Sách 2020: Xuất bản sẽ ra sao khi độc giả đang dần có gu riêng?

Bạn trẻ xem triển lãm Top 100 tựa sách bán chạy nhất tại Đường sách TP.HCM chiều 1-1-2020 - Ảnh: NGỌC PHƯỢNG

Nhìn vào đầu sách bán chạy của các nhà xuất bản trong năm 2019, ngoài những cái tên đã quá quen thuộc, đâu đó vẫn thấy được sự thay đổi đặc biệt trong xu hướng của người đọc. Nói như một số nhận định: độc giả dần tìm được gu của mình.

Sách lịch sử tìm được chỗ đứng, sách du ký "dừng bước"

Không chỉ riêng gì 2019, trong nhiều năm, những dòng sách giúp người đọc định vị bản thân, khơi gợi tiềm năng và mở ra hướng phát triển luôn giành được sức hút lớn của công chúng. Những cái tên như: Đắc nhân tâm, Nhà giả kim, Đọc vị bất kỳ ai... luôn đứng đầu danh sách bán chạy.

Không khó để thấy những cuốn sách này hướng đến những người trẻ muốn hòa nhập vào môi trường công việc và khẳng định chính mình. Thế nhưng, kể cả ở dòng sách chiếm đỉnh thị trường lâu như vậy cũng có sự thay đổi rõ rệt.

Bên cạnh chúng dần nổi lên những cái tên mới và nhanh chóng được độc giả đón nhận. Sống đơn giản cho đời thanh thản, Bạn đắt giá bao nhiêu hay Nóng giận là bản năng, tĩnh lặng là bản lĩnh lại hướng người trẻ đến một cuộc sống cân bằng giữa cá nhân và công việc, gia đình và xã hội, cảm xúc và lý trí.

Môi trường công sở không còn là chủ đề quan trọng nhất, mà thay vào đó là một lối sống hài hòa, thanh thản.

Năm qua, ngành xuất bản chứng kiến sự trở lại mạnh mẽ của dòng sách lịch sử khoa học tổng hợp. Được báo hiệu từ "hiện tượng" Sapiens: Lược sử loài người của tác giả Yuval Noah Harari trong năm 2017, đến nay hai đầu sách tiếp theo của tác giả này: Homo Deus: Lược sử tương lai và 21 bài học cho thế kỷ 21 đều giành được sự chú ý từ độc giả.

Cùng một dòng sách lịch sử, tác phẩm Những con đường tơ lụa của cây bút Peter Frankopan chỉ mới ra mắt trong vòng hơn một tháng đã bán được hơn 1.500 bản và đang tiếp tục tái bản.

Những con đường tơ lụa là một cuốn sách tổng quát về lịch sử thế giới, thế nhưng thay vì viết về những sự kiện chung chung, tác giả đã phân mảng lịch sử thành nhiều khía cạnh độc đáo: dầu mỏ, chiến tranh, tiền tệ, in ấn..., cung cấp cho người đọc một cái nhìn xác thực về vai trò của nhiều vùng đất trong lịch sử, phản bác cái nhìn tiêu cực về phương Đông của các sử gia Âu - Mỹ.

Theo nhà văn Nguyễn Vĩnh Nguyên, đại diện Phanbook, đây có thể là một gợi ý của thị trường đối với các nhà xuất bản khi lựa chọn tác phẩm về lịch sử.

Những năm trước, dòng sách du ký thường xuyên nhận được sự hứng thú của độc giả - người tìm đến du ký để thỏa mong muốn chu du vùng đất mới, người muốn tìm hiểu văn hóa của các địa phương. Thế nhưng, trên danh sách bán chạy của các nhà xuất bản năm nay, bỗng dưng dòng sách du ký lại mất hút.

Lý giải tình trạng trên, nhiều người đồng tình với nhận định của ông Lê Hoàng - phó chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam:

"Sách du ký chỉ thỏa mãn những hiếu kỳ ban đầu của người đọc, vì vậy nếu tác giả phát hiện ra những câu chuyện mới mẻ, thú vị thì sách vẫn được thị trường đón nhận. Còn về lâu dài, dòng sách biên khảo, du khảo sẽ càng được nhiều người chú ý do đây là một dạng sách khoa học, chứa các tri thức khách quan hơn".

Những đầu sách bán chạy và nổi bật năm 2019 của một số nhà xuất bản - Ảnh: M.T.

Sách kỹ năng, tâm lý - giáo dục tiếp tục được quan tâm

"Năm 2020, xu hướng vẫn tiếp tục là sách kỹ năng cho độc giả trẻ. Tuy nhiên, phải là sách kỹ năng ngắn gọn và thiết thực vì độc giả ngày càng muốn có thông tin cô đọng và chắt lọc" - bà Dương Ngọc Hân, tổng biên tập Saigon Books, nêu nhận định.

Cũng theo bà Hân, bên cạnh chủ đề về bảo vệ môi trường sẽ được quan tâm nhiều hơn, một dòng sách khác đang được độc giả quan tâm ngày càng nhiều là sách nghiên cứu về tâm lý - giáo dục.

"Xã hội ngày càng nảy sinh các vấn đề khó khăn liên quan tới hành vi và nhận thức của cá nhân trong cộng đồng (bạo lực gia đình, xâm hại trẻ em, tự tử ở tuổi vị thành niên, sự mất phương hướng của giới trẻ sau khi ra trường, trầm cảm và tự tử ở người thành đạt...) làm nảy sinh nhu cầu nghiêm túc tìm hiểu để lý giải và phòng tránh".

Trước thực trạng này, bà Hân cho rằng việc phổ biến các sách chuyên ngành, có hàm lượng kiến thức được viết/dịch từ những tác giả uy tín sẽ đáp ứng nhu cầu từ thực tế của thị trường sách.

Trong khi đó, bằng cái nhìn sâu sát từ thực tế thị trường sách trong nước và tham chiếu từ sự phát triển của ngành sách khu vực và thế giới, ông Vũ Trọng Đại - giám đốc Omega Plus - đưa ra 5 điểm chuyển động của thị trường sách trong năm 2020:

1. Sách minh họa tranh ảnh (không gồm sách thiếu nhi) đang là chiều hướng của thế giới khi nhu cầu thị giác ngày một nổi bật.

2. Sách chính trị - xã hội giảm sút mạnh do sự bão hòa thông tin bởi các mạng xã hội và những nguyên nhân khách quan khác.

3. Do tầng lớp trung lưu ngày càng đông đảo, cộng thêm với mặt bằng dân trí đã tăng lên đáng kể, phát sinh nhu cầu rõ nét hơn về hưởng thụ tinh thần, cụ thể là nghệ thuật và y học chứ không còn là phổ biến kiến thức sức khỏe như trước, đồng thời dự báo về việc hình thành xa xỉ phẩm trong lĩnh vực xuất bản.

4.Về kinh tế, kinh doanh, vẫn có tỉ lệ nào đó sẽ xảy ra khủng hoảng theo chu kỳ, cho nên có thể các dòng sách về quản lý tài chính cho tổ chức và cá nhân, M&A, truyền cảm hứng... sẽ xuất hiện nhiều như giai đoạn 2009-2012.

5. Năm 2020 là năm của nhiều dịp kỷ niệm lớn nên sách lịch sử sẽ giành được sự quan tâm đáng kể của xã hội nói chung và giới xuất bản nói riêng".

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Lê Hoàng nhận định năm bức tranh năm 2019 cho thấy độc giả khá khó tính trong việc chọn sách. Với đối tượng trẻ em, những đầu sách dạy kỹ năng sống, hướng thiện, phát triển nhân cách và trí tưởng tượng đang được nhiều phụ huynh quan tâm.

Đặc biệt, sau những vụ việc bạo hành học đường gần đây, người lớn có khuynh hướng trang bị kỹ năng sống cho con trẻ, từ đó nhu cầu này cũng thúc đẩy các dòng khác về phong cách sống ở độ tuổi lớn hơn.