Dám nghĩ lại - Hậu quả của tư duy cố chấp

- Trái ngược với tư duy cố chấp là tái tư duy (hay còn được hiểu là: nghĩ khác đi), vòng lặp tái tư duy bao gồm: khiêm nhường -> hoài nghi -> tò mò -> khám phá.

- Tư duy khoa học đề cao tính khiêm nhường hơn là tự phụ, hoài nghi hơn là tư duy theo xác tín, tò mò hơn là cố chấp. Khi chúng ta ra khỏi chế độ tư duy của nhà khoa học, vòng lặp tái tư duy bị phá vỡ, nhường chỗ cho vòng lặp cố chấp. Nếu cứ mải mê thuyết giảng, chúng ta không thể nhìn ra những lỗ hổng trong hiểu biết của mình: chúng ta xác tín rằng mình đã tìm ra chân lý.

- Tính tự phụ sinh ra tâm lý xác tín rằng mình đúng thay vì hoài nghi, đã khiến chúng ta trở thành những công tố viên: chỉ chăm chăm tìm cách thay đổi quan điểm của người khác, nhưng lại đóng khung suy nghĩ của chính mình. Điều đó khiến chúng ta sa lầy vào thiên kiến xác nhận và thiên kiến mong chờ. Chúng ta khư khư giữ lấy sự cố chấp của mình mà phớt lờ những quan điểm của người khác một cách thô thiển.

- Chúng ta trở nên quá bận rộn trình diễn một vở kịch mà sự thật đã bị bỏ bê ở hậu trường, để rồi sự xác tín huyễn hoặc theo sau đó khiến ta trở nên kiêu ngạo. Chúng ta trở thành nạn nhân của “hội chứng mèo béo”, ngủ quên trên chiến thắng thay vì khẩn trương kiểm nghiệm niềm tin của mình.

- Những niềm tin xác tín cố chấp có thể giam cầm chúng ta đằng sau song sắt mà ta tự mình dựng lên. Để thoát ra, việc chúng ta cần làm không phải là kiềm hãm tư duy, mà là thúc đẩy tái tư duy: mở rộng suy nghĩ, suy nghĩ khác đi.

Tư duy cố chấp có thể thấy ở khắp mọi nơi: trong công việc cũng như trong cuộc sống. Lịch sử kinh doanh từng có những tư duy cố chấp và ông chủ của tư duy này đã từng phải gánh hậu quả nặng nề từ sự cố chấp này, không ai khác đó chính là ông Mike Lazaridis – ông chủ của hãng điện thoại BlackBerry đình đám một thời. Niềm kiêu hãnh đối với phát minh thành công rực rỡ về chiếc điện thoại đã khiến ông xác tín quá mức về mình. Không nơi nào thể hiện rõ ràng điều này hơn sự ưa thích của ông đối với điện thoại có bàn phím thay vì màn hình cảm ứng, ông coi đó là một ưu điểm của BlackBerry mà ông rất thích rao giảng – và nhiệt tình lên án một Apple mà theo ông là “đầy khuyết điểm”.

Hậu quả mà Mike đã phải chịu

- Năm 2011, cổ phiếu công ty lao dốc, Mike bị kẹt vào thiên kiến xác nhận và thiên kiến mong chờ, ông vẫn cố tán dương “đây là một sản phẩm mang tính biểu tượng”.

- Năm 2012, iPhone đã chiếm lĩnh ¼ thị trường điện thoại thông minh toàn cầu, nhưng Mike vẫn chống lại ý tưởng gõ chữ trên màn hình thay vì bàn phím “tôi không hiểu nổi nó hay ở chỗ nào” – ông thốt lên trong cuộc họp hội đồng quản trị khi chỉ tay vào chiếc điện thoại cảm ứng của Apple.

- Xác tín cố hữu của BlackBerrry đã giúp Apple – một công ty đang trên bờ vực phá sản trở thành công ty có tổng giá trị cao nhất thế giới, còn BlackBerry thì không ngóc đầu lên được.

Nói đến đây, nhiều độc giả sẽ cho rằng có khi nào Steve Jobs nghĩ khác hơn là Mike?

Đúng là như vậy, nhưng ban đầu, trên thực tế, Steve Jobs là người phản đối quyết liệt việc phát triển mảng điện thoại di động. Nhưng các cộng sự của ông đã “tái tư duy”, theo đuổi việc phát minh ra chiếc điện thoại cảm ứng, họ đã thuyết phục ông chủ của mình. Và chính khả năng lắng nghe, cùng tư duy đổi mới của Steve Jobs – là lý do Apple hồi sinh một cách ngoạn mục. Vậy nên, cho dù Steve Jobs là người “nghĩ khác đi”, nhưng bên cạnh đó, ông cũng có một đội ngũ “tái tư duy” – sự kết hợp hoàn hảo này đã tạo nên thành công của Apple.

Khi đọc một cuốn sách, chúng ta không chỉ học hỏi sự thành công của người khác, nhưng học hỏi từ những thất bại của người khác để rút ra bài học cho chính mình để chúng ta tránh đi vào con đường thất bại cũng là một cách để thành công, cũng là kết quả của việc “nghĩ khác” trên con đường đi đến thành công.

Hi vọng sau khi đọc xong cuốn sách này (Dám Nghĩ Lại), bạn dễ dàng mở rộng lòng mình ra để đón nhận những quan điểm mới, lối tư duy mới, hơn là cứ khư khư giữ lấy và xác tín những quan điểm cố chấp của mình.