Tranh cãi về câu khẩu hiệu tiếng Anh trong Ngày thơ Việt Nam 2019

20/02/2019 18:12
Tranh cãi về câu khẩu hiệu tiếng Anh trong Ngày thơ Việt Nam 2019

Câu khẩu hiệu bằng tiếng Anh với nội dung "Mountains and Rivers on the Shoulder" được dịch từ cụm từ tiếng Việt “Sông núi trên vai” trong Ngày thơ Việt Nam 2019 đã tạo nên cuộc tranh cãi sôi nổi trong giới dịch thuật và mạng xã hội.

Ngày thơ Việt Nam 2019 do Hội Nhà văn Việt Nam lấy chủ đề Sông núi trên vai hướng về biên cương, hải đảo của Tổ quốc, kỷ niệm 40 năm chiến tranh biên giới (17.2.1979 – 17.2.2019), được diễn ra từ ngày ngày 15 đến 21.2 (ngày 11-17 tháng Giêng năm Kỷ Hợi) với nhiều hoạt động được tổ chức đồng bộ tại 3 tỉnh, thành phố phía bắc, gồm thủ đô Hà Nội, Quảng Ninh và Bắc Giang.

Đặc biệt Ngày thơ Việt Nam 2019 năm nay có sự tham gia của 200 đại biểu gồm các nhà thơ, nhà văn, dịch giả đến từ 46 quốc gia trên thế giới. Vì vậy các khẩu hiệu pano, tác phẩm được BTC cho dịch dưới hình thức song ngữ Việt – Anh.

Tranh cãi bắt đầu diễn ra khi BTC chọn câu khẩu hiệu chủ đề Sông núi trên vai và được dịch ra tiếng Anh với nội dung nguyên văn là Mountains and Rivers on the Shoulder. Câu khẩu hiệu dịch ra tiếng Anh này đã trở thành đề tài bàn luận sôi nổi trong giới dịch thuật và mạng xã hội.

Khẩu hiệu bằng tiếng Anh của ngày thơ Việt Nan đang tạo nên cuộc tranh cãi

Theo một nhà giáo, chữ "Sông núi" là danh từ đã mang nghĩa khái quát, biểu niệm, đồng nghĩa với "quốc gia", "tổ quốc", không phải là "con sông" và "ngọn núi" với nghĩa biểu thị vật thể. Đây là hai từ đơn biểu vật biến thành từ ghép biểu niệm là hiện tượng khá phổ biến trong tư duy ngôn ngữ của người Việt. Riêng từ "sông núi", hay "đất nước" cũng vậy, là tư duy nguyên thủy, ghép cái biểu vật ban đầu trong đời sống vùng sông nước để biến thành cái biểu niệm của tư duy phát triển về sau đối với lãnh thổ hay tổ quốc.

Vì vậy nhà giáo này cho rằng Hội Nhà văn dịch thành Mountains and Rivers on the Shoulder là không ổn.

Trên mạng xã hội, đa số ý kiến đều cho rằng theo quan niệm về sở hữu cách chặt chẽ trong tiếng Anh thì shoulder (lẽ ra phải số nhiều có chữ s ở cuối) và mountains and rivers đều vô thừa nhận, đều không biết thuộc về ai, dường như là điều khó chấp nhận. Đặc biệt ở đây, khi văn cảnh nghĩa ngầm của cả cụm Sông núi trên vai trong tiếng Việt là nói về quê hương đất nước (fatherland/motherland), nói về trách nhiệm bảo vệ/gìn giữ tổ quốc của tất cả công dân.

Có ý kiến còn gay gắt hơn nói rằng dịch từ Việt sang Anh cụm "Sông núi trên vai" thành “Mountains and rivers on shoulders” là cách dịch thiếu cân nhắc về khía cạnh văn hoá ngôn ngữ, về tính “dịch chuyển” của sự dịch thuật. Tức là một tính dịch chuyển nhất định phải có để giúp giữ được sự khả tín của ngôn ngữ nguồn và sự nhã của ngôn ngữ đích.

Ở chiều ngược lại, nhà văn Nguyễn Quang Thiều, Phó Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam; Phó Tổng thư ký thứ nhất Hội Nhà văn Á – Phi, sáng 20.2 đã đăng đàn trên trang cá nhân và có những phản hồi về nội dung tiếng Anh của câu khẩu hiêu này.

Nhà văn Nguyễn Quang Thiều - Ảnh: FBNV

Nhà văn Nguyễn Quang Thiều viết:

"Dịch “Sông núi trên vai” như thế nào ?

“Mấy hôm nay, một số anh em trong cộng đồng FB lên tiếng chê câu tiếng Anh dịch từ tên chủ đề Ngày Thơ VN lần thứ 17 là sai, là ngớ ngẩn, là .v.v. Tôi đồng ý với việc chúng ta bàn luận. Chỉ có bàn luận trên tinh thần khoa học mới làm chúng ta tiến bộ. Tuy nhiên, có một số ý kiến đầy miệt thị, thậm chí chửi bới mà không cần phân tích đúng sai, hay dở. Tôi phản đối cách hành xử như vậy.

Nhà thơ Văn Công Hùng hỏi tôi ở đâu để câu SÔNG NÚI TRÊN VAI lại dịch là MOUNTAINS AND RIVERS ON THE SHOULDER? Trước hết tôi không phụ trách công việc dịch thuật các văn bản ra tiếng Anh và thơ của các nhà thơ nước ngoài trong Liên hoan thơ lần này.

Tôi muốn đưa câu chuyện dịch thuật mà cụ thể là việc dịch câu SÔNG NÚI TRÊN VAI để những anh chị em giỏi tiếng Anh và có chuyên môn dịch thuật tham gia bàn luận. Tôi nghĩ việc bàn luận này sẽ rất có ích.

Có lẽ quá nhiều người Việt đều hiểu ý của câu SÔNG NÚI TRÊN VAI. Nghĩa của câu này nói về trách nhiệm (hay sứ mệnh) của con người (ở đây cụ thể là các nhà thơ VN) đối với đất nước mình. Câu nói này là một trong những ví dụ về cách nói lâu nay trong văn hóa và ngôn ngữ của người Việt Nam. Cách nói đó không chỉ có trong các văn bản văn học, nghệ thuật mà cả trong đời sống thường ngày.

Người nước ngoài có hiểu nghĩa câu này không? Tôi có hỏi một số nhà thơ nước ngoài, họ nói họ biết đó là một câu nói đầy tính biểu tượng, nó thuộc về cách nói của một vùng văn hóa, cho dù họ có thể không hiểu hết nghĩa. Cũng như có những câu của nước ngoài chúng ta cũng chỉ cảm nhận ở mức độ nào đó nội dung chứa đựng trong đó mà không hiểu hết được. Tôi cũng hỏi họ về phần tiếng Anh, họ nói câu đó thì cần thêm số nhiều (S) vào từ SHOULDER vì thông thường người ta nói thế và viết thế. Chỉ khi nói cụ thể tôi gánh trên vai trái hay vai phải mới dùng số ít.

Nhiều người đang phê phán cách dịch này. Vậy cách dịch nào sẽ thỏa mãn mọi người? Với một chút vốn tiếng Anh của mình, tôi thấy thật khó. Đêm qua, trao đổi với một dịch giả mà tôi luôn nể trọng, anh ấy nói dịch như thế là ổn. Theo tôi, nếu bây giờ chúng ta dịch theo ý hiểu của chúng ta là “trách nhiệm của nhà thơ với đất nước” hay “ nhà thơ mang đất nước trên vai”, hay “ Đất nước (Tổ quốc) trên vai”, hay gì gì đó theo nghĩa bóng thì cũng không ít vấn đề tranh cãi.

Chính vì lý do này, tôi mở ra đây một cuộc trao đổi nhỏ và mong muốn những người giỏi tiếng Anh thậm chí giỏi các ngoại ngữ khác hãy bớt chút thời gian tham gia trao đổi để chúng ta hiểu thêm một vấn đề chứ không nên nói theo cảm tính. Tôi làm việc này không phải để bao biện hay che lỗi cho Hội Nhà văn (nếu có) mà để chúng ta nhìn một vấn đề công bằng, khoa học và thiện chí."

Hiện tại nội dung của nhà văn Nguyễn Quang Thiều cũng thu hút hàng trăm lượt bình luận góp ý.

Tiểu Vũ


Gửi bình luận
(0) Bình luận
1

Nước mắt "thánh nữ" Maria Ozawa: "Người ta chỉ nhìn thấy tôi trên màn ảnh, nhưng không biết tôi là ai khi tắt máy quay"

Trên khuôn mặt trái xoan là cái mũi dọc dừa và đôi mắt ma mị. Maria Ozawa có thể “giết chết” trái tim đàn ông chỉ bằng một ánh mắt. Nhưng phía sau máy quay, chẳng ai tin "nữ hoàng" cũng phải khóc.

Sự nghiệp lừng lẫy của Karl Lagerfeld qua ảnh

Karl Lagerfeld (1933-2019) là nhân vật đã đưa Chanel từ bờ vực phá sản đến một trong những thương hiệu thời trang cao cấp hàng đầu thế giới. Năng suất làm việc, khả năng sáng tạo và sự nhạy bén trong kinh doanh của ông đã trở thành huyền thoại khó ai có thể thay thế.

Làng thời trang thế giới tiếc thương Karl Lagerfeld

Ngay sau khi thông tin Karl Lagerfeld qua đời được hãng Chanel xác nhận, nhiều ngôi sao nổi tiếng đã bày tỏ tiếc thương đến một trong những nhân vật vĩ đại nhất của lịch sử thời trang.

'Huyền thoại của làng thời trang' Karl Lagerfeld qua đời ở tuổi 85

Karl Lagerfeld là một trong những nhà thiết kế (NTK) hiếm hoi có sức ảnh hưởng lớn và liên tục ở thế kỷ 20 lẫn thế kỷ 21.

Lady Gaga chia tay vị hôn phu Christian Carino sau nhiều tháng đính hôn

Sau khi xuát hiện một mình và không còn mang nhẫn đính hôn trên tay tại lễ trao giải Grammy từ tuần trước, hôm nay nữ ca sĩ Lady Gaga chính thức xác nhân đã chia tay vị hôn phu của mình.

Lệ Quyên kết hợp với Quang Dũng, Quang Lê ngày 8.3

Dù bận rộn với nhiều dự án âm nhạc riêng, song vào đúng dịp 8.3 - ngày Quốc tế phụ nữ, ca sĩ Lệ Quyên sẽ kết hợp với ca sĩ Quang Lê, Quang Dũng tạo nên một bữa tiệc âm nhạc đa màu sắc mang tên "Sầu tím thiệp hồng'' - Lệ Quyên, Quang Lê cùng những người bạn.

'Vũ điệu Mặt trời' hứa hẹn đốt cháy những con tim yêu nhạc cổ điển tại Hà Nội

Đêm 22.2, tại Nhà hát Lớn Hà Nội, Dàn nhạc Giao hưởng Mặt trời (SSO) sẽ cùng với nữ nghệ sĩ độc tấu violon nổi tiếng Nhật Bản Keiko Urushihara sẽ đưa khán giả đến với những “bờ bến lạ” của thế giới âm nhạc hàn lâm, trong đêm hòa nhạc có tên gọi “Vũ điệu Mặt trời”.

Bạch Long xúc động nhớ về thời huy hoàng trong quá khứ

Chia sẻ trong một chương trình, nghệ sĩ Bạch Long đã có những tiết lộ đầy thú vị về thời oanh liệt thời trai trẻ, từng bị fan nữ cưỡng hôn.

Dạo quanh 'phim trường' trong các bộ phim bom tấn mùa Oscar 2019

Trong không khí hồi hộp chờ đợi những cái tên được xướng lên ở nhà hát Dolby, Los Angeles, Agoda đã gợi ý những điểm đến trong các bộ phim đình đám trong năm qua.

Xác thực đăng nhập qua SMS rất rủi ro, thay bằng cách nào?

Kỹ năng - Lê Tinh - 26/06/2025 13:00
Xác thực qua SMS đang bị xem là một trong những phương thức bảo mật yếu nhất hiện nay.

Xem phim "Sex Education", tôi phát hiện mình đang lạc lối, khiến cuộc sống không lối thoát

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 26/06/2025 12:00
Tôi luôn phải gồng mình để giải quyết từng vấn đề một. Nhưng càng lúc, mọi chuyện càng phức tạp hơn.

CapCut thay đổi điều khoản sử dụng khiến người dùng lo lắng

Kỹ năng - Anh Tú - 26/06/2025 11:00
CapCut đang "âm thầm" thay đổi điều khoản dịch vụ đối với quyền sử dụng khuôn mặt, giọng nói và nội dung của người dùng, làm dấy lên lo ngại trong cộng đồng.

9X Việt được Forbes vinh danh '30 Under 30 Asia' năm 2025: Về nước sau 7 năm du học vì muốn trả ơn đời

Phong cách sống - Minh Nguyệt - 26/06/2025 10:00
Suốt 7 năm qua, Nguyễn Lê Hùng cùng các cộng sự đã gây dựng và phát triển PISE - một dự án phi lợi nhuận với mong muốn góp sức cho cộng đồng, mang lại những giá trị ý nghĩa cho các bạn trẻ. Với Lê Hùng, đó cũng là cách để anh được “trả ơn đời”.

7 thói quen tạo gia đình hạnh phúc - Nếu chỉ được chọn một thành công duy nhất trong đời, bạn sẽ chọn gì?

Từ sách - Phim - Quìn - 26/06/2025 09:00
Chúng ta lớn lên với rất nhiều khái niệm về “thành công” như một sự nghiệp rực rỡ, một tài khoản ngân hàng vững vàng, hay một vị trí khiến người khác nể phục. Nhưng nếu chỉ được chọn duy nhất một điều thành công trong đời, bạn sẽ chọn gì?

Tài chính cho mọi người - Bạn đang làm chủ tiền bạc, hay tiền bạc đang dẫn dắt bạn?

Từ sách - Phim - Quìn - 26/06/2025 08:00
Nhiều người tin rằng thẻ tín dụng là biểu tượng của tự do tài chính. Nhưng thực tế, nó không làm bạn giàu lên. Nó chỉ khiến bạn cảm thấy như mình đang giàu hơn hiện tại.

Ngành xuất bản chuyển mình thế nào trong kỷ nguyên số?

Văn hóa - Lam Thanh - 25/06/2025 13:00
Trước những thay đổi nhanh chóng của ngành xuất bản toàn cầu dưới tác động của công nghệ số và AI, Việt Nam đang đứng trước nhu cầu cấp thiết phải đổi mới để thích ứng với hành vi tiêu dùng nội dung hiện đại.

Xem "Sex Education", tôi nhận ra lý do mình luôn bị tổn thương trong tình yêu

Điện ảnh - Mỹ Hạnh - 25/06/2025 12:00
Là một cô gái, tôi lại chưa từng cảm thấy hạnh phúc trong tình yêu. Đến khi xem phim "Sex Education", tôi mới hiểu lý do.

3 giây quyết đoán, ông bố đã cứu sống 5 mạng người trên chiếc xe bị lũ dữ cuốn trôi

Kỹ năng - Trang Đào - 25/06/2025 11:00
Nước lũ cuốn trôi chiếc Santafe chở 5 người và cách xử lý đầy bình tĩnh của người bố đã cứu sống cả gia đình.

Dùng nhiều ChatGPT khiến não lười suy nghĩ, liệu thế hệ phụ thuộc vào AI của con người có đang đến?

Suy ngẫm - Băng Băng - 25/06/2025 10:00
Các nghiên cứu cho thấy rất nhiều trường hợp không có smartphone hay AI cảm thấy "lạc lối" và thiếu tự tin để giải quyết vấn đề một mình.

Để trở thành điệp viên hoàn hảo, Phạm Xuân Ẩn là nhà báo hoàn hảo

Từ sách - Phim - Quìn - 25/06/2025 09:00
Phóng viên của Time, điệp viên của cách mạng, bạn của cả hai chiến tuyến. Phạm Xuân Ẩn sống như một huyền thoại và để lại bài học sâu sắc về nghề báo, về sự chọn lựa lý tưởng trong những năm tháng khốc liệt nhất.

4 cuốn sách xây nền tự do tài chính: Từ hiểu bản thân đến làm chủ thị trường

Tủ sách - Quìn - 25/06/2025 08:00
Đọc sách để giàu lên có vẻ là một lời khuyên... cũ, nhưng trong một thế giới mà “đầu tư” có thể gói gọn trong vài cú click, thì việc dừng lại để hiểu bản thân và xây chiến lược lại là điều khôn ngoan.

Góc nhìn từ chuyên gia giáo dục: AI là công cụ, không phải chiếc nạng

Suy ngẫm - Bùi Thu Hương - 24/06/2025 13:00
AI không phải là kẻ thù của học tập, nhưng cách dùng của chúng ta mới là vấn đề.

Xem Sex Education, tôi thấy đây chính là lý do nhiều cha mẹ luôn mệt mỏi, kiệt sức!

Điện ảnh - Thanh Hương - 24/06/2025 12:00
Chúng ta cần "sòng phẳng" với con cái.

Công an cảnh báo cẩn trọng trước chiêu trò hack Facebook mới cực tinh vi

Kỹ năng - Mini - 24/06/2025 11:00
Chiêu lừa đảo mới này dùng cách giả mạo Google để “hack” tài khoản Facebook cực kỳ tinh vi.
HẠT GIỐNG TÂM HỒN
2019 Bản quyền thuộc về hatgiongtamhon.com.vn. Phát triển bởi ONECMS
Thứ 5, 26/06/2025