể trong điều kiện lạnh giá. Điều thú vị là ngưỡng cảm nhận nhiệt độ có thể thay đổi tùy thuộc vào sinh lý học. Ví dụ, một loài máu lạnh - tức là loài biến nhiệt, loài ngoại nhiệt - ếch sẽ cảm thấy lạnh khi bắt đầu ở nhiệt độ thấp hơn so với chuột. Nghiên cứu gần đây cho thấy rằng các động vật có vú ngủ đông, chẳng hạn như sóc đất 13 vạch, không cảm thấy lạnh ở nhiệt độ mà  các loài đẳng nhiệt không ngủ đông khác đã thấy lạnh. Tóm lại, động vật ý thức khi nào trời lạnh thì mỗi loài có mức cảm nhận khác nhau.

Một giải pháp: Sống chậm và ngủ đông

Nhiều sinh vật đẳng nhiệt ở khí hậu lạnh thể hiện trạng thái uể oải: trạng thái giảm hoạt động. Chúng trông giống như đang ngủ. Bởi vì động vật có khả năng ngủ xen kẽ giữa việc điều chỉnh nhiệt độ cơ thể bên trong và cho phép môi trường ảnh hưởng đến nó, các nhà khoa học coi chúng là "dị thân nhiệt". Trong các điều kiện khắc nghiệt, tính linh hoạt này mang lại lợi thế là nhiệt độ cơ thể thấp hơn - đặc biệt là ở một số loài, thậm chí dưới điểm đóng băng 0 độ C- vốn không tương thích với nhiều chức năng sinh lý. Kết quả là tỷ lệ trao đổi chất thấp hơn, và do đó nhu cầu năng lượng và thực phẩm thấp hơn. Ngủ đông là một phiên bản nâng cấp của chế độ “sống chậm”.

gau-trang.jpg

Sống chậm mang lại lợi ích bảo tồn năng lượng cho động vật hoang dã có thân hình nhỏ hơn nói riêng - ví dụ như dơi, chim và loài gặm nhấm. Khi gặp lạnh, chúng bị mất nhiệt nhanh hơn một cách tự nhiên vì diện tích bề mặt cơ thể tiếp xúc môi trường lớn so với kích thước tổng thể của chúng. Để duy trì nhiệt độ cơ thể trong phạm vi bình thường, chúng phải tiêu tốn nhiều năng lượng hơn so với động vật có cùng khối lượng nhưng diện tích bề mặt tiếp xúc môi trường nhỏ hơn. Điều này đặc biệt đúng đối với những loài chim duy trì nhiệt độ cơ thể trung bình cao hơn so với động vật có vú.

Thật không may, chế độ sống chậm không phải là một giải pháp hoàn hảo để sống sót trong điều kiện lạnh giá vì nó đi kèm với những đánh đổi, chẳng hạn như nguy cơ trở thành bữa ăn của động vật khác có khả năng chịu lạnh tốt hơn.

Thích ứng giúp chịu lạnh

Không có gì ngạc nhiên khi động vật đã tiến hóa các cách thích nghi khác để vượt qua các tháng mùa đông.

Các loài động vật hoang dã ở vĩ độ phía bắc có xu hướng tiến hóa phần thân chính ngày càng lớn hơn, phần phụ cơ thể ngày càng nhỏ hơn so với họ hàng gần của chúng gần vùng nhiệt đới. Nhiều loài động vật đã tiến hóa các hành vi để giúp chúng vượt qua cái lạnh: tập trung thành bầy (để sưởi bằng thân nhiệt của nhau như chim cánh cụt), ẩn nấp, đào hang và ngủ trong hang đều là những cách phòng thủ tốt. Và một số loài động vật trải qua những thay đổi về sinh lý khi mùa đông đến gần, tích tụ mỡ dự trữ, mọc lông dày hơn và giữ một lớp không khí cách nhiệt trên da bên dưới lông hoặc lông vũ.

Thiên nhiên hay chọn lọc tự nhiên đã tạo ra những mánh khóe tinh vi khác để giúp nhiều loài động vật đối phó với những điều kiện mà con người  sẽ không thể chịu đựng được.

Bạn đã bao giờ tự hỏi làm thế nào mà những con ngỗng có thể đứng thoải mái trên băng hay những con sóc chạy trên tuyết bằng đôi chân trần của chúng chưa? Bí mật là sự gần gũi của các động mạch và tĩnh mạch ở tứ chi của chúng tạo ra một dải nhiệt độ ấm lên và làm mát. Khi máu từ tim đi đến các ngón chân, hơi ấm từ động mạch truyền đến tĩnh mạch mang theo máu lạnh từ các ngón chân trở về tim. Sự trao đổi nhiệt ngược dòng này cho phép phần lõi của cơ thể giữ ấm trong khi hạn chế mất nhiệt khi tứ chi lạnh, nhưng không lạnh đến mức gây tổn thương mô. Hệ thống hiệu quả này được sử dụng bởi nhiều loài chim và động vật có vú trên cạn và dưới nước và thậm chí còn giải thích quá trình trao đổi oxy xảy ra trong mang cá.

Nói về cá, làm thế nào để chúng không bị đóng băng từ trong ra ngoài trong vùng nước băng giá? May mắn thay, băng nổi vì nước đậm đặc nhất dưới dạng chất lỏng, cho phép cá bơi tự do ở nhiệt độ không quá đóng băng bên dưới bề mặt đông cứng. Ngoài ra, cá có thể thiếu thụ thể cảm nhận lạnh như các động vật có xương sống khác. Tuy nhiên, chúng có các enzym độc đáo cho phép các chức năng sinh lý tiếp tục ở nhiệt độ lạnh hơn. Ở các vùng cực, cá thậm chí còn có "protein chống đông" đặc biệt liên kết với các tinh thể băng trong máu của chúng để ngăn chặn lan rộng quá trình kết tinh.

gau.jpg

Một vũ khí bí mật khác ở động vật có vú và chim trong thời gian dài tiếp xúc với lạnh là mô mỡ nâu, rất giàu ti thể. Ngay cả ở người, những cấu trúc tế bào này có thể giải phóng năng lượng dưới dạng nhiệt, tạo ra hơi ấm mà không gây co cơ và sử dụng năng lượng không hiệu quả khi run (run là một biểu hiện khi gặp lạnh của cơ thể cố gắng làm nóng). Quá trình sinh nhiệt không gây run này có thể giải thích tại sao người dân ở Anchorage có thể thoải mái mặc quần đùi và áo thun khi nhiệt độ xuống gần 0 độ.

Tất nhiên, di cư có thể là một lựa chọn – mặc dù nó tốn kém về chi phí năng lượng cho động vật hoang dã khi muốn di chuyển gần hơn đến đường xích đạo.

Là một loài, con người có khả năng thích nghi ở một mức độ nào đó - một số người trong chúng ta chịu đựng tốt hơn những người khác. Thế nhưng chúng ta không đặc biệt thích nghi với lạnh. Có lẽ đó là lý do tại sao thật khó để nhìn ra ngoài cửa sổ vào một ngày lạnh giá và không cảm thấy rùng mình với một con sóc đang thu mình lại khi gió mùa đông thổi qua bộ lông của nó. Chúng ta có thể không bao giờ biết liệu động vật có sợ mùa đông hay không – thật khó để đánh giá trải nghiệm chủ quan của chúng. Nhưng động vật hoang dã có nhiều chiến lược giúp cải thiện khả năng chịu lạnh của chúng, đảm bảo cho chúng sống để nhìn thấy một mùa xuân khác.


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Tối nay 28.4, tổng duyệt trình diễn 10.500 drone trên sông Sài Gòn

Sáng 28.4, bà Trần Thị Diệu Thúy - Phó chủ tịch UBND TP.HCM ký văn bản thay đổi lịch trình diễn thiết bị không người lái (drone) trong chương trình lễ hội "Sắc màu thành phố Bác".
2

Huyền Minh Nhị Lão không dám kể về sư phụ của mình, do âm mưu độc ác nhắm vào Quách Tĩnh - Hoàng Dung

Vậy tại sao Huyền Minh Nhị Lão lại luôn giữ kín về sư phụ của mình?
3

Không phải Kiều Phong, chỉ 2 cao thủ sở hữu những tuyệt kỹ này có thể khiến Vô Danh Thần Tăng thua đau

Ai là người có tuyệt kỹ có thể phá vỡ "tường khí" hộ thể của Vô Danh Thần Tăng?
5

Có phải vì biểu ca, Vương Ngữ Yên rời bỏ Đoàn Dự, câu trả lời đến từ Vân Trung Hạc

Vì sao Đoàn Dự thất bại trong cuộc chinh phục trái tim Vương Ngữ Yên?

Nguồn gốc của loài mèo

Mèo và con người đã có một lịch sử gắn bó từ rất lâu đời. Tuy nhiên, mèo hiện đại vẫn hoàn toàn có khả năng sống sót trong tự nhiên bởi những đặc điểm được duy trì từ tổ tiên của chúng.

Những chú mèo nổi tiếng: Từ được ướp xác, làm thị trưởng đến ngôi sao màn bạc

Loài mèo vốn vô cùng quen thuộc và gần gũi với con người, nên không có gì lạ khi nó giữ vị trí quan trọng trong dòng chảy lịch sử.

5 loài mèo có giá bán đắt đỏ nhất thế giới

Loài mèo với vẻ đáng yêu và dễ thương của chúng khiến nhiều người yêu thích và lựa chọn làm thú cưng. Trong số đó, có những giống mèo có mức giá vô cùng khủng.

Chuyện về Choupette, ‘nàng thơ’ mèo của NTK Karl Lagerfeld quá cố

Mèo Choupette sinh ngày 15.8.2011, cô mèo này bắt đầu sống bên nhà thiết kế (NTK) thời trang Karl Lagerfeld kể từ mùa Giáng sinh năm 2011 cho tới khi ông qua đời hồi tháng 2.2019. 

Xem lại màn trình diễn mãn nhãn của 200 flycam trên bầu trời đêm giao thừa

Màn trình diễn xếp hình độc đáo bằng flycam phía trên bầu trời TP. Thủ Đức - TPHCM làm cho khán giả mãn nhãn với những hình ảnh đáng yêu trước thềm xuân mới khi ra bến Bạch Đằng đón giao thừa.

Clip "những màn ảo thuật đơn giản để biểu diễn dịp Tết" nổi bật tuần qua

Đoạn video hướng dẫn những màn ảo thuật đơn giản mà bất kỳ ai cũng có thể học theo để trình diễn trong những ngày Tết, là một trong những clip nổi bật tuần qua.

Những con mèo lập Kỷ lục Guinness Thế giới

Nhân Tết Quý Mão, người viết xin điểm qua những con mèo được ghi danh trong sách Kỷ lục Guinness Thế giới.

Không khí những ngày cận Tết tại TP.HCM: Giới trẻ lân la khắp mọi con đường tại trung tâm

Bắt đầu vào kỳ nghỉ Tết thì bầu không khí cũng trở nên nhộn nhịp hơn, nhất là khi những bạn trẻ tụ tập trên khắp mọi nẻo đường thế này.

Ánh sáng trong ta - Giữ lấy ánh sáng trong những ngày mù mịt nhất

Ánh sáng trong ta là cách Michelle Obama tháo bỏ vỏ bọc hoàn hảo mà nhiều người mặc định gán cho bà. Michelle không né tránh việc chia sẻ những lúc mình cảm thấy không đủ: không đủ giỏi, không đủ đẹp, không đủ "đúng chuẩn".

Ánh sáng trong ta - Giữ lấy ánh sáng trong những ngày mù mịt nhất

Từ sách - Phim - Minh Hằng - 12/05/2025 08:00
Ánh sáng trong ta là cách Michelle Obama tháo bỏ vỏ bọc hoàn hảo mà nhiều người mặc định gán cho bà. Michelle không né tránh việc chia sẻ những lúc mình cảm thấy không đủ: không đủ giỏi, không đủ đẹp, không đủ "đúng chuẩn".

Xem Sex Education, tôi dạy con gái 1 bài học dám chắc về sau con sẽ không bao giờ tái phạm

Điện ảnh - Thanh Hương - 11/05/2025 13:00
Rất nhiều đứa trẻ cũng có tính xấu này giống con gái tôi.

Hơn 1,9 triệu người đặt 7 câu hỏi về 'chuyện chăn gối' với Chat GPT, AI có phải bác sĩ tâm lý?

Kỹ năng - Nguyễn Phượng - 11/05/2025 12:00
Tình dục là một trong những nội dung được người dùng mạng đặt ra câu hỏi nhiều nhất cho AI.

Dương Quá chết dưới tay cao thủ, người đã tạo ra tuyệt kỹ từ Ngọc Nữ Tâm Kinh?

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 11/05/2025 11:00
Có một cao thủ ẩn danh với võ công thâm hậu được cho là có liên quan đến cái chết bí ẩn của Dương Quá, sự thật là gì?

Facebook gieo mầm cô đơn, Mark Zuckerberg nay lại kêu gọi kết bạn và trò chuyện với AI

Suy ngẫm - Sơn Vân - 11/05/2025 10:00
Trong tầm nhìn mới nhất của Mark Zuckerberg (Giám đốc điều hành Meta Platforms) về tương lai, chúng ta có thể lấp đầy những khoảng trống cô đơn bằng cách trò chuyện với AI.

Podcast: Chân trần chí thép – Cuộc chiến trong lòng đất

Từ sách - Phim - FN - 11/05/2025 09:00
Sự hình thành hệ thống địa đạo Củ Chi là một bằng chứng về lòng kiên trì, quyết tâm và kỹ năng của du kích Củ Chi trong suốt ba mươi năm. Trong cuộc đọ sức về ý chí dưới lòng đất, du kích địa đạo là những tường thành vững chãi, không bao giờ bị đánh bật.

Bắt đầu hành trình chuyển hóa thân tâm trong mùa Vesak 2025

Tủ sách - Đan Thanh - 11/05/2025 08:00
Những cuốn sách Phật giáo giúp bạn soi rọi lại chính mình để thực sự sống trọn vẹn, thảnh thơi trong từng sát-na của hiện tại.

Xem "Sex Education", tôi chết lặng vì hành động từng làm với cha: Có những tổn thương mà ta day dứt cả đời

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 10/05/2025 13:00
Đôi khi, ước mơ đẹp nhất không phải là những điều lớn lao, mà chính là hạnh phúc giản dị của những người thân yêu.

Tại sao không nên dùng vân tay để mở khóa điện thoại?

Kỹ năng - KV - 10/05/2025 12:00
Touch ID (khóa vân tay) từng một thời được coi là phương pháp bảo mật lý tưởng, nhưng qua thực tiễn lại bộc lộ những điểm yếu về khả năng bảo mật.

Có phải vì biểu ca, Vương Ngữ Yên rời bỏ Đoàn Dự, câu trả lời đến từ Vân Trung Hạc

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 10/05/2025 11:00
Vì sao Đoàn Dự thất bại trong cuộc chinh phục trái tim Vương Ngữ Yên?

8 câu nói để đời của "huyền thoại đầu tư" Warren Buffett

Suy ngẫm - Cẩm Hà - 10/05/2025 10:00
Warren Buffett sẽ rời bỏ vị trí CEO Berkshire Hathaway vào cuối năm 2025. Dù về hậu trường, những câu nói kinh điển của ông vẫn là kim chỉ nam bất hủ cho giới đầu tư toàn cầu.

Phạm Xuân Ẩn, vị tướng tình báo huyền thoại của Việt Nam khiến địch lầm tưởng CIA

Phong cách sống - Thiên Bình - 10/05/2025 09:00
Tài năng và nhân cách của ông khiến giới báo chí quốc tế phải bày tỏ sự kính trọng, cho rằng trong lịch sử tình báo chiến tranh, ít ai thành công như ông.

Putin - Logic của quyền lực : Nhân vật lịch sử hay biểu tượng của kiểm soát tuyệt đối?

Từ sách - Phim - Minh Hằng - 10/05/2025 08:00
Trong thời đại mà hình ảnh các nhà lãnh đạo thường bị bóp méo bởi truyền thông, thì "Putin – Logic của quyền lực" như một cánh cửa hiếm hoi hé lộ hậu trường quyền lực thực sự.

Xem "Sex Education", tôi hối hận vì lỗi với mẹ: Bài học đắt giá từ một câu nói của cô gái nghèo khó

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 09/05/2025 13:00
Bộ phim "Sex Education" đã giúp tôi thoát khỏi những ám ảnh về tuổi thơ. Tôi cũng nhận ra lỗi sai nghiêm trọng của mình đối với mẹ.

'Bố ơi, mình đi đâu thế?' trở lại: Nhiều khoảnh khắc 'đốn tim' khán giả

Truyền hình - Hạ Vĩ - 09/05/2025 12:00
Qua các thử thách “siêu ngầu” như chải tóc ngựa, đánh răng hà mã, các cặp bố con “triệu view” mang đến tiếng cười, nước mắt và bài học ấm áp về tình cha con. Biến hành trình tập sự thành chuyến đi, các ông bố cùng con khám phá thế giới rộng lớn hơn tất cả những gì các bé từng biết.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 2, 12/05/2025