Thích 'ngủ suốt ngày' vào mùa đông là đặc tính tốt giúp con người vượt nghịch cảnh

Anh Tú (dịch)26/01/2023 10:00
Thích 'ngủ suốt ngày' vào mùa đông là đặc tính tốt giúp con người vượt nghịch cảnh

Theo nhà nghiên cứu Bridget B. Baker, việc thích ngủ nhiều vào mùa đông giúp các loài động vật máu nóng trong đó có con người tiết kiệm năng lượng và trao đổi chất để vượt qua nghịch cảnh.

Mặc dù thời tiết bên ngoài trong mùa đông này thực sự có thể trở nên khủng khiếp, nhưng áo phao, mũ lông, tất len, ủng cách nhiệt và có thể là lò sưởi đã giúp con người sống ở vùng khí hậu lạnh có thể chịu đựng được. Nhưng còn tất cả các loài động vật hoang dã ngoài kia? Chúng sẽ không bị đóng băng chứ?

Bất cứ ai dắt chó đi dạo khi nhiệt độ lạnh giá đều biết rằng răng nanh của chúng sẽ lung lay và dễ bị lạnh hơn – điều này phần nào giải thích cho sự bùng nổ của ngành quần áo cho thú cưng. Thế nhưng sóc chuột ngoài vườn thì không có áo khoác hay giày cao cổ thời trang.

Trên thực tế, động vật hoang dã có thể bị tê cóng và hạ thân nhiệt, giống như con người và vật nuôi. Ở miền bắc Mỹ, những chiếc đuôi không có lông của opossums (thú có túi loại nhỏ) là một nạn nhân phổ biến khi tiếp xúc với lạnh. Mỗi đợt lạnh bất thường ở Florida thường dẫn đến việc cự đà rơi từ trên cây xuống và lợn biển chết vì lạnh.

Tránh lạnh là điều quan trọng để bảo tồn sự sống hoặc các chi (trong trường hợp của thú có túi opossums là đuôi) và cơ hội sinh sản. Những mệnh lệnh sinh học này có nghĩa là động vật hoang dã phải có khả năng cảm thấy lạnh, để cố gắng tránh những tác động có hại từ những điều kiện khắc nghiệt của thời tiết. Các loài động vật cũng phải có những trải nghiệm tương đương với những gì con người trải qua, kiểu cảm giác nhói buốt khó chịu xen lẫn cảm giác kim châm thúc giục chúng ta sưởi ấm sớm nếu không sẽ phải gánh chịu hậu quả. Trên thực tế, cơ chế hệ thần kinh để cảm nhận một phạm vi nhiệt độ gần như giống nhau ở tất cả các động vật có xương sống.

Một thách thức trong mùa đông đối với động vật máu nóng, hay còn gọi là động vật đẳng nhiệt, động vật nội nhiệt là duy trì ổn định nhiệt độ bên trong cơ thể trong điều kiện lạnh giá. Điều thú vị là ngưỡng cảm nhận nhiệt độ có thể thay đổi tùy thuộc vào sinh lý học. Ví dụ, một loài máu lạnh - tức là loài biến nhiệt, loài ngoại nhiệt - ếch sẽ cảm thấy lạnh khi bắt đầu ở nhiệt độ thấp hơn so với chuột. Nghiên cứu gần đây cho thấy rằng các động vật có vú ngủ đông, chẳng hạn như sóc đất 13 vạch, không cảm thấy lạnh ở nhiệt độ mà  các loài đẳng nhiệt không ngủ đông khác đã thấy lạnh. Tóm lại, động vật ý thức khi nào trời lạnh thì mỗi loài có mức cảm nhận khác nhau.

Một giải pháp: Sống chậm và ngủ đông

Nhiều sinh vật đẳng nhiệt ở khí hậu lạnh thể hiện trạng thái uể oải: trạng thái giảm hoạt động. Chúng trông giống như đang ngủ. Bởi vì động vật có khả năng ngủ xen kẽ giữa việc điều chỉnh nhiệt độ cơ thể bên trong và cho phép môi trường ảnh hưởng đến nó, các nhà khoa học coi chúng là "dị thân nhiệt". Trong các điều kiện khắc nghiệt, tính linh hoạt này mang lại lợi thế là nhiệt độ cơ thể thấp hơn - đặc biệt là ở một số loài, thậm chí dưới điểm đóng băng 0 độ C- vốn không tương thích với nhiều chức năng sinh lý. Kết quả là tỷ lệ trao đổi chất thấp hơn, và do đó nhu cầu năng lượng và thực phẩm thấp hơn. Ngủ đông là một phiên bản nâng cấp của chế độ “sống chậm”.

gau-trang.jpg

Sống chậm mang lại lợi ích bảo tồn năng lượng cho động vật hoang dã có thân hình nhỏ hơn nói riêng - ví dụ như dơi, chim và loài gặm nhấm. Khi gặp lạnh, chúng bị mất nhiệt nhanh hơn một cách tự nhiên vì diện tích bề mặt cơ thể tiếp xúc môi trường lớn so với kích thước tổng thể của chúng. Để duy trì nhiệt độ cơ thể trong phạm vi bình thường, chúng phải tiêu tốn nhiều năng lượng hơn so với động vật có cùng khối lượng nhưng diện tích bề mặt tiếp xúc môi trường nhỏ hơn. Điều này đặc biệt đúng đối với những loài chim duy trì nhiệt độ cơ thể trung bình cao hơn so với động vật có vú.

Thật không may, chế độ sống chậm không phải là một giải pháp hoàn hảo để sống sót trong điều kiện lạnh giá vì nó đi kèm với những đánh đổi, chẳng hạn như nguy cơ trở thành bữa ăn của động vật khác có khả năng chịu lạnh tốt hơn.

Thích ứng giúp chịu lạnh

Không có gì ngạc nhiên khi động vật đã tiến hóa các cách thích nghi khác để vượt qua các tháng mùa đông.

Các loài động vật hoang dã ở vĩ độ phía bắc có xu hướng tiến hóa phần thân chính ngày càng lớn hơn, phần phụ cơ thể ngày càng nhỏ hơn so với họ hàng gần của chúng gần vùng nhiệt đới. Nhiều loài động vật đã tiến hóa các hành vi để giúp chúng vượt qua cái lạnh: tập trung thành bầy (để sưởi bằng thân nhiệt của nhau như chim cánh cụt), ẩn nấp, đào hang và ngủ trong hang đều là những cách phòng thủ tốt. Và một số loài động vật trải qua những thay đổi về sinh lý khi mùa đông đến gần, tích tụ mỡ dự trữ, mọc lông dày hơn và giữ một lớp không khí cách nhiệt trên da bên dưới lông hoặc lông vũ.

Thiên nhiên hay chọn lọc tự nhiên đã tạo ra những mánh khóe tinh vi khác để giúp nhiều loài động vật đối phó với những điều kiện mà con người  sẽ không thể chịu đựng được.

Bạn đã bao giờ tự hỏi làm thế nào mà những con ngỗng có thể đứng thoải mái trên băng hay những con sóc chạy trên tuyết bằng đôi chân trần của chúng chưa? Bí mật là sự gần gũi của các động mạch và tĩnh mạch ở tứ chi của chúng tạo ra một dải nhiệt độ ấm lên và làm mát. Khi máu từ tim đi đến các ngón chân, hơi ấm từ động mạch truyền đến tĩnh mạch mang theo máu lạnh từ các ngón chân trở về tim. Sự trao đổi nhiệt ngược dòng này cho phép phần lõi của cơ thể giữ ấm trong khi hạn chế mất nhiệt khi tứ chi lạnh, nhưng không lạnh đến mức gây tổn thương mô. Hệ thống hiệu quả này được sử dụng bởi nhiều loài chim và động vật có vú trên cạn và dưới nước và thậm chí còn giải thích quá trình trao đổi oxy xảy ra trong mang cá.

Nói về cá, làm thế nào để chúng không bị đóng băng từ trong ra ngoài trong vùng nước băng giá? May mắn thay, băng nổi vì nước đậm đặc nhất dưới dạng chất lỏng, cho phép cá bơi tự do ở nhiệt độ không quá đóng băng bên dưới bề mặt đông cứng. Ngoài ra, cá có thể thiếu thụ thể cảm nhận lạnh như các động vật có xương sống khác. Tuy nhiên, chúng có các enzym độc đáo cho phép các chức năng sinh lý tiếp tục ở nhiệt độ lạnh hơn. Ở các vùng cực, cá thậm chí còn có "protein chống đông" đặc biệt liên kết với các tinh thể băng trong máu của chúng để ngăn chặn lan rộng quá trình kết tinh.

gau.jpg

Một vũ khí bí mật khác ở động vật có vú và chim trong thời gian dài tiếp xúc với lạnh là mô mỡ nâu, rất giàu ti thể. Ngay cả ở người, những cấu trúc tế bào này có thể giải phóng năng lượng dưới dạng nhiệt, tạo ra hơi ấm mà không gây co cơ và sử dụng năng lượng không hiệu quả khi run (run là một biểu hiện khi gặp lạnh của cơ thể cố gắng làm nóng). Quá trình sinh nhiệt không gây run này có thể giải thích tại sao người dân ở Anchorage có thể thoải mái mặc quần đùi và áo thun khi nhiệt độ xuống gần 0 độ.

Tất nhiên, di cư có thể là một lựa chọn – mặc dù nó tốn kém về chi phí năng lượng cho động vật hoang dã khi muốn di chuyển gần hơn đến đường xích đạo.

Là một loài, con người có khả năng thích nghi ở một mức độ nào đó - một số người trong chúng ta chịu đựng tốt hơn những người khác. Thế nhưng chúng ta không đặc biệt thích nghi với lạnh. Có lẽ đó là lý do tại sao thật khó để nhìn ra ngoài cửa sổ vào một ngày lạnh giá và không cảm thấy rùng mình với một con sóc đang thu mình lại khi gió mùa đông thổi qua bộ lông của nó. Chúng ta có thể không bao giờ biết liệu động vật có sợ mùa đông hay không – thật khó để đánh giá trải nghiệm chủ quan của chúng. Nhưng động vật hoang dã có nhiều chiến lược giúp cải thiện khả năng chịu lạnh của chúng, đảm bảo cho chúng sống để nhìn thấy một mùa xuân khác.


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

6 sự thật kỳ lạ ít người biết trên thế giới

Dù đã chết hơn 3.000 năm nhưng vị pharaoh này của Ai Cập vẫn phải làm hộ chiếu. Đây là một trong những sự thật kỳ lạ trên thế giới mà ít người biết.
2

Mặc áo dài bắn rap, nữ sinh Hải Phòng 17 tuổi khiến cả trường quay vỡ òa

Ngay từ khi bước ra sân khấu, CADMIUM đã khiến mọi người bất ngờ với bộ trang phục của mình.
3

AI tạo hình ảnh phụ nữ và đàn ông hoàn hảo trông như thế nào?

Nhóm nâng cao nhận thức về chứng rối loạn ăn uống cảnh báo phần lớn ảnh được tạo bởi trí tuệ nhân tạo (AI) không phản ánh hình thể phụ nữ và đàn ông thực tế.
4

Clip "màn ảo thuật 'gây lú' cho người xem" nổi bật mạng xã hội tuần qua

Đoạn clip ghi lại màn trình diễn ảo thuật từ một góc quay thuận lợi, nhưng người xem vẫn không thể giải mã được bí ẩn của màn diễn, là một trong những video nổi bật mạng xã hội tuần qua.
5

Robot có thể giống 'Kẻ hủy diệt' khi được bọc làn da giống con người, tự phục hồi

Những nhà nghiên cứu cho biết da co giãn có thể bị đâm thủng, cắt đứt và tự lành lại.

Nguồn gốc của loài mèo

Mèo và con người đã có một lịch sử gắn bó từ rất lâu đời. Tuy nhiên, mèo hiện đại vẫn hoàn toàn có khả năng sống sót trong tự nhiên bởi những đặc điểm được duy trì từ tổ tiên của chúng.

Những chú mèo nổi tiếng: Từ được ướp xác, làm thị trưởng đến ngôi sao màn bạc

Loài mèo vốn vô cùng quen thuộc và gần gũi với con người, nên không có gì lạ khi nó giữ vị trí quan trọng trong dòng chảy lịch sử.

5 loài mèo có giá bán đắt đỏ nhất thế giới

Loài mèo với vẻ đáng yêu và dễ thương của chúng khiến nhiều người yêu thích và lựa chọn làm thú cưng. Trong số đó, có những giống mèo có mức giá vô cùng khủng.

Chuyện về Choupette, ‘nàng thơ’ mèo của NTK Karl Lagerfeld quá cố

Mèo Choupette sinh ngày 15.8.2011, cô mèo này bắt đầu sống bên nhà thiết kế (NTK) thời trang Karl Lagerfeld kể từ mùa Giáng sinh năm 2011 cho tới khi ông qua đời hồi tháng 2.2019. 

Xem lại màn trình diễn mãn nhãn của 200 flycam trên bầu trời đêm giao thừa

Màn trình diễn xếp hình độc đáo bằng flycam phía trên bầu trời TP. Thủ Đức - TPHCM làm cho khán giả mãn nhãn với những hình ảnh đáng yêu trước thềm xuân mới khi ra bến Bạch Đằng đón giao thừa.

Clip "những màn ảo thuật đơn giản để biểu diễn dịp Tết" nổi bật tuần qua

Đoạn video hướng dẫn những màn ảo thuật đơn giản mà bất kỳ ai cũng có thể học theo để trình diễn trong những ngày Tết, là một trong những clip nổi bật tuần qua.

Những con mèo lập Kỷ lục Guinness Thế giới

Nhân Tết Quý Mão, người viết xin điểm qua những con mèo được ghi danh trong sách Kỷ lục Guinness Thế giới.

Không khí những ngày cận Tết tại TP.HCM: Giới trẻ lân la khắp mọi con đường tại trung tâm

Bắt đầu vào kỳ nghỉ Tết thì bầu không khí cũng trở nên nhộn nhịp hơn, nhất là khi những bạn trẻ tụ tập trên khắp mọi nẻo đường thế này.

Michelin, đỉnh cao tiếp thị khi đánh giá nhà hàng chỉ để bán... lốp xe

Kỹ năng - Phương Linh - 09/06/2023 10:00
Chuyến phiêu lưu của Michelin vào lĩnh vực ẩm thực xuất phát từ mong muốn... bán được nhiều lốp xe hơn.

Bí quyết sống tỉnh thức trong 8 ngày - Người đang sống hay người đang làm?

Từ sách - Phim - TĐ - 09/06/2023 09:00
Chánh niệm cho chúng ta một cơ hội để sống đúng với tên gọi giống loài của chúng ta (human being) bằng cách đưa phần “sống” (being) vào phần người (human) của mình.

Đắc nhân tâm – Thay đổi nhận thức bản thân về cách nhìn người

Từ sách - Phim - Trần Thị Mỹ Duyên - 09/06/2023 08:00
Ra đời vào những năm 30 của thế kỉ trước, cách thời đại chúng ta khoảng 86 năm, cuốn sách Đắc nhân tâm của tác giả nổi tiếng Dale Carnegie được cả thế giới biết đến như là một trong những cuốn sách đáng đọc nhất của mọi thời đại.

Trở lại trường

Blog GS John VU - GS John Vu - 08/06/2023 11:00
Vào thời mà việc làm trong những khu vực nào đó là khó kiếm nhưng lại có thiếu hụt trong các khu vực khác, nhiều người tốt nghiệp đang trở lại trường hơn trước đây.

Tình yêu tạo ra cổ tích của chàng trai gốc Việt và người mẫu khuyết tật Mỹ

Truyền cảm hứng - Ngọc Anh - 08/06/2023 10:00
Bri Scalesse là một người mẫu khuyết tật nổi tiếng tại Mỹ. Vượt lên hoàn cảnh, cô còn được ngưỡng mộ bởi chuyện tình yêu với chàng trai gốc Việt. Câu chuyện của họ minh chứng cho câu nói: Không có cổ tích tình yêu, là tình yêu tạo ra cổ tích.

Bí quyết sống tỉnh thức trong 8 ngày - Tử tế với chính mình ta sẽ biết tử tế với người khác

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 08/06/2023 09:00
Bạn đã bao giờ thấy những đứa bé bò trên mặt đất và nhặt đồ chơi lên để quan sát, như thể chúng chưa bao giờ nhìn thấy món đồ chơi này trước đây chưa?

Đầu tư thông minh - Sự giàu có đích thực là gì?

Từ sách - Phim - Quin - 08/06/2023 08:00
Hãy phụng sự một lẽ sống mà bạn có thể theo đuổi bằng sự đam mê còn lớn hơn cả chính bạn. Điều đó sẽ khiến bạn giàu có. Hãy nhớ rằng không gì có thể làm chúng ta giàu có và hạnh phúc hơn bằng việc giúp đỡ người khác.

4 nhà hàng đầu tiên được gắn sao Michelin tại Việt Nam

Văn hóa - Thiên Di - 07/06/2023 12:00
Nhà hàng Anan Saigon, Nhà hàng Gia, Nhà hàng Hibana by Koki của khách sạn Capella Hanoi và Nhà hàng Tầm Vị.

Phân tích dữ liệu

Blog GS John VU - GS John Vu - 07/06/2023 11:00
Một người quản lí doanh nghiệp hỏi: “Khác biệt gì giữa phân tích Big Data và phân tích truyền thống? Chúng tôi đã từng làm phân tích nhiều năm và tôi không thấy tại sao big data lại quan trọng thế.”

10 câu vỗ về bản thân mỗi khi gặp sóng gió

Suy ngẫm - Trung Hạ - 07/06/2023 10:00
Với nhiều người, cuộc sống lại đầy rẫy sự tổn thương và mỏi mệt. Nhưng có khi nào bạn nghĩ rằng, “những vết thương kia sẽ biến thành điểm giúp bạn trở nên mạnh mẽ nhất” không?

Bí quyết sống tỉnh thức trong 8 ngày – Để không phải là người khách qua đường trong chính cuộc đời mình

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 07/06/2023 09:00
Mục đích sống nằm ở việc sống chứ không phải ở việc tìm kiếm câu trả lời. Khi từ bỏ nỗ lực tìm kiếm đó, ta bắt đầu sống một cuộc sống có mục đích và có ý nghĩa hơn.

Bản giao hưởng cuộc sống - Hành động giản đơn

Từ sách - Phim - Quin - 07/06/2023 08:00
“Mỗi người bạn là một món quà mà ta trao tặng cho chính mình.” - Robert Louis Stevenson

Đầu tư cho bản thân là khoản đầu tư đem lại tỷ suất lợi nhuận cao nhất

Phong cách sống - Diệu Đan - 06/06/2023 11:00
Tôi không có gì khi ở độ tuổi 30 nhưng tôi luôn tin rằng chỉ cần quản lý bản thân thật tốt, sẽ luôn có cơ hội xoay chuyển tình thế”, nhà văn Nhật Bản Yataro Matsuura đã dùng chính cuộc đời ngoạn mục của mình để minh chứng cho quyết tâm ấy.

Kỹ nghệ phần mềm ngày nay

Blog GS John VU - GS John Vu - 06/06/2023 10:00
Theo một báo cáo công nghiệp năm 2013, Kĩ nghệ phần mềm ngày nay là “bằng cấp nóng nhất” với nhu cầu cao nhưng không có đủ người để lấp vào mọi vị trí mở ra.

Đánh thức trí thông minh

Tủ sách - FN - 06/06/2023 09:00
Trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin, kiến thức tưởng chừng có thể được tìm thấy ngay lập tức, ở khắp mọi nơi. Nhưng điều đó có đem lại cho chúng ta trí tuệ?
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 6, 09/06/2023