Quê người trọn kiếp lưu đày

11/02/2020 13:46
Quê người trọn kiếp lưu đày

Thời tiền chiến, Nguyễn Tuân đã để lại cho độc giả Việt Nam thiên tiểu thuyết "Thiếu quê hương" kể về người lấy việc rày đây mai đó làm khoái thú ở đời, đi hết Hà Nội, vào Sài Gòn rồi sang tận nước ngoài.

Nay, những kẻ hậu sinh của Nguyễn Tuân thấy mình “thiếu quê hương” theo một cách khác. Ẩn sau những cụm từ “đi Bình Dương” của người miền Tây hay “nước ngoài” của người dân ở những ngôi làng triệu phú là cả một cuộc đời, một thân phận, một quê hương bị bỏ lại.

Trong tuyển tập Kẻ ly hương, không giống những tác giả khác, Thi Bui - nhà văn người Mỹ gốc Việt đã chọn vẽ thay vì viết. Ở bức tranh đầu tiên ta có thể thấy chia ra thành hai khung hình, hai thế giới rõ rệt. Phần trên miêu tả một phụ nữ lỉnh kỉnh hành lý, với nào nước hoa, quần áo, thẻ tín dụng và nữ trang... đang trong chuyến du lịch năm 2017.

Phần dưới vẫn cô gái ấy, trong dáng hình một đứa trẻ cùng những anh chị em của mình, với lỉnh kỉnh hành lý, quần áo..., họ là những người tị nạn từ hồi năm 1978. Hai bức tranh miêu tả hai chặng đời của một cô gái, vẫn trong một cuộc lữ hành, vẫn những món hành lý căn bản, nhưng khác biệt như thiên đường và địa ngục.

Ở một bức tranh khác, Thi Bui vẽ một cô gái trơ trọi giữa những mảnh vỡ gia đình, bạn bè, văn hóa, ngôn ngữ... Một sự đổ vỡ mà những người tị nạn chắc chắn phải chấp nhận khi đứng trước chọn lựa ra đi. Họ không chỉ thiếu quê hương, họ còn chấp nhận đánh mất quá khứ, với họ tổ quốc cũ đã thành quá vãng, nhưng đồng thời họ cũng không thuộc về tổ quốc mới, khi mà không phải lúc nào, nơi họ đến, những người bản xứ cũng sẵn sàng chào đón họ.

Nhà văn, nhà thơ Ocean Vuong - Ảnh: TLNG

Bao nhiêu người nhập cư trú ẩn trong những lều trại tạm bợ trĩu nặng tuyết, trong những cánh rừng mùa đông khắc nghiệt nhất của nước Nga. Cùng một dạng mùa đông đã góp phần suy yếu các quân đội thiện chiến của Napoléon, của Hitler.

Bao nhiêu đứa con của miền nhiệt đới đã không chịu nổi những mùa đông dài và khắc nghiệt như thế, bao nhiêu người sau một ngày buôn bán ở chợ, về nhà buông mình xuống giường, đánh một giấc rồi không bao giờ tỉnh dậy nữa. Họ là những người du mục mới của thế kỷ 21, lang thang đi tìm miền đất hứa. Vùng đất mà đôi tình nhân của Mohsin Hamid trong Thoát đến phương Tây chỉ ao ước có một cánh cửa thần kỳ để mở ra một lối thoát trốn chạy khỏi cuộc nội chiến, để đi tìm một chốn bình yên.

Nhà văn Viet Thanh Nguyen đã tìm thấy sự đồng cảm của thân phận lưu dân ở tác phẩm này, trong một bài viết trên The New York Time Book Review có đoạn: “Thoát đến phương Tây không mở lối đến một xã hội lý tưởng, mà đến một tương lai gần, đến với những hình thù mờ ảo của những kẻ xa lạ mà chúng ta có thể thấy qua một ô cửa phía xa. Tất cả những gì chúng ta có thể làm là bước qua ô cửa đó vào gặp họ”.

Nhưng điều gì xảy ra khi những người nhập cư bước qua cánh cửa rồi nhưng vẫn gặp toàn người lạ? Liệu cả đời họ có thoát khỏi mặc cảm lưu vong khi sống trong cái “thiên đường” mà họ đã chọn lựa. Trong tập tiểu luận được viết bởi những nhà văn nhập cư, Kẻ ly hương, ta có thể bắt gặp những khuôn mặt đến từ nhiều nơi trên thế giới, họ đã rời khỏi quê hương mình bởi nhiều lý do, bằng nhiều phương tiện, kể lại đời sống gian truân của mình trong quá trình hòa nhập với miền đất mới.

Nhà văn Thi Bui - Ảnh: TLNG

Những năm gần đây, văn học từ các nước nói tiếng Anh chứng kiến sự xuất hiện của hàng loạt tiểu thuyết của nhà văn gốc Á viết về người nhập cư, một trong số đó phải kể đến những tác phẩm được dịch ra tiếng Việt như: Đừng nói chúng ta không lợi quyền của Madeleine Thien (tên theo âm Hán Việt là Đặng Mẫn Linh, nhà văn người Canada gốc Hoa), Pachinko của Min Jin Lee (nhà văn người Mỹ gốc Hàn) và Thoát đến phương Tây của Mohsin Hamid (nhà văn người Mỹ gốc Pakistan). Văn chương mở ra một lược sử của những người tị nạn trên khắp thế giới, cho những kẻ không tiểu sử, không khuôn mặt có một chân diện.

Cũng trong năm 2019, tiểu thuyết On Earth We’re Briefly Gorgeous của Ocean Vuong ra đời, bước vào hàng ngũ những người tị nạn cất lên tiếng nói đại diện cho cộng đồng của mình. Sinh năm 1988, khác với nhiều tác giả gốc Việt, Vuong không mang nặng ký ức chiến tranh, nhưng như một dân nhập cư gốc Việt, có một phần nào đó trong anh gắn với cuộc chiến đó, như thể nó được truyền lại từ người bà, qua một nụ hôn, giống trong bài thơ Hôn kiểu Việt Nam. Một nụ hôn có thể thổi vào những “người rơm” một linh hồn.

“Người rơm”, cái tên mà báo chí Anh dùng để gọi những người nhập cư, những người không danh phận, sinh mệnh như rơm rác, chịu đói, chịu rét và chịu chết. Nó làm ta nhớ đến một câu cổ xưa trong Đạo đức kinh: “Thiên địa bất nhân, dĩ vạn vật vi sô cẩu; thánh nhân bất nhân, dĩ bách tính vi sô cẩu”. Trước cái nghiệt ngã của cuộc đời, con người cũng chỉ như “chó rơm” (sô cẩu). Mấy ngàn năm sau, những sinh mệnh “người rơm” cũng không khác gì hơn.

“Ly hương” là một từ nói giảm đi rất nhiều của “tị nạn” hay “di cư”, có nhiều lý do để một người lìa bỏ tổ quốc, băng mình vào thế giới khác. Cuộc đời trước của họ dù giàu sang hay bần cùng thì trên đất khách họ đều mang chung một thân phận người tị nạn.

Trong cuộc thiên di của những người trong thế kỷ 21, có vinh quang và cay đắng, có thành công và thất bại. Có người nằm lại khi vừa mới đặt chân đến biên giới, có những giấc mơ đổ vỡ trên đất khách, có những người sống quá nửa đời mình ở đó nhưng vẫn không được thừa nhận như một công dân. Nhạc sĩ Lữ Liên trong những ngày ở khung trời viễn xứ đã thả lại lời thơ vào khúc nhạc ngoại để thành hình ca khúc Đôi bờ.

Thoạt nghe, bài hát như lời tự tình của tình yêu nam nữ, nhưng ẩn trong đó còn là thứ tình quê hương, là cảnh chia tay gợi nhắc đến những con thuyền lênh đênh biển khơi của non nửa thế kỷ trước với những câu như “Bóng con thuyền vượt nghìn trùng lệ trào dâng” và lời bộc bạch xé lòng: “Buồn thương thân lang thang quê người trọn kiếp lưu đày”. Đôi bờ, có lẽ là hình ảnh lột tả đủ đầy nhất tâm thế của người nhập cư, giữa họ và quê hương có thể là dòng sông, là biển cả, là sa mạc hoặc giản đơn là những bức tường rào.

Có quá nhiều cuộc đời nhưng quá ít tiếng nói. Dường như có một giao ước ngầm trong cộng đồng những người nhập cư, im lặng, nhẫn nhục mà sống, để tránh càng xa giới công quyền càng tốt, để được an ổn.

Không có những nhà văn, những con người ấy chỉ còn là những ký hiệu, những con số trong các bản báo cáo của cơ quan lưu trú, các đồn biên phòng, các bản báo cáo về một thảm họa nhân đạo. Cái thế giới mà nhà văn dựng lên có lẽ không trùng khít với bất kỳ một hiện thực nào, một tự sự cá nhân nào nhưng từ hư cấu của họ, sự thật quay về. Những sự thật được che giấu hay tự nó phải vùi sâu xuống, và ngòi bút của họ góp phần khơi nó dậy.

Nếu nền điện ảnh ở Hollywood luôn bị than phiền quá ít đất diễn cho những diễn viên châu Á, thì sự bùng nổ của những tác giả như Medeleine Thien, Mohshin Hamid, Min Jin Lee hay Viet Thanh Nguyen giúp những người nhập cư châu Á bớt lạc lõng trong thế giới phương Tây rộng lớn mà trống trải này.

Huỳnh Trọng Khang/Báo Người Đô Thị


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

"Không còn bệnh tim" với tác dụng đáng kinh ngạc khi chữa bệnh bằng oxit nitric

“Không còn bệnh tim” (No More Heart Disease) là quyển sách công phu của Dr. Louis J. Ignarro, về việc ngăn ngừa và chữa trị bệnh tim mạch bằng oxit nitric (NO).
2

‘Không còn bệnh tim’ – 3 bước đơn giản giúp bạn cải thiện sức khỏe tim mạch

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên phạm vi toàn cầu. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết oxit nitric (NO), chất độc trong công nghiệp lại có thể trở thành “phân tử kỳ diệu” cứu sống hàng triệu người.
3

Tài chính cho mọi người - Góc nhìn mới về tiền bạc

Cuốn sách “Tài chỉnh cho mọi người" (Finance for the people), tác giả Paco de Leon sẽ mang đến cho bạn nhiều kiến thức bổ ích và nhiều kinh nghiệm thú vị...
4

'Sài Gòn vẫn hát' - Nỗ lực níu giữ những giá trị xưa cũ

Giữa nhịp sống hối hả và hiện đại của Sài Gòn, có những điều xưa cũ cứ âm thầm lùi lại phía sau – những bản nhạc bolero, những giọng ca không còn xuất hiện trên sân khấu lớn, hay những con người lặng thầm giữ lấy ký ức của một thời đã qua.
5

Chiến thắng Con Quỷ bên trong - Bắt đầu từ việc bạn dám nói 'không' với ham muốn nhỏ nhất

Nếu bạn đã từng đọc "Chiến thắng Con Quỷ bên trong" (Outwitting the Devil: The Secret to Freedom and Success) của Napoleon Hill, bạn sẽ nhận ra rằng ham muốn là một trong những cái bẫy thầm lặng của "Con Quỷ".

Câu chuyện ly kỳ từ cậu bé giao báo - Bài học kinh doanh từ cậu bé giao báo

Khác hẳn với bài học khó nuốt trong sách giáo khoa hay các lý thuyết khô khan, cuốn sách "Câu chuyện ly kỳ từ cậu bé giao báo" truyền đạt những nguyên lý kinh doanh theo một cách thật sự lý thú, đến nỗi tư duy và nguồn cảm hứng kinh doanh "ngấm" vào người đọc trước khi họ kịp nhận ra.

Câu chuyện ly kỳ từ cậu bé giao báo

"Câu chuyện ly kỳ từ cậu bé giao báo" là một hướng dẫn toàn diện cho tinh thần doanh nhân và là cuốn sách “nhất định phải đọc” cho bất kỳ ai đang tìm kiếm một hướng đi mới trong kinh doanh.

Happy Readers - Học tiếng Anh qua những kiệt tác văn học ​

Thay vì cố ghi nhớ những từ ngữ khó nhằn, bạn học tiếng Anh theo một cách ly kì và hấp dẫn hơn nhiều: Bước vào thế giới của "Túp lều bác Tôm", "Cô bé bán diêm"

Tài năng không phải yếu tố then chốt giúp bạn khởi nghiệp thành công: 4 nguyên tắc cơ bản nếu muốn thành tựu

Có rất nhiều người tài năng, nhưng không phải tất cả những người tài năng đều thành công, thật ra có rất nhiều người trong số họ đã thất bại. Lần cuối cùng bạn đọc báo và thấy báo chí khen ngợi một tài năng nhưng sau vài năm tài năng đó "lặn mất tăm" là khi nào?

Rock Hà Nội, Bolero Sài Gòn qua con mắt nhà nghiên cứu Mỹ

Rock Hà Nội, Bolero Sài Gòn – Câu chuyện tân nhạc Việt Nam" phân tích những hiện tượng và cột mốc của âm nhạc dưới một lăng kính độc đáo, tỉ mỉ và mê say của một nhà nghiên cứu độc lập người Mỹ.

Trường mẫu giáo uyên thâm Kỳ 3: Bồ hóng đôi khi cũng rất ích với cuộc sống của chúng ta

Lần chuyển nhà vừa rồi đã dội một gáo nước lạnh thật mạnh vào những điều tôi thường nghĩ về bản thân. Tôi vẫn luôn nghĩ mình là người sạch sẽ và ngăn nắp, nhưng sau khi chuyển tất cả đồ đạc ra khỏi phòng, tôi quay trở lại để xem có bỏ sót thứ gì không và khi nhìn xuống sàn nhà, nhìn đâu tôi cũng thấy BỒ HÓNG.

Cuốn sách giúp 'khơi nguồn tiềm năng con trẻ'

Có bao giờ bạn tự hỏi vì sao con mình "ương bướng" một cách khó hiểu? “Khơi nguồn tiềm năng con trẻ” sẽ chỉ ra trường hợp cụ thể và cách để ứng xử với con trẻ một cách đúng đắn, tâm lý nhất.

Trường mẫu giáo uyên thâm Kỳ 2 - Vì sao bạn không thích người trốn quá giỏi trong trò chơi trốn tìm?

Một chiều thứ Bảy tháng Mười, mấy đứa trẻ hàng xóm đang nhốn nháo chơi trò trốn tìm. Bao lâu rồi tôi không chơi trốn tìm nhỉ? Năm mươi năm, có thể hơn. Nhưng tôi vẫn còn nhớ cách chơi. Nếu lũ trẻ rủ rê, tôi sẽ tham gia không ngần ngại. Người lớn không ai chơi trốn tìm cả. Chơi cho vui thôi, cũng không. Thật là tệ!

Kỹ năng và tiến bộ

Blog GS John VU - GS John Vu - 06/06/2025 13:00
Cái nhìn truyền thống của đào tạo về Khoa học máy tính là phát triển người lập trình để viết mã và sửa lỗi.

Xem Sex Education, tôi chép lại 1 câu, ai ngờ sau này giúp tôi vực dậy cậu con trai đang suy sụp

Điện ảnh - Thanh Hương - 06/06/2025 12:00
Tôi hiểu – cái khoảnh khắc đó, con tôi không yếu đuối. Nó đang can đảm hơn bao giờ hết.

Người dùng iPhone và Android có thể sử dụng Photoshop miễn phí

Kỹ năng - Nam Đoàn - 06/06/2025 11:00
Sau thời gian dài được người dùng Android trông đợi, "gã khổng lồ" phần mềm Adobe cuối cùng cũng mang phiên bản thử nghiệm beta của Photoshop lên nền tảng này.

Người thông minh quá hóa ra lại gây khó chịu vì 5 điều sau

Suy ngẫm - Đông - 06/06/2025 10:00
Thông minh là tốt, nhưng đừng làm điều gì thái quá nhé vì rất dễ khiến người khác khó chịu đấy.

Không còn bệnh tim - Sức mạnh phi thường của phân tử NO kỳ diệu

Từ sách - Phim - TĐ - 06/06/2025 09:00
NO là một trong những phân tử đơn giản nhất được tạo thành bởi hai nguyên tử là nitơ (N) và oxi (O). Tuy có cấu trúc đơn giản nhưng oxit nitric hiện được xem là phân tử quan trọng nhất đối với tình trạng sức khỏe.

Quẳng gánh lo đi và vui sống - Đừng để stress bào mòn bạn mỗi ngày, lời khuyên hiệu quả từ Dale Carnegie

Từ sách - Phim - Quìn - 06/06/2025 08:00
Cuốn sách "Quẳng gánh lo đi và vui sống" (How to stop worrying and start living) của Dale Carnegie đã giúp hàng triệu người trên thế giới vượt qua những ngày tháng đầy căng thẳng, tìm lại sự bình yên trong tâm trí và sống một cuộc đời nhẹ nhõm hơn.

Không hề đi máy bay, người đàn ông này đã đến mọi quốc gia trên thế giới

Phong cách sống - An Nhi - 05/06/2025 13:00
Nhà thám hiểm người Đan Mạch Thor Pedersen trở thành người đầu tiên và duy nhất đến thăm 203 quốc gia trên thế giới mà không lên một chuyến bay nào.

Được con gái 15 tuổi rủ xem "Sex Education", người mẹ còn sốc hơn khi con bảo 'Sống tử tế với chính mình khó mẹ nhỉ?'

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 05/06/2025 12:00
Có những điều người lớn phải mất cả đời cũng chưa chắc hiểu thấu.

Tổng đài AI hỗ trợ thủ tục hành chính cho người dân và doanh nghiệp

Kỹ năng - Tuyết Nhung - 05/06/2025 11:00
Bộ Xây dựng đã triển khai tổng đài thông minh ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) hỗ trợ thủ tục hành chính.

Đây là cô Hoa hậu khiến tôi phải dạy con noi theo, đời sẽ không vùi dập con được!

Suy ngẫm - Minh Châu - 05/06/2025 10:00
Cô Hoa hậu này dạy tôi một bài học làm mẹ: Hãy cho con quyền được sai, nhưng dạy con cách sửa sai trong im lặng, bằng tử tế và bằng kiên trì.

Ánh sáng trong ta - Dù là mặt trời chói chang hay chỉ là ngọn nến lập lòe, chúng ta đều ẩn chứa tia sáng của riêng mình!

Từ sách - Phim - Quìn - 05/06/2025 09:00
Tia sáng đến từ sự bản lĩnh khi ta dám đứng dậy sau những vấp ngã tưởng chừng như không thể gượng dậy, là khả năng thích nghi giữa thế giới thay đổi không ngừng, hay đôi khi chỉ là một lời cảm ơn chân thành và một cái nắm tay ấm áp trao đi.

Cuộc đời phía trước - Giáo dục không phải để sợ hãi

Từ sách - Phim - Quìn - 05/06/2025 08:00
Chúng ta đều biết giáo dục quan trọng thế nào, nhưng liệu bạn đã từng dừng lại để tự hỏi: Giáo dục thực sự là gì? Có phải chúng ta đang học chỉ vì sợ hãi, sợ bị điểm kém, sợ bị cha mẹ hay thầy cô đánh giá, sợ không đạt được kỳ vọng? …

Xem "Sex Education", tôi nhận ra: Muốn con tự tin, hãy nói câu thần chú sau

Điện ảnh - Ứng Hà Chi - 04/06/2025 13:00
Muốn con tự tin, cha mẹ đừng áp đặt quá nhiều kỳ vọng, hãy để con tự do phát triển theo cách riêng.

Người đàn ông Nam Định "thu nhỏ" nhà cổ, kiếm hàng chục triệu đồng

Phong cách sống - Mộc Khải - 04/06/2025 12:00
Những mô hình nhà cổ do anh Dũng thực hiện khiến nhiều người trầm trồ vì độ tỉ mỉ, chi tiết. Các mô hình này vừa khiến anh Dũng thỏa mãn đam mê, vừa giúp anh mang về thu nhập đáng kể.

5 dấu hiệu chứng minh bạn đang bị AI dần thay thế

Kỹ năng - Nguyễn Phượng - 04/06/2025 11:00
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng trở nên thông minh hơn và làm được nhiều điều khiến con người phải kinh ngạc. Từ đó, đe dọa trực tiếp tới vị trí của các nhân sự trẻ.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 7, 07/06/2025