Bên tách cà phê: Triết gia Ludwig Wittgenstein và triết học thông qua thưởng lãm cà phê

28/05/2020 17:00
Bên tách cà phê: Triết gia Ludwig Wittgenstein và triết học thông qua thưởng lãm cà phê

Xã hội cà phê tại Viên đã tạo nên bầu khí quyển tuyệt vời cho triết gia Ludwig Wittgenstein khởi xuất những tư tưởng mới góp phần vào sự đa dạng hóa dòng hợp lưu tri thức của thời đại “bùng nổ văn hóa”.

          

Bước sang thế kỷ 19, chủ nghĩa dân tộc phát triển mạnh mẽ, với mong muốn xây dựng quốc gia trên nền tảng bản sắc dân tộc và phát triển ý thức hệ của riêng mình. Chủ nghĩa này đồng thời phủ nhận tính độc lập tồn tại ở các quốc gia đa dân tộc. Trong thời điểm ấy, ở Viên hình thành một tầng lớp trí thức nỗ lực xây dựng nền triết học mang bản sắc nước Áo, phản đối quan điểm phủ nhận có một ý thức hệ độc lập tại đây.

Là chính thể quân chủ Áo – Hung, thật khó để định danh rõ ràng về mặt địa lý hay sắc tộc tại quốc gia đa dân tộc này. Mặc dù, tiếng Đức chiếm ưu thế và trở thành ngôn ngữ chính nhưng vẫn thể hiện sự thẩm thấu và ảnh hưởng lẫn nhau ở nơi kết giao với ngữ hệ Ấn - Âu (Slav) và Roman, dần dần tạo thành tính liên tục văn hóa – lịch sử tới mức ngôn ngữ này bao trùm cả nước Áo với hai nền cộng hòa trong suốt thế kỷ 20.

Do vậy, muốn tách riêng tính độc lập, thống nhất của nước Áo không thể tìm trong các lĩnh vực dân tộc, chính trị mà cần tìm ở “lĩnh vực tinh thần” trong triết học. Xuất phát từ lập trường phê bình ngôn ngữ của Bernard Bolcano nhằm đòi hỏi tôn trọng khác biệt dân tộc khi công nhận tính tương đối của ngôn ngữ với từng dân tộc khác nhau, triết học ngôn ngữ đã phát triển mạnh mẽ và trở thành một trong những khuynh hướng đặc trưng của tư duy Áo thời kỳ này. Và người người đưa triết học ngôn ngữ đạt đến đỉnh cao chính là Ludwig Wittgenstein.

Xuất thân từ một gia đình có truyền thống trong ngành công nghiệp, ban đầu Ludwig Wittgenstein nghiên cứu các bộ môn kỹ thuật để chuẩn bị trở thành kỹ sư. Thế nhưng, với niềm yêu thích với toán học và logic ngày càng lớn, Ludwig Wittgenstein quan tâm nhiều hơn tới lĩnh vực triết học. Và mối quan tâm đó chỉ thực sự trỗi dậy khi ông làm quen và trò chuyện với các nhà triết học nơi hàng quán cà phê thành Viên trong thời gian giảng dạy tại một làng nhỏ vùng Hạ Áo.

Chính tại cộng đồng trí thức kỳ diệu này, Ludwig Wittgenstein đã có cơ hội đàm thoại với các nhà thực chứng của câu lạc bộ triết học Viên tiêu biểu như Moritz Schlick, Rudolf Carnap,…về đường lối phát triển khoa học logic nhờ toán học. Điều này đã khơi dậy trong ông niềm đam mê với những vấn đề lý luận nhận thức, đặc biệt là vai trò của ngôn ngữ trong tư duy và cuộc sống của nhân loại. Ông đưa ra kết luận rằng các câu hỏi siêu hình học (vấn đề tồn tại và nguồn gốc của tồn tại) xét về bản chất là không thể có câu trả lời.

Triết học về cơ bản hoạt động cốt ở việc làm sáng tỏ ngôn ngữ, và nhiệm vụ duy nhất của nhà triết học chính là chỉ ra sự vô nghĩa, cùng khả năng không thể trả lời trước các vấn đề siêu hình học ấy. Từ đó, Ludwig Wittgenstein đã thực hiện thành công hai lần cải tạo triệt để thế giới quan triết học thời đại. Lần đầu là bằng khái niệm được định hướng tới logic của một ngôn ngữ lý tưởng. Lần thứ hai là bằng triết học hậu kỳ của mình, ông đã đưa ra quan điểm coi vận dụng là tiêu chí quyết định của ngôn ngữ.

Sinh hoạt trong cộng đồng trí thức gắn liền với các hàng quán cà phê tại Viên, không chỉ không gian cùng mối liên hệ với hội triết gia có ảnh hướng tới Ludwig Wittgenstein mà chính thức uống tuyệt vời này đã khai mở cảm hứng truy cầu những vấn đề triết học trong ông. Một tiên đề nổi tiếng của Ludwig Wittgenstein đã mở ra một cuộc điều tra triết học thú vị về vai trò của ngôn ngữ thông qua thưởng lãm cà phê: “Liệu bạn có thể miêu tả hương vị của cà phê?”.

Xem xét nhiều trích dẫn về cà phê của vị văn hào Honozé de Balzac, ông nhận thấy mỗi trích dẫn lại đem đến những cảm nhận khác nhau: đôi khi cà phê là nguồn năng lượng thức tỉnh tâm trí, khi lại được nhắc đến như yếu tố giúp lấp đầy năng lượng, cân bằng cuộc sống, hoặc được ví như phương thức để hiểu được tâm hồn người thưởng lãm. Nhận thức rằng rất khó để nắm bắt sự đầy đủ của việc “trải nghiệm thưởng lãm cà phê”, Ludwig Wittgenstein đã đi đến tổng kết cuộc điều tra triết học thú vị của mình rằng không ngôn từ nào có thể miêu tả toàn diện, mà chỉ truyền đạt trải nghiệm của con người tại thời điểm nói.

Đây trở thành một trong những tiên đề quan trọng bồi đắp nên sự hoàn chỉnh cho hệ thống tư tưởng triết học ngôn ngữ của ông và được truyền tải đầy đủ trong tác phẩm “Những tìm sâu triết học”. Tác phẩm đóng vai trò quan trọng trong việc đánh dấu bước ngoặt sự phát triển của triết học Ludwig Wittgenstein giai đoạn hậu kỳ, khi ông tập trung vào việc tìm sâu các hiện tượng ngôn ngữ ở trong cách dùng sơ khai của chúng, đưa đến nhận thức rõ ràng về mục đích và chức năng của từ ngữ.

Tư tưởng này của ông đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến hàng loạt các trường phái triết học kế tiếp như chú giải học, thuyết hành vi ngôn ngữ tới chủ nghĩa hậu hiện đại và hậu thực chứng. Ludwig Wittgenstein đồng thời được công nhận là triết gia vĩ đại của thế kỷ 20 khi giải quyết những nan đề của triết học, bao gồm vấn đề xem xét lại bản chất của triết học và vấn đề ngôn ngữ như là một phương cách của con người tiếp cận thế giới và chính mình.

Trong chiều hướng đó, hàng quán cà phê tại Viên chính là nơi chốn giúp con người thấu hiểu bản chất đời sống, phát huy tính hiền giả tiềm ẩn trong mỗi người. Nơi đây đã góp phần quan trọng vào quá trình Ludwig Wittgenstein tìm ra mối liên hệ giữa thế giới (thực tại), tư tưởng và ngôn ngữ. Và hàng quán cà phê cũng trở thành một loại hình câu lạc bộ dân chủ, một tổ chức xã hội lý tưởng không thể thiếu trong giới trí thức thành Viên, tạo cơ hội cho họ gặp gỡ đàm thoại, tự do tranh luận, khơi dậy suy tưởng, hình thành nên làn sóng trào lưu tư tưởng thời đại “bùng nổ văn hóa”.

Đón đọc kỳ sau: Cà phê Tâm thức Viên - di sản văn hóa phi vật thể


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Sài Gòn từng là 'Paris thu nhỏ' trong mắt người Pháp

Theo PGS.TS Trần Thị Mai, trong quá khứ, người phương Tây ví Sài Gòn còn lớn hơn Băng Cốc của Vương quốc Xiêm và không thua kém một số thành phố ở châu Âu. Vì vậy, họ đã từng quyết tâm xây dựng Sài Gòn thành một 'Paris thu nhỏ'.

Hội Mỹ thuật Việt Nam lên tiếng về vụ sơn lại tượng ở Công viên Thống Nhất

Phải nói thật, đây là một điều rất dở và đáng tiếc. Lẽ ra, trước khi tiến hành việc này, bên Công viên Thống Nhất phải hỏi ý kiến các cơ quan chuyên môn”, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam nói.

Tái tạo thành công tác phẩm nghệ thuật bí ẩn trên đá cổ 500 năm về trước

Tác phẩm nghệ thuật bí ẩn trên đá cổ có tuổi đời đến 500 năm vừa được tìm thấy ở Australia là một trong những tác phẩm nghệ thuật quý hiếm nhất trên thế giới.

Giới mỹ thuật “sốc nặng” trước việc sơn lại tượng 60 năm tuổi ở Công viên Thống Nhất

Những bức tượng có tuổi đời hơn 60 năm trong Công viên Thống Nhất bất ngờ được phủ những lớp sơn mới khiến không chỉ người dân mà cả giới hội hoạ cũng ngỡ ngàng.

Bộ ảnh phục chế màu Sài Gòn 100 năm trước đang chia sẻ chóng mặt trên mạng bởi màu xanh ở Nhà thờ Đức Bà

Những hình ảnh được phục chế lại có màu sắc khiến cho Sài Gòn trở nên đẹp và sống động hơn rất nhiều.

Bên tách cà phê: Đại văn hào Peter Altenberg - quán cà phê thăng hoa số phận đời người

Nằm ở giao diện giữa Tây và Đông Âu, các quán cà phê ở Viên đã trở thành nơi chốn khẳng định: sự quý phái thật sự của bản thân nằm ở tư duy con người.

Bức “Tiếng thét” của Edvard Munch cần phải được... giãn cách

Người yêu hội họa sắp tới có thể sẽ phải đứng từ xa chiêm ngưỡng bức “Tiếng thét” (thực hiện hồi năm 1910), bởi độ ẩm đang gây tổn hại đối với màu sắc trên tác phẩm.

Báo Anh đăng tải bộ ảnh chài lưới đẹp mê hoặc của tay máy Việt Nam

Những bức ảnh dưới đây được chụp ở An Hải, Phú Yên bởi nhiếp ảnh gia Khánh Phan (34 tuổi). Tờ tin tức Daily Mail (Anh) đã đăng tải tin bài giới thiệu những bức ảnh chài lưới đẹp hút hồn này.

Họa sĩ gây sốt mạng với “combo” hội họa kèm nhiếp ảnh

Những bức tranh phong cảnh chân thực dưới đây khắc họa đúng những gì tồn tại trong thực tế và còn hòa trộn tuyệt vời vào trong thực tế ấy, thông qua những bức ảnh tạo hiệu ứng thị giác.

TikTok ra mắt công cụ AI tạo video quảng cáo từ văn bản

Kỹ năng - Anh Tú - 23/06/2025 13:00
Trong khuôn khổ Liên hoan quảng cáo Cannes Lions tại Pháp ngày 16.6, TikTok đã ra mắt các công cụ quảng cáo mới sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), cho phép các nhà tiếp thị tạo video quảng cáo từ văn bản hoặc hình ảnh.

Là "trùm", suốt ngày bắt nạt người khác, nhưng Chaien mới là đứa trẻ đáng thương nhất!

Điện ảnh - Đông - 23/06/2025 12:00
Chaien không hề đáng ghét, mà thậm chí còn là đứa trẻ đáng thương.

Cô nàng siêu robot Sophia từng tuyên bố “sẽ hủy diệt loài người” bây giờ ra sao?

Thư giãn - PV - 23/06/2025 11:00
Trong thời điểm AI bùng nổ, lời nói năm xưa của Sophia có đáng lo sợ?

Quét não người dùng ChatGPT suốt 4 tháng, các nhà khoa học phát hiện sự thật kinh hoàng

Suy ngẫm - Nguyễn Hải - 23/06/2025 10:00
Cho dù có thể giúp người dùng cải thiện năng suất làm việc trong ngắn hạn, nghiên cứu chỉ ra rằng việc lệ thuộc vào ChatGPT có thể gây hại lâu dài cho não bộ của người dùng.

Cô gái trẻ "người chuột chũi" chui lên từ miệng cống khiến nhiều người ám ảnh là ai?

Phong cách sống - Huy Hoàng - 23/06/2025 09:00
Khoảnh khắc một cô gái trẻ từ từ chui lên từ miệng cống ngầm ở thành phố Makati (Philippines) khiến nhiều người bị ám ảnh. Danh tính của cô gái cũng được nhiều người quan tâm.

Khai mở cảm xúc - Lo âu và sợ hãi giúp bạn an toàn và sống sót

Từ sách - Phim - Quang Thanh - 23/06/2025 08:00
Lo âu là cái tên mà ta dùng để gọi nhiều phản ứng của cơ thể và tâm trí, chẳng hạn như những suy nghĩ dồn dập hoặc cảm giác nôn nao ở dạ dày.

Adobe ra mắt ứng dụng đắc lực cho dân chụp ảnh bằng iPhone

Kỹ năng - Anh Tú - 22/06/2025 12:00
Nếu bạn yêu thích chụp ảnh bằng iPhone, ứng dụng mới của Adobe có thể nhanh chóng trở thành công cụ ưa thích của bạn.

Kim Dung giải thích vì sao Kiều Phong 1 chưởng đánh Vô Danh Thần Tăng gãy xương mà không giết nổi con hổ?

Thư giãn - Nguyệt Phạm - 22/06/2025 11:00
Sự khác biệt về thực lực của Kiều Phong được giải thích thế nào?

Nước mắt "thánh nữ" Maria Ozawa: "Người ta chỉ nhìn thấy tôi trên màn ảnh, nhưng không biết tôi là ai khi tắt máy quay"

Giải trí - Nguyễn Phượng - 22/06/2025 10:00
Trên khuôn mặt trái xoan là cái mũi dọc dừa và đôi mắt ma mị. Maria Ozawa có thể “giết chết” trái tim đàn ông chỉ bằng một ánh mắt. Nhưng phía sau máy quay, chẳng ai tin "nữ hoàng" cũng phải khóc.

Đường vào thiền - Nhờ mối phân tâm này mà bạn không nhìn thấy nỗi đau bên trong

Từ sách - Phim - FN - 22/06/2025 09:00
Hãy nhìn vào những gì bạn đang làm: bạn có tìm cách quên đi nỗi đau không? Nếu tất cả cách thức mà bạn đang sử dụng để quên đi nỗi đau đó bị tước mất, bạn sẽ càng đau khổ hơn.

Vượt lên nghịch cảnh – Chiến thắng con quỷ bên trong chính mình

Từ sách - Phim - Quìn - 22/06/2025 08:00
Trong cuốn sách "Chiến thắng con Quỷ bên trong" (Outwitting the Devil: The Secret to Freedom and Success), Napoleon Hill không chỉ vạch trần những nỗi sợ hãi vô hình mà còn chỉ ra một sự thật sâu sắc: nghịch cảnh không phải là kẻ thù, mà là người thầy vĩ đại nhất.

Tôi đọc người đọc mỗi ngày - Làm báo chân chính là cần đối thoại với người đọc mỗi ngày

Từ sách - Phim - Đan Thanh - 21/06/2025 14:00
"Tôi đọc người đọc mỗi ngày" là một câu chuyện nghề nghiệp, tinh lọc từ sổ tay biên tập của nhà báo Huỳnh Sơn Phước, sau 40 năm hành nghề tại báo Tuổi Trẻ.

Hàng chục nghìn webcam kết nối Internet đang vô tình 'phản chủ'

Kỹ năng - Anh Tú - 21/06/2025 13:00
Theo một nghiên cứu mới từ công ty an ninh mạng Bitsight, hơn 40.000 webcam trên toàn thế giới đang ở trong tình trạng có thể truy cập công khai qua Internet – thường là mà chủ nhân không hề hay biết.

Xem "Sex Education", tôi bẽ bàng nhận ra lý do con luôn quý bạn hơn quý mẹ

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 21/06/2025 12:00
Tôi cố hết sức để gần gũi, tâm sự với con. Nhưng đáp lại, con chỉ thích đi chơi với bạn.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 2, 23/06/2025