Phá dỡ nhà thờ Bùi Chu: Báo cáo kiểm định mới chưa đủ tin cậy

11/07/2019 13:35
Phá dỡ nhà thờ Bùi Chu: Báo cáo kiểm định mới chưa đủ tin cậy

Đã hơn hai tháng trôi qua kể từ ngày những người yêu di sản khắp nơi trong và ngoài nước cùng lên tiếng mạnh mẽ bảo vệ nhà thờ Chính tòa Bùi Chu 134 năm tuổi trước nguy cơ bị phá dỡ hoàn toàn.

Trong suốt hai tháng qua, ngoài các giá trị về lịch sử, văn hóa, kiến trúc hết sức to lớn của công trình liên tục được giới nghiên cứu khẳng định; một vấn đề quan trọng hàng đầu được quan tâm để làm cơ sở khoa học cho các phương án trùng tu hay hạ giải công trình chính là việc khảo sát kiểm định đầy đủ các bước và toàn diện để đánh giá mức độ nguy hiểm của công trình (nếu có).

Về nguyên tắc, do nhà thờ Chính tòa Bùi Chu là công trình cấp II theo quy định phân cấp hiện hành, lại là nơi tập trung đông người cùng lúc, nên bắt buộc phải có một báo cáo khảo sát kiểm định như trên, do một đơn vị tư vấn có chức năng và năng lực thực hiện, trước khi Tòa Giám mục Bùi Chu (Chủ đầu tư công trình) kết luận công trình đã xuống cấp nghiêm trọng, có nguy cơ sụp đổ, không còn có thể sử dụng được.

Dựa vào báo cáo khảo sát kiểm định đó, chủ đầu tư mới tổ chức thiết kế các bước, tổ chức thẩm tra, rồi trình cơ quan chuyên môn xây dựng thẩm định (trong trường hợp này là Sở Xây dựng tỉnh Nam Định) và xin giấy phép xây dựng công trình.

Nhà thờ Bùi Chu nằm giữa khoảng sân thoáng rộng. Kiến trúc cổ kính, sơn màu thổ hoàng, lợp ngói tuyệt đẹp, dài 78 m, rộng 22 m và cao 15 m với đôi tháp chuông hai bên cao 35 m. Ảnh: Nguyễn Đông

Theo thời điểm công trình được cấp phép xây dựng lần đầu tiên (tháng 12.2016), công tác khảo sát kiểm định này phải được thực hiện trước hoặc trong năm 2016. Tuy vậy cho đến nay chủ đầu tư vẫn chưa công bố hồ sơ báo cáo này, và có lẽ, qua các thông tin chính thức gần đây, đã có thể xác tín rằng chủ đầu tư chưa từng thực hiện công tác khảo sát kiểm định này.

Thông tin chính thức đầu tiên là thư của Tòa Giám mục Bùi Chu trả lời Hội Kiến trúc sư Việt Nam ngày 14.5.2019, trong đó có 02 số liệu lần đầu tiên được công bố: Ngọn tháp bị nghiêng 15 độ, và nền bị lún 70 cm. Sự bất hợp lý của hai số liệu này đã được nhiều chuyên gia chỉ ra, chúng tôi xin không nhắc lại.

Thông tin chính thức thứ hai được công bố trong bài phỏng vấn ông Michael Croft, Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam, trả lời VnExpress về tranh luận việc bảo tồn hay xây mới nhà thờ Chánh toà Bùi Chu. Trong đó, ông Michael Croft có phát biểu sau chuyến khảo sát ngày 10.5: “Chỉ quan sát bằng mắt thường cũng thấy rõ sự xuống cấp nghiêm trọng của công trình này: Nền móng nhà thờ bị sụt lún khoảng 60-70cm”. Nhiều báo và trang mạng đã dẫn lại bài viết này. Tuy nhiên sau đó, câu phát biểu trên đã diễn đạt lại thành: "Không cần phải là người có chuyên môn về kiến trúc, chỉ quan sát bằng mắt thường cũng thấy rõ sự xuống cấp nghiêm trọng của công trình này...".

                
   

Bài viết trên Thanh Niên online ngày 25.5.2019

   

(Ảnh chụp màn hình ngày 7.10.2019)

   

Dù vậy, trong cuộc trả lời phỏng vấn trên báo Thanh Niên (Bài "Bùi Chu là câu chuyện di sản và phát triển" ngày 25.5.2019) ông Michael Croft lại nói: "Tôi nghĩ chưa cần có chuyên môn trong kiến trúc cũng có thể thấy những sụt lún, con số nhà thờ đưa ra là 60 - 70 cm”.

Với sự bất nhất trong thông tin chính thức thứ hai này, và qua lời phát biểu của ông Michael Croft “quan sát bằng mắt thường”, có thể nhận thấy số liệu độ lún 60 - 70 cm của nhà thờ Bùi Chu chưa đáng tin cậy.

Thông tin chính thức thứ ba được công bố mới đây trong bài “Trùng tu cục bộ hay toàn bộ nhà thờ Bùi Chu?” đăng trên báo Thanh Niên số ra ngày 24.6.2019, và nhất là bài phỏng vấn TS-KTS. Hoàng Đạo Cương, Viện trưởng viện Bảo tồn di tích, đăng trên VnExpress.

Trong phát biểu của mình, TS-KTS. Hoàng Đạo Cương cho biết các thông tin như sau:

  •  
  • Viện đã mời các chuyên gia bảo tồn nhiều kinh nghiệm, cán bộ lâu năm và đơn vị có chức năng liên quan cùng tham gia khảo sát, đánh giá kỹ lưỡng hiện trạng kỹ thuật nhà thờ.
  •  
  • Thời gian đo đạc là 2 ngày, phân tích số liệu 7 ngày.
  •  
  • Về tình trạng kỹ thuật, theo ông Cương, sân phía ngoài do bị bồi đắp nên cao hơn cốt nền nhà thờ 70 cm, làm kiến trúc mặt ngoài nhà thờ bị biến đổi.
  •  
  • Tháp chuông bị nghiêng khoảng 2 độ và có nguy cơ sụp đổ. Hệ tường bao quanh đóng vai trò chịu lực xuất hiện hàng chục vết nứt và có hiện tượng nghiêng, vặn. Nguyên nhân do nền móng không ổn định và liên kết bằng vữa vôi bị thoái hoá.
  •  
  • Theo đơn vị đánh giá kiểm định thì nhà thờ đã xuống cấp ở mức báo động, là công trình có nhiều thành phần ở tình trạng nguy hiểm, có nguy cơ sụp đổ (loại C trong bốn mức đánh giá công trình xuống cấp A, B, C, D).

Như vậy, lần đầu tiên (?), có một đơn vị có chức năng liên quan cùng tham gia khảo sát; độ lún của công trình lúc này lại được diễn giải theo lý do nền sân phía ngoài bị bồi đắp nên cao hơn cốt nền nhà thờ 70 cm; độ nghiêng của tháp chuông được xác định lại là 2 độ chứ không còn nghiêng 15 độ như lời của Giám mục Bùi Chu; và theo đơn vị đánh giá kiểm định này thì mức độ nguy hiểm của nhà thờ xếp loại C, đã xuống cấp ở mức báo động, là công trình có nhiều thành phần ở tình trạng nguy hiểm, có nguy cơ sụp đổ.

Từ các thông tin trên, chúng tôi có thể đưa ra các ý kiến như sau:

  •  
  • Công trình không bị lún 70 cm như lời Toà Giám mục Bùi Chu, mà “độ lún” ở đây lại được diễn giải một cách rất khiên cưỡng là do nền chung quanh tôn cao, nên công trình xem như “lún xuống” 70 cm.
  •  
  • Đơn vị đánh giá kiểm định xếp loại công trình nhà thờ Bùi Chu có mức độ nguy hiểm cấp C, nên theo TCVN 9381:2012 chỉ có thể kết luận: “Khả năng chịu lực của một bộ phận kết cấu không thể đáp ứng được yêu cầu sử dụng bình thường, xuất hiện tình trạng nguy hiểm cục bộ”. Hoàn toàn không thể đồng tình với ý kiến của TS-KTS. Hoàng Đạo Cương cho rằng: “Nhà thờ đã xuống cấp ở mức báo động, là công trình có nhiều thành phần ở tình trạng nguy hiểm, có nguy cơ sụp đổ”. Hai kết luận này rất khác xa nhau.
  •  
  • Với thời gian đo đạc chỉ là 2 ngày, có thể nhận thấy không thể đủ thời gian đo được độ lún, độ nghiêng, hay tốc độ lún, tốc độ nghiêng của công trình theo các tiêu chuẩn TCVN 9360:2012; TCVN 9398:2012; TCVN 9399:2012; TCVN 9400:2012. Để có được các số liệu này, cần thời gian hàng mấy tháng mới có thể thực hiện được.

Tuy nhiên, nghiêm trọng nhất, "đơn vị chức năng đánh giá kiểm định” như lời giới thiệu của TS-KTS. Hoàng Đạo Cương trong bài phỏng vấn, theo tìm hiểu của chúng tôi, là Công ty cổ phần tư vấn khảo sát thiết kế xây dựng Hà Nội, chỉ được phép thực hiện công tác khảo sát kiểm định cho công trình từ cấp III trở xuống (theo thông tin công bố năng lực hoạt động tổ chức trên website Bộ Xây dựng tại thời điểm 14:00 ngày 01.7.2019 http://hdxd.xaydung.gov.vn/cqlhdxd/xem-thong-tin-nha-thau/nha-thau-3217.html?fbclid=IwAR1glrj_-I9TwvWijd8cVwqRPPYSIEHzWS9tdFhVF1ymNbU-bmLHa1w2uJ0 ), trong khi nhà thờ chính toà Bùi Chu là công trình cấp II. Như vậy, toàn bộ báo cáo khảo sát kiểm định của đơn vị tư vấn này có dấu hiệu không hợp lệ, vi phạm Điều 66a - Nghị định số 100/2018/NĐ-CP ngày 16.7.2018 của Chính phủ.

Từ đó chúng tôi cho rằng: các số liệu khảo sát kiểm định mà Viện Bảo tồn di tích trình Bộ Văn hóa Thể Thao và Du lịch chưa thực hiện đúng quy định pháp luật nên không có giá trị pháp lý, và do vậy, các phương án đề xuất của Viện cũng không có đủ cơ sở để xem xét đánh giá.

Như vậy, qua ba lần các thông tin chính thức được công bố trên các phương tiện truyền thông, có thể thấy rằng từ chủ đầu tư cho đến các cơ quan chức năng như UNESCO hay Viện Bảo tồn di tích đều chưa có được (hoặc không muốn có?) một báo cáo kiểm định nghiêm túc, khoa học, kỹ lưỡng đối với nhà thờ Chính toà Bùi Chu.

Những số liệu được đưa ra cho đến lúc này từ chủ đầu tư và các cơ quan chức năng đều hoàn toàn cảm quan, thiếu cơ sở, và chỉ để cố gắng hướng dư luận đến sự đồng tình tháo dỡ, xoá sổ hoàn toàn Nhà thờ Bùi Chu - một di tích kiến trúc tôn giáo và văn hoá quan trọng bậc nhất vùng đồng bằng Bắc Bộ.

Đối với chúng tôi, bằng chuyên môn của mình trong điều kiện hết sức hạn chế cả về thời gian và sự hỗ trợ ủng hộ ít ỏi từ phía Toà Giám mục Bùi Chu, cho đến lúc này có thể đưa ra các số liệu và nhận định như sau:

1. Về độ lún công trình: Hoàn toàn không có cơ sở để xác định được độ lún công trình tại thời điểm này, vì một lý do rất đơn giản: Không thể nào tìm lại được cao độ nền của nhà thờ Bùi Chu tại thời điểm xây dựng hoàn thành (năm 1885), nên không thể biết được công trình đã lún bao nhiêu so với cao độ hoàn thiện ban đầu.

2. Về tốc độ lún và lún lệch của công trình: Cho đến thời điểm hiện tại, qua các kết quả khảo sát 3D và theo dõi quy luật vết nứt biến dạng của các cấu kiện, bộ phận công trình, có thể nhận thấy công trình không còn lún (tốc độ lún bằng 0), độ lún lệch của công trình rất không đáng kể (điều này có thể nhìn thấy rõ ràng qua độ thẳng của sống mái, mặt bằng mái, và trên tường chung quanh công trình không có vết nứt xiên nguy hiểm nào từ các góc cửa, góc giao nhau giữa cột - dầm).

Hình mặt đứng bên, kết quả phân tích mô hình 3D của nhóm SHV.

(Độ nghiêng: lệch 1.20 tháp bên phải và 10 tháp bên trái)

3. Về độ nghiêng: Tương tự như độ lún, hoàn toàn không có cơ sở để xác định được độ nghiêng công trình tại thời điểm này, do không thể nào tìm lại được kết quả quan trắc nghiêng của nhà thờ Bùi Chu tại thời điểm xây dựng hoàn thành (năm 1885), nên không thể biết được công trình đã nghiêng bao nhiêu so với ban đầu.

Tuy nhiên, qua kết quả khảo sát 3D, có thể nhận thấy các tháp chuông có lệch so với phương thẳng đứng từ 0.32 đến 1.4 độ (tuỳ vị trí). Điều đặc biệt là phương lệch của các tháp chuông không cùng một phía, mà nghiêng đều về phía nhau ở cả hai bên và trước sau.

Như vậy có thể nhận định các tháp chuông không bị nghiêng vặn như đánh giá của Viện Bảo tồn di tích. Trên các tường tháp chuông cũng không có sự xuất hiện các vết nứt xiên nguy hiểm tại các vị trí cột - dầm giao nhau.

Theo nhận định của chúng tôi, độ nghiêng đều này so với phương thẳng đứng có thể do sai số công nghệ xây dựng những năm trước 1885 không có các thiết bị đo đạc hiện đại, và với chiều cao tháp chuông tương đương một toà nhà hơn 8 tầng hiện nay, hệ giàn giáo tre nứa và biện pháp định vị bằng quả dọi thời kỳ đó không thể đảm bảo độ thẳng đứng tuyệt đối của tháp chuông được.

Hình mặt đứng hướng Nam, kết quả phân tích mô hình 3D của nhóm SHV.

(Độ nghiêng: lệch góc khối tháp chuông và tường sau)

4. Tốc độ nghiêng: Có thể khẳng định công trình không còn nghiêng (tốc độ nghiêng bằng 0) qua quy luật các vết nứt của công trình như đã phân tích trên.

5. Bậc nguy hiểm của công trình: Công trình có bậc nguy hiểm từ B - C. Trong đó bộ phận nguy hiểm không phải là nền móng hay kết cấu chịu lực, mà có thể là bộ phận bao che hoàn thiện, cụ thể hơn ở đây là các cấu kiện trần, một số cấu kiện tường…

Các cấu kiện, bộ phận này hoàn toàn có thể sửa chữa gia cố được với kinh phí thấp hơn rất nhiều lần so với xây mới. Đối với cao độ nền nhà thờ hiện thấp hơn sân chung quanh do cao độ sân đường bị bồi đắp theo thời gian, có thể xây dựng hệ thống thu và thoát nước quanh chu vi công trình, đảm bảo công trình tuyệt đối không bị úng ngập.

Hình mặt đứng hướng Bắc, kết quả phân tích mô hình 3D của nhóm SHV.

(Phần sân phẳng, gân đỉnh mái phẳng, cấu trúc chịu lực ổn định)

Điều cuối cùng chúng tôi muốn minh định, những gì chúng tôi lên tiếng và mong được Toà Giám mục Bùi Chu lắng nghe đón nhận, không gì hơn ngoài tình yêu của chúng tôi với ngôi Thánh đường của chính Giáo phận Bùi Chu, mà ngay từ lúc này, đã là một di sản vô giá không ai và không cách gì có thể có lại được, phục dựng lại được nếu mất đi.

Nhóm tác giả kỹ sư xây dựng, kiến trúc sư, bảo tồn di sản (Thuộc Save Heritage VietNam - Bảo vệ Di sản Việt Nam, viết tắt SHV) - Người Đô Thị


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Sài Gòn từng là 'Paris thu nhỏ' trong mắt người Pháp

Theo PGS.TS Trần Thị Mai, trong quá khứ, người phương Tây ví Sài Gòn còn lớn hơn Băng Cốc của Vương quốc Xiêm và không thua kém một số thành phố ở châu Âu. Vì vậy, họ đã từng quyết tâm xây dựng Sài Gòn thành một 'Paris thu nhỏ'.

Gặp người viết thư tình xuyên thế kỷ ở Bưu điện Sài Gòn

8 giờ sáng, ông Ngộ đạp xe từ nhà đến bưu điện ngồi viết thư tay cho khách. Chiều 3 giờ 30 phút ông đạp xe về.

Vườn rau thuốc Nam nội trồng

Trong ánh nắng chan hòa, tôi thực sự ngỡ ngàng trước cái “cựa mình” trỗi dậy của cỏ cây hoa lá sau những ngày đông lê thê rét mướt.

Nhà Triệu từng 'hùng cứ một phương' trong Bình Ngô đại cáo rồi bị 'trục xuất'

Khi nhìn thấy đền thờ Triệu Đà, Giáo sư sử học Trần Quốc Vượng đã nhớ đến việc sửa câu văn trong Bình Ngô đại cáo: “Tự Triệu Đinh Lý Trần tạo ngã quốc”, ông bèn nói có ý chê một vài tác giả của sử học có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau – bắt buộc hay tự nguyện đã tự ý bỏ đi chữ Triệu, làm sai lạc quy tắc văn bản học.

Di tích lò gốm 300 năm ở Sài Gòn bị san phẳng như thế nào?

Di tích Lò gốm cổ Hưng Lợi thuộc phường 16 (quận 8, TP.HCM), không nằm trong phạm vi khu vực trung tâm nhưng nằm trong khung niên đại hình thành đô thị Sài Gòn. Đây là di tích khảo cổ học duy nhất trong nội thành TP.HCM được khai quật.

Một từ phòng the trần trụi trở thành cao quý lãng mạn trong tiếng Việt

Không chỉ chúng ta mà ngay cả bậc thầy ngôn ngữ là thi hào Nguyễn Du cũng quên luôn chuyện này khi viết câu thơ tả Thúy Kiều trong đoạn Mã Giám sinh đi dạm hỏi: “Mặn nồng một vẻ một ưa/Bằng lòng khách mới tùy cơ dặt dìu”.

Viện Bảo tồn di tích đề xuất hai phương án tu sửa nhà thờ Bùi Chu

Trùng tu cục bộ hoặc hạ giải toàn bộ nhà thờ là hai phương án được Viện Bảo tồn di tích đề xuất sau khi khảo sát hiện trạng di tích.

Sách giả sẽ giết chết ngành xuất bản Việt Nam

Nguyễn Văn Phước, Giám đốc First News - Trí Việt cho rằng, sản xuất, tiêu thụ sách giả sẽ giết chết ngành xuất bản Việt Nam.

Shopee, Sendo, Lazada bị 'điểm mặt' kinh doanh sách giả

Trong buổi công bố bằng chứng tiếp tay tiêu thụ sách giả, sách lậu trong buổi họp sáng ngày 18/3, Công ty Văn hóa sáng tạo Trí Việt - First News đã nêu thẳng tên ba đơn vị có kinh doanh sách online: Shopee, Sendo và Lazada.

TikTok ra mắt công cụ AI tạo video quảng cáo từ văn bản

Kỹ năng - Anh Tú - 23/06/2025 13:00
Trong khuôn khổ Liên hoan quảng cáo Cannes Lions tại Pháp ngày 16.6, TikTok đã ra mắt các công cụ quảng cáo mới sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), cho phép các nhà tiếp thị tạo video quảng cáo từ văn bản hoặc hình ảnh.

Là "trùm", suốt ngày bắt nạt người khác, nhưng Chaien mới là đứa trẻ đáng thương nhất!

Điện ảnh - Đông - 23/06/2025 12:00
Chaien không hề đáng ghét, mà thậm chí còn là đứa trẻ đáng thương.

Cô nàng siêu robot Sophia từng tuyên bố “sẽ hủy diệt loài người” bây giờ ra sao?

Thư giãn - PV - 23/06/2025 11:00
Trong thời điểm AI bùng nổ, lời nói năm xưa của Sophia có đáng lo sợ?

Quét não người dùng ChatGPT suốt 4 tháng, các nhà khoa học phát hiện sự thật kinh hoàng

Suy ngẫm - Nguyễn Hải - 23/06/2025 10:00
Cho dù có thể giúp người dùng cải thiện năng suất làm việc trong ngắn hạn, nghiên cứu chỉ ra rằng việc lệ thuộc vào ChatGPT có thể gây hại lâu dài cho não bộ của người dùng.

Cô gái trẻ "người chuột chũi" chui lên từ miệng cống khiến nhiều người ám ảnh là ai?

Phong cách sống - Huy Hoàng - 23/06/2025 09:00
Khoảnh khắc một cô gái trẻ từ từ chui lên từ miệng cống ngầm ở thành phố Makati (Philippines) khiến nhiều người bị ám ảnh. Danh tính của cô gái cũng được nhiều người quan tâm.

Khai mở cảm xúc - Lo âu và sợ hãi giúp bạn an toàn và sống sót

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 23/06/2025 08:00
Lo âu là cái tên mà ta dùng để gọi nhiều phản ứng của cơ thể và tâm trí, chẳng hạn như những suy nghĩ dồn dập hoặc cảm giác nôn nao ở dạ dày.

Adobe ra mắt ứng dụng đắc lực cho dân chụp ảnh bằng iPhone

Kỹ năng - Anh Tú - 22/06/2025 12:00
Nếu bạn yêu thích chụp ảnh bằng iPhone, ứng dụng mới của Adobe có thể nhanh chóng trở thành công cụ ưa thích của bạn.

Kim Dung giải thích vì sao Kiều Phong 1 chưởng đánh Vô Danh Thần Tăng gãy xương mà không giết nổi con hổ?

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 22/06/2025 11:00
Sự khác biệt về thực lực của Kiều Phong được giải thích thế nào?

Nước mắt "thánh nữ" Maria Ozawa: "Người ta chỉ nhìn thấy tôi trên màn ảnh, nhưng không biết tôi là ai khi tắt máy quay"

Giải trí - Nguyễn Phượng - 22/06/2025 10:00
Trên khuôn mặt trái xoan là cái mũi dọc dừa và đôi mắt ma mị. Maria Ozawa có thể “giết chết” trái tim đàn ông chỉ bằng một ánh mắt. Nhưng phía sau máy quay, chẳng ai tin "nữ hoàng" cũng phải khóc.

Đường vào thiền - Nhờ mối phân tâm này mà bạn không nhìn thấy nỗi đau bên trong

Từ sách - Phim - FN - 22/06/2025 09:00
Hãy nhìn vào những gì bạn đang làm: bạn có tìm cách quên đi nỗi đau không? Nếu tất cả cách thức mà bạn đang sử dụng để quên đi nỗi đau đó bị tước mất, bạn sẽ càng đau khổ hơn.

Vượt lên nghịch cảnh – Chiến thắng con quỷ bên trong chính mình

Từ sách - Phim - Quìn - 22/06/2025 08:00
Trong cuốn sách "Chiến thắng con Quỷ bên trong" (Outwitting the Devil: The Secret to Freedom and Success), Napoleon Hill không chỉ vạch trần những nỗi sợ hãi vô hình mà còn chỉ ra một sự thật sâu sắc: nghịch cảnh không phải là kẻ thù, mà là người thầy vĩ đại nhất.

Tôi đọc người đọc mỗi ngày - Làm báo chân chính là cần đối thoại với người đọc mỗi ngày

Từ sách - Phim - Đan Thanh - 21/06/2025 14:00
"Tôi đọc người đọc mỗi ngày" là một câu chuyện nghề nghiệp, tinh lọc từ sổ tay biên tập của nhà báo Huỳnh Sơn Phước, sau 40 năm hành nghề tại báo Tuổi Trẻ.

Hàng chục nghìn webcam kết nối Internet đang vô tình 'phản chủ'

Kỹ năng - Anh Tú - 21/06/2025 13:00
Theo một nghiên cứu mới từ công ty an ninh mạng Bitsight, hơn 40.000 webcam trên toàn thế giới đang ở trong tình trạng có thể truy cập công khai qua Internet – thường là mà chủ nhân không hề hay biết.

Xem "Sex Education", tôi bẽ bàng nhận ra lý do con luôn quý bạn hơn quý mẹ

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 21/06/2025 12:00
Tôi cố hết sức để gần gũi, tâm sự với con. Nhưng đáp lại, con chỉ thích đi chơi với bạn.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 3, 24/06/2025