'Khai mở cảm xúc' và 'Khai mở hạnh phúc' - Đừng che giấu cảm xúc bằng hai chữ “Ổn mà”
“Ổn mà” – hai chữ ngắn ngủi nhưng lại là câu trả lời phổ biến nhất trong những khoảnh khắc ta cảm thấy tệ nhất.
Nhà văn Mạc Ngôn từng nói: "Gia đình là mảnh đất đầu tiên nuôi dưỡng cảm xúc của một con người, nhưng cũng là nơi dễ sinh ra những tổn thương nhất."
Không ít người nhận ra rằng mình dễ nổi cáu, lạnh nhạt với người thân, nhưng lại cư xử lịch sự, tử tế với người ngoài. Hiện tượng "ngoài nóng trong lạnh" này không phải hiếm gặp, mà phản ánh những vấn đề sâu xa trong quan hệ gia đình hiện đại. Người ta có thể không hề bất hiếu, nhưng lại khó dành sự dịu dàng cho cha mẹ bởi những vết thương chưa lành từ thời thơ ấu.
Nhà tâm lý học Alfred Adler từng nói: "Người hạnh phúc dùng tuổi thơ để chữa lành cả đời, còn người bất hạnh dùng cả đời để chữa lành tuổi thơ".
Nhiều người lớn lên trong môi trường gia đình thiếu thốn sự cảm thông, bị mắng mỏ, kiểm soát hoặc thậm chí trừng phạt dưới danh nghĩa "vì con". Những tổn thương ấy âm thầm tích tụ, hình thành nên kiểu phòng vệ cảm xúc, giữ khoảng cách với người thân để tránh bị tổn thương thêm lần nữa.
Khi cha mẹ dùng sự áp đặt để thay cho lắng nghe, lấy danh nghĩa yêu thương để kiểm soát, con cái dần học được rằng: gia đình không phải nơi an toàn để bộc lộ bản thân. Dù sau này có duy trì mối quan hệ hòa nhã, trong lòng vẫn khó lòng thân thiết trở lại.
Cha mẹ càng dịu dàng, bao dung, thì con cái mới càng dễ mở lòng. Yêu thương sinh ra yêu thương, còn áp đặt và tổn thương chỉ khiến người ta học cách khép lại trái tim.
Trong cuốn "Mối quan hệ thân mật", tác giả viết rằng: Cha mẹ là cỗ máy tạo nên giấc mơ đầu đời của con, cũng là khuôn mẫu hành vi. Mối quan hệ giữa cha và mẹ ảnh hưởng sâu sắc đến thế giới nội tâm của đứa trẻ.
Khi cha mẹ thường xuyên cãi vã, đổ lỗi hoặc lôi con vào mâu thuẫn, đứa trẻ sẽ dần hình thành sự sợ hãi, bất an với chính ngôi nhà của mình. Có khi, các em buộc phải trở thành người hòa giải, bị kẹt giữa tình yêu dành cho cả hai người lớn, điều đó tạo nên áp lực âm thầm, khiến cảm xúc bị kìm nén trong thời gian dài.
Lớn lên, mỗi lần gặp lại cha mẹ, những ký ức cũ lại trỗi dậy khiến nhiều người dễ cáu kỉnh, mệt mỏi hoặc tìm cách né tránh. Cách họ giữ khoảng cách với gia đình không phải là sự vô tâm, mà là bản năng tự vệ của một đứa trẻ từng bị cuốn vào trận chiến không thuộc về mình.
Không phải chỉ có tổn thương mới tạo nên khoảng cách, mà đôi khi, chính sự yêu thương thái quá cũng khiến người ta xa dần khỏi những người thân yêu.
Nhiều đứa trẻ được bao bọc từ nhỏ, không cần làm gì, không phải chịu trách nhiệm gì. Lâu dần, các em hình thành thói quen coi sự hi sinh của người thân là điều hiển nhiên.
Đối với người ngoài, các em lại được dạy phải lễ phép, lịch sự – còn với cha mẹ, ông bà, thì có thể buông lời cáu gắt, gượng gạo hoặc im lặng lạnh lùng. Kiểu "xã hội hóa lệch pha" này khiến con trẻ tưởng rằng: người thân thì không cần phải nỗ lực gì để gìn giữ.
Nhưng sự nuông chiều không dạy được lòng biết ơn. Một đứa trẻ lớn lên trong tiện nghi và được phục vụ mọi thứ, sẽ khó có khả năng thấu cảm và sẻ chia. Lớn lên, chúng dễ rơi vào tình trạng: ngoài thì mềm mỏng, trong nhà lại cộc cằn, thiếu kiên nhẫn.
Vậy làm sao để con cái lớn lên không trở thành người xa lạ trong chính gia đình mình?
Nhiều người lớn khi nhận ra mình đang sống với trái tim nguội lạnh trong chính mái nhà thân quen, mới giật mình đặt câu hỏi: "Phải chăng, ngày bé mình cũng từng bị đối xử như vậy?". Thật vậy, một đứa trẻ sinh ra vốn không biết lạnh nhạt là gì, chúng chỉ học cách yêu thương từ những gì chúng được nhận.
Nếu bạn thường xuyên trách mắng con trước mặt người khác, con sẽ học được rằng yêu thương đi kèm tổn thương.
Nếu bạn kiểm soát mọi lựa chọn của con với danh nghĩa "vì con", con sẽ dần tin rằng, gia đình là nơi không có quyền được là chính mình.
Nếu bạn dành hết dịu dàng cho người ngoài, nhưng về nhà lại cau có, con sẽ nghĩ rằng, lễ phép chỉ dành cho người dưng.
Những đứa trẻ lớn lên trong thiếu thốn sự lắng nghe, trong sự áp đặt hoặc chiều chuộng quá mức, rồi sẽ trở thành người lớn lạc lõng trong chính mái ấm của mình. Họ sẽ lịch thiệp với cả thế giới, nhưng dè chừng, xa cách với người thân.
Vì vậy, hãy bắt đầu lại từ chính hôm nay – nuôi dạy con trong tình yêu thương kèm giới hạn, trong sự tôn trọng cảm xúc chứ không phải kiểm soát hành vi. Hãy để con được thể hiện mình, được nói ra suy nghĩ, được yêu thương mà không đi kèm điều kiện.
Một đứa trẻ từng được thấu hiểu và chấp nhận trong gia đình, khi lớn lên, dù có bước ra thế giới rộng lớn, cũng sẽ luôn biết cách quay về, mỉm cười, và dịu dàng với người thân yêu của mình.
Vì gia đình – nơi gần nhất, cũng nên là nơi ấm nhất.
Và yêu thương, là điều cần học, từ khi con còn rất nhỏ.
