Ký ức về hòa bình

NICOLAS CORNET - TTCN30/04/2025 10:00
Ký ức về hòa bình

Nhiếp ảnh gia người Pháp Nicolas Cornet đã có gần 40 năm gắn bó với Việt Nam trên mọi nẻo đường. Ông nhớ lại và suy ngẫm về những ký ức của chiến tranh và hòa bình nhân nửa thế kỷ Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Các con đường TP.HCM - nơi tôi đặt chân đến cách đây hai tháng - đang tràn ngập bầu không khí náo nhiệt. Từ bến Bạch Đằng đến đại lộ Lê Duẩn, những sự chuẩn bị quy mô lớn cho hàng loạt sự kiện đánh dấu 50 năm thống nhất đất nước đang khiến thành phố trở nên sôi động.

Bầu trời nhộn nhịp máy bay của các "nghệ sĩ không quân" với các vũ điệu không trung được thao diễn kỳ công cho các động tác và đường bay khó của màn trình diễn vũ điệu trên trời sẽ diễn ra trong cuộc diễu binh ngày 30-4. Lần đầu tiên sau 50 năm, lực lượng không quân và lục quân sẽ cùng nhau diễu hành quy mô lớn để mừng ngày hòa bình.

Ngày 30-4-1975, tôi mới 12 tuổi. Tôi nhớ rõ trang bìa một tạp chí Pháp, với hình ảnh người lính Việt Nam trẻ măng cầm súng. Tôi sững sờ trước bức ảnh đó, không thể hiểu nổi điều mình đang thấy. Trong các trang bên trong, tôi theo dõi hàng tuần như thể đọc một cuốn tiểu thuyết bằng hình ảnh về những tin tức từ chiến trường.

Một thế hệ phóng viên ảnh đã gửi về cho chúng tôi những bức hình mạnh mẽ và gây sốc nhất về cuộc chiến. Cũng từ đó, tôi đã khám phá ra thể loại phóng sự ảnh - điều sau này trở thành đam mê, lối sống, và cách để tôi đi, sống và cảm nhận về thế giới.

18 tuổi, tôi đã bị thu hút bởi những nơi có xung đột. Tôi đến Ba Lan với một chiếc ba lô và một chiếc máy ảnh, bắt đầu chuyến đi làm phóng sự đầu tiên. Hòa mình vào dòng người địa phương luôn sẵn lòng giúp đỡ, tôi có mặt tại Gdansk khi xe tăng tiến vào gần xưởng đóng tàu hồi năm 1981. 

Tôi cảm nhận được sự nguy hiểm, nỗi lo của người dân Ba Lan, vẻ hoảng sợ hiện rõ trong từng cuộc trò chuyện. Lần đầu tiên, tôi thấu hiểu thực tế của những bất định mà chiến tranh có thể áp đặt lên từng cá nhân và gia đình - không thể hành động tự do, không thể hình dung tương lai. 

Những người sống giữa chiến tranh khép mình lại, chuyển sang chế độ sinh tồn, dần rời xa hy vọng, quên đi mưu cầu hạnh phúc. Đó là lần đầu tiên tôi thật sự cảm nhận được cái giá của tự do và hòa bình.

Tối thinh lặng trên đường Đồng Khởi

Lần đầu tiên tôi đến Việt Nam là năm 1987. Khi đó, kiến thức lịch sử và chính trị của tôi còn hạn hẹp, chưa đủ để hiểu biết về đất nước này. 

Vì thế, tôi dựa vào cảm giác, vào óc tò mò, và dù còn dè dặt, tôi vẫn khao khát tiếp thu những điều mới mẻ, nhất là những câu chuyện về chiến tranh do các cựu binh kể lại. Khía cạnh lịch sử được nhìn qua lăng kính của người dân, của các gia đình, luôn là điều khiến tôi say mê.

Trong làn gió hậu chiến, Sài Gòn 1987 là một thành phố đang hồi phục, nhưng trầm lắng. Nếu có một lương y thăm khám cho thành phố, người ấy hẳn sẽ khó mà đặt ngón tay nhạy cảm lên cổ tay Sài Gòn để tìm được một nhịp mạch rộn ràng. Không có khách du lịch. 

Chỉ khoảng chục nhà hàng mở cửa, chủ yếu trong các khách sạn lớn. Hoạt động kinh tế khiêm tốn đến mức tối thiểu; thành phố sống chậm lại, đường Đồng Khởi lặng lẽ trong ánh hoàng hôn, chìm vào thinh lặng. Người ta ngủ trên mui ô tô, trên xích lô.

Gần khách sạn, tôi rất ấn tượng với hình ảnh những đứa trẻ hay người lớn tật nguyền và những đứa trẻ lai Mỹ lang thang. Một số em cố gắng nói tiếng Anh với giọng pha lẫn âm sắc Mỹ, học được từ một góc hẻm nào đó. 

Các em không biết tuổi tôi, không nói chuyện trực tiếp với tôi, mà với hình ảnh một chàng trai phương Tây. Tôi không hiểu những câu nói ám chỉ mà các em thốt ra: "Number One!", "Ok Salem!" - các em hét lên như thế. 

12 năm sau khi chiến tranh kết thúc, hòa bình đã hiện hữu, nhưng với tôi, nó mang một gương mặt còn khó hiểu, những ký hiệu, những quy tắc của nó vẫn chất chứa nỗi buồn.

Cái giá cho hòa bình

Ở miền Bắc, những chuyến đi bằng ô tô qua vùng nông thôn luôn mang đến nhiều điều bất ngờ. Trên con đường từ Hà Nội đi Hạ Long, vô số hố bom rải rác như dấu hiệu báo trước sự xuất hiện của những cây cầu, những ngã ba quan trọng, hay nơi đường sắt giao cắt. 

Trong sự im lặng ấy, vùng quê đang dần chữa lành những vết thương - đã khép miệng, nhưng vẫn hiện diện khắp nơi, quá nhiều để quên. 

Cảnh vật dường như chưa kịp tiêu hóa hết những sang chấn, như thể thiên nhiên cũng không thể vượt qua tang thương, không thể hồi sinh hoàn toàn, không thể trải lại tấm thảm xanh của sự thứ tha lên vùng đất đã tổn thương quá nặng nề.

s - Ảnh 2.

Những chiếc thuyền làm từ mảnh nhôm máy bay Mỹ tái chế ở Huế, năm 1989. Ảnh: Nicholas Cornet

Việc chụp ảnh lúc đó rất khó khăn. Gần các cảng, nhà máy hay trên cầu - chỉ để chụp một tấm ảnh những con thuyền trôi trên sông - rất thường xuyên, một người lính hoặc dân quân từ làng gần đó sẽ từ chòi gác bước ra, chạy lại chỗ tôi, khẩu AK47 nảy lên sau lưng và hét lớn: "Bí mật quân sự! Bí mật quân sự!". Trong những tâm trí cứng nhắc và đầy hoài nghi, chiến tranh vẫn để lại vết thương âm ỉ như những quả bom hẹn giờ.

Trên tường làng, tường các nhà máy ở miền Bắc, những khẩu hiệu cũ vẫn còn đó. Là một người tự học, tôi cố gắng đọc và học tiếng Việt. Khẩu hiệu đầu tiên tôi đọc được là: "Sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa!". 

Câu này dài và rất khó nhớ. Tôi vô cùng tự hào khi có thể thuộc lòng. Ở các khu chợ tại Hà Nội (cho đến gần đây, vẫn còn ở chợ Hàng Da), các cô bán hàng trìu mến gọi tôi là "đồng chí" hoặc "Liên Xô".

Tại các thành phố và làng quê, mỗi cuộc gặp gỡ mới đều bắt đầu bằng việc giới thiệu liên quan đến chiến tranh. Trước khi là một con người cụ thể, người ta thường giới thiệu mình là cựu chiến binh của đơn vị nào, đóng quân ở tỉnh nào, vào thời điểm nào. 

Với những người từng tham gia kháng chiến, họ không dùng tên thật mà giới thiệu bằng bí danh trong chiến đấu. Trong các bữa cơm sau giờ làm, các câu chuyện về chiến tranh, về cuộc sống thường ngày dưới bom đạn, trong rừng sâu hay trong tù, thậm chí cả những trận đòn tra tấn - thường được kể lại.

Ngày qua ngày, tôi chắp nối từng mảnh, từng mảnh một của bức tranh lịch sử đồ sộ, vinh quang, nhưng cũng nhiều đau khổ: từ những người lính trẻ, những người kháng chiến, cho đến các nhà lãnh đạo mà tôi đã có dịp gặp gỡ trong các chuyến viết phóng sự. Mỗi câu chuyện nghe được đều giúp tôi hiểu rõ hơn về cái giá cho hòa bình.

Ở miền Trung, chúng tôi băng ngang cây cầu bắc qua sông Bến Hải trong im lặng thiêng liêng. Tôi cố gắng từ từ hiểu quy mô của các chiến dịch trong quá khứ. Từ những gì còn sót lại của vùng phi quân sự (DMZ) ở Quảng Trị đến đèo Hải Vân, ven quốc lộ 1 trải dài những đống kim loại - tàn tích của chiến tranh. 

Lưới chống lầy, xác xe đủ loại, đạn dược, thiết bị quân sự bị phá hỏng - tất cả giờ là những đống sắt vụn cao vút. Tôi vẫn nhớ những nơi còn sót lại xe bọc thép và xe tăng - những quái vật khổng lồ bằng kim loại cuối cùng bị bỏ lại như trong một nghĩa địa voi.

Ở Huế, những chiếc ghe nhỏ của người dân chở chúng tôi qua sông Hương làm bằng nhôm tái chế từ máy bay và trực thăng Mỹ. Kẻng trường học là vỏ đạn pháo rỗng. Một mảnh đạn rocket được dùng để đánh dấu mép đường. 

Người dân dường như không còn để ý rằng dấu vết chiến tranh vẫn ở đó, hiện diện khắp nơi trong cuộc sống thường nhật, và tất nhiên vẫn còn dai dẳng trong tâm trí.

Đổi mới, bước ngoặt và làn gió hy vọng

Những năm 1990, với chính sách Đổi mới, đất nước dần mở cửa; hoạt động kinh tế thị trường được cho phép trở lại. Như một đội quân kiến, những chiếc ghế nhựa nhỏ bắt đầu "bò ra khỏi nhà" để chiếm chỗ từng mét một trên vỉa hè cả thành phố lẫn làng mạc. 

Luồng sinh khí mới thổi bừng sức sống cho con người. Những sáng kiến kinh doanh nhỏ lẻ lan đi như lửa gặp rơm. Các cửa hàng mở ra, quán ăn vỉa hè nở rộ, tất cả còn mong manh, nhưng dần dần cảm giác thật rõ ràng là một trang sử đang được lật sang.

Với thế hệ sinh ra những năm 1990, hy vọng đã trở lại. Họ không còn nghe tiếng bom rơi, không chứng kiến các trận chiến. Những đứa con của hòa bình mang trong mình nguồn năng lượng mới, ánh mắt hướng về tương lai.

Suốt 20 năm qua, họ là trung tâm của sự phát triển kinh tế tại Việt Nam - điều đã được cộng đồng quốc tế công nhận. Họ gắn bó với châu Á, học các ngôn ngữ trong khu vực. Một phần văn hóa của họ được thu thập từ Internet, biến họ thành những con người đương đại, có ý thức về nhiều thực tại khác trên thế giới.

Gần đây, tôi xem lại tranh ảnh và minh họa trên những số báo thời chiến của Văn nghệ quân đội

Dĩ nhiên, đó là góc nhìn về chiến tranh từ miền Bắc và trực tiếp từ tiền tuyến, nhưng nhờ khoảng lùi nhất định, ta dần khám phá được mức độ sâu rộng của cuộc chiến - cả về thời gian lẫn chiều sâu. Những câu chuyện trong đời sống gia đình nơi hậu phương, những người lính ngoài mặt trận, suốt nhiều năm, xã hội chỉ xoay quanh chiến tranh, vì bắt buộc. 

Một chuyển động không ngừng. Một con lắc (như con lắc của Foucault) treo lơ lửng giữa trời, cho phép từ đứa trẻ đến cụ già cảm nhận - không phải là sự quay của trái đất - mà là sự trở đi trở lại không thể tránh khỏi của đề tài chiến tranh.

Vài chục năm qua, các bác sĩ, nhà tâm lý học và nhà nghiên cứu đã bắt đầu xem xét di chứng vô hình của những năm tháng gian khổ đấy. Trong lĩnh vực này, cũng như nhiều lĩnh vực khác, không có loại thuốc thần kỳ nào, và liệu pháp duy nhất là qua hành trình của lời nói: nhắc lại lịch sử chung, diễn đạt nỗi đau, thừa nhận tổn thương.

Trên những luống cày hòa bình, mỗi người được tự do gieo những hạt giống sẽ mang lại giá trị cho ngày mai. Ngày 30-4, những khẩu pháo bên bờ sông Sài Gòn sẽ vang lên như hồi chuông tưởng niệm. Trong sự im lặng tiếp theo sau, ta có thể nghĩ đến 50 năm sắp tới.


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Hiểu 3 quy luật đổi vận mệnh, kiếm tiền trong tầm tay

"Của cải trung bình 7 năm chuyển giao một lần, đằng sau mỗi một lần chuyển giao là sự điều khiển của công nghệ”, Founder một công ty lớn khẳng định.
2

31 câu nói của Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 về tình yêu, hòa bình và lòng từ bi

 Đức Đạt Lai Lạt Ma là danh hiệu lãnh đạo tinh thần của Phật giáo Tây Tạng. Trong tiếng Mông Cổ, Đạt Lai có nghĩa là “đại dương” hay “rộng lớn” và trong tiếng Tây Tạng, “Lạt Ma” có nghĩa là “bậc thầy” hoặc “đạo sư”.
3

Tỷ phú Rockefeller chia sẻ 9 bí quyết đáng kinh ngạc cho con cháu

"Quan trọng nhất là để cho người khác thả lỏng cảnh giác. Sau đó, chúng ta tóm lấy cơ hội, lặng lẽ đứng đầu và khiến mọi người kinh ngạc. Nếu làm được, con sẽ dễ thành đại sự”, ông trùm kinh doanh đã âm thầm chia sẻ những bí quyết đáng kinh ngạc cho con cháu.
4

Sự cố 60 triệu người mất điện khiến tôi "sáng mắt": Có nhiều tiền mà lâm vào cảnh này cũng vô dụng

Việc bị ngắt kết nối đột ngột khiến cuộc sống của nhiều người bị ảnh hưởng, họ nhận ra mình đã phụ thuộc vào công nghệ quá nhiều.
5

Cơn ác mộng deepfake ở Hàn Quốc: Khi hình ảnh AI giả mạo phá hủy cuộc đời thật

Hàn Quốc đang đối mặt với làn sóng tội phạm deepfake ngày càng gia tăng, trong đó, các công nghệ AI được sử dụng để tạo ra hình ảnh và video giả mạo, thường nhắm vào phụ nữ, bao gồm cả học sinh, giáo viên và người nổi tiếng.

Nghịch lý: Tại sao bạn bè ngày nhỏ rất thân, lớn lên lại tỏ ra không quen biết?

Tình bạn cũng giống như một cái cây. Nếu không được chăm sóc, tưới nước thường xuyên, nó sẽ dần khô héo.

Dấu hiệu nhận biết quý nhân bên cạnh bạn: Đó là những người có tầm nhìn dài hạn

Những người thực sự tuyệt vời là những người có tầm nhìn dài hạn.

Từ năm 2025 trở đi, điều thực sự khiến bạn thất nghiệp chính là ‘tâm lý DeepSeek, tâm lý Chat GPT’

Tâm lý DeepSeek, tâm lý Chat GPT khiến bạn mất đi 2 điều quý giá nhất đối với con người trong quá trình học tập và làm việc: Thói quen suy nghĩ độc lập và kiên trì học tập suốt đời. Cứ thế, AI sẽ ‘đá bay’ bạn ra khỏi chốn công sở.

Giữa làn sóng AI, thứ giết chết con người không phải Chat GPT, DeepSeek,... mà là lối tư duy này

DeepSeek giống như cần sa, nó có tác dụng giảm đau. Nhưng một khi bạn bị nghiện, nó sẽ chỉ gây tổn hại đến não và khiến bạn hoàn toàn mất khả năng suy nghĩ.

Học hỏi 14 thói quen của những người sáng tạo để trở nên sáng tạo hơn

Nếu bạn đang mắc kẹt trong bài tập hoặc dường như không thể hoàn thành một tác phẩm nghệ thuật, hãy tập trung xây dựng những thói quen sau đây của những người sáng tạo. Theo thời gian, bạn sẽ học được cách sáng tạo nhanh hơn, dễ dàng hơn và lâu dài hơn.

Sau tuổi 40, nhìn vào 4 điểm này là biết nửa đời sau sung sướng hay bất hạnh

Đây đều là thói quen sống cấp cao mà ít người làm được!

Nghiên cứu ĐH Harvard: Hoàn cảnh gia đình không quyết định 100% số phận con người

Những người tin rằng họ có thể thay đổi vận mệnh của mình, bất kể nguồn gốc của họ, sẽ tiến xa hơn những người hay bỏ cuộc.

Tránh xa loại người này, bạn sẽ không rơi vào nghèo khó

Con người chịu ảnh hưởng rất lớn bởi các mối quan hệ xung quanh.

Putin - Logic của quyền lực : Nhân vật lịch sử hay biểu tượng của kiểm soát tuyệt đối?

Trong thời đại mà hình ảnh các nhà lãnh đạo thường bị bóp méo bởi truyền thông, thì "Putin – Logic của quyền lực" như một cánh cửa hiếm hoi hé lộ hậu trường quyền lực thực sự.

Xem "Sex Education", tôi chết lặng vì hành động từng làm với cha: Có những tổn thương mà ta day dứt cả đời

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 10/05/2025 13:00
Đôi khi, ước mơ đẹp nhất không phải là những điều lớn lao, mà chính là hạnh phúc giản dị của những người thân yêu.

Tại sao không nên dùng vân tay để mở khóa điện thoại?

Kỹ năng - KV - 10/05/2025 12:00
Touch ID (khóa vân tay) từng một thời được coi là phương pháp bảo mật lý tưởng, nhưng qua thực tiễn lại bộc lộ những điểm yếu về khả năng bảo mật.

Có phải vì biểu ca, Vương Ngữ Yên rời bỏ Đoàn Dự, câu trả lời đến từ Vân Trung Hạc

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 10/05/2025 11:00
Vì sao Đoàn Dự thất bại trong cuộc chinh phục trái tim Vương Ngữ Yên?

8 câu nói để đời của "huyền thoại đầu tư" Warren Buffett

Suy ngẫm - Cẩm Hà - 10/05/2025 10:00
Warren Buffett sẽ rời bỏ vị trí CEO Berkshire Hathaway vào cuối năm 2025. Dù về hậu trường, những câu nói kinh điển của ông vẫn là kim chỉ nam bất hủ cho giới đầu tư toàn cầu.

Phạm Xuân Ẩn, vị tướng tình báo huyền thoại của Việt Nam khiến địch lầm tưởng CIA

Phong cách sống - Thiên Bình - 10/05/2025 09:00
Tài năng và nhân cách của ông khiến giới báo chí quốc tế phải bày tỏ sự kính trọng, cho rằng trong lịch sử tình báo chiến tranh, ít ai thành công như ông.

Putin - Logic của quyền lực : Nhân vật lịch sử hay biểu tượng của kiểm soát tuyệt đối?

Từ sách - Phim - Minh Hằng - 10/05/2025 08:00
Trong thời đại mà hình ảnh các nhà lãnh đạo thường bị bóp méo bởi truyền thông, thì "Putin – Logic của quyền lực" như một cánh cửa hiếm hoi hé lộ hậu trường quyền lực thực sự.

Xem "Sex Education", tôi hối hận vì lỗi với mẹ: Bài học đắt giá từ một câu nói của cô gái nghèo khó

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 09/05/2025 13:00
Bộ phim "Sex Education" đã giúp tôi thoát khỏi những ám ảnh về tuổi thơ. Tôi cũng nhận ra lỗi sai nghiêm trọng của mình đối với mẹ.

'Bố ơi, mình đi đâu thế?' trở lại: Nhiều khoảnh khắc 'đốn tim' khán giả

Truyền hình - Hạ Vĩ - 09/05/2025 12:00
Qua các thử thách “siêu ngầu” như chải tóc ngựa, đánh răng hà mã, các cặp bố con “triệu view” mang đến tiếng cười, nước mắt và bài học ấm áp về tình cha con. Biến hành trình tập sự thành chuyến đi, các ông bố cùng con khám phá thế giới rộng lớn hơn tất cả những gì các bé từng biết.

Cách giành lại quyền làm chủ bộ não khi nghiện ChatGPT và các chatbot AI

Kỹ năng - Sơn Vân - 09/05/2025 11:00
Nhiều thanh thiếu niên đang ở trên ranh giới mong manh giữa nhờ ChatGPT hỗ trợ nhiều thứ và sự lệ thuộc quá mức vào chatbot trí tuệ nhân tạo của OpenAI.

5 châm ngôn của Warren Buffett: Giá trị hơn cả mã cổ phiếu; tiết lộ bí quyết trường thọ

Phong cách sống - Trang Đào - 09/05/2025 10:00
Warren Buffett, 94 tuổi, không nói về các mô hình tài chính phức tạp mà nói với chúng ta bằng những lời thẳng thắn nhất: Đầu tư là một cuộc chạy marathon, đừng để bị phân tâm bởi những tiếng ồn ngắn hạn.

Bộ sách Khai mở cảm xúc và Khai mở hạnh phúc

Tủ sách - FN - 09/05/2025 09:00
Cảm xúc là gì, xuất hiện từ đâu? Chúng hoạt động như thế nào trong não và cơ thể? Có tốt hơn nếu chỉ trải nghiệm những cảm xúc tốt đẹp và rũ bỏ tất cả cảm xúc khó chịu? Và hạnh phúc là gì? Chúng ta có nhất thiết phải liên tục hạnh phúc, mãi mãi hạnh phúc không?

“Cứ tu thôi, đừng đổ thừa”: Phật pháp đời thường qua lời Thầy Thích Pháp Hòa

Từ sách - Phim - Quìn - 09/05/2025 08:00
"Chia sẻ từ trái tim" và "Con đường chuyển hóa" là hai cuốn tuyển tập những bài pháp thoại được nhiều người yêu mến của Thầy Pháp Hòa, được chọn lọc kỹ lưỡng nhằm giữ nguyên giọng văn mộc mạc nhưng thấm đẫm chiều sâu.

Sự cố 60 triệu người mất điện khiến tôi "sáng mắt": Có nhiều tiền mà lâm vào cảnh này cũng vô dụng

Suy ngẫm - Thùy Anh - 08/05/2025 12:00
Việc bị ngắt kết nối đột ngột khiến cuộc sống của nhiều người bị ảnh hưởng, họ nhận ra mình đã phụ thuộc vào công nghệ quá nhiều.

Giáo viên, dân văn phòng đều thích: AI tóm tắt tài liệu của Google “nói” được tiếng Việt

Kỹ năng - Lê Duy - 08/05/2025 11:00
Sau khi triển khai NotebookLM đến hơn 200 quốc gia vào năm ngoái, giờ đây, tính năng Audio Overviews của NotebookLM đã có tiếng Việt.

Tỷ phú Warren Buffett mượn cũi khi con chào đời, mời Bill Gates ăn bằng phiếu giảm giá và khoản đầu tư tệ nhất

Phong cách sống - Sơn Vân - 08/05/2025 10:00
Nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett hiện có giá trị tài sản ròng 169 tỉ USD, theo Bloomberg Billionaires Index (chỉ số tỉ phú Bloomberg) và trở thành người giàu thứ năm thế giới.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 7, 10/05/2025